Historical Irish Corpus
1600 - 1926
Historical Dictionary of Irish
Search the corpus
Browse the Text Archive 1600-1926
An Di Siúd Tusa?
Title
An Di Siúd Tusa?
Author(s)
Ó Laoghaire, Pádruig,
Compiler/Editor
Ó Donnchadha, Tadhg
Composition Date
1906
Publisher
Connradh na Gaedhilge
Téacs
Comhad TEI
Gnáth-Théacs
Comhad ePub
Search Texts
Enter word/phrase
Search Type
Headword
Standardised
Exact match
Phrase
Word Type
All
Adjective
Noun
Preposition
Pronoun
Verb
Verbal Noun
Poetry/Prose
Both
Prose
Poetry
Set Dates
1600
1926
AN DI SIÚD TUSA? 1. Bhí bé ann: níor dhuibhe an gual 'ná a folt agus níor dheirge an chaor 'ná a gruadh. Bhí a súile comh gorm le bugh agus a déad comh geal leis an sneachta. Níos binne 'ná ceol na n-éan uile a glór. Brat glas uaine uimpi, & dealg de dhearg-ór n-a bhrollach; éadtrom éascuidh uasal a siubhal, acht ní raibh uabhar, maos, ná mustar innti. Bhí fearann torthamhail aici, gleann- ta fada féarmhara, mághtha mín-áilne, cnoic agus sléibhte agus locha agus aibhne. Agus bhí an mhuir 'n-a timchioll ag déanamh sír- cheoil di, agus aer bog bríoghmhar ós a cionn ná leigfeadh dhi dul i gcríonacht ná i gcríonchaolacht go bráth. 2. D'imthigh a clú agus clú a cloinne tar lear; ní amháin gur líon na dúthaighe bhí i ngar di dá cáil, acht do shroich na tíortha bhí i bhfad uaithi. Tháinig ríghthe agus flatha as foigseacht agus as imchéine ag éisteacht le binneas a gutha agus ag foghluim ó n-a saoithibh. Sháruigh cráibhtheacht a naomh agus geanmnaidheacht a maighdean an uile chráibh- theacht agus an uile gheanmhnaidheacht ar bhreághthacht; ní fhéadfaidhe an buaidh do bhreith ó n-a cailíníbh, agus i leith a laoch- raidhe thugadar an réim leo le calmacht. 3. Bhí na talmhanta 'na-timchioll lán de dhorchadas agus de dhubh-cheó agus tír na béithe seo fá lán-tsoillse gléineachta na gréine. Acht ní bhíonn ar an tsaoghal acht seal. Is gearr bhíonn an t-atharrughadh ag teacht. Agus do tháinig sé uirthi-se leis; acht cionnus? An éigion an fhírinne d'inn- sint agus d'admháil gur anuas as an gcéim ab aoirde dá cáilidheacht do tháinig an mí-ádh so uirthi? — gur as cailleamhaint a clú d'inghin di féin thosnuigh lá leoin na béithe. Um an am-so bhí rí áirithe 'n-a comhursanacht, agus ba mhaith leis a talamh do bheith aige féin. Do chuir sé teachtaire go huasal ag a raibh comhachta éigin os a cionn, agus d'innis dó go fallsa fealltha ná raibh creideamh ná dlíghe 'n-a tír, ná raibh sí ag oileamhain a cloinne i gceart ná i gcóir, ná raibh croidhe ná coinsias aca, go rabhadar ag imtheacht fiadhanta, agus ná raibh fiú an éaduigh féin ar chuid aca. D'aithin an t-uasal dó go raibh cead aige uaidh féin gach aon nídh bhí as a alt do chur 'n-a ionad arís, agus an tír ar fad do chur fá n-a smacht, dá mbadh mheón leis. 4. Do líon na hallmhuraigh isteach annsan, ar dtús go lag, acht, do réir mar do bhí ag éirighe leo, bhíodar ag dul i dtreiseacht, ag cur a gcleathach i dtalamh, agus ag fagh- áil ghreama níos dochte agus níos daingne ó lá go lá. Do chuaidh cuid de chloinn na béithe agus do throideadar leo agus do mharbhadar iad, acht níor chuireadar go léir le chéile, 'nuair tháinig cuallacht eile thar lear arís chum na tíre ar fad do bhaint di. Throid an méid do throid aca go cródha, acht bhí ceannairc 'n-a measc féin, i n-áit i chaitheamh uatha, táthadh le chéile, agus aon lom-bhuille amháin do bhualadh i n-éinfheacht ar an namhaid, is amhlaidh a leigeadar dó sleamhnughadh isteach eatortha, ar mhódh gur gearr go bhfuair é féin comh seascanta i seilbh gur fhógair ortha gach béas agus gach nós do bhíodh aca do thréigean, agus béas- anna agus nósanna a namhad do ghabháil chucha agus do ghlacadh go ceanamhail. Ar <L 104> dtús d'órduigh go láidir dóibh gan focal de chaint a máthar do labhairt leo go deo arís. 5. Do réir, ámh, agus rinneadh an fógra- san d'fhaisnéis, 'seadh is mó do cheangladar agus do leanadar dá dteangaidh dhúthchais. Fuaradar bás ag troid ar a son. D'éirigh líne eile comh calma leo suas, agus líne eile, agus mar sin de. Ar an bhfeadh so níor stad an namhaid riamh ná choidhche acht ag síor-rádh leo ná raibh 'n-a gcaint acht drabhlais agus drabhghaoil; fá dheoidh do chreid cuid aca dhó, agus cuid 'n-a ndiaidh sin, ar chuma uile nach mór. Tháinig an oiread san náire uirthi i ndeireadh thiar thall, gur bheag nár bhásuigh sí; acht, leis an anam bhí innti, do theich sí léi féin go háitibh iargcúlacha cois na fairrge i measc na bpoll agus na bpluaiseann, áit 'n-a bhfuil sí anois ag gol agus ag golán agus ag á caoineadh féin i n-easbhaidh cuimhnte a cloinne. 6. Go doimhin i nduibheacht na hoidhche le n-a bhfuil sí timchiollta, is clos do fo- dhuine í ag glaodhach go hairthinneach ortha- so dá dtug tál a cíche, teacht agus í shaoradh as an nguais i n-a bhfuil sí, agus ón anbhás aithiseach atá i ndán di muna mbrostuighid chuichi. Agus deirid a clann go n-árdóchaid a máthair arís gus an ionad 'n-a raibh sí sul ar shatail neach de lucht a léir-scris ar fhód dá seilbh riamh, agus gan fios aca nach féidir san do theacht chun críche go bráth, muna ndéanfaid dícheall anois — anois féin — anois díreach, ar a húrlabhra do ghabháil chucha agus do chleacht- adh. Ní léir dóibh go bhfuil droch-smaointe agus olcas a namhad ag dul go smior ionnta cheana féin, agus gur geárr eile nó go ndéarfaid nach clann di féin i n-aon chor iad. 7. A léightheóir, an di siúd tusa? Má's di, athchuingeann ort go dúlaighthe gan leigiont di imtheacht as an tsaoghal agus é ar do láimh í choimeád ón mbás. Do shaorfá aon bhé i gcontabhairt, acht an bhé seo — do mháthair féin, ná saorfair í? Brostuigh, má's eadh — brostuigh. Is ró-fhada dhi ag feitheamh. Ná fan, acht brostuigh, brostuigh, brostuigh. PÁDRUIG Ó LAOGHAIRE. Gluais. 1. Bugh, flax-blossom. Glas uaine, light green. Éascuidh, nimble, active. Maos, silliness. Críon- chaolacht, decrepitude. 2. Duthaighe, lands. As foigseacht, from near and from afar. Sháruigh, reached beyond. Geanmnaidh- eacht, chastity. An réim, sway, palm. 3. Lán-tsoillse, full-flood of the brightness of the sun. An éigion, is it necessary. Cáilidheacht, good qualities. Go fallsa fealltha, falsely and treacher- ously. Ag oileamhain, rearing. Fiadhanta, wild savage. Fiú an éaduigh, even the clothing. D'aithin dó, commanded him. 4. Allmhuraigh, foreigners. Ag cur a gcleathach i dtalamh, putting poles in the ground, making them- selves firm. Docht, strong. Cur le chéile, to unite. Cuallacht, company. Ceannairc, quarrel. Táthadh le chéile, join together. Lom-bhuille, a strong blow. Sleamhnughadh isteach, to creep in. Seascanta, settled, at ease. 5. Do reir, ámh, but the more this command was proclaimed, the more, etc. Ar an bhfeadh so, mean- while. Drabhlais agus d., refuse and dregs. Ar chuma uile nach mór, almost wholly. Iargcúlach, back- ward. Pluaiseanna, caves. Ag gol 's ag golán, crying and weeping. 6. Duibheacht na hoidhche, the blackness of night. Timchiollta, surrounded. Fo-dhuine, one here and there. Go hairthinneach, loudly and piteously. An- bhás a., shameful and sudden death. Shatail, trod. Teacht chun críche, come to pass, succeed. Urlabhra, speech. 7. An di siúd tusa? — Are you of hers, one of her children? Athchuingeann, she beseeches you earnestly. I gcontabhairt, in danger. Is ró-fhada dhi, she has been too long waiting. A bhuachaill beir buartha go bpósair, 'S n-a dhiaidh-san ní'l suaimhneas go deó dhuit.
19 Dawson Street, Dublin 2
D02 HH58 +353 1 676 2570 info@ria.ie
Cookie Use
Website developed by Niall O'Leary Services
