Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<!DOCTYPE TEI [
<!ENTITY hellip "…">
]>
<TEI><teiHeader type="text">
	 <fileDesc>
	  <titleStmt><title type="main">Comórtas Gaisgidh idir Connachtach agus Muimhneach</title><author><name type="main">Mícheal Seóighe</name></author><respStmt>
		<resp>Electronic edition compiled by</resp>
		<name>Foclóir na Nua-Ghaeilge</name>
		</respStmt>
	  </titleStmt><editionStmt>
                     <edition>
                         <note type="N">CS1899_07_22_291a</note>
                         <note type="L">291</note>
                         <note type="B">1899</note>
                         <note type="C">Prós</note>
                         <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
                     </edition>
            </editionStmt><publicationStmt>
		<publisher>Foclóir na Nua-Ghaeilge</publisher>
		<pubPlace>19 Dawson Street, Dublin 2</pubPlace>
		<pubPlace>http://www.ria.ie/research/focloir-na-Nua-Ghaeilge.aspx</pubPlace><date>2016</date><idno>CS1899_07_22_291a</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
	  </publicationStmt>
	  <sourceDesc><biblStruct><analytic><author>Mícheal Seóighe</author><title>Comórtas Gaisgidh idir Connachtach agus Muimhneach</title></analytic><monogr>
					<title level="j">An Claidheamh Soluis</title><imprint><publisher>An Claidheamh Soluis</publisher><date>1899</date></imprint>
 </monogr> </biblStruct></sourceDesc></fileDesc>
	</teiHeader>
<text><body><div><p>
<lb n="1"/><span>Comórtas Gaisgidh</span>
<lb n="2"/><span>idir Connachtach agus Muimhneach</span></p>
<lb n="3"/>
<lb n="4"/><p><span>San tsean-aimsir ro mhair ar bhruach Locha Coirb i</span>
<lb n="5"/><span>gConndae na Gaillimhe fear dar bh'ainm Caiptín Ó</span>
<lb n="6"/><span>Luideáin. Tomás ba é a ainm baisdidh, acht goireadh</span>
<lb n="7"/><span>an "Caiptín" air mar leasainm ar an adhbhar nach raibh</span>
<lb n="8"/><span>aon fhear eile i gCúige Chonnachd uilig (= uile) a bhí</span>
<lb n="9"/><span>ábalta seasamh in' aghaidh le bata ina láimh. Ní raibh</span>
<lb n="10"/><span>aon chúsam ná muirighin air acht é féin agus a mháthair.</span>
<lb n="11"/><span>Mar sin chaith sé urmhór a shaoghail a' fiadhach, ag iasg-</span>
<lb n="12"/><span>aireachd, agus a' bádóireachd. I n-áit ar bith i mbeadh</span>
<lb n="13"/><span>rinnce nó iomáin bhí sé 'un tosaigh ann. Sgap a cháil agus</span>
<lb n="14"/><span>a chéim ar fhad agus leithead Chonnachd uilig, agus go deimhin</span>
<lb n="15"/><span>níos faide. Fuair fear tréan dóchasach i gConndae an</span>
<lb n="16"/><span>Chláir cunntas ar chlisteachd an Chaiptín i gcleas an</span>
<lb n="17"/><span>bhata. Ro ghabh sé rún a dhul (dul) agus é fhéachaint. Ro</span>
<lb n="18"/><span>ghluais sé 'un siubhail ar maidin lae ó n-a thigh féin, gan</span>
<lb n="19"/><span>fios d'aon-nduine cá raibh sé a' dul. An tráth bhí sé</span>
<lb n="20"/><span>imthighthe as eólas na ndaoine rug sé strapa leathair agus</span></p>
</div>
<pb n="292"/>
<div><lb n="21"/><p><span>cheangail suas aon d'a chosa fuair maide croise faoi</span>
<lb n="22"/><span>n-a asgaill agus mála ar a dhruim agus thriall sé leis an</span>
<lb n="23"/><span>bóthar ag tarraing ar thigh an Chaiptín. Is dóiche nár</span>
<lb n="24"/><span>chuir sé mórán san mála ar aon chor, acht bhí sé ag</span>
<lb n="25"/><span>imtheacht go dtáinig sé go bruach Locha Coirb. Chuir sé</span>
<lb n="26"/><span>tuairisg tighe Chaiptín Uí Luideáin. Cuireadh ar an</span>
<lb n="27"/><span>eólas é, agus bhuail sé isteach i dtigh an Chaiptín. Bhí sé</span>
<lb n="28"/><span>féin imthighthe ag iasgaireacht acht bhí an mháthair istigh.</span>
<lb n="29"/><span>Ro bheannuigh an Bacach Mór do'n chailligh agus bheannuigh</span>
<lb n="30"/><span>sí dhó agus crith-eagla mór uirthi roimhe óir b'uathbhásach é</span>
<lb n="31"/><span>aghaidh le feicsin. Shuidhe sé síos agus las sé a phíopa. I</span>
<lb n="32"/><span>gceann tamaill, d'iarr sé a chuid ar an gcailligh. Ro</span>
<lb n="33"/><span>sheas sí suas go deithbhireach le fonn an bhacach a chur</span>
<lb n="34"/><span>amach. Thug sí roinn de gach nidh bhí aici san tigh 'uige,</span>
<lb n="35"/><span>acht ní ghlacfadh sé rud ar bith acht cúig phunnt de'n</span>
<lb n="36"/><span>olainn bhí sí a shníomh mar adhbhar casóige do'n Chaiptín.</span>
<lb n="37"/><span>B'éigean di sgála dh'fhagháil agus an olann a mheadhachan.</span>
<lb n="38"/><span>Chuir sé ina mhála í. D'fhág sé slán agus beannacht ag an</span>
<lb n="39"/><span>tsean-mhnaoi agus shiubhal sé amach, acht is dóigh liom nach</span>
<lb n="40"/><span>beannacht a chuir an chailleach leis. Acht mar sin féin</span>
<lb n="41"/><span>thug sé an olann uaithi. Ní raibh sé acht seal gearr</span>
<lb n="42"/><span>imthighthe an tráth d'fhill an Caiptin ar ais a-bhaile.</span></p>
<lb n="43"/>
<lb n="44"/><p><span>"A mhic ó," ar a mháthair, "is olc an rath a tháinic ar</span>
<lb n="45"/><span>tosach do bhreidín."</span></p>
<lb n="46"/>
<lb n="47"/><p><span>"Caidé thárla dhó," ar an Caiptín.</span></p>
<lb n="48"/>
<lb n="49"/><p><span>Mhínigh sí dhó an sgéal mar atá roimh-raidhte.</span></p>
<lb n="50"/>
<lb n="51"/><p><span>"Cia an bóthar a thóg sé?"</span></p>
<lb n="52"/>
<lb n="53"/><p><span>"Ó! ná fiafraigh sin," ar sí. "Ná cuir a thuairisg</span>
<lb n="54"/><span>go deó," ar sí. "Chaithfeadh sé ins an loch thú."</span></p>
<lb n="55"/>
<lb n="56"/><p><span>"Beidh le n-a fheachaint," ar sé.</span></p>
<lb n="57"/>
<lb n="58"/><p><span>Lean sé an Bhacach agus tháinic suas leis i dtuairim míle</span>
<lb n="59"/><span>de'n ród ar aghaidh bhothain sean-mhná. Bheannuigh sé dhó.</span></p>
<lb n="60"/>
<lb n="61"/><p><span>"An tusa thug an olann ó'n gcailligh?"</span></p>
<lb n="62"/>
<lb n="63"/><p><span>"Is mé," ar sé, "an tusa Caiptín Ó Luidheain?"</span></p>
<lb n="64"/>
<lb n="65"/><p><span>"Is orm bheirtear mar leasainm é," ar sé.</span></p>
<lb n="66"/>
<lb n="67"/><p><span>"Ar do thóir-se a tháinic mé agus ní ar thóir olla na</span>
<lb n="68"/><span>caillighe," ar an Bacach.</span></p>
<lb n="69"/>
<lb n="70"/><p><span>"God tá ar iarraidh uait?" ar an Caiptín.</span></p>
<lb n="71"/>
<lb n="72"/><p><span>"Go bhfeiceam cia againn fear is clisde le cleas</span>
<lb n="73"/><span>bata," do ráidh an Bacach.</span></p>
<lb n="74"/>
<lb n="75"/><p><span>Sgaoil an Bacach a chos chrainn agus chaith sé uaidh í.</span>
<lb n="76"/><span>Chaith uaidh a mhála mar an gceadna. Tharraing sé a</span>
<lb n="77"/><span>uaradóir as a phóca agus leag ar an sgonnsa í le fios</span>
<lb n="78"/><span>d'fhagháil cá fhaid a sheasfadh an cath. D'ionnsuigh sé</span>
<lb n="79"/><span>féin agus an Caiptín a chéile le n-a ndá bata. Chaith siad</span>
<lb n="80"/><span>trí ceathramhna uaire ag pinceoireachd gan ceachtar</span>
<lb n="81"/><span>díobh ina cumas bárr an bhata leagan ar chroiceann an</span>
<lb n="82"/><span>fhir eile. San bhfad so bhí an chailleach ina suidhe ar a</span>
<lb n="83"/><span>gogaide i ndoras a botháin féin. Labhair faoi dheoidh</span>
<lb n="84"/><span>ag rádh - "Féach faoi 'n ngárda feasda, a Chaiptín!"</span>
<lb n="85"/><span>ar sí. D'iompuigh sé an bata agus bhuail faoi 'n ngárda</span>
<lb n="86"/><span>an Bacach i mbéal a chléibhe, agus leag ar a dhá ghlúin é.</span></p>
<lb n="87"/>
<lb n="88"/><p><span>"Ná buail níos mó, a Chaiptín!" ar sé, "acht ní thú</span>
<lb n="89"/><span>a bhuail mé acht an chailleach."</span></p>
<lb n="90"/>
<lb n="91"/><p><span>"Ní baoghal duit," ar an Caiptín. "Níor bhuail mé</span>
<lb n="92"/><span>aon fear leagadh riamh."</span></p>
<lb n="93"/>
<lb n="94"/><p><span>"Bhéarfad gini dhuit," ar an Bacach, "muin an</span>
<lb n="95"/><span>gárda is fearr agad dom."</span></p>
<lb n="96"/>
<lb n="97"/><p><span>Leag an Caiptín barr an bhata ar an talamh agus chuir</span>
<lb n="98"/><span>an lámh eile ina phóca. "Sin," ar sé, "an gárda is</span>
<lb n="99"/><span>fhearr agam-sa."</span></p>
<lb n="100"/>
<lb n="101"/><p><span>"Ní fearr liom cúig giní," ar an Muimhneach, "na</span>
<lb n="102"/><span>gurab í sin an gárda a thaisbean tú dhom, óir ní bhear-</span>
<lb n="103"/><span>fainn aon ghárda eile a-bhaile liom. Go deó arís ní</span>
<lb n="104"/><span>rachad ar thóir aon fhir nó go gcuiridh sé tóir orm.</span></p>
<lb n="105"/>
<lb n="106"/><p><span>"Slán leat a Chaiptín," ar an Bacach.</span></p>
<lb n="107"/>
<lb n="108"/><p><span>"Go deimhin," ar an Caiptín, "ní sgarfaidh tú liom</span>
<lb n="109"/><span>a chomh réidh sin! Tar liom a-bhaile go bhfeicimíd an</span>
<lb n="110"/><span>bhfuil aon bhlas bidh ná dighe ag an gcailligh."</span></p>
<lb n="111"/>
<lb n="112"/><p><span>Chuadar chum tighe an Chaiptín, d'ith agus d'ól a ndóthain,</span>
<lb n="113"/><span>agus thug sé an Bacach leis amach ag iasgaireacht ar an</span>
<lb n="114"/><span>loch. Chaitheadar an lá go tráthnóna le spórt agus pléi-</span>
<lb n="115"/><span>siúr. Thainic siad a-bhaile ag teacht na hoidhche. Thug</span>
<lb n="116"/><span>an Caiptín loisdín dó go maidin. D'éirigh an Bacach</span>
<lb n="117"/><span>go moch agus d'ulluigh é féin ar tí triall chum a bhaile</span>
<lb n="118"/><span>féin.</span></p>
<lb n="119"/>
<lb n="120"/><p><span>"Fan agam indiu" do ráidh an Caiptín, "agus tais-</span>
<lb n="121"/><span>beánfad duit na h-oileán bhreagha áille atá ar an</span>
<lb n="122"/><span>loch."</span></p>
<lb n="123"/>
<lb n="124"/><p><span>D'fhan sé an lá sin agus lá agus lá agus lá eile. Acht le sgéal</span>
<lb n="125"/><span>gearr a dhéanamh dhe bhí an Caiptín a' bladar leis ó lá</span>
<lb n="126"/><span>go lá, gur chaith an Bacach iomlán na coigthíse ina</span>
<lb n="127"/><span>fhochair. Ar maidin th'éis an ama roimh-ráidhte, d'ull'uigh</span>
<lb n="128"/><span>é féin, d'fhág sé slán agus beannacht ag an gCaiptín agus</span>
<lb n="129"/><span>thriall sé chum a bhaile féin.</span></p>
<lb n="130"/>
<lb n="131"/><p><span>Mícheal Seóighe</span></p>
<lb n="132"/>
<lb n="133"/><p><span>(TUILLEADH)</span></p></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Comórtas Gaisgidh idir Connachtach agus Muimhneach

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Comórtas Gaisgidh idir Connachtach agus Muimhneach

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
