Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<TEI><teiHeader type="text">
	 
<fileDesc>
<titleStmt>
<title type="main">Clodhanna Nua.</title><author><persName/></author><editor><name type="main">Ó Donnchadha, Tadhg</name></editor><respStmt>
	<resp>Electronic edition compiled by</resp>
	<name>Foclóir na Nua-Ghaeilge</name>
	</respStmt>
	</titleStmt>
<editionStmt>
	 <edition>
		 <note type="N">IG16-11489</note>
		 <note type="L">223</note>
		 <note type="B">1906</note>
		 <note type="C"/>
		 <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
	 </edition>
</editionStmt>
<publicationStmt>
		<publisher>Connradh na Gaedhilge</publisher>
		<pubPlace>24 Upper O'Connell Street, Dublin</pubPlace><date>Deireadh Foghmhair, 1906</date><idno>IG16-11489</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
</publicationStmt>
<seriesStmt>
<title level="s">Irisleabhar na Gaedhilge</title><biblScope unit="vol">16</biblScope>
</seriesStmt>
<sourceDesc>
<biblStruct>
<analytic><author/><title>Clodhanna Nua.</title></analytic>
<monogr>
<title level="j">Clodhanna Nua.</title><imprint><publisher>Connradh na Gaedhilge</publisher><date>Deireadh Foghmhair, 1906</date></imprint>
</monogr> 
</biblStruct>
</sourceDesc>
</fileDesc>
<profileDesc>
<langUsage><language ident="ga">Irish</language></langUsage>
</profileDesc>
</teiHeader>
<text><body><div><p><span>CLODHANNA NUA.</span></p>
<lb n="1"/>
<lb n="2"/><p><span>Leabhar an adhsáideach is eadh “AIDS TO IRISH</span>
<lb n="3"/><span>COMPOSITION” a chuir Muinntir Ghill amach le</span>
<lb n="4"/><span>déidheannaighe ar son na mBráthar gCríostamhail.</span>
<lb n="5"/><span>Isé an Modh Díreach cloch bhuinn an leabhair seo, agus</span>
<lb n="6"/><span>anuas air seo do tógadh árus taidhbhseach teann idir</span>
<lb n="7"/><span>Ghraiméar agus Aistriughadh.  Isé an taithighe cainnte</span>
<lb n="8"/><span>sa teangain a choiméadfaidh 'n-a beathaidh í.  San</span>
<lb n="9"/><span>leabhar so tespeántar don mhuinteóir ón gcéad</span>
<lb n="10"/><span>cheacht amach cionnus usáid a dhéanamh de sna focail</span>
<lb n="11"/><span>atá ar eólus ag an lucht foghluma chun cainnt a</span>
<lb n="12"/><span>bhaint asta.  'N-a theannta-san tá giotaí deasa</span>
<lb n="13"/><span>Ghaedhilge i gcló ann chun Béarla a chur ortha, agus</span>
<lb n="14"/><span>ní dhearnadh dearmhad ar ghiotaíbh Béarla i gcóir</span>
<lb n="15"/><span>Ghaedhilge a chur ortha.  An té a ghabhann go dicheallach</span>
<lb n="16"/><span>tríd an leabhar so, gá stuidéar le dúthracht, ní'l</span>
<lb n="17"/><span>pioc dhá mhearaidhe orainn ná go mbeidh togha an</span>
<lb n="18"/><span>eóluis aige ar an dteangain agus, má bhíonn máighis-</span>
<lb n="19"/><span>tir oireamhnach aige, go bpiocfaidh suas a lán cainnte.</span>
<lb n="20"/><span>Scilling, fiacha an leabhair.</span></p>
<lb n="21"/>
<lb n="22"/><p><span>Is iad muinntir Maunsel an cumann is déidheann-</span>
<lb n="23"/><span>aige go bhfuil tosnuighthe aca ar leabhraibh Gaedhilge</span>
<lb n="24"/><span>a chur amach, agus do réir an fhuadair atá fútha ní</span>
<lb n="25"/><span>bheid abhfad chun deiridh ag ceann an ráis.  Sidé</span>
<lb n="26"/><span>FRÉAMHACHA NA hÉIREANN, an chéad iarracht uatha.</span>
<lb n="27"/><span>Is dóigh linn gurab é seo an leabhar is deise cló-</span>
<lb n="28"/><span>dóireacht dar bhuail umainn riamh sa Ghaedhilg.  Tá</span>
<lb n="29"/><span>sé buailte tré dhubh is tré dhearg; agus maidir leis</span>
<lb n="30"/><span>na pictiúríbh níor bh'éidir iad a shárughadh.  Isé earra</span>
<lb n="31"/><span>atá ann ná ocht gcinn de shean-scéaltaibh do cuireadh</span>
<lb n="32"/><span>síos ó bhealaibh daoine i nInis Meadhoin.  Aodhmain Mac</span>
<lb n="33"/><span>Gríogóir, an Cruinneadóir; agus Seaghán Mac</span>
<lb n="34"/><span>Cathmhaoil an dathadóir.  Muinntir an Irish News, i</span>
<lb n="35"/><span>mBéal Feirste do chlóbhuail.  Leath-choróin glan, is</span>
<lb n="36"/><span>eadh fiacha an leabhair.</span></p>
<lb n="37"/>
<lb n="38"/><p><span>Is fada nár bhuail umainn aon leabhar Béarla is</span>
<lb n="39"/><span>taithneamhaighe 'ná MEMOIRS OF MYLES BYRNE</span>
<lb n="40"/><span>atá gá thabhairt amach 'n-a sé rannaibh ag Muinntir</span>
<lb n="41"/><span>Maunsel.  Is beag ré i stair na hÉireann gur mó</span>
<lb n="42"/><span>go gcuirtar suim innti ná mar do chuirtar i gcúr-</span>
<lb n="43"/><span>saíbh an chogaidh ler creachadh is ler dóigheadh Co. Loch</span>
<lb n="44"/><span>gCarmain i mbliadhain a '98.  Tá tuairisc iomlán</span>
<lb n="45"/><span>sa leabhar so ar an gcogadh úd; agus ní cunntus</span>
<lb n="46"/><span>claon ná tuairisc bréige ná “dubhairt bean liom</span>
<lb n="47"/><span>go ndubhairt bean léi” é, acht comh beag.  Bhí Maol-</span>
<lb n="48"/><span>mhuire Ó Broin 'n-a thaoiseach ar roinnt d'fhearaibh na</span>
<lb n="49"/><span>hÉireann ann.  Do throid sé féin go calma i ngach</span>
<lb n="50"/><span>aon chath dar thugadh le linn an chogaidh, agus badh chóir</span>
<lb n="51"/><span>go mbeadh cruinn-fhios aige ar gach nídh féibh mar do</span>
<lb n="52"/><span>thárlaidh.  Leabhar ana-thaithneamhach le léigheamh iseadh</span>
<lb n="53"/><span>é seo agus tá súil againn go léigfidh a lán é.</span></p>
<lb n="54"/>
<lb n="55"/><p><span>Tá Roimh-rádh n-a bhrollach ó láimh Stiopháin Mig Fhinn.</span>
<lb n="56"/><span>Leath-choróinn fiacha gach coda dhe.</span></p>
<lb n="57"/>
<lb n="58"/><p><span>Sreath eile leabhar ag baint le bliadhain a '98 iseadh</span>
<lb n="59"/><span>“The Northern Leaders of '98,” agus Muinntir</span>
<lb n="60"/><span>Maunsel atá gá gcur amach leis.  Beidh ar an sreath</span>
<lb n="61"/><span>so sé cinn de leabhraibh, ag cur síos ar thaoisigh an</span>
<lb n="62"/><span>Tuaiscirt le linn na ré úd, agus ag tabhairt cunn-</span>
<lb n="63"/><span>tuis ar a ndearnadar ar son Éireann.  Beidh na</span>
<lb n="64"/><span>leabhair seo fé chúram Phróinsias Bighear, agus do</span>
<lb n="65"/><span>réir mar d'oibrigh sé WILLIAM ORR an chéad</span>
<lb n="66"/><span>cheann aca, ní'l amhrus orainn ná go mb'fearrde</span>
<lb n="67"/><span>duine iad d'fhagháil is do léigheamh.  Do deineadh</span>
<lb n="68"/><span>éagcóir mhór ar Orr bhocht, agus is féidir dúinn-na</span>
<lb n="69"/><span>ceacht foghanta d'fhoghluim as an dtuairisc seo ar a</span>
<lb n="70"/><span>bheathaidh.  Scilling glan, fiacha gach leabhair san</span>
<lb n="71"/><span>tsreath so.</span></p>
<lb n="72"/>
<lb n="73"/><p><span>Is taithneamhach linn i gcomhnuidhe scéala d'fhagháil</span>
<lb n="74"/><span>ó n-ar mbráithribh i nAlbain.  Bíonn ana-chuid eoluis</span>
<lb n="75"/><span>ar chúrsaíbh na “Gaidhlig” san DEO-GHRÉINE.  Tá an</span>
<lb n="76"/><span>páipéar so ar siubhal anois le bliadhain, agus ní</span>
<lb n="77"/><span>beag dhe sheódh acht a ndearnaidh sé chun muinntir na</span>
<lb n="78"/><span>hAlbann a mhúiscilt is do chorruidhe i leith a</span>
<lb n="79"/><span>dteangan duthchuis.  Tá atharrughadh mór ag teacht</span>
<lb n="80"/><span>ar aigne mhuinntir na Gaidhealtacht i nAlbann i</span>
<lb n="81"/><span>dtaobh na Gaedhilge.  Ar an séamhadh lá fichead den</span>
<lb n="82"/><span>mhí seo ghaibh thorainn, is an dá lá n-a dhiaidh, bhí an</span>
<lb n="83"/><span>Mód aca i nObann Lathurnach.  Bhí ana-thabhairt amach</span>
<lb n="84"/><span>aca ann.</span></p>
<lb n="85"/>
<lb n="86"/><p><span>Cuireadh ag triall orainn páipéar darab ainm</span>
<lb n="87"/><span>Irish Gardening.  Tá a lán ann i dtaobh Gardening acht</span>
<lb n="88"/><span>ní mór atá ann i dtaobh Irish.</span></p>
<lb n="89"/>
<lb n="90"/><p><span>SEABHAC NA CEATHRAMHAN CAOILE.</span></p>
<lb n="91"/>
<lb n="92"/><p><span>“Dráma Cheithre Ghníomh a thugtar ar an iarracht</span>
<lb n="93"/><span>so agus is dócha nách foláir dúinn sgaoileadh leis</span>
<lb n="94"/><span>mar ainm.  Oireann “dráma” go maith mar theidiol</span>
<lb n="95"/><span>do.  Is eól do gach éinne gur léirigheadh an “dráma”</span>
<lb n="96"/><span>so age an Oireachtas agus gur raideadh moladh na</span>
<lb n="97"/><span>thuile do'n té cheap é.  Thuill seisean a bhfuair sé dhe</span>
<lb n="98"/><span>agus breis 'n-a theannta.  Sé mo thuairim gúr rug an</span>
<lb n="99"/><span>“Seabhac” an bárr leis ó chluichíbh na Gaedhilge le</span>
<lb n="100"/><span>greannmharacht.  Ní bacaighe d'focal “dráma” ná</span>
<lb n="101"/><span>an Ghaedhilg atá ann.  Éinne ná fuil bhreis chúraim</span>
<lb n="102"/><span>ghnótha ag cur air níor mhisde dho luighe isteach ar an</span>
<lb n="103"/><span>ndroch-Ghaedhilg do chur i ndeagh-Bhéarla.  Tuigfar</span>
<lb n="104"/><span>gach abairt chomh luath agus a chífar i mBéarla í.</span></p>
<lb n="105"/>
<lb n="106"/><p><span>Is fuirist a mheas ná fuil aon tuisgint i gcúr-</span>
<lb n="107"/><span>saíbh cluicheóireachta age Tomás.  Níl crot ná slacht</span></p>
</div>
<pb n="224"/>
<div><lb n="108"/><p><span>ar a sgéal agus dá chomhartha san féin níorbh fhéidir</span>
<lb n="109"/><span>do lucht a léirighthe é thabhairt chun críche gan a lán</span>
<lb n="110"/><span>dá dhuagh d'fhagháil.  B'éighean dóibh é d'athrughadh go</span>
<lb n="111"/><span>mór.  Gach éinne do thug fé chion de'n chluiche d'fhág</span>
<lb n="112"/><span>sé rian a láimhe air i dtreó 's gur mór an iongnadh</span>
<lb n="113"/><span>ná deaghaidh sé de Thomás a cheapadóireacht féin</span>
<lb n="114"/><span>d'aithint.</span></p>
<lb n="115"/>
<lb n="116"/><p><span>Má's fíor do Thomás go labhradh Mícheál Cuimín an</span>
<lb n="117"/><span>sadhas Gaedhilge atá san leabhar so aige 'n-a dhiaidh, is</span>
<lb n="118"/><span>greannmhar an sgéal é!  Ní beag de mhíorbhuilt a</span>
<lb n="119"/><span>dheise do chuir An Cuimíneach “Laoi Oisín” i n-eagar,</span>
<lb n="120"/><span>agus a ghnáth-chainnt féin chomh haindeis sin.  Is dócha</span>
<lb n="121"/><span>gur b'amhlaidh a fuair sé greim ar sheamróig na</span>
<lb n="122"/><span>gceithre gcluas go ceann sgathaimh nó ortha eile dhá</span>
<lb n="123"/><span>sórt.</span></p>
<lb n="124"/>
<lb n="125"/><p><span>Tá éin-nídh amháin san leabhar gur féidir é mholadh</span>
<lb n="126"/><span>— an t-amhrán breágh úd “Seabhac na Ceathramhan</span>
<lb n="127"/><span>Caoile”; acht cad is ciall do'n chéad líne“Rachad</span>
<lb n="128"/><span>le fonn gurab togha na bhfear fionn.”  “Gruig” an</span>
<lb n="129"/><span>focal ceart dar liom.</span></p>
<lb n="130"/>
<lb n="131"/><p><span>Mo dhearmhad!  Tá “A Ghasra Bhreágh” go hana-</span>
<lb n="132"/><span>dheas leis, acht má tá féin ní ar Thomás a bheidh mo</span>
<lb n="133"/><span>bhuidheachas acht ar an “bhfile agus duine uasal.”</span></p>
<lb n="134"/>
<lb n="135"/><p><span>Ní beag dúinn aon tsoluíd amháin ar an sadhas</span>
<lb n="136"/><span>cainnte atá san chluiche:—</span></p>
<lb n="137"/>
<lb n="138"/><p><span>“Féach, a mháthair, is bean an-uaibhreach agus an-</span>
<lb n="139"/><span>chruaidh-chroidheach agus an-chruadhálach tusa.”</span></p>
<lb n="140"/>
<lb n="141"/><p><span>Féach air sin duit!  Cé déarfaidh ná fuil ré nódh</span>
<lb n="142"/><span>ag druideamhaint leis an nGaedhilg feasda?</span></p>
<lb n="143"/>
<lb n="144"/><p><span>Isé an ceann is measa dhen scéal go gcuirfar</span>
<lb n="145"/><span>an leabhar so, &c., i lámhaibh aos foghluma na</span>
<lb n="146"/><span>teangan, agus ní raghaidh sé i dtairbhe dhá gcuid</span>
<lb n="147"/><span>eolais ar an nGaedhilg.  Dá bhféadfaí gabháil de</span>
<lb n="148"/><span>sguaib ar an ngioblachas cainnte atá ann b'fhéidir</span>
<lb n="149"/><span>go mb'fhearrde an saoghal Gaedhealach é.</span></p>
<lb n="150"/>
<lb n="151"/><p><span>AN RÁBAIRE.</span></p>
<lb n="152"/>
<lb n="153"/><p><span>AN TALAMH.</span></p>
<lb n="154"/>
<lb n="155"/><p><span>Gein de'n tsliocht nodh so an Bhéarla do shaoth-</span>
<lb n="156"/><span>rughadh i nÉirinn iseadh “An Talamh.”  Pádraic Colm</span>
<lb n="157"/><span>do chéad-sgríbh i mBéarla é & “Tórna” do chuir i</span>
<lb n="158"/><span>nGaedhilg é.  Is dócha ná raibh ó “Thórna” acht</span>
<lb n="159"/><span>taithighe agus gurb' é fé ndeara do “The Land” a</span>
<lb n="160"/><span>tharrac chuige mar ádhbhar saothair ná a dheacracht é</span>
<lb n="161"/><span>dh'aistriughadh & crot Gaedhealach do chur air.  Ní</span>
<lb n="162"/><span>mór é mholadh i dtaobh a fheabhais do sholáthruigh sé</span>
<lb n="163"/><span>culaith ar a bhfuil balath Gaedhealch do smaointe ná</span>
<lb n="164"/><span>ritheadh le Gaedhil na tuaithe ó cheann ceann na</span>
<lb n="165"/><span>bliadhna.  Acht chuirfinn sé geall leis an té is mó</span>
<lb n="166"/><span>eólas ar Ghaedhilg i mín-chlár Tuathail go dteipfadh</span>
<lb n="167"/><span>air “dráma” nó “cluiche” a dhéanamh de “The Land.”</span>
<lb n="168"/><span>Ní hé amháin go bhfuil cainnt ann gur deocair a mheas</span>
<lb n="169"/><span>gur chuir éinne riamh as í, ní hí amháin go bhfuil rian na</span>
<lb n="170"/><span>hóige ar an gcur síos do dheineann Pádraic ar</span>
<lb n="171"/><span>gnáth-shaoghal na ndaoine, acht isé is ceap tuisle</span>
<lb n="172"/><span>dhon iarracht so ná gan éin-nídh do thuitim amach</span>
<lb n="173"/><span>san “cluiche” ó thúis deire.  Ní cluiche go scéal</span>
<lb n="174"/><span>gníomartha, a ndéarfadh Aristotal & níor sáruigheadh</span>
<lb n="175"/><span>fós a chomhairle sin.  Is maith is eól dom gur éirigh</span>
<lb n="176"/><span>le buidhin Amharclainn na Mainistreach go seóigh</span>
<lb n="177"/><span>nuair do léirigheadar “The Land” anuiridh, acht ca</span>
<lb n="178"/><span>bhfios ná gurbh' iad na cleasaidhthe fé ndeara san.</span>
<lb n="179"/><span>Pé sgéal é, ní ró-mhaith do thaithn “An Talamh” le na</span>
<lb n="180"/><span>raibh láithreach age an Oireachtas i mbliadhna.  Ar a</span>
<lb n="181"/><span>son san féin is maith is fiú é leigheamh mar tá</span>
<lb n="182"/><span>Gaedhilg ann go háirithe.</span></p>
<lb n="183"/>
<lb n="184"/><p><span>AN RÁBAIRE.</span></p>
<lb n="185"/>
<lb n="186"/><p><span>Táimíd ag súil gach aon lá leis an leabhar nua so</span>
<lb n="187"/><span>Eibhlín Nic Choill, A TEXT-BOOK OF IRISH</span>
<lb n="188"/><span>LITERATURE.  Beidh an chéad chuid de ar fagháil</span>
<lb n="189"/><span>gan moill, agus táthar ag feitheamh leis ins na</span>
<lb n="190"/><span>scoileannaibh.</span></p>
<lb n="191"/>
<lb n="192"/><p><span>Do sháruigh Sceilg é féin le n-a fheabhus do dhealbhuigh</span>
<lb n="193"/><span>an aiste ar sheann-reacht na hÉireann.  Bíodh súil</span>
<lb n="194"/><span>i n-áirde ag gach éinne i gcóir an mhí seo chughainn.</span></p>
<lb n="195"/>
<lb n="196"/><p><span>Fear le smaointibh éifeachta is le cruinneas</span>
<lb n="197"/><span>cainnte is eadh Piarus Béaslaoi.  Tespeanánn</span>
<lb n="198"/><span>“Dualgas an Amhráin” soin go maith.</span></p>
<lb n="199"/>
<lb n="200"/><p/>
<lb n="201"/>
<lb n="202"/><p/>
<lb n="203"/>
<lb n="204"/><p/></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Clodhanna Nua.

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Clodhanna Nua.

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
