Historical Irish Corpus
1600 - 1926
Historical Dictionary of Irish
Search the corpus
Browse the Text Archive 1600-1926
Déantúisí na hÉireann agus "SHOPPING BY POST."
Title
Déantúisí na hÉireann agus "SHOPPING BY POST."
Author(s)
Nic Fhualáin, Úna,
Compiler/Editor
Ó Donnchadha, Tadhg
Composition Date
1909
Publisher
Connradh na Gaedhilge
Téacs
Comhad TEI
Gnáth-Théacs
Comhad ePub
Search Texts
Enter word/phrase
Search Type
Headword
Standardised
Exact match
Phrase
Word Type
All
Adjective
Noun
Preposition
Pronoun
Verb
Verbal Noun
Poetry/Prose
Both
Prose
Poetry
Set Dates
1600
1926
Déantúisí na hÉireann agus "Shopping by Post". Suas is anuas le leathscór nó doiséan bliadhanta ó shoin ba bheag an tsuim do bhí dá chur i ndéantúisíbh na hÉireann, ná ba bheag an trácht do bhí ortha. Nuair a théigheadh sinn isteach i siopa éadaigh cheannuigheadh sinn rud ar bith a thaithnigheadh linn gan fiafruighe cár deineadhé nó cé'n tír ab as é. D'íocfadh sinn ar gcuid airgid ar an rud sin gan ceist againn air cé dhó a raibh an t-airgead sin ag dul 'un leasa. Ghníodh sinn an cleas céadna i siopa na mbróg agus ins gach uile shiopa eile dá réir. Tá athrughadh mór tagtha ar an saoghal ó shoin agus nach maith an scéal é. Is iomdha ceist a cuirtear ar fhear siopa anois fá dtaobh na n-earraidhe a bhíos dá ndíol aige. Mhúscail Connradh na Gaedhilge an sprid Ghaedhealach ins na daoine agus tá a rian sin ar an tír. Acht tá sluagh mór de'n phobal fós nár chuidigh agus nach bhfuil ag cuidiughadh leis an athrughadh seo. Tá sluagh mór ann atá ar nós cuma liom. Má leagann fear siopa earraidhe a deineadh i nÉirinn os comhair an dream "cuma liom" seo, b'fhéidir go gceannóchadh siad iad: acht thairis sin ní chuirfidh siad de thréas ná d'easonóir ortha féin a n-éileamh. Ní hé go mbíonn fonn ar an dream seo cuidiughadh leis an Allmhurach, ná tús a thabhairt do na hearraidhe Gallda ar earraidhe a dtíre féin, acht is cumha leo eatortha é. Ní thuigeann siad go bhfuil sé de dhualgas ortha ná gur ceart dóibh cuidiughadh le na dtír dhúthchais féin, chomh fada agus is féidir leo é, i dtosach ar aon tír eile. Níl siad dúisighthe as tromshuan na neamhshuime go fóill. Tá cuid mhaith den dream "cuma liom" seo 'na gcomh- nuidhe fá'n tuaith. Níl mé a rádh nach bhfuil cuid aca ins na bailtibh móra chomh maith; acht faghann dream an bhaile mhóir a gcuid airgid ins na siopaí atá san mbaile, agus cuireann dream na tuaithe a gcuid airgid, nó cuid mhaith dhe, a triall ar shiopaibh móra Shasana is Alban. Cia'n fáth ata leis sin? Sin í an cheist a chuir a scríobhadh an ailt seo mé. Is mór an suim airgid a cuirtear anonn go Sasana gach uile bhliadhain ar earraidhe, mhór mhór ar éadach. Ná síltear gur <L 154> ag tabhairt milleán d'éinneach atá mé gá scríobhadh seo: ní headh, ná chor ar bith. Bhí mé fhéin chomh cionntach le cách sa mbealach sin scathamh den aimsir a caitheadh (cé gur fadó an lá anois ó bhí aon déighleáil againn leo), acht bím buidheach do Chonnradh na Gaedhilge agus don "Chlaidheamh Soluis" a sheol ar bhealach mo leasa mé. Mar adubhairt mé, ní le milleán a thabhairt d'éinne tá mé dhá scríobhadh seo, acht leis an gceist a thabhairt os comhair an phobail féachaint a bhféadfaidhe aon nídh a dhéanamh leis an airgead seo a chongbháil sa mbaile, agus le eolas a thabhairt dho na daoinibh seo ar earraidhe na hÉireann. Ní hé go mbíonn fonn ortha seo tús a thabhairt do na Gallaibh acht ní bhíonn neart ag a bhfurmhór air. Tá siad 'na gcomhnuidhe i n-áiteachaibh iargcúlacha, eistreánacha, a bhfad ón mbaile mór agus nuair fheileas aon nídh dhóibh le na n-aghaidh fén ná le haghaidh an tighe ní féidir leo a dhul 'na choinne. Ní móide a bhfuil fhios aca barainneach cé'n sórt rud atá uatha chor ar bith, ná céard é a luach, agus muna bhfuil fhios ní bheidh fhios aca cé'n méid airgid a chuirfidh siad ag triall ar fhear an tsiopa; agus ar ndóigh muna bhfuil aithne ag fear an tsiopa ortha, nó muna raibh aon déighleáil aige leo roimhe sin, ní chuirfidh sé na hearraidhe chuca gan an t-airgead, rud nach milleán air. Anois nach gceapfá, má tá sé chomh deacair sin dóibh na hearraidhe fheileas dóibh fhághail 'sa mbaile i nÉirinn, go mbeadh sé níos deacra 'ná sin dóibh iad fhághail thar sáile: acht ní mar sin atá an scéal chor ar bith. Níl aon ré soluis nach bhfuil siopadóirí móra Shasana is Alban ag cuir leabhra ag triall ar mhuinntir na tutithe i nÉirinn. Níl fhios agam má cuirtear chuig lucht an bhaile mhóir iad. Tá gach uile nídh dá bhfuil dá dhíol aca agus go deimhin sin é gach uile rud dá bhféadfá cuimhneamh air agus rudaí cuid mhaith nach gcuimhntheá chor ar bith ortha, fógraithe agus léaraighthe ins na leabhra sin aca. Tá gach uile rud ionnta fheileas don teach, ón n-éadach urláir go dtí an leabaidh agus an leaba chomh maith. Tá cáilidheacht gach aon rud aca sin innsithe agus mínighthe dhuit go soiléar. Má's éadach é, tá a dhath, a fad 'sa leithead, agus a luach thíos annsin agat 'na dhubh 'sna bhán agus mar sin le gach uile rud eile. Nuair fheileas rud ar bith do mhnaoi a bhfuil ceann de na leabhra seo aici, níl aici le déanamh acht suidhe síos agus an <L 155> leabhar sin fhoscailt; gheobhaidh sí amach annsin céard atá uaithi agus déanfa sí suas cé mhéad a thiocfas sé. Racha sí annsin chuig teach an phosta agus gheobha sí ordughadh airgid le pé bith méid atá uaithi, cuirfidh sí é sin ag triall ar fhear siopa i gceann éicínt de bhailte móra Shasana. Fá ceann cúpla lá buailfidh fear an phosta isteach chuici agus bosca nó búrla mór ar iomchar aige. Céard atá ann, an measann tú? Is maith tá fhios sin ag mnaoi nó ag cailín óg an tighe. Nuair imtheóchas fear an phosta amach gearrfaidh sí na ruagaí tá dhá cheangal agus osglóchaidh sí amach é. Tá aici annsin gach uile mhíle nídh dár chuir sí fios air gan aon lúib ar lár. "Leabharsa féin," adéarfaidh sí, "is sibhse ar fíu scríobhadh i gcoinne an rud chugaibh! Is sibh nach gcoinneóchaidh an mhoill air! Is sibh a chuirfeas isteach 'na tighe ag duine é go breágh sásamhail scioptha; ní hionnann sin agus an mhuinntir a gcaithfidh tú scríobhadh trí nó ceathair de chuarta chuca sul mar chuirfeas siad an rud chugat, agus b'fhéidir gan é chuir chugat ar aon chaoi ar deiridh. O, go deimhin, sé "Shopping by Post" an rud nach féidir a shárúghadh. Níl agat le déanamh acht cúpla focailín a scríobhadh agus ainmneacha na rudaí atá uait a luadh, agus tá siad istigh ins an teach agat fá cheann cúpla lá gan níos mó trioblóide, ná gan nóiméad aimsire a chaitheamh ná a chuir amugha mar gheall ortha." Sin mar déarfas bean an leabhair sin, agus sin mar tá aici le rádh. Tá na leabhra seo ag teacht 'na sraitheannaibh gach uile am sa mbliadhain. Is minic a ghním iongantas cá bhfaghann siad na hainmneacha chor ar bith. Cébí cá bhfaghann siad iad, bíonn siad aca go cruinn, baileach: d'ainm 's do shloinneadh, agus d'áit comhnuidhthe; agus nuair bhéas sin aca uair amháin, deirim-se leat-sa nach ndéanfaidh siad dearmad ort, ná nach leigfidh siad duit-se dearmad a dhéanamh ortha acht oiread; agus muna mbeidh aon déighleáil agat leo ní iad-san is cionntach. Ní hé amháin go gcuirfidh siad ceann a triall ort i n-éadan an ráithe, acht is minic a thiocfas péire i n-éinfheacht, le heagla, creidim, go ndeinfidhe dearmad ar bith ort. Deirim leat gur toghadh sáitire é an Sasanach! Is air nach bhfuil an náire a chuid earraidhe fhuagairt agus a chur os comhair an phobail, agus ar ndóigh tá an ceart aige. Deir an sean-fhocal: "nár mhinic <L 156> fear náireach éadálach," agus creidim nár cumadh agus nár ceapadh rud ar bith fós atá i n-ann an sean-fhocal a shárughadh. Anois, ní duine mise a d'iarrfadh ná adéaradh le aon duine eile acht oiread mórán aithris a dhéanamh ar an Sasanach, acht badh chuma liom cé air a ndéanfainn aithris - dá mb'ar mo dhearg- námhaid é - dá mbadh rud é go gceapfainn go gcuirfeadh an aithris sin chun tosaigh mé nó go ndéanfadh sí aon leas dom; agus déarfainn le siopadóirí móra Bhaile Átha Cliath, Corcaigh, Béal Feirste agus Luimnigh aithris a dhéanamh ar shiopadóirí móra Shasana is Alban san méid seo agus leabhra, mar iad seo ar thracht mé ó chianaibh ortha, a scaoileadh amach ar fud na dúthaighe. Badh mhór an mhaitheas a dhéanfaidís. Choinneóchaidhe sa mbaile cuid mhaith den airgead atá ag dul thar sáile fá láthair. Tá cuid de mhuinntir na tuaithe a cheapann go bhfuil maith ar an rud a thagann "anuas" seachas an rud atá le fagháil istigh 'san mbaile aca féin. "Is glas iad na cnoic abhfad uainn." Is cuma leo cé as a dtiocfadh sé acht é theacht "anuas". Bhéadh sé chomh "'nuas" céadna aca é theacht as Baile Átha Cliath, nó as Corcaigh, nó as Béal Feirste, le é theacht as Lonnduin nó as Libhearpúl nó as aon bhaile mór eile i Sasana. Cuir i gcás nach féidir le siopadóir a shiopa líonadh le earraidhe na hÉireann go hiomlán fá láthair, agus go gcaithfidh sé earraidhe iasachta bheith dá ndíol aige go fóill - agus is dóichidhe choidhche - acht dá mbeadh na leabhra seo dá gcuir amach aige d'fhéadfaidhe admhachtamháil ionnta cad iad na hearraidhe iasachta, agus cad iad na hearraidhe a déantar i nÉirinn. Measann tú cé mhéid duine ar fud na tíre nach bhfuil fhios aige go bhfuil dubhchán agus gleasán bróga agus fiche rud eile a ndéantar úsáid de gach uile lá dá dhéanamh i nÉirinn? Thiubhraidh na leabhra seo a bhfuil mé a trácht ortha eolas dóibh ar na neithibh sin níos feárr ná d'fhéadfadh aon teasbántas dá fheabhas. Téigheann daoine ag breathnughadh ar theasbántas go minic, díreach mar ghábhfadh siad a breathnughadh ar sheó ar bith eile; tar éis beagán laetheanta níl cuimhne aca a bhfacadar riamh é, ná níl cuimhne aca ar aon nídh dá bhfacadar dhá theasbáint ann. Ní mar sin leis an leabhar: níl aon uair dá n-osclóchaidís é nach bhfeicfeadh siad ainmneacha - agus b'fhéidir cosamhlacht - <L 157> na n-earraidhe atá dá ndéanamh sa mbaile i nÉirinn a breath- nughadh suas 'sna súilibh ortha, ar chaoi nach bhféadfadh siad dearmad a dhéanamh ortha. Déarfaidh fear nó bean an leabhair sin leis fhéin: "Tradháilfidh mé an earradh Gaedhlach an babhta seo go bhfeicidh mé cé'n sórt é, nó an bhfuil aon mhaith ann," agus annsin nuair gheobhas sé amach go bhfuil an earradh Gaedhlach gach uile phioc chomh saor agus chomh maith leis an earradh Gallda - agus b'fhéidir níos feárr 'ná í - ní gádh a bhrosdughadh níos mó chun cabhrughadh le déantúisí na hÉireann. Acht b'fhéidir go bhfuil mise ag dul amugha, agus nach bhfuil mé acht ag bodhradh léightheóirí an IRISLEABHAIR le mo chuid cainnte; b'fhéidir go bhfuil na leabhra seo a bhfuil an oiread sin cainnte déanta agam fútha dá gcuir amach cheana aca, acht nach bhfaca mise aon cheann aca. Má's mar sin atá an scéal, gabhaim mo leith-scéal le mo léightheóiribh agus iarraim ar an dream eile leabhar a chuir a triall orm. Measaim, ar chaoi ar bith, go bhfuil cuid aca nach bhfuil na leabhra aca, mar scríobh mé chuig cumann áithride i mBaile Átha Cliath laetheanta roimh Nodlaig ag iarraidh ortha ceann a sheóladh chugam. Theastuigh uaim nidhthe beaga a cheannacht le cur chuig Gaedhil óga fá Nodlaig: bhí fhios agam go raibh na nidhthe bhí uaim dá ndéanamh agus dá ndíol ag an gcumann seo, mar chonnaic mé iad ag Teasbántas an Oireachtais athrughadh anuraidh, acht ní raibh fhios agam barainneach céard a thoghfainn ná céard é a luach. Mar sin, scríobh mé chuca ag iarraidh ortha leabhar nó liosta nó rud éicínt a chuir chugam a thiubhradh eolas dam ar na neithibh a bhí dá ndéanamh is dá ndíol aca, acht scéal ná scuan ní bhfuair mé uatha ó shoin. Ba mhór an mhaith ná raibh fhios ag na Gaedhil bheaga a raibh fúm na brontanais a chuir chuca go rabhadar le fághail aca; dá mbeadh fhios, bheadh a "súile amuigh" ag súil leo. Nuair nár fhéad mé na nidhthe a bhí uaim fhágháil, fuair mé beagán leabhra ó Mhuinntir Guill agus chuir mé ag triall ar chuid aca iad; b'éigin den chuid eile fanacht gan tada fhagháil - uaimse ar chaoi ar bith. Ó's a trácht ar leabhraibh é, tá na leabhra seo a bhfuil mé a tagairt dóibh dá gcur amach ag lucht siopaí móra na leabhar i gcomhnuidhe, agus cad chuige nach bhféadfadh lucht na siopaí móra éadaigh is bróga an cleas céadna a dhéanamh. Is dóichighe <L 158> go mbeidís beagán costasach ortha, acht ar ndóigh muna ndéan- tar costas le rud a chuir chun cinn, ní féidir a bheith súil le mórán tairbhe. Ní ceart dóibh ar chaoi ar bith an pháirc seo fhágáil fá na Gallaibh níos fuide; teighidís féin a treabhadh innti feasta. Cuiridís na leabhra ag triall ar mhnáibh na n-oidí scoile, ar mhnáibh na síth-mhaor, agus ar a léitheidí. Ní fuláir nó tá sé chomh furusta dhóibh-sean a n-ainmneacha fhághail is tá sé ag muinntir Sheffield nó Leeds nó Manchester. Teasbánfaidh siad-san dho thuilleadh iad agus mar sin beidh an t-eolas dá scaipeadh. Abradh lucht curtha amach na leabhar leo mar deir- eann an Gall: "muna bhfeileann an leabhar seo dhuit-se tabhair dho chomharsa bhéal a dorais é." ÚNA NIC FHUALÁIN.
19 Dawson Street, Dublin 2
D02 HH58 +353 1 676 2570 info@ria.ie
Cookie Use
Website developed by Niall O'Leary Services
