Historical Irish Corpus
1600 - 1926
Historical Dictionary of Irish
Search the corpus
Browse the Text Archive 1600-1926
Clodhanna Nua.
Title
Clodhanna Nua.
Author(s)
Ní fios,
Compiler/Editor
Ó Donnchadha, Tadhg
Composition Date
1906
Publisher
Connradh na Gaedhilge
Téacs
Comhad TEI
Gnáth-Théacs
Comhad ePub
Search Texts
Enter word/phrase
Search Type
Headword
Standardised
Exact match
Phrase
Word Type
All
Adjective
Noun
Preposition
Pronoun
Verb
Verbal Noun
Poetry/Prose
Both
Prose
Poetry
Set Dates
1600
1926
CLODHANNA NUA. Leabhar an adhsáideach is eadh “AIDS TO IRISH COMPOSITION” a chuir Muinntir Ghill amach le déidheannaighe ar son na mBráthar gCríostamhail. Isé an Modh Díreach cloch bhuinn an leabhair seo, agus anuas air seo do tógadh árus taidhbhseach teann idir Ghraiméar agus Aistriughadh. Isé an taithighe cainnte sa teangain a choiméadfaidh 'n-a beathaidh í. San leabhar so tespeántar don mhuinteóir ón gcéad cheacht amach cionnus usáid a dhéanamh de sna focail atá ar eólus ag an lucht foghluma chun cainnt a bhaint asta. 'N-a theannta-san tá giotaí deasa Ghaedhilge i gcló ann chun Béarla a chur ortha, agus ní dhearnadh dearmhad ar ghiotaíbh Béarla i gcóir Ghaedhilge a chur ortha. An té a ghabhann go dicheallach tríd an leabhar so, gá stuidéar le dúthracht, ní'l pioc dhá mhearaidhe orainn ná go mbeidh togha an eóluis aige ar an dteangain agus, má bhíonn máighis- tir oireamhnach aige, go bpiocfaidh suas a lán cainnte. Scilling, fiacha an leabhair. Is iad muinntir Maunsel an cumann is déidheann- aige go bhfuil tosnuighthe aca ar leabhraibh Gaedhilge a chur amach, agus do réir an fhuadair atá fútha ní bheid abhfad chun deiridh ag ceann an ráis. Sidé FRÉAMHACHA NA hÉIREANN, an chéad iarracht uatha. Is dóigh linn gurab é seo an leabhar is deise cló- dóireacht dar bhuail umainn riamh sa Ghaedhilg. Tá sé buailte tré dhubh is tré dhearg; agus maidir leis na pictiúríbh níor bh'éidir iad a shárughadh. Isé earra atá ann ná ocht gcinn de shean-scéaltaibh do cuireadh síos ó bhealaibh daoine i nInis Meadhoin. Aodhmain Mac Gríogóir, an Cruinneadóir; agus Seaghán Mac Cathmhaoil an dathadóir. Muinntir an Irish News, i mBéal Feirste do chlóbhuail. Leath-choróin glan, is eadh fiacha an leabhair. Is fada nár bhuail umainn aon leabhar Béarla is taithneamhaighe 'ná MEMOIRS OF MYLES BYRNE atá gá thabhairt amach 'n-a sé rannaibh ag Muinntir Maunsel. Is beag ré i stair na hÉireann gur mó go gcuirtar suim innti ná mar do chuirtar i gcúr- saíbh an chogaidh ler creachadh is ler dóigheadh Co. Loch gCarmain i mbliadhain a '98. Tá tuairisc iomlán sa leabhar so ar an gcogadh úd; agus ní cunntus claon ná tuairisc bréige ná “dubhairt bean liom go ndubhairt bean léi” é, acht comh beag. Bhí Maol- mhuire Ó Broin 'n-a thaoiseach ar roinnt d'fhearaibh na hÉireann ann. Do throid sé féin go calma i ngach aon chath dar thugadh le linn an chogaidh, agus badh chóir go mbeadh cruinn-fhios aige ar gach nídh féibh mar do thárlaidh. Leabhar ana-thaithneamhach le léigheamh iseadh é seo agus tá súil againn go léigfidh a lán é. Tá Roimh-rádh n-a bhrollach ó láimh Stiopháin Mig Fhinn. Leath-choróinn fiacha gach coda dhe. Sreath eile leabhar ag baint le bliadhain a '98 iseadh “The Northern Leaders of '98,” agus Muinntir Maunsel atá gá gcur amach leis. Beidh ar an sreath so sé cinn de leabhraibh, ag cur síos ar thaoisigh an Tuaiscirt le linn na ré úd, agus ag tabhairt cunn- tuis ar a ndearnadar ar son Éireann. Beidh na leabhair seo fé chúram Phróinsias Bighear, agus do réir mar d'oibrigh sé WILLIAM ORR an chéad cheann aca, ní'l amhrus orainn ná go mb'fearrde duine iad d'fhagháil is do léigheamh. Do deineadh éagcóir mhór ar Orr bhocht, agus is féidir dúinn-na ceacht foghanta d'fhoghluim as an dtuairisc seo ar a bheathaidh. Scilling glan, fiacha gach leabhair san tsreath so. Is taithneamhach linn i gcomhnuidhe scéala d'fhagháil ó n-ar mbráithribh i nAlbain. Bíonn ana-chuid eoluis ar chúrsaíbh na “Gaidhlig” san DEO-GHRÉINE. Tá an páipéar so ar siubhal anois le bliadhain, agus ní beag dhe sheódh acht a ndearnaidh sé chun muinntir na hAlbann a mhúiscilt is do chorruidhe i leith a dteangan duthchuis. Tá atharrughadh mór ag teacht ar aigne mhuinntir na Gaidhealtacht i nAlbann i dtaobh na Gaedhilge. Ar an séamhadh lá fichead den mhí seo ghaibh thorainn, is an dá lá n-a dhiaidh, bhí an Mód aca i nObann Lathurnach. Bhí ana-thabhairt amach aca ann. Cuireadh ag triall orainn páipéar darab ainm Irish Gardening. Tá a lán ann i dtaobh Gardening acht ní mór atá ann i dtaobh Irish. SEABHAC NA CEATHRAMHAN CAOILE. “Dráma Cheithre Ghníomh a thugtar ar an iarracht so agus is dócha nách foláir dúinn sgaoileadh leis mar ainm. Oireann “dráma” go maith mar theidiol do. Is eól do gach éinne gur léirigheadh an “dráma” so age an Oireachtas agus gur raideadh moladh na thuile do'n té cheap é. Thuill seisean a bhfuair sé dhe agus breis 'n-a theannta. Sé mo thuairim gúr rug an “Seabhac” an bárr leis ó chluichíbh na Gaedhilge le greannmharacht. Ní bacaighe d'focal “dráma” ná an Ghaedhilg atá ann. Éinne ná fuil bhreis chúraim ghnótha ag cur air níor mhisde dho luighe isteach ar an ndroch-Ghaedhilg do chur i ndeagh-Bhéarla. Tuigfar gach abairt chomh luath agus a chífar i mBéarla í. Is fuirist a mheas ná fuil aon tuisgint i gcúr- saíbh cluicheóireachta age Tomás. Níl crot ná slacht <L 224> ar a sgéal agus dá chomhartha san féin níorbh fhéidir do lucht a léirighthe é thabhairt chun críche gan a lán dá dhuagh d'fhagháil. B'éighean dóibh é d'athrughadh go mór. Gach éinne do thug fé chion de'n chluiche d'fhág sé rian a láimhe air i dtreó 's gur mór an iongnadh ná deaghaidh sé de Thomás a cheapadóireacht féin d'aithint. Má's fíor do Thomás go labhradh Mícheál Cuimín an sadhas Gaedhilge atá san leabhar so aige 'n-a dhiaidh, is greannmhar an sgéal é! Ní beag de mhíorbhuilt a dheise do chuir An Cuimíneach “Laoi Oisín” i n-eagar, agus a ghnáth-chainnt féin chomh haindeis sin. Is dócha gur b'amhlaidh a fuair sé greim ar sheamróig na gceithre gcluas go ceann sgathaimh nó ortha eile dhá sórt. Tá éin-nídh amháin san leabhar gur féidir é mholadh — an t-amhrán breágh úd “Seabhac na Ceathramhan Caoile”; acht cad is ciall do'n chéad líne“Rachad le fonn gurab togha na bhfear fionn.” “Gruig” an focal ceart dar liom. Mo dhearmhad! Tá “A Ghasra Bhreágh” go hana- dheas leis, acht má tá féin ní ar Thomás a bheidh mo bhuidheachas acht ar an “bhfile agus duine uasal.” Ní beag dúinn aon tsoluíd amháin ar an sadhas cainnte atá san chluiche:— “Féach, a mháthair, is bean an-uaibhreach agus an- chruaidh-chroidheach agus an-chruadhálach tusa.” Féach air sin duit! Cé déarfaidh ná fuil ré nódh ag druideamhaint leis an nGaedhilg feasda? Isé an ceann is measa dhen scéal go gcuirfar an leabhar so, &c., i lámhaibh aos foghluma na teangan, agus ní raghaidh sé i dtairbhe dhá gcuid eolais ar an nGaedhilg. Dá bhféadfaí gabháil de sguaib ar an ngioblachas cainnte atá ann b'fhéidir go mb'fhearrde an saoghal Gaedhealach é. AN RÁBAIRE. AN TALAMH. Gein de'n tsliocht nodh so an Bhéarla do shaoth- rughadh i nÉirinn iseadh “An Talamh.” Pádraic Colm do chéad-sgríbh i mBéarla é & “Tórna” do chuir i nGaedhilg é. Is dócha ná raibh ó “Thórna” acht taithighe agus gurb' é fé ndeara do “The Land” a tharrac chuige mar ádhbhar saothair ná a dheacracht é dh'aistriughadh & crot Gaedhealach do chur air. Ní mór é mholadh i dtaobh a fheabhais do sholáthruigh sé culaith ar a bhfuil balath Gaedhealch do smaointe ná ritheadh le Gaedhil na tuaithe ó cheann ceann na bliadhna. Acht chuirfinn sé geall leis an té is mó eólas ar Ghaedhilg i mín-chlár Tuathail go dteipfadh air “dráma” nó “cluiche” a dhéanamh de “The Land.” Ní hé amháin go bhfuil cainnt ann gur deocair a mheas gur chuir éinne riamh as í, ní hí amháin go bhfuil rian na hóige ar an gcur síos do dheineann Pádraic ar gnáth-shaoghal na ndaoine, acht isé is ceap tuisle dhon iarracht so ná gan éin-nídh do thuitim amach san “cluiche” ó thúis deire. Ní cluiche go scéal gníomartha, a ndéarfadh Aristotal & níor sáruigheadh fós a chomhairle sin. Is maith is eól dom gur éirigh le buidhin Amharclainn na Mainistreach go seóigh nuair do léirigheadar “The Land” anuiridh, acht ca bhfios ná gurbh' iad na cleasaidhthe fé ndeara san. Pé sgéal é, ní ró-mhaith do thaithn “An Talamh” le na raibh láithreach age an Oireachtas i mbliadhna. Ar a son san féin is maith is fiú é leigheamh mar tá Gaedhilg ann go háirithe. AN RÁBAIRE. Táimíd ag súil gach aon lá leis an leabhar nua so Eibhlín Nic Choill, A TEXT-BOOK OF IRISH LITERATURE. Beidh an chéad chuid de ar fagháil gan moill, agus táthar ag feitheamh leis ins na scoileannaibh. Do sháruigh Sceilg é féin le n-a fheabhus do dhealbhuigh an aiste ar sheann-reacht na hÉireann. Bíodh súil i n-áirde ag gach éinne i gcóir an mhí seo chughainn. Fear le smaointibh éifeachta is le cruinneas cainnte is eadh Piarus Béaslaoi. Tespeanánn “Dualgas an Amhráin” soin go maith.
19 Dawson Street, Dublin 2
D02 HH58 +353 1 676 2570 info@ria.ie
Cookie Use
Website developed by Niall O'Leary Services
