Historical Irish Corpus
1600 - 1926
Historical Dictionary of Irish
Search the corpus
Browse the Text Archive 1600-1926
Athchuinge na bh-Focal chum Scríbhneoir na Gaedhilge
Title
Athchuinge na bh-Focal chum Scríbhneoir na Gaedhilge
Author(s)
Ní fios,
Composition Date
1901
Publisher
An Claidheamh Soluis
Téacs
Comhad TEI
Gnáth-Théacs
Comhad ePub
Search Texts
Enter word/phrase
Search Type
Headword
Standardised
Exact match
Phrase
Word Type
All
Adjective
Noun
Preposition
Pronoun
Verb
Verbal Noun
Poetry/Prose
Both
Prose
Poetry
Set Dates
1600
1926
<N CS1901_01_26_722> <L 722> <B 1901> <C Prós> <M 8> <T An Claidheamh Soluis> <U Ní fios> <F An Claidheamh Soluis> ATHCHUINGE NA BH-FOCAL CHUM SCRÍBHNEOIR NA GAEDHILGE. Ár g-carad 's ar g-cumann ró-dhílis. Bhí cruinni- ughadh mór go deirionnach againn fa d-taobh de'n droch-íde a táthar aig tabhairt orainn anns na páip- éiribh le tamall agus siud agus go rabh fear céilligh ciúin, cóir againn anns an chathaoir ní tháinic linn a bheith air aon inntinn agus is é an chomhairle a righneamuid le na cheile, gach aon againn ar g-casaoid féin a chur chum tosaigh. Deirim go deimhin gur mór agus gur ró-mhór an truaighe sinn. Támuid gach lá agus gach oidhche, maidin, neóin agus tráthnóna, d'ár sgrios agus d'ar milleadh aig an iomad scríbhneoir gan oiread agus le do thoil a rádh linn, agus ní sheasfaidhmid é níos fuide. Támuid chómh athruighthe agus chómh briste, brúighte sin, nach féidir do ár n-athair féin ár n-aithne. Sheasmuid seo chómh fad agus bhí sé ann ar g-cumas acht bídheadh a fhios ag cách nach g-cuirfea- muid suas leis níos fuide. Is maith atá a fhios againn, go síleann sibh ann bhur n-inntinnibh féin gur cuma 'sa diabhal libh fa d-taoibh dínn acht fanaidh go fóil agus bhéar- faidhmid le fios daoibh nach m-beidh an uile rud 'sa domhan seó mar shíleann sibhse. Smuainidh air na Sasanaighe agus na Bóraighe. Shíl na Sasanaighe nach rabh le deanamh aca acht dul ann sin agus go m-béidheadh gach nidh ar a nós féin acht ní h-amhlaidh a bhí. Tuigeadh gach aon dhe na scríbhneoiribh gur Bóraigh a tá ionnainne agus go bh-fuil urchar díreach againn. Tá mórán Éirionnach agus Sasanach aig teacht abhaile air eagla go ngortfachaidhe iad leis an sgaoileadh díreach seo, agus sin sompla daoibhse, muna leasuighe sibh bhur m-bealach go m-béidh aithreachas orraibh go lán tapaidh. Caitheadh crainn eadrainn agus thuit sé ar chrann fhocail bhig shuaraigh an chéad urchar a bheith aige agus seo an bealach aige anois. Sin sgeula agaibh anois agus má ghortfaidhear sibh 'na dhiaigh seo na bídhidh aig eugcaoin orm-se. Acht, achd. Bídheadh a fhios agaibh, a scríbhneoirídhe, má tá mise beag féin, nach d-tig libh déanamh gan mé agus air an ádhbhar sin is cóir daoibh aire mhaith a thabhairt damh. Rugadh agus beitheadh mé sul a rabh iomradh no smuaineadh air bhur leithid-se. Dearcaidh orm go gcur, grinn. Is leur daoibh gan amhrus go bh-fuil ceann, corp, agus iarball agam mar na mongcaibh. Muna bh-fuil súile maithe agaibh ní orm-sa tá an locht agus b'fhéidir nach orraibh-se, acht air aon chaoidh roimhe seo bhí meas agus onoir agus urram le fághail agam, rud nach bh-fuil andiu. Caid é do bharamhail do mo charaid, Feargus Finn-Bheil na Gaedhilge bhriathrach, bhlasda, an diaigh an iarbal a bhuaint díom anns an Chlaidheamh Soluis deirionnach? Caid é is cóir a dhéanamh leis? Do réir na breithe- amhnais aithrighe bhí ann tamall ó shoin, sílim go bh-fuil cúig deichneamhar dhéag, cúig h-uaire déag an uile lá go ceann bliadhna, beag go leor aige agus fágaim sin air agus is éigin do na paidreacha seo a rádh i nGaedhilc. Muna d-tugaidh seo air an iarbhall a chur orm an uile uair feasda a m-beidh úsaid aige liom cuirfear go Loch Dearg é agus bhéarfas air an treas uair a bheidheas sé cionntach an trosgadh triadhanach a dhéanamh. Ní eisean amháin a m-beidh gairm chum dlighe air acht gach duine a bhainfeas le mo iarball ó seo amach go deireadh an domhain. Acht mo léin caithfidh mé anois an bealach a fhágbháil aig focal beag suarach air ar thuit an dara crann. Nach. A bhíothamhnaigh bhradaigh, a d'imthigh, síleann tú an iomad díot féin agus de do iarball nár chualaidh aon duine ariamh iomradh air i g-canamhaint na tíre. Caid é an bhris no'n dochar an iarball a bhaint díot mar nach rabh úsaid air bith agat féin no duine air bith eile leis. Ní h-é a dhalta sin liom-sa. Ní thig liom deanadh gan mo iarbhall de bhrigh gur b'iomdha giall Sasanach a briseadh ariamh aig iarraidh greim a fhághail orm agus níor éirigh leó. 'Sé shílim go bh-fuil mórán de na h-Éire- annaibh aig iarraidh a bheith 'na Sasanaibh anois, réir mar tá siad do mo mharbhughadh-sa. Bhí mé foighideach agus ró-fhoighideach 'san am a chuaidh thart acht tá deireadh leis feasda. Níor ghoill dadaidh orm chomh mór ariamh leis an fheall a righne Conán Maol orm anns an Chlaidheamh Soluis na seachtmhaine seo tharainn. An iarball sin a bhí chomh dílis agam le m'anam, mar gheall air an mhéid Sasanach rámhar láidir a mharbh sé, bhuain mo Chonán Maol díom é. Muna m-béidheadh aithne agam air, leis na ciantaibh, ní chreidfinn nach Sasanach é. B'fhéidir gur dearmad a d'éirigh dó acht mar sin <L 723> féin muna g-cuiridh sé leith-sgeul láidir go tapaidh chugam-sa béidh dlígheadh eadrainn. 'Nois, a Chonáin, glacfadh le leith-sgeul uait an iarraidh seo, acht a choidhche arís na bain le mo iarball. Tá m'am-sa suas anois agus muna m-béidheadh tá tuilleadh agam le rádh le scríbhneoiribh eile acht b'fhéidir go bh-fuighinn faill orrtha 'san am le theacht. Dean. Sibhse a d'imthigh gan iarball níor bh'fiú bhur m-bris a áireamh le taobh an chaill a d'éirigh damh-sa; éisd le mo sgeul truaighmhéileach-sa. Roimhe seo bhí mé ann mo fhear iomlain acht ní thig liom sin a rádh níos mó. Anns an Irisleabhar na míosa seo, buaineadh an ceann agus na cosa agus feudaim a rádh an croiceann agus na cnámha díom agus níos measa 'ná sin a bh-fad righneadh gé díom, air con chaoidh cuireadh ceann géidh orm (feuch sgeul Góbha an Stoic) agus anois táim mo luighe air mo leaba go breóite, brúighte, briste, brónach gan súil agam le h-éirigh a choidhche no shúil agam le biseach go lá an lúain. Muna b'é go bh-fuil mé mo luighe air mo leaba, agus 'na choir sin, gur duine cneasda, riaghalta a bhí ionnam ariamh, ráchfainn chomh fada le cailleach na bpisreoig agus gheobhainn Sailm na mallacht léighte do'n té a righne an eugcoir mhío-trócaireach seo orm. B'fhéidir gur fearr damh foighid a bheith agam, agus guidhe go duthrachdach, gur goirid go d-tigidh foclóir maith, saor amach a thaisbeanas do lucht na Gaedhilge an litriughadh ceart do chur air na foclaibh. Acht 'san am i láthair fagaim slán agus beannacht aig mo lucht gaoil agus muin- teardha air eagla nach bh-feicfinn go bráthach arís iad. (Le beith air a leanamhain)
19 Dawson Street, Dublin 2
D02 HH58 +353 1 676 2570 info@ria.ie
Cookie Use
Website developed by Niall O'Leary Services
