Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<TEI><teiHeader type="text">
	 
<fileDesc>
<titleStmt>
<title type="main">Eachtra Risteáird.</title><author><persName>Ua Séaghdha, Pádraig</persName></author><respStmt>
	<resp>Electronic edition compiled by</resp>
	<name>Foclóir na Nua-Ghaeilge</name>
	</respStmt>
	</titleStmt>
<editionStmt>
	 <edition>
		 <note type="N">IG09-10583</note>
		 <note type="L">387</note>
		 <note type="B">1899</note>
		 <note type="C"/>
		 <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
	 </edition>
</editionStmt>
<publicationStmt>
		<publisher>Connradh na Gaedhilge</publisher>
		<pubPlace>24 Upper O'Connell Street, Dublin</pubPlace><date>Iúl, 1899</date><idno>IG09-10583</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
</publicationStmt>
<seriesStmt>
<title level="s">Irisleabhar na Gaedhilge</title><biblScope unit="vol">9</biblScope>
</seriesStmt>
<sourceDesc>
<biblStruct>
<analytic><author>Ua Séaghdha, Pádraig</author><title>Eachtra Risteáird.</title></analytic>
<monogr>
<title level="j">Eachtra Risteáird.</title><imprint><publisher>Connradh na Gaedhilge</publisher><date>Iúl, 1899</date></imprint>
</monogr> 
</biblStruct>
</sourceDesc>
</fileDesc>
<profileDesc>
<langUsage><language ident="ga">Irish</language></langUsage>
</profileDesc>
</teiHeader>
<text><body><div><p><span>EACHTRA RISTEÁIRD.</span></p>
<lb n="1"/>
<lb n="2"/><p><span>I.</span></p>
<lb n="3"/>
<lb n="4"/><p><span>BHÍ fear óg caol árd ag spais- </span>
<lb n="5"/><span>teórachd ar bhruach Locha</span>
<lb n="6"/><span>Léin maidean bhreágh drúch-</span>
<lb n="7"/><span>tá le h-éirghe an lae i mí </span>
<lb n="8"/><span>na Bealtaine.  Bhí folt fionn air, is éadan </span>
<lb n="9"/><span>leathan sleamhain air, súile glasa aige, is </span>
<lb n="10"/><span>lámha mine geala air.</span></p>
<lb n="11"/>
<lb n="12"/><p><span>“Há, há! an tusa, a Mhuiris Uí </span>
<lb n="13"/><span>Mhathghamhna?” ar guth glórach árdaigean-</span>
<lb n="14"/><span>tach as fáschoill i ngar dó.  “Is mé go </span>
<lb n="15"/><span>díreach, a Risteáird, mar is tú atá ann, </span>
<lb n="16"/><span>aithnighim an guth úd.  Buail mar so.”</span></p>
<lb n="17"/>
<lb n="18"/><p><span>Do chorruigh an duilleabhar i leathtaoibh,</span>
<lb n="19"/><span>agus do dhruid fear amach asta fá dhéin </span>
<lb n="20"/><span>Mhuiris.  D'fhéach sé i bhfus is tall ar an </span>
<lb n="21"/><span>machaire, agus annsin do rinne ar Mhuiris.  </span>
<lb n="22"/><span>Do b'é seo an fear do b'áilne dá bhfeacaidh </span>
<lb n="23"/><span>súil riamh.  Bhí sé ós cionn sé troighthe ar </span>
<lb n="24"/><span>áirde, ciabh-fholt casda air, is srón dhíreach </span>
<lb n="25"/><span>fhada air, rinn mhín chaol uirthi, is polláiridhe </span>
<lb n="26"/><span>fairsinge innti; dá shúil sholusmhara chaoine </span>
<lb n="27"/><span>charthannacha aige; béal tanaidhe dlúith; </span>
<lb n="28"/><span>smeigín cearnach air; gruadh uaibhreach' </span>
<lb n="29"/><span>agus luisne 'na phluic.  Bhi sé caol fá </span>
<lb n="30"/><span>íochtar is teann fá uachtar; guailne gais-</span>
<lb n="31"/><span>gidhigh air agus clár ochta con.  </span></p>
<lb n="32"/>
<lb n="33"/><p><span>Do shín Muiris a lámh chuige agus rug an </span>
<lb n="34"/><span>fear eile uirthi le crobh do bhí laidir a </span>
<lb n="35"/><span>dhóithin chum tairbh buile do chosg.  </span></p>
<lb n="36"/>
<lb n="37"/><p><span>“Dia bheatha ad shláinte, a Mhuiris,” ar </span>
<lb n="38"/><span>seisean, “chualas gur thángais ar ais.”  </span></p>
<lb n="39"/>
<lb n="40"/><p><span>“Go mairir slán, a Risteáird,” ar an </span>
<lb n="41"/><span>fear eile, “thángas athrughadh 'réir a </span>
<lb n="42"/><span>bhaile, agus is mór an cathughadh do chuir sé </span>
<lb n="43"/><span>orm a chlos go rabhais ar do theicheadh.” </span></p>
<lb n="44"/>
<lb n="45"/><p><span>“Is dócha é, is dócha é,” ar Risteárd de </span>
<lb n="46"/><span>Barra, “acht ní fhuil leigheas air.”  </span></p>
<lb n="47"/>
<lb n="48"/><p><span>“Cuimhnighid siad ort-sa 'sa bhFrainc fós; </span>
<lb n="49"/><span>tá an ceann práis ann leis,” ar Muiris. </span></p>
<lb n="50"/>
<lb n="51"/><p><span>“A!” ar Risteárd, “ar chuir éinne' eile </span>
<lb n="52"/><span>sgoilt ann níos doimhne 'ná mise?  “Níor </span>
<lb n="53"/><span>chuir agus ní cuirfear go bráth arís.  </span>
<lb n="54"/><span>Tháinig mathshluagh chum an choláisde lá </span>
<lb n="55"/><span>saoire, bhuail gach duine acu buille dá </span>
<lb n="56"/><span>chloidheamh ar an bplaosg práis úd, agus </span>
<lb n="57"/><span>chífeá rian 'na ndiaidh acht sin a raibh.  Bhí </span>
<lb n="58"/><span>fear acu, fear breágh deallrathach leis: </span>
<lb n="59"/><span>Siairmíneach, is dóigh liom, do b'eadh é, </span>
<lb n="60"/><span>agus tháinig fearg air, is do mhionnuigh sé </span>
<lb n="61"/><span>nár bhadh le bhrígh do ghéag do chuiris an rian úd </span>
<lb n="62"/><span>ar an bplaosg, acht gur leigis faobhar </span>
<lb n="63"/><span>an chloidhimh ar an gcloigeann, agus gur </span>
<lb n="64"/><span>bhuail duine éigin eile a chúl le ceap-</span>
<lb n="65"/><span>órd.  Seadh, d'fhóbair go mbiadh bruighean </span>
<lb n="66"/><span>eadrainn, acht réidhtigh do shean-oide í, agus </span>
<lb n="67"/><span>chuir sé d'fhiachaibh ar an Siairmíneach </span>
<lb n="68"/><span>(Gearmánach) srian do chur le n-a ghuth — </span>
<lb n="69"/><span>“agus a dhuine m'árann,” ar seisean </span>
<lb n="70"/><span>“chonnarc féin an gearradh sin dá chur 'sa </span>
<lb n="71"/><span>phlaosg práis.  Éireannach do rinne é, </span>
<lb n="72"/><span>agus dá mbiadh sé annso indiu geallaim </span>
<lb n="73"/><span>duit go rachadh sé dhíom do phlaosg-sa do </span>
<lb n="74"/><span>chongbháil ó scoilt níos doimhne 'na sin do </span>
<lb n="75"/><span>bheith ann.”  </span></p>
<lb n="76"/>
<lb n="77"/><p><span>“Maise, mo chead greann an t-athair </span>
<lb n="78"/><span>Tomás, ba mhaith an sás trasgairt do bhaint </span>
<lb n="79"/><span>as duine é féin, dá gcuirfidhe air, agus </span>
<lb n="80"/><span>deirim é sin ó n-a éideadh amach,” ar </span>
<lb n="81"/><span>Risteárd. </span></p>
<lb n="82"/>
<lb n="83"/><p><span>II.</span></p>
<lb n="84"/>
<lb n="85"/><p><span>“Cathain (cá ham) do ghéabhamaoid na </span>
<lb n="86"/><span>hairm úd do gealladh dhúinn, a Muiris?” </span></p>
<lb n="87"/>
<lb n="88"/><p><span>“Ní'l i mbliadna is baoghalach, acht beidh </span></p>
</div>
<pb n="388"/>
<div><lb n="89"/><p><span>an “Dronnóg” annso fá cheann ráithe.  Tioc-</span>
<lb n="90"/><span>faidh sé 'n-a fhear siubhail an cor so, agus </span>
<lb n="91"/><span>measfar gur bacach é ag iarraidh déirce; </span>
<lb n="92"/><span>acht labhramaois í i gcogar.  “Bíonn cluas</span>
<lb n="93"/><span>ar an gcoill.” </span></p>
<lb n="94"/>
<lb n="95"/><p><span>“Maith,” ar Risteárd, “buailfeam </span>
<lb n="96"/><span>leis.” </span></p>
<lb n="97"/>
<lb n="98"/><p><span>“Cá bhfuilir ar tí gabháil anois?” ar</span>
<lb n="99"/><span>Muiris.” </span></p>
<lb n="100"/>
<lb n="101"/><p><span>“Och, ní fhuil orm acht amhras fós,” ar </span>
<lb n="102"/><span>Risteárd, “rachad a' feicsint an Iarla </span>
<lb n="103"/><span>Cinnmhara; tá báidh aige liom, agus </span>
<lb n="104"/><span>b'fhéidir go ndéanfadh sé caradas dom.  Ba </span>
<lb n="105"/><span>mhór an tiubaiste go ndeachaidh an dá </span>
<lb n="106"/><span>shaighdiúir úd fá dhéin mo thighe; an bholgach </span>
<lb n="107"/><span>ortha; bhíodar ag cuardach annso 's annsúd.  </span>
<lb n="108"/><span>Dubhart leo nach raibh bille ná arm im' </span>
<lb n="109"/><span>thigh; acht tharraing ceann acu a chloidheamh; </span>
<lb n="110"/><span>nocht an fear eile a chloidheamh leis, agus </span>
<lb n="111"/><span>mheasadar iad do sháthadh thríom.  Nár dheas </span>
<lb n="112"/><span>an gnó é?  Sgread mo dheirbhshiúr.  Rugas </span>
<lb n="113"/><span>féin ar chúl cinn ar an raisbín saighdiúra, </span>
<lb n="114"/><span>agus ar bhaic a mhuiníl ar an mealbhóig </span>
<lb n="115"/><span>eile, agus admhuighim gur ghortuigheas iad </span>
<lb n="116"/><span>ag gabháil díobh ar a chéile.  Deirthear </span>
<lb n="117"/><span>liom nach bhfuil aithne ná úrlabhra ag duine </span>
<lb n="118"/><span>acu, agus go bhfuil aghaidh an fhir eile </span>
<lb n="119"/><span>loitthe ar feadh a shaoghail.” </span></p>
<lb n="120"/>
<lb n="121"/><p><span>“Do b'olc an obair í,” ar Muiris. </span></p>
<lb n="122"/>
<lb n="123"/><p><span>“Do b'olc, is dócha; táthar im' dhiaidh go </span>
<lb n="124"/><span>dian anois, acht má fhaghann éinne' de'n </span>
<lb n="125"/><span>bheirt bás, beidhfear níos déine ar mo thí.  </span>
<lb n="126"/><span>Tá, mar adubhart, saghas báidhe ag an </span>
<lb n="127"/><span>Iarla liom gidh nac bhfuil puinn ionntaoibhe </span>
<lb n="128"/><span>agam as, agus b'fhéidir go gcuirfeadh sé </span>
<lb n="129"/><span>cosg leis an dtóruigheacht so.  Cuirthear </span>
<lb n="130"/><span>mór-shuim i n-anam saighdiúra, acht dá </span>
<lb n="131"/><span>mbadh Éireannach bocht do bhiadh i gconta-</span>
<lb n="132"/><span>bhairt báis, measaim nach mbiadh a leithéid </span>
<lb n="133"/><span>sin do bhualadh bas mar gheall air.”  </span></p>
<lb n="134"/>
<lb n="135"/><p><span>Leis sin do thug Risteárd truslóg chum </span>
<lb n="136"/><span>fala na coille; buail sé leath-lámh air, </span>
<lb n="137"/><span>agus thug baoithléim amach ar an mbóthar.  </span></p>
<lb n="138"/>
<lb n="139"/><p><span>“Is iongantach é a luth,” ar Muiris, </span>
<lb n="140"/><span>agus chrom sé ar áirde an fhala do thomhas.  </span></p>
<lb n="141"/>
<lb n="142"/><p><span>“A! caidé seo?” ar seisean.  Cualaidh </span>
<lb n="143"/><span>sé sodar capaill agus liúgh marcaigh.  </span></p>
<lb n="144"/>
<lb n="145"/><p><span>“Seas, a mhéirlig; tá fuil bheirte saigh-</span>
<lb n="146"/><span>diúir ort, agus géill i n-ainm an ríog.”  </span></p>
<lb n="147"/>
<lb n="148"/><p><span>“Seasóchad,” ar Risteárd i nguth árd, </span>
<lb n="149"/><span>“acht is í mo chómhairle dhuit, a dhíolmhan-</span>
<lb n="150"/><span>aigh, gan teacht im' ghoire.” </span></p>
<lb n="151"/>
<lb n="152"/><p><span>Do nocht an t-oifigeach a chloidheamh — </span>
<lb n="153"/><span>deirthí go raibh sé chóm aicillidhe gur bhain </span>
<lb n="154"/><span>sé na cnaipí as casóig an fhir chloidhimh do </span>
<lb n="155"/><span>b'fhearr 'sa cheanntar dá aindeóin i </span>
<lb n="156"/><span>n-aimsir chomórtais, agus gan oiread is </span>
<lb n="157"/><span>braon fola do dhortadh. </span></p>
<lb n="158"/>
<lb n="159"/><p><span>Súd é an fear do bhí ag déanamh ar </span>
<lb n="160"/><span>Risteárd agus gan aige-sean le n-a </span>
<lb n="161"/><span>chosaint féin acht bata droighin. </span></p>
<lb n="162"/>
<lb n="163"/><p><span>“A Rí na bhfeart,” ar Muiris, “tá </span>
<lb n="164"/><span>deireadh le Risteárd, acht rachad chum a </span>
<lb n="165"/><span>chonganta,” agus d'fhéach i bhfus is tall le </span>
<lb n="166"/><span>h-aghaidh úirlise catha d'fhághail.  Rug sé </span>
<lb n="167"/><span>'na ghlaic ar fhásán fuinnseóige, acht ní </span>
<lb n="168"/><span>stracfadh géaga Dhiarmada Uí Dhuibhne as </span>
<lb n="169"/><span>a fréamhaibh í seo.  Thug sé iarracht ar </span>
<lb n="170"/><span>chraoibh do bhriseadh, acht bhí sí sin ró-righin; </span>
<lb n="171"/><span>agus fá dheireadh do phreab sé ar láthair </span>
<lb n="172"/><span>gan arm 'na láimh 'ná fiú cloiche aige le n-a </span>
<lb n="173"/><span>caitheamh leis an oifigeach. </span></p>
<lb n="174"/>
<lb n="175"/><p><span>“Na géill go deo dhó, a Risteáird.  </span>
<lb n="176"/><span>Cuimhnigh ar ghaisgeadh do shinnsear.” </span></p>
<lb n="177"/>
<lb n="178"/><p><span>Bhí smigeadh gáire ar an oifigeach, agus </span>
<lb n="179"/><span>é ag féachaint go géar fonamhadach ar </span>
<lb n="180"/><span>Risteárd, greim ar a chloidheamh aige, agus </span>
<lb n="181"/><span>béal an eich chiair chuthaigh leath-fhosgailte, </span>
<lb n="182"/><span>claon 'na mhuinéal, a chluasa 'na sheasamh, </span>
<lb n="183"/><span>agus a shúile ag rinnce.  Bhí Risteárd ar </span>
<lb n="184"/><span>dearg-lár an bhóthair, greim ar mheadhón a </span>
<lb n="185"/><span>bhata aige, a bhéal dlúithte, faobhar ar a </span>
<lb n="186"/><span>fhiaclaibh, faghairt 'na shúilibh, agus goic air.  </span></p>
<lb n="187"/>
<lb n="188"/><p><span>“Bog breágh!” ar an t-oifigeach, agus </span>
<lb n="189"/><span>thuig an t-each ciar é.  Dhruid sé le n-a </span>
<lb n="190"/><span>ghlúnaibh é, thug an t-each prap-léim fá </span>
<lb n="191"/><span>dhéin Risteáird; chrom an marcach a cheann </span>
<lb n="192"/><span>chum na muinge; chonnairc Muiris tait-</span>
<lb n="193"/><span>neamh an chloidhimh ar nós cuair lasrach; </span></p>
</div>
<pb n="389"/>
<div><lb n="194"/><p><span>chonnairc sé bata Risteáird ós cionn a </span>
<lb n="195"/><span>chinn; chualaidh sé fuisc an chloidhimh thríd </span>
<lb n="196"/><span>an aér; chonnairc sé léim Risteáird i </span>
<lb n="197"/><span>leathtaoibh, agus chualaidh sé fuaim a bhuille </span>
<lb n="198"/><span>ní ar fhaobhar an chloidhimh, acht ar chúl an </span>
<lb n="199"/><span>chloidhimh; chonnairc sé an t-each mear ag </span>
<lb n="200"/><span>casadh ar a chois; chonnairc sé léim eile; </span>
<lb n="201"/><span>chualaidh sé fuaim an bhata an cor so ar </span>
<lb n="202"/><span>thaobh an chloidhimh; chonnairc se lámh oifigigh </span>
<lb n="203"/><span>ag lúbadh le tréineacht bhuille cosanta </span>
<lb n="204"/><span>Risteáird, agus, gídh gur shaoiligh sé gur </span>
<lb n="205"/><span>léim an t-each cuthaigh tar cheann Risteáird, </span>
<lb n="206"/><span>níor léim, mar do chrom seisean é féin, </span>
<lb n="207"/><span>agus do phreab sé as an t-slighe; acht </span>
<lb n="208"/><span>nuair do bhí an t-each ag sgeinneadh thairis, </span>
<lb n="209"/><span>chas an bata chomh tiugh le splanc, agus </span>
<lb n="210"/><span>buaileadh an t-oifigeach i gcúl an chinn.  </span>
<lb n="211"/><span>Tógadh as an diallait é leis an mbuille </span>
<lb n="212"/><span>sin, agus caitheadh é 'na phleist tar </span>
<lb n="213"/><span>chluasaibh an chapaill.  Sheas an capall </span>
<lb n="214"/><span>chomh socair le gallán sléibhe; rith Muiris </span>
<lb n="215"/><span>fá dhéin an oifigigh; níor chuir seisean cor i </span>
<lb n="216"/><span>gcois 'ná láimh de, mar bhí cúl a chinn </span>
<lb n="217"/><span>briste 'n-a bhrúsgar.  Bhí an t-oifigeach </span>
<lb n="218"/><span>ar a bhéal is ar a aghaidh ar an mbóthar; </span>
<lb n="219"/><span>rug Muiris ar bhónna casóige air, is </span>
<lb n="220"/><span>d'iompuigh sé ar phleasg a dhroma é. </span></p>
<lb n="221"/>
<lb n="222"/><p><span>“Ní fhuil gíog ann,” ar seisean. </span></p>
<lb n="223"/>
<lb n="224"/><p><span>“Beannacht Dé le n-a anam,” ar </span>
<lb n="225"/><span>Risteárd, agus chromadar araon ar a </span>
<lb n="226"/><span>nglúnaibh i n-aice an duine mhairbh.  </span></p>
<lb n="227"/>
<lb n="228"/><p><span>D'éirigh Muiris 'na sheasamh; shín sé a </span>
<lb n="229"/><span>lámh chum Risteáird.  “Rinnis comhrac </span>
<lb n="230"/><span>iongantach,” ar seisean.”  “Cómhraiceann </span>
<lb n="231"/><span>an Franncach ar son a anma,” ar an fear </span>
<lb n="232"/><span>eile.  “A! chím go bhfuil fuil ort,” ar </span>
<lb n="233"/><span>Muiris.  “Och, ní fiú biorán é; is dócha </span>
<lb n="234"/><span>gur shleamhnuigh an cloidheamh ar an mbata </span>
<lb n="235"/><span>mar faghaim go bhfuil sgealbóg de'n </span>
<lb n="236"/><span>chroiceann dom' luidín.”  </span></p>
<lb n="237"/>
<lb n="238"/><p><span>“Cad do dhéanfam leis an gcorp so </span>
<lb n="239"/><span>anois?”  </span></p>
<lb n="240"/>
<lb n="241"/><p><span>“Do thuilleas a chloidheam go h-áirithe, </span>
<lb n="242"/><span>agus beidh sé agam leis,” ar Risteárd, </span>
<lb n="243"/><span>“agus fágfamaoid é féin is a chapall </span>
<lb n="244"/><span>annso.  Beidh fear ar a thuairisg go luath, </span>
<lb n="245"/><span>gan amhras, mar an ruagadh lasmuich ar mo </span>
<lb n="246"/><span>thí-se.” </span></p>
<lb n="247"/>
<lb n="248"/><p><span>III. </span></p>
<lb n="249"/>
<lb n="250"/><p><span>“Éist! cloisim fothram capall ar droi-</span>
<lb n="251"/><span>chead na Fleasga,” ar Muiris.  Chuir </span>
<lb n="252"/><span>Risteárd cluas air féin.  “Ataoi ceart, </span>
<lb n="253"/><span>a dhalta,” ar seisean.  “Bímís ar siubhal,” </span>
<lb n="254"/><span>ar Muiris.  “Beidhead-sa ag druidim </span>
<lb n="255"/><span>liom, acht bí-se ag dul a bhaile.” </span></p>
<lb n="256"/>
<lb n="257"/><p><span>“Ní fhágfad thusa, a Risteáird, mar </span>
<lb n="258"/><span>táim chómh cionntach leat; ghríosuigheas tú </span>
<lb n="259"/><span>chum catha, agus dá mbiadh bata agam </span>
<lb n="260"/><span>bheinn led' thaobh an uair úd.” </span></p>
<lb n="261"/>
<lb n="262"/><p><span>“Bíodh ciall agat, a dhuine m'árann.  Ní </span>
<lb n="263"/><span>beag go bhfuilim-se ar mo choimeád, agus </span>
<lb n="264"/><span>gan tusa do bheith ins an amhgar chéadna </span>
<lb n="265"/><span>led' thoil féin.”  “Réidhtéochamaoid an </span>
<lb n="266"/><span>cheist sin ar ball, rith leat,” ar Muiris.  </span>
<lb n="267"/><span>Preabadar araon isteach 'sa choill agus </span>
<lb n="268"/><span>ní túisge bhíodar foluighthe imeasg na </span>
<lb n="269"/><span>gcrann 'ná gur chualadar stoc airm.  “Á! </span>
<lb n="270"/><span>shaoileas go mbeithí 'n-ár ndiaidh go </span>
<lb n="271"/><span>tapaidh; an bhfuil eolas na gcasán agat?” </span>
<lb n="272"/><span>ar Muiris, “Tá aithne agam ar gach </span>
<lb n="273"/><span>faill agus pluais agus crann i gCnoc </span>
<lb n="274"/><span>Tuirc; is minic do leanas an cairfhiadh </span>
<lb n="275"/><span>ruadh imeasg na dtúrtóg so, acht ní fhuil </span>
<lb n="276"/><span>fiú gunna agam le leath-bhliadhain anois.  </span>
<lb n="277"/><span>Do chuireas uaim é nuair do chualas go </span>
<lb n="278"/><span>raibh amhras orm; acht is beag an mhaith </span>
<lb n="279"/><span>dhom é.”  </span></p>
<lb n="280"/>
<lb n="281"/><p><span>Tharraing sé sgian dubh as a chrios, </span>
<lb n="282"/><span>d'iompuigh sé isteach imeasg na gcarraig </span>
<lb n="283"/><span>agus fá cheann nóimit bhí sé le cois Mhuiris </span>
<lb n="284"/><span>arís.  “Ní fhuil aon nídh id' láimh,” ar sé, </span>
<lb n="285"/><span>“tóg an chleith-ailpín seo, b'fhéidir go </span>
<lb n="286"/><span>dteasdóchadh si uait láithreach; chualas </span>
<lb n="287"/><span>casacht fir; tá eólaidhe éigin acu seachas </span>
<lb n="288"/><span>saighdiúir, acht luíghmís ins an raithnigh so </span>
<lb n="289"/><span>go fóil beag, agus faireóchamaoid.”  Do </span>
<lb n="290"/><span>luigheadar mar a rabhadar.  </span></p>
<lb n="291"/>
<lb n="292"/><p><span>Is gairid go dtáinig beirt saighdiuiridhe </span></p>
</div>
<pb n="390"/>
<div><lb n="293"/><p><span>ar an gcasán ar a n-agaidh amach; phreab </span>
<lb n="294"/><span>ceann acu ar mhullach faille, agus d'féach </span>
<lb n="295"/><span>sé timcheall air.  Rug Risteárd go docht </span>
<lb n="296"/><span>ar dhornchúl a chloidhimh — cloidheamh an </span>
<lb n="297"/><span>oifigigh mhairbh, agus d'féach sé go míothait-</span>
<lb n="298"/><span>neamach ar an saighdiúir.  “Ná cuir cor </span>
<lb n="299"/><span>díot; ní fheiceann sé pioc dínn,” ar </span>
<lb n="300"/><span>Muiris.  Chuir an saigdiur glaodh árd as </span>
<lb n="301"/><span>agus d'fhreagair an stoc arm ó'n mbóthar </span>
<lb n="302"/><span>é.  “Cár ghabh ár n-eólaidhe?” ar sé, i </span>
<lb n="303"/><span>mBéarla.  “Dar mo láimh,” ar an ceann </span>
<lb n="304"/><span>eile, “bhí sé annso ó chianaibh, agus atá sé </span>
<lb n="305"/><span>imthighthe mar do shluigfeadh an talamh é, </span>
<lb n="306"/><span>agus atá mo chloidheamh-sa ag an </span>
<lb n="307"/><span>mbitheamhnach leis.”  D'fhéachadar i bhfus is </span>
<lb n="308"/><span>tall, rith fear acu mar so agus fear mar </span>
<lb n="309"/><span>súd.  Sgeinn duine acu ar ais an casán </span>
<lb n="310"/><span>suas, agus an fear eile le fánaidh; acht </span>
<lb n="311"/><span>d'fhilleadar arís chum na faille.  “Bhí ár </span>
<lb n="312"/><span>gcuaird i n-aisdear,” ar siadsan; “go </span>
<lb n="313"/><span>marbhaidh an chaor fear na déirce.”  Bhí </span>
<lb n="314"/><span>Muiris ag cur na súl thríotha, agus bhí </span>
<lb n="315"/><span>ceann acu chómh cómhgarach do Risteárd gur </span>
<lb n="316"/><span>mheas sé preabadh 'na shuidhe agus é thras-</span>
<lb n="317"/><span>gairt le 'n-a chloidheamh, acht go ndubhairt </span>
<lb n="318"/><span>Muiris leis foighde do bheith aige.  </span></p>
<lb n="319"/>
<lb n="320"/><p><span>Fá dheireadh d'imthigheadar an casán síos </span>
<lb n="321"/><span>ag mion-chaint le chéile, duine acu ag cur </span>
<lb n="322"/><span>an mhilleáin ar an nduine eile, agus fá </span>
<lb n="323"/><span>cheann nóimint tháinig cúigear nó seisear </span>
<lb n="324"/><span>eile ar a sálaibh.  </span></p>
<lb n="325"/>
<lb n="326"/><p><span>D'iompuigh Risteárd ar a leath-uillinn, </span>
<lb n="327"/><span>agus cia bhuailfeadh na choinnibh acht fear </span>
<lb n="328"/><span>beag dronnach ar a chor-ghiub ins an </span>
<lb n="329"/><span>raithnigh.  </span></p>
<lb n="330"/>
<lb n="331"/><p><span>“Móra dhíbh,” ar an fear beag.  Do </span>
<lb n="332"/><span>leath a shúile ar Risteárd.  “Dar mo bhais-</span>
<lb n="333"/><span>teadh,” ar Muiris, “is é an dronnóg atá </span>
<lb n="334"/><span>ann.”  “Is mé go díreach,” ar an fear beag, </span>
<lb n="335"/><span>“bhuail oifigeach 's a bhuidhean liom le </span>
<lb n="336"/><span>héirghe an lae; d'iarras déirc air, acht </span>
<lb n="337"/><span>fear borb is eadh é, agus chuir sé cloidheamh </span>
<lb n="338"/><span>lem' sgórnaigh.  “Bíodh do rogha agat,” ar </span>
<lb n="339"/><span>seisean, “bás nó treoireacht!  Tá aithne </span>
<lb n="340"/><span>agat ar chasánaibh Chnuic Tuirc; má feici-</span>
<lb n="341"/><span>míd lán súl de Risteárd, gheabhair féirín.”  </span>
<lb n="342"/><span>Do chromas ar áiteamh air gurab í an </span>
<lb n="343"/><span>oidhche an t-am do b'fheárr chum an ghnótha </span>
<lb n="344"/><span>sin do dhéanamh, agus thairgeas a thabhairt </span>
<lb n="345"/><span>i láthair Risteáird i meadhón na hoidhche </span>
<lb n="346"/><span>anocht, agus geallaim dhuit ná rachaidh sé </span>
<lb n="347"/><span>slán ar ais.”  Bhuail an dronnóg bas ar </span>
<lb n="348"/><span>a cheathramhain agus thosnuigh sé ar dhrann-</span>
<lb n="349"/><span>tán is ar mhion-gháirídhe go meidhreach.  </span></p>
<lb n="350"/>
<lb n="351"/><p><span>“Bhí an t-oifigeach ar muin capaill agus </span>
<lb n="352"/><span>a bhuidhean ag coisidheacht; gheallas dó go </span>
<lb n="353"/><span>dtaisbeánfainn an casán leathan dá bhuidhin, </span>
<lb n="354"/><span>acht go rachainn i bhfolach uata 'sa choill; </span>
<lb n="355"/><span>mheallas é mar sin, an t-amadán bocht; </span>
<lb n="356"/><span>dubhart leis go raibh pluas fá bhun easaigh </span>
<lb n="357"/><span>Chnuic Tuirc gur ghnáthach le Risteárd dul </span>
<lb n="358"/><span>chum suain innti, agus go ngeabhamaois 'n-a </span>
<lb n="359"/><span>chodladh é; acht go mbiadh onóir na gabhálta </span>
<lb n="360"/><span>aige-sean amháin.  'Seadh! chas sé ar a </span>
<lb n="361"/><span>chois d'éis orduighthe do thabhairt dá bhuidhin </span>
<lb n="362"/><span>rud do dheánamh orm-sa agus beidh siad </span>
<lb n="363"/><span>oidhche anocht agam sa chasán chumhang chonta-</span>
<lb n="364"/><span>bhairteach.  Beidhead féin agus an t-oifigeach </span>
<lb n="365"/><span>i dtosach ar bhárr easaigh Cnuic Tuirc; </span>
<lb n="366"/><span>ghéabhad leathsgéal le dul i leathtaoibh, </span>
<lb n="367"/><span>tabharfad cor do'n fear deiridh, tuitfidh </span>
<lb n="368"/><span>seisean i gcoinnibh an fhir ar a bhéalaibh — </span>
<lb n="369"/><span>tá sé i gcumhacht leinbh an gníomh gaisgidh </span>
<lb n="370"/><span>seo do dhéanamh — agus sleamhnóchaidh an </span>
<lb n="371"/><span>bhuidhean úd céad troigh nó níos mó.  Geall-</span>
<lb n="372"/><span>aim díbh ná cuirfidh sé garr-bhuaic ormsa </span>
<lb n="373"/><span>oifigeach Saxanach agus a dhroch-bhuidhean 'gá </span>
<lb n="374"/><span>mbriseadh is 'gá mbasgadh le faill mhóir </span>
<lb n="375"/><span>Chnuic Tuirc.  Congaibh an cloidheamh go </span>
<lb n="376"/><span>bhfillead, a Mhuiris.” </span></p>
<lb n="377"/>
<lb n="378"/><p><span>“Ó, Dia linn!” ar Risteárd, “do b'fheárr </span>
<lb n="379"/><span>liom comhrac leo go fearamhail faobhrach </span>
<lb n="380"/><span>'ná iad do chaitheamh le faill mar sin ar nós </span>
<lb n="381"/><span>beathadhach allta.” </span></p>
<lb n="382"/>
<lb n="383"/><p><span>“Agus cad eile iad?” ar an dronnóg, </span>
<lb n="384"/><span>“mo thruagh mhór thú, a Risteáird, beidh an </span>
<lb n="385"/><span>méid sin de naimhdibh Eireann imthighthe, </span>
<lb n="386"/><span>agus is cuma liom-sa caidé an chuma go </span>
<lb n="387"/><span>n-imtheóchaidh siad.  Bhí breis fearamhlacht </span></p>
</div>
<pb n="391"/>
<div><lb n="388"/><p><span>is onóra is truaighe croidhe le h-Éireannaigh </span>
<lb n="389"/><span>ag cómhrac leis na díolamhnaigh seo, agus </span>
<lb n="390"/><span>atá a rian air.  Do buadhadh ar na </span>
<lb n="391"/><span>hÉireannaigh agus 'chonách sain ar na hóin-</span>
<lb n="392"/><span>seachaibh bochta.  Ní raibh gliocas ná feall </span>
<lb n="393"/><span>a ndóithin ionnta; acht geallaim dhuit go </span>
<lb n="394"/><span>bhfuil fear annso do chómhraiceochaidh na </span>
<lb n="395"/><span>Saxanaigh seo an fheill le n-a n-úrlaisíbh </span>
<lb n="396"/><span>féin.” </span></p>
<lb n="397"/>
<lb n="398"/><p><span>Leig Risteárd osnadh.  D'fhéach an Dronn-</span>
<lb n="399"/><span>óg air.  “Dá mbeadh tarbh buile ar </span>
<lb n="400"/><span>tí do mharbhtha agus gan agat acht do dhoirne, </span>
<lb n="401"/><span>déarfa leis, “ó fan go fóil go bhfásfaidh </span>
<lb n="402"/><span>adharca orm-sa, nó cluasa fada, agus </span>
<lb n="403"/><span>annsin, a thairbh, a laoigh, troidimís le 'n-a </span>
<lb n="404"/><span>chéile gan buntáiste.”  </span></p>
<lb n="405"/>
<lb n="406"/><p><span>“Dá mbiadh agat acht bata droighin, an </span>
<lb n="407"/><span>dtroidfeá le fear cloidhimh?” ar Muiris.  </span>
<lb n="408"/><span>“Mo chreach!” ar an Dronnóg, “níor chás </span>
<lb n="409"/><span>dom, agus an dronn so orm; acht do dhéan-</span>
<lb n="410"/><span>fainn ar chuma eile é, 'sé sin, do dhéan-</span>
<lb n="411"/><span>fainn síth leis d'á aindeoin, mheallfainn a </span>
<lb n="412"/><span>chloidheamh uaidh, agus do bhainfinn a cheann </span>
<lb n="413"/><span>de.  Is feárr troid le hintinn ná géagaibh.”  </span></p>
<lb n="414"/>
<lb n="415"/><p><span>“Do mhairbh Risteárd an t-oifigeach úd.”  </span>
<lb n="416"/><span>“Á! caidé sin agat 'á rádh?” ar an </span>
<lb n="417"/><span>Dronnóg.  “An fhírinne,” ar Muiris, </span>
<lb n="418"/><span>“maise, a Risteáird, bhí an botún i gcómh-</span>
<lb n="419"/><span>nuidhe ort, nár bh'fheárr móirsheisear do </span>
<lb n="420"/><span>bheith marbh agam-sa 'ná aon cheann amháin </span>
<lb n="421"/><span>agat-sa; uch! tá neart an daimh ionnat, </span>
<lb n="422"/><span>acht inntleacht an ghé; chaithfead bheith ar </span>
<lb n="423"/><span>siubhal, nó ní bheanfad gé asta súd.”  Leis </span>
<lb n="424"/><span>sin do sgeinn sé uatha le cosa' con.  “Tá </span>
<lb n="425"/><span>droch-fhuadar faoi siúd,” ar Risteárd. </span></p>
<lb n="426"/>
<lb n="427"/><p><span>IV.  </span></p>
<lb n="428"/>
<lb n="429"/><p><span>Bhí an Dronnóg i gCill-áirne ag caint </span>
<lb n="430"/><span>le ceann-urraid an airm, agus deór 'na </span>
<lb n="431"/><span>shúil.  “Chailleas an duais bhreágh úd do </span>
<lb n="432"/><span>gheall an t-oifigeach dom; acht ní hé sin </span>
<lb n="433"/><span>amháin atá ag goilleadh orm.  Ní mór an </span>
<lb n="434"/><span>níd é sin seachas an bás obann do fuair </span>
<lb n="435"/><span>an fear áluinn” — do shil sé deor eile.  </span>
<lb n="436"/><span>“Bhí aithne agat air?” ar an ceann-urraid.  </span>
<lb n="437"/><span>“Bí go dian-mhaith, acht ní hé sin ar fad é, </span>
<lb n="438"/><span>acht do gheallas dó an sgriosadóir úd do </span>
<lb n="439"/><span>ghabháil, rud is furus go leór i n-uaimh a </span>
<lb n="440"/><span>shuain.”  </span></p>
<lb n="441"/>
<lb n="442"/><p><span>Seo ag cur 's a' cúiteamh le n-a chéile </span>
<lb n="443"/><span>an bheirt, ceann-urraid an airm ag cumailt </span>
<lb n="444"/><span>a chuid féasóige, ag smuaineadh, ag cur súl </span>
<lb n="445"/><span>'sa talamh agus ar uairibh ag infhiúchadh na </span>
<lb n="446"/><span>Dronnóige go leath-amhrasach, leath-ionn-</span>
<lb n="447"/><span>taoibheach; acht eisean gan duairc air, go </span>
<lb n="448"/><span>mánla mín, ag tarrang deilbhe uamha Chnuic </span>
<lb n="449"/><span>Tuirc le n-a bhata ar ghainimh an bhóthair; </span>
<lb n="450"/><span>agus anois is arís ag bualadh a dhá mhéar </span>
<lb n="451"/><span>deise ar dheárna a bhaise clé, agus ag tath-</span>
<lb n="452"/><span>fant go géirinntleach ar an gceann-urraid.  </span></p>
<lb n="453"/>
<lb n="454"/><p><span>Fá dheireadh d'umhluigh an Dronnóg dó, </span>
<lb n="455"/><span>agus do chas sé ar a chois.  Bhí athrughadh </span>
<lb n="456"/><span>gnúise air, i n-ionad na ceannaighthe </span>
<lb n="457"/><span>mánla macánta do chuir sé air féin ag </span>
<lb n="458"/><span>uraghall leis an gceann-urraid; bhí gruaim </span>
<lb n="459"/><span>air; bhí a dhá phluic súighte isteach; bhí </span>
<lb n="460"/><span>drann ghránna ar; bhí polláiridhe a shróna </span>
<lb n="461"/><span>crapuighthe mar do bhiadh cruimh 'gá dtochus, </span>
<lb n="462"/><span>agus splanc 'n-a radharc.  “Á,” ar </span>
<lb n="463"/><span>seisean, “is géar-chúiseach an buachaill an </span>
<lb n="464"/><span>captaoin, acht bainfead-sa léim as anocht </span>
<lb n="465"/><span>nár thug sé a leithéid ó laethibh a </span>
<lb n="466"/><span>lámhacáin.” </span></p>
<lb n="467"/>
<lb n="468"/><p><span>V. </span></p>
<lb n="469"/>
<lb n="470"/><p><span>Bhí geóin agus gleo ag na héanaibh i </span>
<lb n="471"/><span>gCnoc Tuirc, an lon dubh ag áiteamh ar an </span>
<lb n="472"/><span>gciarsaigh; an spideóigín bhruinn-dearg </span>
<lb n="473"/><span>ag imreas le Diairmín riabhach; siocáin </span>
<lb n="474"/><span>na mbeann ag foluamhain ós cionn na </span>
<lb n="475"/><span>gcrann, agus an cora-cú dá chantain ag </span>
<lb n="476"/><span>colúir na coille. </span></p>
<lb n="477"/>
<lb n="478"/><p><span>“Is breágh é, bheith ag éisteacht leo,” ar </span>
<lb n="479"/><span>Muiris.  “Is breágh,” ar Risteárd, “agus </span>
<lb n="480"/><span>ar ball nuair do bheidh siad 'na suan, ní </span>
<lb n="481"/><span>chloisfir gíog acht amháin glór na sruthán, </span>
<lb n="482"/><span>agus easa Chnuic Tuirc ag cur osnuidhe as </span>
<lb n="483"/><span>le méid a shaothair.  Do chodlas an tseacht-</span>
<lb n="484"/><span>mhain seo ghabh tarainn chomh suanmhar ins an </span></p>
</div>
<pb n="392"/>
<div><lb n="485"/><p><span>uaimh seo fá bhun an easa is dá mbeinn i </span>
<lb n="486"/><span>leabaidh chlúimh.”  </span></p>
<lb n="487"/>
<lb n="488"/><p><span>“Ní fuláir go gcuirfeadh an fear mill-</span>
<lb n="489"/><span>teach úd aighneas orainn anocht?” </span></p>
<lb n="490"/>
<lb n="491"/><p><span>“Ní dóigh liom é,” ar Muiris, “acht ar </span>
<lb n="492"/><span>a shon sin féin, ní cóir dúinn dul a </span>
<lb n="493"/><span>chodladh fós; tá sé siúd fíochmhar, agus is </span>
<lb n="494"/><span>baoghalach go bhfuil sé fealltach; acht ní </span>
<lb n="495"/><span>fhuil sé ar mo thí-se 'ná ar do thí-se; acht </span>
<lb n="496"/><span>má chuireann sé roimhe na saighdiúiridhe do </span>
<lb n="497"/><span>thabhairt annso, bain an chluas díom go </span>
<lb n="498"/><span>ndéanfaidh sé é.”  </span></p>
<lb n="499"/>
<lb n="500"/><p><span>“Caidé an saghas cumhachta atá aige?”  </span>
<lb n="501"/><span>“Ní draoidheacht 'ná diabhluidheacht atá </span>
<lb n="502"/><span>aige, acht do mheallfadh sé an chnámh as </span>
<lb n="503"/><span>dranndal an mhadra.  Ní fhacas riamh a </span>
<lb n="504"/><span>leithéid le gliocas; acht táim eaglach go </span>
<lb n="505"/><span>dtabharfadh sé easgaine Dé orainn.  Is </span>
<lb n="506"/><span>mór é a ghreann d'Éirinn; acht is mó é a </span>
<lb n="507"/><span>fhuath do Shaxain; agus gibé coir ba </span>
<lb n="508"/><span>thruaighmhéile, ní chuirfeadh sí garrabhuaic </span>
<lb n="509"/><span>air i dtreo go bhfuigheadh sé an bhuaidh.” </span></p>
<lb n="510"/>
<lb n="511"/><p><span>“Á, is contabhairteach an t-ainmhidhe é,” </span>
<lb n="512"/><span>ar Risteárd, “agus má tá éirghe amach le </span>
<lb n="513"/><span>bheith again i, do b'fheárr as an tslighe é.  </span>
<lb n="514"/><span>Mar sin féin ní bhfaghaim locht air mar </span>
<lb n="515"/><span>gheall ar an bhfuath úd, atá an gnáth sin </span>
<lb n="516"/><span>creideamhnach go leór; acht ní maith liom </span>
<lb n="517"/><span>an croidhe fealltach neamh-cháidheach.”  </span></p>
<lb n="518"/>
<lb n="519"/><p><span>“Ní chluinim focal uait; támaoid ró-</span>
<lb n="520"/><span>chómhgarach do'n eas so; druidimís amach </span>
<lb n="521"/><span>fá'n mbán.”  “Tá sé in' am codlata, ámh.  </span>
<lb n="522"/><span>Tá cuileann capall ag fás ar urlár na </span>
<lb n="523"/><span>h-uamha, agus fionnamhóin ar a taobhaibh, </span>
<lb n="524"/><span>agus beimid chomh cluthmhar innte le </span>
<lb n="525"/><span>dreóilín 'na nead.”  </span></p>
<lb n="526"/>
<lb n="527"/><p><span>“Siubhail ort, mar sin,” ar Muiris.  </span></p>
<lb n="528"/>
<lb n="529"/><p><span>Bhí Risteárd 'na chnap codlata láithreach, </span>
<lb n="530"/><span>acht níor thuit néal ar Mhuiris.  Mheas sé </span>
<lb n="531"/><span>gur chualaidh sé coiscéim tómhaiseach fear </span>
<lb n="532"/><span>n-airm.  Chuir sé cluas air féin, acht ní </span>
<lb n="533"/><span>raibh ann acht seotha binn na sruthán.  Fá </span>
<lb n="534"/><span>dheireadh do bhuail sé a bhrat air, agus seo </span>
<lb n="535"/><span>amach fá'n gcoill é.  </span></p>
<lb n="536"/>
<lb n="537"/><p><span>Bhí na coillte 'na suan agus gan aon </span>
<lb n="538"/><span>nídh ag briseadh ciúinis na h-oidhche, acht </span>
<lb n="539"/><span>fuaim an easa.  Bhuail an fear suas an </span>
<lb n="540"/><span>casán fá aghaidh an chnuic.  Sheas sé mar a </span>
<lb n="541"/><span>raibh cor-lúb ins an gcasán ós cionn an </span>
<lb n="542"/><span>easa, agus d'fhéach sé síos ann.  Bhí faill </span>
<lb n="543"/><span>shleamhain dhíreach ann i ngoireacht troighe </span>
<lb n="544"/><span>dhó, agus tháinig critheagla air.  </span></p>
<lb n="545"/>
<lb n="546"/><p><span>“Aon tuisleadh amháin, aon chéim amháin i </span>
<lb n="547"/><span>leathtaoibh,” ar seisean, “agus do dhéan-</span>
<lb n="548"/><span>faidhe blodha de'n té do thuitfeadh léi.  Is </span>
<lb n="549"/><span>uathbhásach an basgadh í, agus níor mhaith </span>
<lb n="550"/><span>liom an leómhan buile do thuitim leis an </span>
<lb n="551"/><span>splínc seo.” </span></p>
<lb n="552"/>
<lb n="553"/><p><span>“Éist!” ar seisean leis féin, “shaoileas </span>
<lb n="554"/><span>gur chualas coisidheacht.”  D'éist sé go </span>
<lb n="555"/><span>faireach.  Chualaidh sé mar a bhiadh mion-</span>
<lb n="556"/><span>chloch go mbuailfidhe speach uirthi, agus go </span>
<lb n="557"/><span>gcuirfidhe ag únfairt as an gcasán síos í </span>
<lb n="558"/><span>imeasg na nduilleabhar ndreoighte.  Chuir </span>
<lb n="559"/><span>sé a chluas le talamh.  Bhris sgread amach </span>
<lb n="560"/><span>ar chiúineas na h-oidhche, agus bain sí mac </span>
<lb n="561"/><span>alla as na cnocaibh.  Liúgh uamhnach bhrónach </span>
<lb n="562"/><span>eile, mar do bhiadh leanbh 'gá bhrúghadh, agus </span>
<lb n="563"/><span>'gá mhilleadh, agus annsin mionna fear </span>
<lb n="564"/><span>feargach.  </span></p>
<lb n="565"/>
<lb n="566"/><p><span>Phreab sé le fánaidh fá dhéin na h-uamha, </span>
<lb n="567"/><span>acht bhí Risteárd ag á béal agus a chloidheamh </span>
<lb n="568"/><span>'n-a láim aige.  “Ar airighis aon nídh?”  </span>
<lb n="569"/><span>“D'airigheas.  Táthar chugainn.  Cá bhfuil </span>
<lb n="570"/><span>mo chloidheamh?” ar Muiris — d'fhág an </span>
<lb n="571"/><span>Dronnóg dá chloidheamh áilne acu.  </span></p>
<lb n="572"/>
<lb n="573"/><p><span>Rith an bheirt fhear amach ar an gcasán.  </span>
<lb n="574"/><span>Gidh go raibh an oidhche gan éasga, bhí sí </span>
<lb n="575"/><span>réaltannach, agus chonncadar ar fíor-</span>
<lb n="576"/><span>fhaobhar an mhullaigh buidhean fear.  “Teich-</span>
<lb n="577"/><span>imís,” ar Muiris.  “Ní theicheócham,” ar </span>
<lb n="578"/><span>Risteárd, “tá an Dronnóg ann,” agus </span>
<lb n="579"/><span>leig sé féin liúgh as do mhúsglóchadh, beag-</span>
<lb n="580"/><span>nach, na mairbh.  “Holú-ú, druididh ar gcúl </span>
<lb n="581"/><span>ó'n splínc,” ar seisean, acht ba bheag an </span>
<lb n="582"/><span>maitheas dó é.  Is suarach nár thuit an </span>
<lb n="583"/><span>cloidheamh as a ghlaic nuair do chualaidh sé </span>
<lb n="584"/><span>sgread obann uamhnach, agus chonnairc sé </span>
<lb n="585"/><span>fear ag preabadh ins an aer, agus fear </span>
<lb n="586"/><span>eile le béic 'na dhiaidh, agus fear eile fós. </span>
<lb n="587"/></p>
</div>
<pb n="393"/>
<div><lb n="588"/><p><span>Tháinig sgannradh ar an mbeirt fhear </span>
<lb n="589"/><span>agus do theicheadar, acht léim an bhuidhean </span>
<lb n="590"/><span>anuas an casán fá na ndéin, fiche fear acu </span>
<lb n="591"/><span>ag uaill is ag spalpadh mionna móra, ag </span>
<lb n="592"/><span>fiuchadh le buile fheirg, agus chómh mian-</span>
<lb n="593"/><span>amhail chum fola le faolchoin.  Bhí an casán </span>
<lb n="594"/><span>cumhang, agus fréamha crann ar a imeall-</span>
<lb n="595"/><span>aibh.  Bhí Muiris i dtosach, agus thug Ris- </span>
<lb n="596"/><span>teárd leath-shúil tar a ghualainn.  Leis sin, </span>
<lb n="597"/><span>do bhuail sé bárr a choise ar fhréimh agus do </span>
<lb n="598"/><span>thuit sé ar a thárr i n-áirde.  Phreab sé ar a </span>
<lb n="599"/><span>chora-ghiub agus chaith sé é féin i leathtaoibh </span>
<lb n="600"/><span>i n-am, mar ba dhian í an tóir, agus bhí rinn </span>
<lb n="601"/><span>dá “bheágnait” curtha 'sa láthair gur thuit </span>
<lb n="602"/><span>sé.  Níor stad na fir dheiridh, níor bh'fhéidir </span>
<lb n="603"/><span>leó cosg, agus do thiomáineadar le fuin-</span>
<lb n="604"/><span>neamh na fir thosaigh le fánaidh.  D'éirigh </span>
<lb n="605"/><span>gail is gaisgeadh Risteáird leis an bhfeall </span>
<lb n="606"/><span>do rinneadh air.  Do thug sé ruagadh is </span>
<lb n="607"/><span>ruathar 'n-a ndiaidh is 'na measg, agus do </span>
<lb n="608"/><span>thionnsgain sé ar a n-athchuma agus ar a </span>
<lb n="609"/><span>n-éirleach.  Do chasadar ar a sálaibh go </span>
<lb n="610"/><span>borb fíochmhar; rinne oifigeach óg iarracht </span>
<lb n="611"/><span>ar a ngléas is a gcórughadh; acht sul a </span>
<lb n="612"/><span>raibh an dara focal as a bhéal do scoilt </span>
<lb n="613"/><span>Muiris a phlaosg go carbad. </span></p>
<lb n="614"/>
<lb n="615"/><p><span>D'iompuigheadar ar Mhuiris, go mear-</span>
<lb n="616"/><span>bhalach ag tuitim i gcoinnibh a chéile; shaoil-</span>
<lb n="617"/><span>eadar go raibh sluagh 'gá gcomhrac, acht ba </span>
<lb n="618"/><span>chalma 's ba chlisde eisean chum greas do </span>
<lb n="619"/><span>bhualadh le cloidheamh.  Níor bh'é an fear </span>
<lb n="620"/><span>Risteárd chum faillighe do thabhairt do'n </span>
<lb n="621"/><span>bhfóirithin so, agus ba uathbhásach a raon </span>
<lb n="622"/><span>madhma agus a bhéim mharbhthach.  Acht aon </span>
<lb n="623"/><span>nídh amháin, níor fágadh 'n-a mbeathaidh de'n </span>
<lb n="624"/><span>bhuidhin bhuirb sin acht beirt do rith le n-a </span>
<lb n="625"/><span>n-anmaibh as casán an áir.  </span></p>
<lb n="626"/>
<lb n="627"/><p><span>“An bhfuil tú gonta, a Mhuiris, a ghráidh </span>
<lb n="628"/><span>ghil?” ar Risteárd.  “Och, ní fiú biorán é; </span>
<lb n="629"/><span>do mheath mo chleas cosanta an uair seo </span>
<lb n="630"/><span>amháin dom' shaoghal, agus atá sgríob bheag </span>
<lb n="631"/><span>ar m'uillinn dheis.”  </span></p>
<lb n="632"/>
<lb n="633"/><p><span>“Greadadh chugaibh, an bhfuiltí 'nbhar </span>
<lb n="634"/><span>mbeathaidh, a amadána?” ar guth ó bhárr na </span>
<lb n="635"/><span>splince, agus cia sheólfadh anuas chuca </span>
<lb n="636"/><span>acht an Dronnóg go slán socair.  </span></p>
<lb n="637"/>
<lb n="638"/><p><span>Bheirim-se luighe gur breágh an léim do </span>
<lb n="639"/><span>thug an ceann-urraid sin agus a bheirt </span>
<lb n="640"/><span>fheadhmannach ar a chúlaibh!  A Risteáird, a </span>
<lb n="641"/><span>dhalta, ní thabharfad mionn, is ní dhéanfad </span>
<lb n="642"/><span>easgaine, mar adeir an seanfhocal, go </span>
<lb n="643"/><span>bhfaghann an mhaidhmh a guidhe chum í féin do </span>
<lb n="644"/><span>dhamaint, acht chuiris an botún ar an ngnó </span>
<lb n="645"/><span>so.  Thugas rabhadh dhíbh; bhuaileas bárr </span>
<lb n="646"/><span>coise ar spallaibh an chasáin anois is arís, </span>
<lb n="647"/><span>agus steallas fá'n gcoill iad — bhí súil </span>
<lb n="648"/><span>agam go mbiadh Muiris lasmuigh, gidh go </span>
<lb n="649"/><span>mbiadh Risteárd 'na chodladh.”  </span></p>
<lb n="650"/>
<lb n="651"/><p><span>D'fhéach Risteárd air go neamh-chumannach, </span>
<lb n="652"/><span>agus mheas Muiris athrughadh do chur ar an </span>
<lb n="653"/><span>gcomhrádh.  “Chualamar uaill mhío-nádúrtha </span>
<lb n="654"/><span>éigin.”  “Á, chualabhair, an eadh?” do ráidh </span>
<lb n="655"/><span>an Dronnóg, gan colg, gan cáim.  </span></p>
<lb n="656"/>
<lb n="657"/><p><span>“Is baoghalach gur dhúisigh an uaill sin </span>
<lb n="658"/><span>Risteárd.  Chuireas painntéar roimh gheirr-</span>
<lb n="659"/><span>fhiadh um thrathnóna.  Chuireas fám, fhalluing </span>
<lb n="660"/><span>é go cluthmhar, agus nasg ar a bhéal, agus </span>
<lb n="661"/><span>ar m'fhalluing-se gur bh'é sin an buachaill </span>
<lb n="662"/><span>chum rabhadh thabhairt uaidh.  </span></p>
<lb n="663"/>
<lb n="664"/><p><span>“Sgaoileas an nasg de ós cionn an </span>
<lb n="665"/><span>easa; thugas miotóg do'n bhioránach; </span>
<lb n="666"/><span>rinneas crúnca díom féin chum leigean </span>
<lb n="667"/><span>orm gur shatalas ar rud éigin.  Ní chreidfeá </span>
<lb n="668"/><span>é, a Mhuiris, acht bhí saghas inntleachta ag </span>
<lb n="669"/><span>an gceann-urraid úd, mar tá fhios agam </span>
<lb n="670"/><span>go raibh droch-ionntaoibh aige asam.  Níor </span>
<lb n="671"/><span>ghábhadh dhom an meud úd do dhéanamh, acht </span>
<lb n="672"/><span>chum rabhadh dearbhtha thabhairt díbh.  Nách </span>
<lb n="673"/><span>maith do dhíol Risteárd mé tar éis mo chuid </span>
<lb n="674"/><span>trioblóide, le n-a bhéic! </span></p>
<lb n="675"/>
<lb n="676"/><p><span>“Ní rabhas ullamh i gcómhair na hamad-</span>
<lb n="677"/><span>ántachta sin, agus ní raibh agam acht am </span>
<lb n="678"/><span>chum an chinn-urraid agus beirt acu agus </span>
<lb n="679"/><span>mé féin do stealladh leis an bhfaill.  Is </span>
<lb n="680"/><span>mór an truagh nár marbhadh mé mar is </span>
<lb n="681"/><span>fearr bás 'ná meath. </span></p>
<lb n="682"/>
<lb n="683"/><p><span>“Chonnairc saighdiúr cad do rinneas, </span>
<lb n="684"/><span>agus chualas cogar a chloidhimh.  Chonnarcas </span></p>
</div>
<pb n="394"/>
<div><lb n="685"/><p><span>go raibh crann ag fás i ngiorracht troighe </span>
<lb n="686"/><span>do'n chasán; steallas mé féin air, agus </span>
<lb n="687"/><span>rugas greim dlúith.  O, a Risteáird, is </span>
<lb n="688"/><span>tuathalach an fear thu.  Féach do chuid oibre </span>
<lb n="689"/><span>— mé féin do chur i gcontabhairt bháis, tú </span>
<lb n="690"/><span>féin is Mhuiris ins an gcontabhairt chéadna, </span>
<lb n="691"/><span>agus beirt shaighdiúir do bheith éaluighthe </span>
<lb n="692"/><span>slán chum gairm do thabhairt ar ár dtóir.  </span>
<lb n="693"/><span>Ní leigfeá dhomh-sa cómhrac ar mo chuma </span>
<lb n="694"/><span>féin; ní fhágfainn saighdiúir i gceanntraibh </span>
<lb n="695"/><span>Chille-áirne; chuirfinn a leithéid sin do </span>
<lb n="696"/><span>sgannradh ortha go bhfeicfidís námhaid in </span>
<lb n="697"/><span>gach tor; bhiadh brígh agus dóchas in gach </span>
<lb n="698"/><span>tuatach meata, agus bhiadh mathshluagh </span>
<lb n="699"/><span>córuighthe chum catha againn fá cheann </span>
<lb n="700"/><span>míosa.”  </span></p>
<lb n="701"/>
<lb n="702"/><p><span>“Acht, a Mhuire Mhathair!” ar Risteárd, </span>
<lb n="703"/><span>“ní fhéadfainn féachaint ort ag déanamh </span>
<lb n="704"/><span>feill mharbhtha; ní cogadh é sin.”  </span></p>
<lb n="705"/>
<lb n="706"/><p><span>“Ó, mo thruagh thu!” ar an Dronnóg, </span>
<lb n="707"/><span>“cuireadh i bhfeidhm gníomh gaisgidh mar tá </span>
<lb n="708"/><span>leat-sa, go minic roimhe-seo, agus is beag </span>
<lb n="709"/><span>atá dá bhárr againn; acht tabharfam seal </span>
<lb n="710"/><span>inntleachta dhóibh anois go fóil, agus </span>
<lb n="711"/><span>chífeam cad do thiocfaidh as.” </span></p>
<lb n="712"/>
<lb n="713"/><p><span>“Nár théidh m'anam go Meig Mhichíl má </span>
<lb n="714"/><span>chorruighim cos 'ná láimh i gcomhlann atá </span>
<lb n="715"/><span>curtha ar bun le dúnmharbhadh,” ar Risteárd.  </span>
<lb n="716"/><span>D'fhéach an Dronnóg ar Mhuiris.  “Aon-</span>
<lb n="717"/><span>tuighim le Risteárd,” ar Muiris, “ní </span>
<lb n="718"/><span>beathadhacha allta sinn.”  Bhain an Dronnóg </span>
<lb n="719"/><span>greim as a bhéal ochtair agus chuir sé </span>
<lb n="720"/><span>cnead as.  “'Seadh, 'seadh, ní fhuil aon </span>
<lb n="721"/><span>bhrígh bheith libh, is dócha.  Ní bheidh iomarbháidh </span>
<lb n="722"/><span>eadrainn, ámh.  Ní réidhtighmíd le chéile. </span>
<lb n="723"/><span>Rachad-sa do'n Fhrainc láithreach, mar ar </span>
<lb n="724"/><span>hoileadh mé.  Geallaim díbh, ámhach, go </span>
<lb n="725"/><span>mbeidh aithreachas oraibh araon, mar is </span>
<lb n="726"/><span>gearr go mbeidhthí ar sileadh le crann 'sa </span>
<lb n="727"/><span>choill seo agus bhar gcnámha ag bánughadh </span>
<lb n="728"/><span>fá dhrúcht na hoidhche.  Tá muinighin agam-sa </span>
<lb n="729"/><span>go dtiocfad ar m'ais.” </span></p>
<lb n="730"/>
<lb n="731"/><p><span>VI. </span></p>
<lb n="732"/>
<lb n="733"/><p><span>Ba uathbhásach an oidhche í siúd.  Bhí na </span>
<lb n="734"/><span>croinn ag lúbadh 's ag luasgadh le </span>
<lb n="735"/><span>tréineacht na gaoithe, bhí an bháisdeach ag </span>
<lb n="736"/><span>dortadh ar nós uisge tré chriathar, na </span>
<lb n="737"/><span>splanncacha is na tóirneacha ag liúghraigh </span>
<lb n="738"/><span>tré dhuilleabhraibh na coille, agus an caor </span>
<lb n="739"/><span>ag raobadh na gcnoc, agus an mac alla ag </span>
<lb n="740"/><span>búithreadh is ag glaodhach imeasg na </span>
<lb n="741"/><span>bhfailleacha.  </span></p>
<lb n="742"/>
<lb n="743"/><p><span>I n-aindeóin an anfaidh so bhí céad fear </span>
<lb n="744"/><span>ag triall go trioblóideach tré bhealach na </span>
<lb n="745"/><span>Mangartán agus Risteárd de Barra ar </span>
<lb n="746"/><span>a gceann go dóchasach dísgireach.  Phreab </span>
<lb n="747"/><span>fear caol beag liath as phluais cois an </span>
<lb n="748"/><span>bhealaigh.  D'fhéach Risteárd go cruinn air, </span>
<lb n="749"/><span>agus chuir sé aighneas air.  “Ná haithnigh-</span>
<lb n="750"/><span>eann tú mé!” ar an fear beag.  “Dar </span>
<lb n="751"/><span>mo láimh,” ar Risteárd, “is eol dam duine </span>
<lb n="752"/><span>gur dheallrathach a ghuth led' ghuth-sa, acht </span>
<lb n="753"/><span>bhí dronn air siúd, agus ataoi-se chómh </span>
<lb n="754"/><span>díreach le gáinne.  Chuir an fear beag </span>
<lb n="755"/><span>gáire as.  “Mar sin féin is mé an </span>
<lb n="756"/><span>Dronnóg acht atá athrughadh crotha orm </span>
<lb n="757"/><span>anois; tig an dronn nuair do theasduigheas </span>
<lb n="758"/><span>sí uaim; acht ní bhfuilim ar tí mealladh ná </span>
<lb n="759"/><span>fealladh an cor-so.”  Bhladhm splannc le </span>
<lb n="760"/><span>cluais na Dronnóige, agus chrith bile </span>
<lb n="761"/><span>beithe le n-a fuaim.  Rinne na fir fíoghair </span>
<lb n="762"/><span>na croise ortha féin; acht, gidh gur </span>
<lb n="763"/><span>taisbeánadh deilbh is déanamh na Dronnóige </span>
<lb n="764"/><span>ins an lasair, níor chuir seisean suim ann.  </span></p>
<lb n="765"/>
<lb n="766"/><p><span>“Cá bhfuilir ag triall, a Risteáird?” ar </span>
<lb n="767"/><span>sé, “moladh is buidheachas le Dia, is fiadhain </span>
<lb n="768"/><span>an oidhche í chum gluaiseachta.”  “Taim fá </span>
<lb n="769"/><span>choingheallaibh,” ar Risteárd, “bualadh le </span>
<lb n="770"/><span>Muiris ag Achadh Deó i gcionn dhá uair an </span>
<lb n="771"/><span>chluig.  Támaoid ar tí iarracht do </span>
<lb n="772"/><span>thabhairt fá longphort Chille-áirne.  'Sé an </span>
<lb n="773"/><span>t-easba is mó atá orainn díth arm, acht </span>
<lb n="774"/><span>measaim go bhfuil ionad coinne déanta le </span>
<lb n="775"/><span>Muiris ag teachtaire, agus go mbeidh airm </span>
<lb n="776"/><span>ár ndóithin againn láithreach.” </span></p>
<lb n="777"/>
<lb n="778"/><p><span>“Á, tá mar do mheasas; acht éistidh le </span>
<lb n="779"/><span>fírinne, sibh-se uile agus Risteárd 'nbhar </span>
<lb n="780"/><span>dteannta.  Atá na hairm úd ar iochtar na </span>
<lb n="781"/><span>fairrge, mar taobh-loiteadh an long ag Tigh </span>
<lb n="782"/><span>Mhóir is Tigh Dhuinn ar maidin indiu!” </span>
<lb n="783"/></p>
</div>
<pb n="395"/>
<div><lb n="784"/><p><span>Leig Risteárd osnadh croidhe bhriste </span>
<lb n="785"/><span>as, agus d'fheach na fir ar a chéile go brónach </span>
<lb n="786"/><span>atuirseach.  </span></p>
<lb n="787"/>
<lb n="788"/><p><span>“A bhuachaillidhe,” ar Risteárd, “is olc </span>
<lb n="789"/><span>an sgéal é, acht atá airm ár ndóithin </span>
<lb n="790"/><span>againn chum longport Chille-áirne do </span>
<lb n="791"/><span>thógbháil — fiche gunna is ceithre fichid </span>
<lb n="792"/><span>cloidheamh.  An bhfuil meisneach agaibh?”  </span></p>
<lb n="793"/>
<lb n="794"/><p><span>Chuir na fir uall-ghuth lúthgháireach asta </span>
<lb n="795"/><span>do dhúisigh mac alla na gcnoc — “leanfam </span>
<lb n="796"/><span>go buaidh nó bás thú, a Risteáird.”  </span></p>
<lb n="797"/>
<lb n="798"/><p><span>“A, tá déanmhas laochraidhe ionnaibh,” ar </span>
<lb n="799"/><span>an Dronnóg, “acht bíodh foighde agaibh.”  </span></p>
<lb n="800"/>
<lb n="801"/><p><span>Tharraing sé tiompán ó n-a bhrat; bhuail </span>
<lb n="802"/><span>sé chum a bhéil é; d'iompuigh sé a dhrom </span>
<lb n="803"/><span>leis an ngarbh-shíon' agus sheinn sé siolla.  </span></p>
<lb n="804"/>
<lb n="805"/><p><span>Bhíos ag seinm do na Galla-phuic indiu, </span>
<lb n="806"/><span>tá ceann-urraid ó Shaxain ortha.  Fear </span>
<lb n="807"/><span>bladhmannach borb-mhéinneach is eadh é.  Ba </span>
<lb n="808"/><span>mhaith liom trasgairt do bhaint as; acht ní </span>
<lb n="809"/><span>réidhtighim féin is Risteárd le chéile; acht </span>
<lb n="810"/><span>bíodh mar sin.  Táim ag tabhairt rabhadh </span>
<lb n="811"/><span>agus cómhairle dhíbh.  Ba mhór an truagh go </span>
<lb n="812"/><span>leigfidhe i mbéal na gcon sibh.  Tá fios </span>
<lb n="813"/><span>bhar dturuis ag an gceann-urraid úd.  Tá </span>
<lb n="814"/><span>cúig céad fear ullamh aige 'nbhar gcómhair.  </span>
<lb n="815"/><span>Beidh seisean leis i n-Achadh Deó.  Beidh </span>
<lb n="816"/><span>bruighean mhór-fhuilteach agaibh — tréineacht </span>
<lb n="817"/><span>fear neamh-chóruighthe i n-aghaidh cheap dlúth </span>
<lb n="818"/><span>gléasta; Risteárd i lár an chatha 'nós </span>
<lb n="819"/><span>leómhain imeasg faol-chon, agus Muiris is a </span>
<lb n="820"/><span>chuideachta ag raobadh ar imeallaibh na </span>
<lb n="821"/><span>sluagh.  Och, mo léan, is mo léar-ghoin!  Chím </span>
<lb n="822"/><span>toradh na tréineachta úd; tógaidh mo </span>
<lb n="823"/><span>chómhairle, a bhuidhean ghrádhmhar, sgaipidh an </span>
<lb n="824"/><span>cor-so, agus ar an mbliadhain seo chugainn, </span>
<lb n="825"/><span>le congnamh Dé, b'fhéidir go mbiadh airm go </span>
<lb n="826"/><span>leór agaibh, is taithige ar a n-úsáid.  Sin é </span>
<lb n="827"/><span>bhar gcara Risteárd.  Tabharfaidh sé an </span>
<lb n="828"/><span>chómhairle chéadna dhíbh, agus tabharfaidh sé </span>
<lb n="829"/><span>rabhadh do Mhuiris bhocht a bhuidhean do bhreith </span>
<lb n="830"/><span>slán leis i n-am.”  </span></p>
<lb n="831"/>
<lb n="832"/><p><span>Bhí deór i súil Risteáird, agus iongnadh </span>
<lb n="833"/><span>ba mhó 'ná sin, ni raibh súil na Dron-</span>
<lb n="834"/><span>nóige tirm.  Chuir na fir uallfartach </span>
<lb n="835"/><span>neamh-shásta asta, acht fá dheireadh, do ghéill-</span>
<lb n="836"/><span>eadar do Risteárd, agus do chasadar ar </span>
<lb n="837"/><span>n-ais abhaile. </span></p>
<lb n="838"/>
<lb n="839"/><p><span>“Tig an ghrian i ndiaidh na fearthanna.”  </span>
<lb n="840"/><span>Tháinig soineann i ndiaidh na doininne, acht </span>
<lb n="841"/><span>bhí maol ar na sruthánaibh le tuile.  Bhí an </span>
<lb n="842"/><span>Fhleisg go leathan lán-uaibhreach, ag cur </span>
<lb n="843"/><span>di chum locha Léin, agus Risteárd i n'aonar </span>
<lb n="844"/><span>ag brostughadh go cráidte trom-chroidheach </span>
<lb n="845"/><span>fá dhéin Mhuiris.  </span></p>
<lb n="846"/>
<lb n="847"/><p><span>Tá Achad Deó ar an dtaobh thuaidh de'n </span>
<lb n="848"/><span>Fhleisg acht bhí Risteárd ar a taobh theas.  </span>
<lb n="849"/><span>“Beidh forairidhe ar dhroichead na Fleasga, </span>
<lb n="850"/><span>is dócha,” ar sé leis féin, “agus caithfead </span>
<lb n="851"/><span>troid leó.  Ní thabharfainn aghaidh ar an </span>
<lb n="852"/><span>droichead so muna mbiadh nach bhfuil aon </span>
<lb n="853"/><span>tslighe eile.”  </span></p>
<lb n="854"/>
<lb n="855"/><p><span>Lean sé air.  Chualaidh sé fothram na </span>
<lb n="856"/><span>Fleasga; chonnairc sé a tuile dearg </span>
<lb n="857"/><span>ag brúchtadh tar a bruachaibh; chonnairc sé </span>
<lb n="858"/><span>samhail dhorcha éigin ag teacht anuas leis </span>
<lb n="859"/><span>an dtuile.  “Caidé siúd?” ar seisean leis </span>
<lb n="860"/><span>féin.”  Bhí an rud ag luasgadh anonn 's </span>
<lb n="861"/><span>anall.  Stad Risteárd ar an mbóthar, agus </span>
<lb n="862"/><span>d'fhéach sé go cruinn.  Bhí an tsamhail ag </span>
<lb n="863"/><span>dul i méad gur stealladh í le fuinneamh </span>
<lb n="864"/><span>i gcoinnibh súla meadhónaighe an droichid.  </span>
<lb n="865"/><span>Bhéic na h-uisgidhe nuair do cuireadh cosg </span>
<lb n="866"/><span>leo; d'éirigheadar 'na mór-thonnaibh is </span>
<lb n="867"/><span>rómhradar díoga is cuais ar an mbóthar ar </span>
<lb n="868"/><span>gach taobh de'n droichead.  “Cruach féir </span>
<lb n="869"/><span>atá ann,” ar sé.  Chrith agus chorruigh na </span>
<lb n="870"/><span>h-uisgidhe borba; leigeadar srann is </span>
<lb n="871"/><span>thugadar slug; thug an abhainn buile brúcht; </span>
<lb n="872"/><span>chualaidh an fear mar do bhiadh clocha ag </span>
<lb n="873"/><span>meilt a chéile; thosnuigh na mór-thonna ar </span>
<lb n="874"/><span>iomrasgbháil, agus rómhradar is phreab-</span>
<lb n="875"/><span>adar le fothram uathbhásach thríd an </span>
<lb n="876"/><span>ndroichead.  </span></p>
<lb n="877"/>
<lb n="878"/><p><span>“Dar Rígh na ndúl,” ar sé le sgread, </span>
<lb n="879"/><span>“tá súil mheadhónach an droichid imthighthe, </span>
<lb n="880"/><span>agus atá mo dhalta Muiris is a bhuidhean </span>
<lb n="881"/><span>caillte!”  </span></p>
<lb n="882"/>
<lb n="883"/><p><span>Bhuail sé a dhá bhais is leig sé olagón as. </span></p>
</div>
<pb n="396"/>
<div><lb n="884"/><p><span>Fá cheann nóimit leath sé a dhá chrobh, is shín </span>
<lb n="885"/><span>sé amach a dhá láimh; d'fhéach sé ar an </span>
<lb n="886"/><span>spéir, 'nós duine ag altughadh; chrom sé a </span>
<lb n="887"/><span>cheann; chrap sé a ghuailne; rith sé fá dhéin </span>
<lb n="888"/><span>bearnan an droichid; “Dia liom,” ar sé, </span>
<lb n="889"/><span>agus thug sé léim lúthmhar mear-iongantach </span>
<lb n="890"/><span>as a chorp, agus chuir sé bonn a chos ar an </span>
<lb n="891"/><span>mbóthar réidh, tar uisge dhomhain chonta-</span>
<lb n="892"/><span>bhairteach dhroichid na Fleasga.  </span></p>
<lb n="893"/>
<lb n="894"/><p><span>Sul a raibh aimsir ag an laoch ar </span>
<lb n="895"/><span>bhuidheachas do thabhairt le Dia, phreab beirt </span>
<lb n="896"/><span>shaighdiúiridhe amach ar an mbóthar, agus </span>
<lb n="897"/><span>chaitheadar piléir leis, acht níor aimsighea-</span>
<lb n="898"/><span>dar é.  Léim sé uatha tar cloidhe isteach </span>
<lb n="899"/><span>ar an machaire.  Bhuail saighdiúir eile leis </span>
<lb n="900"/><span>go hobann; chuir sé a ghunna chum a </span>
<lb n="901"/><span>ghualann chum coisg do chur le Risteárd; </span>
<lb n="902"/><span>acht níor éirigh leis go maith, mar do scoilt </span>
<lb n="903"/><span>seisean é le haon bhéim amháin go corrán-</span>
<lb n="904"/><span>aibh, agus as go bráth leis go hAchadh Deó.  </span>
<lb n="905"/><span>Bhí a chroidhe go hatuirseach i dtaobh an </span>
<lb n="906"/><span>mheatha, acht mar sin féin, bhí sé lán-</span>
<lb n="907"/><span>dóchasach go dtiocfadh lá air go sgaipfeadh </span>
<lb n="908"/><span>sé le hár náimhde a thíre.  </span></p>
<lb n="909"/>
<lb n="910"/><p><span>Chualaidh sé cos i n-áirde capall 'na </span>
<lb n="911"/><span>diaidh, acht ba bheag éa bheann ortha.  Chualaidh </span>
<lb n="912"/><span>Muiris cos i n-áirde na gcapall úd leis, </span>
<lb n="913"/><span>agus do dhruid sé 'na gcómhgar, agus cipé </span>
<lb n="914"/><span>meisneamhail le n-a chois.  </span></p>
<lb n="915"/>
<lb n="916"/><p><span>“Ar gcúl! ar gcúl go diair!”  “Is é </span>
<lb n="917"/><span>guth Risteáird é seo; faire go bráth, tá </span>
<lb n="918"/><span>a chomhluadar claoidhthe,” ar Muiris.  </span></p>
<lb n="919"/>
<lb n="920"/><p><span>Tháinig móirsheisear marcach, beag nach, </span>
<lb n="921"/><span>suas le Risteárd.  “Tá sé cortha </span>
<lb n="922"/><span>tabhartha; lean air,” ar marcach acu.</span></p>
<lb n="923"/>
<lb n="924"/><p><span>“Thugais d'éitheach, a bhodaigh, táim ullamh </span>
<lb n="925"/><span>díbh,” ar an fear dána, ag druidim uatha le </span>
<lb n="926"/><span>cúl faille.  </span></p>
<lb n="927"/>
<lb n="928"/><p><span>“Ar aghaidh go tapaidh, a chlann Míleadh, </span>
<lb n="929"/><span>táid siad 'á thraochad!” ar Muiris, agus fá </span>
<lb n="930"/><span>cheann móimit bhí na marcaigh úd 'na gcosair </span>
<lb n="931"/><span>chró fá shálaibh fear togha Muiris. </span></p>
<lb n="932"/>
<lb n="933"/><p><span>“Dar Muire, ba bhinn an cleas comh-</span>
<lb n="934"/><span>lainn é sin,” ar Risteárd, ag glanadh a </span>
<lb n="935"/><span>chuid alluis de féin.  </span></p>
<lb n="936"/>
<lb n="937"/><p><span>“A bhuachaillidhe,” ar sé, “sgaipfeam ar </span>
<lb n="938"/><span>feadh tamaill bhig, gidh go ngoilleann sé ar </span>
<lb n="939"/><span>mo chroidhe a rádh libh.  Do báidheadh an long, </span>
<lb n="940"/><span>agus ní fhuil airm 'ná airgead againn chum </span>
<lb n="941"/><span>catha do chur mar ba chóir.  Cuiridh i bhfolach </span>
<lb n="942"/><span>bhar gcloidhmhe is bhar mheagán gunnaidhe.  </span>
<lb n="943"/><span>Rachad-sa is Muiris do'n Fhrainc chum </span>
<lb n="944"/><span>déanmhais chogaidh do sholáthar, agus geall-</span>
<lb n="945"/><span>aim díbh má mhairimíd go mbeimíd 'nbhar </span>
<lb n="946"/><span>measg arís le congnamh Dé.”</span></p>
<lb n="947"/>
<lb n="948"/><p><span>Chogair sé le Muiris — “ní cóir dúinn a </span>
<lb n="949"/><span>innsint dóibh go bhfuil na saighdiúiridhe ag </span>
<lb n="950"/><span>teacht fá nár ndéin.”  “Na hinnis,” ar </span>
<lb n="951"/><span>Muiris, “táid siad ar buile anois.  </span>
<lb n="952"/><span>Measaim nár bh'aon mhaitheas dúinn bheith leo, </span>
<lb n="953"/><span>dá mbiadh fhios acu go bhfuil na Galla-phuic </span>
<lb n="954"/><span>ingar dúinn, agus nach rachaidís ar gcúl </span>
<lb n="955"/><span>gan bruighean.”  “Is breágh an rud an </span>
<lb n="956"/><span>fhoighne,” ar Risteárd, agus chumail sé </span>
<lb n="957"/><span>a shúil, mar do bhí deór innti, agus do rinne </span>
<lb n="958"/><span>gach fear acu mar an gcéadna go foluigh-</span>
<lb n="959"/><span>theach.  </span></p>
<lb n="960"/>
<lb n="961"/><p><span>“A bhuidhean mo chléibh,” ar Risteárd de </span>
<lb n="962"/><span>Barra, “sul a sgaram le chéile, tuga-</span>
<lb n="963"/><span>maois aon liúgh amháin ar son Éireann.”  </span></p>
<lb n="964"/>
<lb n="965"/><p><span>Do chas gach duine acu a chloidheamh ós </span>
<lb n="966"/><span>cionn a chinn, agus leigeadar a leithéid sin </span>
<lb n="967"/><span>do liúgh árd-ghlórach árd-bhuadhach asta gur </span>
<lb n="968"/><span>mhúsgail mac alla ó bheinn go beinn.  </span></p>
<lb n="969"/>
<lb n="970"/><p><span>Chualaidh an captaoin Gallda an liúgh so, </span>
<lb n="971"/><span>agus do theich sé le sgannradh, mar do bhí, </span>
<lb n="972"/><span>dar leis, deich míle méirleach cruinnighthe i </span>
<lb n="973"/><span>nAchadh Deo an oidhche úd. </span></p>
<lb n="974"/>
<lb n="975"/><p><span>Pádraig Ua Séaghdha.</span></p>
<lb n="976"/>
<lb n="977"/><p/></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Eachtra Risteáird.

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Eachtra Risteáird.

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
