Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<TEI><teiHeader type="text">
	 
<fileDesc>
<titleStmt>
<title type="main">An Di Siúd Tusa?</title><author><persName>Ó Laoghaire, Pádruig</persName></author><editor><name type="main">Ó Donnchadha, Tadhg</name></editor><respStmt>
	<resp>Electronic edition compiled by</resp>
	<name>Foclóir na Nua-Ghaeilge</name>
	</respStmt>
	</titleStmt>
<editionStmt>
	 <edition>
		 <note type="N">IG16-11425</note>
		 <note type="L">103</note>
		 <note type="B">1906</note>
		 <note type="C"/>
		 <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
	 </edition>
</editionStmt>
<publicationStmt>
		<publisher>Connradh na Gaedhilge</publisher>
		<pubPlace>24 Upper O'Connell Street, Dublin</pubPlace><date>Márta, 1906</date><idno>IG16-11425</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
</publicationStmt>
<seriesStmt>
<title level="s">Irisleabhar na Gaedhilge</title><biblScope unit="vol">16</biblScope>
</seriesStmt>
<sourceDesc>
<biblStruct>
<analytic><author>Ó Laoghaire, Pádruig</author><title>An Di Siúd Tusa?</title></analytic>
<monogr>
<title level="j">An Di Siúd Tusa?</title><imprint><publisher>Connradh na Gaedhilge</publisher><date>Márta, 1906</date></imprint>
</monogr> 
</biblStruct>
</sourceDesc>
</fileDesc>
<profileDesc>
<langUsage><language ident="ga">Irish</language></langUsage>
</profileDesc>
</teiHeader>
<text><body><div><p><span>AN DI SIÚD TUSA?</span></p>
<lb n="1"/>
<lb n="2"/><p><span>1. Bhí bé ann: níor dhuibhe an gual 'ná a</span>
<lb n="3"/><span>folt agus níor dheirge an chaor 'ná a</span>
<lb n="4"/><span>gruadh.  Bhí a súile comh gorm le bugh agus</span>
<lb n="5"/><span>a déad comh geal leis an sneachta.  Níos</span>
<lb n="6"/><span>binne 'ná ceol na n-éan uile a glór.  Brat</span>
<lb n="7"/><span>glas uaine uimpi, & dealg de dhearg-ór</span>
<lb n="8"/><span>n-a bhrollach; éadtrom éascuidh uasal a</span>
<lb n="9"/><span>siubhal, acht ní raibh uabhar, maos, ná mustar</span>
<lb n="10"/><span>innti.  Bhí fearann torthamhail aici, gleann-</span>
<lb n="11"/><span>ta fada féarmhara, mághtha mín-áilne, cnoic</span>
<lb n="12"/><span>agus sléibhte agus locha agus aibhne.  Agus</span>
<lb n="13"/><span>bhí an mhuir 'n-a timchioll ag déanamh sír-</span>
<lb n="14"/><span>cheoil di, agus aer bog bríoghmhar ós a</span>
<lb n="15"/><span>cionn ná leigfeadh dhi dul i gcríonacht ná i</span>
<lb n="16"/><span>gcríonchaolacht go bráth.</span></p>
<lb n="17"/>
<lb n="18"/><p><span>2. D'imthigh a clú agus clú a cloinne tar</span>
<lb n="19"/><span>lear; ní amháin gur líon na dúthaighe bhí i</span>
<lb n="20"/><span>ngar di dá cáil, acht do shroich na tíortha bhí</span>
<lb n="21"/><span>i bhfad uaithi.  Tháinig ríghthe agus flatha as</span>
<lb n="22"/><span>foigseacht agus as imchéine ag éisteacht le</span>
<lb n="23"/><span>binneas a gutha agus ag foghluim ó n-a</span>
<lb n="24"/><span>saoithibh.  Sháruigh cráibhtheacht a naomh agus</span>
<lb n="25"/><span>geanmnaidheacht a maighdean an uile chráibh-</span>
<lb n="26"/><span>theacht agus an uile gheanmhnaidheacht ar</span>
<lb n="27"/><span>bhreághthacht; ní fhéadfaidhe an buaidh do</span>
<lb n="28"/><span>bhreith ó n-a cailíníbh, agus i leith a laoch-</span>
<lb n="29"/><span>raidhe thugadar an réim leo le calmacht.</span></p>
<lb n="30"/>
<lb n="31"/><p><span>3. Bhí na talmhanta 'na-timchioll lán de</span>
<lb n="32"/><span>dhorchadas agus de dhubh-cheó agus tír na</span>
<lb n="33"/><span>béithe seo fá lán-tsoillse gléineachta na</span>
<lb n="34"/><span>gréine.  Acht ní bhíonn ar an tsaoghal acht</span>
<lb n="35"/><span>seal.  Is gearr bhíonn an t-atharrughadh ag</span>
<lb n="36"/><span>teacht.  Agus do tháinig sé uirthi-se leis;</span>
<lb n="37"/><span>acht cionnus?  An éigion an fhírinne d'inn-</span>
<lb n="38"/><span>sint agus d'admháil gur anuas as an</span>
<lb n="39"/><span>gcéim ab aoirde dá cáilidheacht do tháinig</span>
<lb n="40"/><span>an mí-ádh so uirthi? — gur as cailleamhaint</span>
<lb n="41"/><span>a clú d'inghin di féin thosnuigh lá leoin na</span>
<lb n="42"/><span>béithe.  Um an am-so bhí rí áirithe 'n-a</span>
<lb n="43"/><span>comhursanacht, agus ba mhaith leis a talamh</span>
<lb n="44"/><span>do bheith aige féin.  Do chuir sé teachtaire</span>
<lb n="45"/><span>go huasal ag a raibh comhachta éigin os a</span>
<lb n="46"/><span>cionn, agus d'innis dó go fallsa fealltha</span>
<lb n="47"/><span>ná raibh creideamh ná dlíghe 'n-a tír, ná</span>
<lb n="48"/><span>raibh sí ag oileamhain a cloinne i gceart ná</span>
<lb n="49"/><span>i gcóir, ná raibh croidhe ná coinsias aca,</span>
<lb n="50"/><span>go rabhadar ag imtheacht fiadhanta, agus ná</span>
<lb n="51"/><span>raibh fiú an éaduigh féin ar chuid aca.</span>
<lb n="52"/><span>D'aithin an t-uasal dó go raibh cead aige</span>
<lb n="53"/><span>uaidh féin gach aon nídh bhí as a alt do chur</span>
<lb n="54"/><span>'n-a ionad arís, agus an tír ar fad do chur</span>
<lb n="55"/><span>fá n-a smacht, dá mbadh mheón leis.</span></p>
<lb n="56"/>
<lb n="57"/><p><span>4. Do líon na hallmhuraigh isteach annsan,</span>
<lb n="58"/><span>ar dtús go lag, acht, do réir mar do bhí</span>
<lb n="59"/><span>ag éirighe leo, bhíodar ag dul i dtreiseacht,</span>
<lb n="60"/><span>ag cur a gcleathach i dtalamh, agus ag fagh-</span>
<lb n="61"/><span>áil ghreama níos dochte agus níos daingne</span>
<lb n="62"/><span>ó lá go lá.  Do chuaidh cuid de chloinn na</span>
<lb n="63"/><span>béithe agus do throideadar leo agus do</span>
<lb n="64"/><span>mharbhadar iad, acht níor chuireadar go léir</span>
<lb n="65"/><span>le chéile, 'nuair tháinig cuallacht eile thar</span>
<lb n="66"/><span>lear arís chum na tíre ar fad do bhaint di.</span>
<lb n="67"/><span>Throid an méid do throid aca go cródha,</span>
<lb n="68"/><span>acht bhí ceannairc 'n-a measc féin, i n-áit i</span>
<lb n="69"/><span>chaitheamh uatha, táthadh le chéile, agus aon</span>
<lb n="70"/><span>lom-bhuille amháin do bhualadh i n-éinfheacht</span>
<lb n="71"/><span>ar an namhaid, is amhlaidh a leigeadar dó</span>
<lb n="72"/><span>sleamhnughadh isteach eatortha, ar mhódh gur</span>
<lb n="73"/><span>gearr go bhfuair é féin comh seascanta i</span>
<lb n="74"/><span>seilbh gur fhógair ortha gach béas agus gach</span>
<lb n="75"/><span>nós do bhíodh aca do thréigean, agus béas-</span>
<lb n="76"/><span>anna agus nósanna a namhad do ghabháil</span>
<lb n="77"/><span>chucha agus do ghlacadh go ceanamhail.  Ar</span></p>
</div>
<pb n="104"/>
<div><lb n="78"/><p><span>dtús d'órduigh go láidir dóibh gan focal</span>
<lb n="79"/><span>de chaint a máthar do labhairt leo go deo</span>
<lb n="80"/><span>arís.</span></p>
<lb n="81"/>
<lb n="82"/><p><span>5. Do réir, ámh, agus rinneadh an fógra-</span>
<lb n="83"/><span>san d'fhaisnéis, 'seadh is mó do cheangladar</span>
<lb n="84"/><span>agus do leanadar dá dteangaidh dhúthchais.</span>
<lb n="85"/><span>Fuaradar bás ag troid ar a son.  D'éirigh</span>
<lb n="86"/><span>líne eile comh calma leo suas, agus líne</span>
<lb n="87"/><span>eile, agus mar sin de.  Ar an bhfeadh so</span>
<lb n="88"/><span>níor stad an namhaid riamh ná choidhche acht</span>
<lb n="89"/><span>ag síor-rádh leo ná raibh 'n-a gcaint acht</span>
<lb n="90"/><span>drabhlais agus drabhghaoil; fá dheoidh do</span>
<lb n="91"/><span>chreid cuid aca dhó, agus cuid 'n-a ndiaidh</span>
<lb n="92"/><span>sin, ar chuma uile nach mór.  Tháinig an</span>
<lb n="93"/><span>oiread san náire uirthi i ndeireadh thiar</span>
<lb n="94"/><span>thall, gur bheag nár bhásuigh sí; acht, leis an</span>
<lb n="95"/><span>anam bhí innti, do theich sí léi féin go</span>
<lb n="96"/><span>háitibh iargcúlacha cois na fairrge i measc</span>
<lb n="97"/><span>na bpoll agus na bpluaiseann, áit 'n-a</span>
<lb n="98"/><span>bhfuil sí anois ag gol agus ag golán agus</span>
<lb n="99"/><span>ag á caoineadh féin i n-easbhaidh cuimhnte a</span>
<lb n="100"/><span>cloinne.</span></p>
<lb n="101"/>
<lb n="102"/><p><span>6. Go doimhin i nduibheacht na hoidhche</span>
<lb n="103"/><span>le n-a bhfuil sí timchiollta, is clos do fo-</span>
<lb n="104"/><span>dhuine í ag glaodhach go hairthinneach ortha-</span>
<lb n="105"/><span>so dá dtug tál a cíche, teacht agus í</span>
<lb n="106"/><span>shaoradh as an nguais i n-a bhfuil sí, agus</span>
<lb n="107"/><span>ón anbhás aithiseach atá i ndán di muna</span>
<lb n="108"/><span>mbrostuighid chuichi.  Agus deirid a clann</span>
<lb n="109"/><span>go n-árdóchaid a máthair arís gus an ionad</span>
<lb n="110"/><span>'n-a raibh sí sul ar shatail neach de lucht a</span>
<lb n="111"/><span>léir-scris ar fhód dá seilbh riamh, agus gan</span>
<lb n="112"/><span>fios aca nach féidir san do theacht chun</span>
<lb n="113"/><span>críche go bráth, muna ndéanfaid dícheall</span>
<lb n="114"/><span>anois — anois féin — anois díreach, ar a</span>
<lb n="115"/><span>húrlabhra do ghabháil chucha agus do chleacht-</span>
<lb n="116"/><span>adh.  Ní léir dóibh go bhfuil droch-smaointe</span>
<lb n="117"/><span>agus olcas a namhad ag dul go smior</span>
<lb n="118"/><span>ionnta cheana féin, agus gur geárr eile nó</span>
<lb n="119"/><span>go ndéarfaid nach clann di féin i n-aon</span>
<lb n="120"/><span>chor iad.</span></p>
<lb n="121"/>
<lb n="122"/><p><span>7. A léightheóir, an di siúd tusa?  Má's</span>
<lb n="123"/><span>di, athchuingeann ort go dúlaighthe gan</span>
<lb n="124"/><span>leigiont di imtheacht as an tsaoghal agus</span>
<lb n="125"/><span>é ar do láimh í choimeád ón mbás.  Do</span>
<lb n="126"/><span>shaorfá aon bhé i gcontabhairt, acht an</span>
<lb n="127"/><span>bhé seo — do mháthair féin, ná saorfair í?</span>
<lb n="128"/><span>Brostuigh, má's eadh — brostuigh.  Is ró-fhada</span>
<lb n="129"/><span>dhi ag feitheamh.  Ná fan, acht brostuigh,</span>
<lb n="130"/><span>brostuigh, brostuigh.</span></p>
<lb n="131"/>
<lb n="132"/><p><span>PÁDRUIG Ó LAOGHAIRE.</span></p>
<lb n="133"/>
<lb n="134"/><p><span>Gluais.</span></p>
<lb n="135"/>
<lb n="136"/><p><span>1. Bugh, flax-blossom.  Glas uaine, light green.</span>
<lb n="137"/><span>Éascuidh, nimble, active.  Maos, silliness.  Críon-</span>
<lb n="138"/><span>chaolacht, decrepitude.</span></p>
<lb n="139"/>
<lb n="140"/><p><span>2. Duthaighe, lands.  As foigseacht, from near and</span>
<lb n="141"/><span>from afar.  Sháruigh, reached beyond.  Geanmnaidh-</span>
<lb n="142"/><span>eacht, chastity.  An réim, sway, palm.</span></p>
<lb n="143"/>
<lb n="144"/><p><span>3. Lán-tsoillse, full-flood of the brightness of the</span>
<lb n="145"/><span>sun.  An éigion, is it necessary.  Cáilidheacht, good</span>
<lb n="146"/><span>qualities.  Go fallsa fealltha, falsely and treacher-</span>
<lb n="147"/><span>ously.  Ag oileamhain, rearing.  Fiadhanta, wild</span>
<lb n="148"/><span>savage.  Fiú an éaduigh, even the clothing.  D'aithin</span>
<lb n="149"/><span>dó, commanded him.</span></p>
<lb n="150"/>
<lb n="151"/><p><span>4. Allmhuraigh, foreigners.  Ag cur a gcleathach i</span>
<lb n="152"/><span>dtalamh, putting poles in the ground, making them-</span>
<lb n="153"/><span>selves firm.  Docht, strong.  Cur le chéile, to unite.</span>
<lb n="154"/><span>Cuallacht, company.  Ceannairc, quarrel.  Táthadh</span>
<lb n="155"/><span>le chéile, join together.  Lom-bhuille, a strong blow.</span>
<lb n="156"/><span>Sleamhnughadh isteach, to creep in.  Seascanta, settled,</span>
<lb n="157"/><span>at ease.</span></p>
<lb n="158"/>
<lb n="159"/><p><span>5. Do reir, ámh, but the more this command was</span>
<lb n="160"/><span>proclaimed, the more, etc.  Ar an bhfeadh so, mean-</span>
<lb n="161"/><span>while.  Drabhlais agus d., refuse and dregs.  Ar</span>
<lb n="162"/><span>chuma uile nach mór, almost wholly.  Iargcúlach, back-</span>
<lb n="163"/><span>ward.  Pluaiseanna, caves.  Ag gol 's ag golán,</span>
<lb n="164"/><span>crying and weeping.</span></p>
<lb n="165"/>
<lb n="166"/><p><span>6. Duibheacht na hoidhche, the blackness of night.</span>
<lb n="167"/><span>Timchiollta, surrounded.  Fo-dhuine, one here and</span>
<lb n="168"/><span>there.  Go hairthinneach, loudly and piteously.  An-</span>
<lb n="169"/><span>bhás a., shameful and sudden death.  Shatail, trod.</span>
<lb n="170"/><span>Teacht chun críche, come to pass, succeed.  Urlabhra,</span>
<lb n="171"/><span>speech.</span></p>
<lb n="172"/>
<lb n="173"/><p><span>7. An di siúd tusa? — Are you of hers, one of her</span>
<lb n="174"/><span>children?  Athchuingeann, she beseeches you earnestly.</span>
<lb n="175"/><span>I gcontabhairt, in danger.  Is ró-fhada dhi, she has</span>
<lb n="176"/><span>been too long waiting.</span></p>
<lb n="177"/>
<lb n="178"/><p><span>A bhuachaill beir buartha go bpósair,</span>
<lb n="179"/><span>'S n-a dhiaidh-san ní'l suaimhneas go deó dhuit.</span></p>
<lb n="180"/>
<lb n="181"/><p>
<lb n="182"/></p></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

An Di Siúd Tusa?

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

An Di Siúd Tusa?

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
