Historical Irish Corpus
1600 - 1926
Historical Dictionary of Irish
Search the corpus
Browse the Text Archive 1600-1926
Cleasa Grinn agus Magaidh. II.
Title
Cleasa Grinn agus Magaidh. II.
Author(s)
Féach ainm cleite,
Composition Date
1905
Publisher
Connradh na Gaedhilge
Téacs
Comhad TEI
Gnáth-Théacs
Comhad ePub
Search Texts
Enter word/phrase
Search Type
Headword
Standardised
Exact match
Phrase
Word Type
All
Adjective
Noun
Preposition
Pronoun
Verb
Verbal Noun
Poetry/Prose
Both
Prose
Poetry
Set Dates
1600
1926
CLEASA GRINN AGUS MAGAIDH. II. "Cois na teineadh" Do scríbh. Seo cleas eile as a mbainid an t-aos óg sult mór, sé sin ag cur ceisteann ar a chéile Is gnáthach dhóibh na ceisteanna a bheith i n-a rannaibh aca. (a). Is long ar loch í, Is baraile ar phort í Is dá chéad óir í, Is ceist mhór ort i. (b). Nead fuiseóige ar sliabh, I mballín dian daingean docht, I mbun an chúirnín chas chraobhaigh, - Is ní chuirfeadh Éire amach mo cheist. (c) Bean fhada uasal ag scuabadh an chaisleáin Gan chraobh, gan chuaille, gan scuab, gan scothán. (d). Ceathrar ag rith, Ceathrar ar crith, eirt Bag déanam eólais Agus Mac Uí Ghioblacháin ag rith 'n-a ndiaidh. (e). Cheithre muca, firionna bána, Ag féachaint siar ar Charraig a Dála: Ithid siad a dtiocfaidh sa dtáinig, Is ní chaillid siad oiread an ghráine. (f). Bean fhada ghléigeal Ag sileadh na mbraonaibh 'Sí ag faire a chuirp féinig. (g). Fear fada dubh Na sheasamh sa chnoc, 'S gan potóg n-a chorp, Acht potóg le holc. (i). Ceist a bhí ar easpog seachtmhain is trí lá : Seisear fear i gceart ag aon mhnaoi amháin. (l). Copáinín cúinneach, cáinneach, A bhéal faoi sa thón i n-áirde. (m). Úbhailín buidhe ar bharr na tuinne báine. (n) Téidheann sé anonn gan bhád gan long, Is tigeann sé anall gan bhád gan long. (ng). Cheithre ba breaca ag léimt thar leacain : Ní ghnúsaid siad, ní ghnásaid siad, <L 842> Agus ní fachtar a lorg i ndoras na buaile, - Cheithre ba cuanda comh-bhreaca. (o). Scológ liath an tighe-seo thiar Ag dul ar biadh sa tigh seo thoir. (p). An rud a dhéineann si sa ló bíonn sé n-a chlúdadh astoidhche uirthi (r). Tá tigh bán thiar annso, Agus tigh buidhe istigh ann, Agus ní féidir dul ar an dtigh mbuidhe, Gan an tigh bán a bhriseadh. (s). Bairthlín (braitlín) óir ar bhóthar lathaighe. (t). Tá tig mór gallda thiar annso, is gan fé acht aon chos. (u). Cheithre slata míne, réidhe, ag siubhal an tsléibhe 's a mbéil fútha. (aa). Do fuaras léine ó Mhac an Ríogh, Is fíor go bhfuil aici buadh Bhí scáil na gréine trí n-a taoibh, Agus í gan nighe, gan fighe, gan filleadh gan fuadh. (bb). Cupán óir agus cos air, Agus d'ólfadh mac ríogh deoch as. (cc). Bean fhada ghléigeal, Agus crios dá taobh féin uirthi. (dd). Bíonn sí thoir, bíonn sí thiar, Bíonn sí i ngáirdín Bhleáth Cliath; Is mó a greim ná greim capaill, Is ní bhlaiseann sí an biadh. (ee). Moigín gan tón lán d'fheóil duine. (ff). Tá tigín beag thiar annso, is faghaim na céadta slighe ann: acht ní bhfaghainn-se ná mo chuid éadaigh slighe ann. (gg). Oileáinín, oileáinín, lán de chosaibh mineáinín. (ii). Lán páirce de gamhnaibh bána, is gamhainín dearg eatortha istigh. (ll). Girrfiadh beag lomnochta Ag gabháil trí choill Bhaile an Lomra; Níl crann sa choill ná buaileann buille Ar an ngirrfhiadh beag lomnachta. (mm). Chím chugham an chráin is mó ál ar bith : Níor clídheadh riamh í, is ní mó rug, Is tá naoi naonbhar innti istigh. (nn). Molt iarrain is errball olna as. (oo). Siúd sa chúinne é is dá chéad súil ann. (pp). Dá gé roimh ghé Dá gé i ndiaidh ghé Gé idir gach aon dá ghé aca. An iomdhó gé bhí ann ? 9. Sé cuma go n-imirthear an cleas so: geall a chur síor cé déarfadh i gceart iad so gan a anál a tharrac. a. Cat breac, broc donn, cor cam cam- errballach : dhá cheann déag de chataibh breaca, broca donna, cora cama cam- errballacha. b. Do dhoirt cearc uisce pic uisce, pic eórnan, pic choirce ar lár locha le cor coise cois chois an chófhra. c. Tá dhá láir ruadh ar dhá ghruaidh an mhóinteáin, - láir aca níos ruaidhe ná an ruadh-láir. Sé dubhairt an láir ruadh ba ruaidhe ná an ruadh-láir : "Priu!" ars an láir ruadh; "Priu!" ars an ruadh-láir. d. I mbáireach an Domhnach, cad a bheidh againn? Crúibín capaill, mil ar mhéisín, céisín mhuice, an dubh 's an donn, 's an bullán breac. Cá bhfuairis an cnámh soin? I ndoras do thighe-se. Cad í an fheóil? Feóil an ghearrfhiaidh? Cad é an gearrfhiadh ? Gearrfhiadh ar ghort. Cad é <L 843> an gort? Gort an Tighearna? Cadh é an Tighearna? Tigearna Ach Seagháin ? Cad é an Seaghán ? Seagháinín síorach, Seagh- áinín suarach, Seagháinín ruadh na gcailíní. 10. AMHRÁN NA nIONGNAIDHE. Is greanamhar an nídh úd do chonnach is me im ghárlach: Eilit ag buaint, eilit ag tárnamh, An carfiadh mór ag déanamh stáca Is dréoilín teasmhaigh á chaitheamh i n-áirde. Nách greannamhar an nídh úd do chonnac ar na bóithribh? Seilide is muc aige ag dul go dtí an póna; Gealbhan is claidheamh aige ag coimeascar le smólaigh Eascú sa linn is nár chíordhubh a bróga Is cia chífeadh na caoirigh sa gheimhreadh ag baint mhóna ? Chonnac-sa cóitín glas ar bhanbh cránach duibhe; Smólach breac ag teacht ar chlár n-a suidhe; Dhá speir ghreanta ar lachain bhreágh fé n-a chlaidheamh; Is cóiste ar chat ag teacht ón Spáinn le fíon. Chonnac-sa an mhuir ag dul ar Mangartain suas; Bhríste ar mhuic ag dul go Gaillimh ar cuaird; Píce ag luich ag rith ar chataibh go cruaidh : Is claidheamh ag circ ag ruagairt mhadraidh ruaidh. Chonnac-sa Corcaigh ag rith ar phota bhláthaigh, B'le Áth' Cliath ag triall siar ar Mhuinntir Mháire, Clanna Caoilte ar muin dá chaoirigh ag dul go hUíbh Ráthach Is Tigh Molaige ar muin capaill ag dul go Portláirge. GLUAIS. 8. Ar phort, on the bank, on dry land. Dá chéad óir, two hundred-weight of gold. I mballín, in a little spot. Pron. Bau-Leen. I mbun an chúirnín (? cúilín), a little lock of hair Gan cuaille, a stick, the handle of the brush. Gan scothán, heath, agus c., in form of a scoth or tuft. Oiread an ghráinne, as much as a grain. Ag sileadh na mbraonaibh, metric for ag sileadh na mbraon. Perhaps some Western or Northern readers would inform us if the -adh in the end of this verbal noun is pronounced, = oo. The Munster usage is not reliable in this point, but we find the spelling sile very common in MSS. Potóg le holc, i.e., which tends to evil. Cúinneach, having corners of angles; cáinneach formed from cúinneach; cf. dubhairt sé, dábhairt sé, futa fata. &c. Ag léimt, ag léimridh, leaping. Leaca, in topography is applied to the side of a hill, a rising ground beside a stream. Ní ghnúsaidh, they do not low; this word is ap- plied to the quiet lowing of cattle; it also means a moan of pain, grief, &c. Ní ghnásaid, see cáinneach, above. Ní fachtar, the pres. auton, of faghaim. Cuanda, fine, noble. Ag dul ar biadh, ag dul a chaitheamh bídh, going to eat food. Bairthlín is pronunciation given in South Munster to braitlín, a sheet. Gan nighe, agus rl., neither washed, woven, folded, nor sewn. Moigín, a little mug. Mineáinín, dim. of mineán, a kid, a young goat. Gamhainín, dim. of gamhan, a calf. Lomnochta, bare, naked. Naoi naonbhar, nine times nine persons. Molt, a wether, a sheep. Roim ghé, in form of a goose. In S. Munster at least the m is unaspirated. 9. Cam-errballach, gaving a crooked tail. Cearc uisce, a water-hen. Mil ar mhéisín, honey on a platter. An dubh 's an donn, i.e., the black cow and the brown. Ach Seagháin, the Mac in surnames is often con- tracted to Ach. The word following is not aspirated. Seagháinín síorach, good for nothing, useless. 10. Ag tárnamh, ag bailiughadh an arbhair, gathering the corn. An carrfhaidh mór, the reindeer. <L 844> Dreóilín teasmhaigh, a grasshopper. Gealbhan, a sparrow. Ag rith ar chataibh, chasing cats. Muinntir Mháire, the Durris Peninsula, opposite Bear Island. FREAGRAÍ NA gCEISTEANN. (a.) Deirthear liom gurab í seo scáil na gealaighe, acht ní dheabhraigheann sí gurab í, (but it does not seem to be). (b.) Nead do dhein fuiseóg i n-ionad súl dhuine a fuair bás ar chnoc, agus a fágadh ag loghadh ann. (c.) An ghaoth. (d.) Cosa, siní, cluasa agus errball bó is í ag siubhal. Siní, paps. (e.) Ceithre chúinne an teampaill (sid é freagra do fuaras-sa go háirithe uirthi). (f.) Coinneal ar lasadh, a lighted candle. (g.) Gunna. (i.) Cæsar (?) nó fear darab ainm Seisear a bhí pósta aici. (l.) Báirneach, a limpet, kind of shell-fish. (m.) Im ar chuiginn bhainne, butter on a churn of milk (n.) An ceó. (ng.) Díslí, dice. (o.) Criathar, a sieve. (p.) Teine. (r.) Ubh. (s.) Scáil na gealaighe, the shadow of the moon. (t.) Gas raithnighe, a fern stalk. (u.) Siní bó (aa.) Brat siorraigh, the web or covering on a foal when it is born. (bb.) Cíoch mná. (cc.) Punnan tuighe, a sheaf of straw, "pulled" for thatching. (dd.) Speal. (ee.) Méaracán táiliúra. (ff). Cruiceóg bheach, a beehive, "skep." (gg.) Cárdaí olna, the implements used for had- carding wool. (ii.) An teanga agus na fiacla na timcheall. (ll.) Práta lomtha ag dul i mbéal féasógach; lomtha, peeled. (mm.) Long. (nn.) Snáthad reamhar, a "darning" needle. (oo.) Anbhruith. (pp.) Trí géadhna. Tá buidhean ag foghluim Breathnaise, an iarracht so fé réir Mr. Timothy Lewis, B.A.
19 Dawson Street, Dublin 2
D02 HH58 +353 1 676 2570 info@ria.ie
Cookie Use
Website developed by Niall O'Leary Services
