Historical Irish Corpus
1600 - 1926
Historical Dictionary of Irish
Search the corpus
Browse the Text Archive 1600-1926
Comórtas Gaisgidh idir Connachtach agus Muimhneach
Title
Comórtas Gaisgidh idir Connachtach agus Muimhneach
Author(s)
Seóighe, Mícheal,
Composition Date
1899
Publisher
An Claidheamh Soluis
Téacs
Comhad TEI
Gnáth-Théacs
Comhad ePub
Search Texts
Enter word/phrase
Search Type
Headword
Standardised
Exact match
Phrase
Word Type
All
Adjective
Noun
Preposition
Pronoun
Verb
Verbal Noun
Poetry/Prose
Both
Prose
Poetry
Set Dates
1600
1926
<N CS1899_07_22_291a> <L 291> <B 1899> <C Prós> <M 8> <T An Claidheamh Soluis> <U Mícheal Seóighe> <F An Claidheamh Soluis> Comórtas Gaisgidh idir Connachtach agus Muimhneach San tsean-aimsir ro mhair ar bhruach Locha Coirb i gConndae na Gaillimhe fear dar bh'ainm Caiptín Ó Luideáin. Tomás ba é a ainm baisdidh, acht goireadh an "Caiptín" air mar leasainm ar an adhbhar nach raibh aon fhear eile i gCúige Chonnachd uilig (= uile) a bhí ábalta seasamh in' aghaidh le bata ina láimh. Ní raibh aon chúsam ná muirighin air acht é féin agus a mháthair. Mar sin chaith sé urmhór a shaoghail a' fiadhach, ag iasg- aireachd, agus a' bádóireachd. I n-áit ar bith i mbeadh rinnce nó iomáin bhí sé 'un tosaigh ann. Sgap a cháil agus a chéim ar fhad agus leithead Chonnachd uilig, agus go deimhin níos faide. Fuair fear tréan dóchasach i gConndae an Chláir cunntas ar chlisteachd an Chaiptín i gcleas an bhata. Ro ghabh sé rún a dhul (dul) agus é fhéachaint. Ro ghluais sé 'un siubhail ar maidin lae ó n-a thigh féin, gan fios d'aon-nduine cá raibh sé a' dul. An tráth bhí sé imthighthe as eólas na ndaoine rug sé strapa leathair agus <L 292> cheangail suas aon d'a chosa fuair maide croise faoi n-a asgaill agus mála ar a dhruim agus thriall sé leis an bóthar ag tarraing ar thigh an Chaiptín. Is dóiche nár chuir sé mórán san mála ar aon chor, acht bhí sé ag imtheacht go dtáinig sé go bruach Locha Coirb. Chuir sé tuairisg tighe Chaiptín Uí Luideáin. Cuireadh ar an eólas é, agus bhuail sé isteach i dtigh an Chaiptín. Bhí sé féin imthighthe ag iasgaireacht acht bhí an mháthair istigh. Ro bheannuigh an Bacach Mór do'n chailligh agus bheannuigh sí dhó agus crith-eagla mór uirthi roimhe óir b'uathbhásach é aghaidh le feicsin. Shuidhe sé síos agus las sé a phíopa. I gceann tamaill, d'iarr sé a chuid ar an gcailligh. Ro sheas sí suas go deithbhireach le fonn an bhacach a chur amach. Thug sí roinn de gach nidh bhí aici san tigh 'uige, acht ní ghlacfadh sé rud ar bith acht cúig phunnt de'n olainn bhí sí a shníomh mar adhbhar casóige do'n Chaiptín. B'éigean di sgála dh'fhagháil agus an olann a mheadhachan. Chuir sé ina mhála í. D'fhág sé slán agus beannacht ag an tsean-mhnaoi agus shiubhal sé amach, acht is dóigh liom nach beannacht a chuir an chailleach leis. Acht mar sin féin thug sé an olann uaithi. Ní raibh sé acht seal gearr imthighthe an tráth d'fhill an Caiptin ar ais a-bhaile. "A mhic ó," ar a mháthair, "is olc an rath a tháinic ar tosach do bhreidín." "Caidé thárla dhó," ar an Caiptín. Mhínigh sí dhó an sgéal mar atá roimh-raidhte. "Cia an bóthar a thóg sé?" "Ó! ná fiafraigh sin," ar sí. "Ná cuir a thuairisg go deó," ar sí. "Chaithfeadh sé ins an loch thú." "Beidh le n-a fheachaint," ar sé. Lean sé an Bhacach agus tháinic suas leis i dtuairim míle de'n ród ar aghaidh bhothain sean-mhná. Bheannuigh sé dhó. "An tusa thug an olann ó'n gcailligh?" "Is mé," ar sé, "an tusa Caiptín Ó Luidheain?" "Is orm bheirtear mar leasainm é," ar sé. "Ar do thóir-se a tháinic mé agus ní ar thóir olla na caillighe," ar an Bacach. "God tá ar iarraidh uait?" ar an Caiptín. "Go bhfeiceam cia againn fear is clisde le cleas bata," do ráidh an Bacach. Sgaoil an Bacach a chos chrainn agus chaith sé uaidh í. Chaith uaidh a mhála mar an gceadna. Tharraing sé a uaradóir as a phóca agus leag ar an sgonnsa í le fios d'fhagháil cá fhaid a sheasfadh an cath. D'ionnsuigh sé féin agus an Caiptín a chéile le n-a ndá bata. Chaith siad trí ceathramhna uaire ag pinceoireachd gan ceachtar díobh ina cumas bárr an bhata leagan ar chroiceann an fhir eile. San bhfad so bhí an chailleach ina suidhe ar a gogaide i ndoras a botháin féin. Labhair faoi dheoidh ag rádh - "Féach faoi 'n ngárda feasda, a Chaiptín!" ar sí. D'iompuigh sé an bata agus bhuail faoi 'n ngárda an Bacach i mbéal a chléibhe, agus leag ar a dhá ghlúin é. "Ná buail níos mó, a Chaiptín!" ar sé, "acht ní thú a bhuail mé acht an chailleach." "Ní baoghal duit," ar an Caiptín. "Níor bhuail mé aon fear leagadh riamh." "Bhéarfad gini dhuit," ar an Bacach, "muin an gárda is fearr agad dom." Leag an Caiptín barr an bhata ar an talamh agus chuir an lámh eile ina phóca. "Sin," ar sé, "an gárda is fhearr agam-sa." "Ní fearr liom cúig giní," ar an Muimhneach, "na gurab í sin an gárda a thaisbean tú dhom, óir ní bhear- fainn aon ghárda eile a-bhaile liom. Go deó arís ní rachad ar thóir aon fhir nó go gcuiridh sé tóir orm. "Slán leat a Chaiptín," ar an Bacach. "Go deimhin," ar an Caiptín, "ní sgarfaidh tú liom a chomh réidh sin! Tar liom a-bhaile go bhfeicimíd an bhfuil aon bhlas bidh ná dighe ag an gcailligh." Chuadar chum tighe an Chaiptín, d'ith agus d'ól a ndóthain, agus thug sé an Bacach leis amach ag iasgaireacht ar an loch. Chaitheadar an lá go tráthnóna le spórt agus pléi- siúr. Thainic siad a-bhaile ag teacht na hoidhche. Thug an Caiptín loisdín dó go maidin. D'éirigh an Bacach go moch agus d'ulluigh é féin ar tí triall chum a bhaile féin. "Fan agam indiu" do ráidh an Caiptín, "agus tais- beánfad duit na h-oileán bhreagha áille atá ar an loch." D'fhan sé an lá sin agus lá agus lá agus lá eile. Acht le sgéal gearr a dhéanamh dhe bhí an Caiptín a' bladar leis ó lá go lá, gur chaith an Bacach iomlán na coigthíse ina fhochair. Ar maidin th'éis an ama roimh-ráidhte, d'ull'uigh é féin, d'fhág sé slán agus beannacht ag an gCaiptín agus thriall sé chum a bhaile féin. Mícheal Seóighe (TUILLEADH)
19 Dawson Street, Dublin 2
D02 HH58 +353 1 676 2570 info@ria.ie
Cookie Use
Website developed by Niall O'Leary Services
