Historical Irish Corpus
1600 - 1926
Historical Dictionary of Irish
Search the corpus
Browse the Text Archive 1600-1926
Clodhanna Nua.
Title
Clodhanna Nua.
Author(s)
Ní fios,
Composition Date
1905
Publisher
Connradh na Gaedhilge
Téacs
Comhad TEI
Gnáth-Théacs
Comhad ePub
Search Texts
Enter word/phrase
Search Type
Headword
Standardised
Exact match
Phrase
Word Type
All
Adjective
Noun
Preposition
Pronoun
Verb
Verbal Noun
Poetry/Prose
Both
Prose
Poetry
Set Dates
1600
1926
Clodhanna Nua. MUINNTEAR CHIARRAIDHE ROIMH an DROCH-SHAOGHAL Leis an Athair Pádraig Ó Duinnín. Iar n-a chur amach do M. H. Gill agus a Mac, i Sráid Uí Chonaill Uachtraigh i mBaile Átha Cliath. 1905. Trí réalacha. Is fíor an chainnt í, pé duine adubhairt nó a chur amach ar siubhal ar dtúis í, ná beidh an rath ar an nGaedhilg go dtí go dtosnóghthar ar dhálaibh na tíre a pléidhe is a leasughadh tré theangain na tíre. Má scrúduighthear an cheist seo, tuigfar gan mhoill go bhfuil an fhírinne san rádh soin. Féach ar ghnóthaíbh chreidimh, ar ghnóthaíbh pholaitidheachta, ar ghnóthaíbh. chuireadóireachta, ar gnóthaíbh dochtúireachta is go fiú leasuighthe na mbóithre, tosnuighmís ar maidin ar na gnóthaíbh seo a dhéanamh tríd an nGaedhilg is tá an báire linn gan mearathall. B'in é an smaoineamh ba mhó a bhí ag rith tré n-ár n-aigne agus sinn ag léigheamh an leabhair seo is déidheannaighe a chuir an tAthair Pádraig Ó Duinnín amach. Badh dhóigh le duine gurab é an smaoineamh céadna a ghríosuigh an t-ughdar léigheannta so ar dtúis chun an leabhair a scríobhadh. Chuaidh sé de léim siar thar an aimsir uathbhásaigh úd an droch-shaoghail. Do chrom ar ghnáth-dháltaibh na tíre — ní de Chiarraidhe amháin — a fhoilsiughadh dhúinn. Do dhein sé cur síos ar an gcuma n-a maireadh daoine, ar a ngnáth-shaoghal, ar a gcúiseannaibh buaidheartha is áthais, is ar na tréithibh a bhí ionnta. Ba mhór an gníomh é. Badh riach- tanach é dhéanamh. Agus i gcead díbh, a uaisle, is maith do déineadh. Seadh, tá an bhun-chloch thíos ar éan-chuma agus í feistighthe go daingean i dtreó gur cuma cadé an t-ualach a chuirfar anuas uirthi. Féadfam na ceist- eanna atá léirighthe annso a ghabháil ar láimh agus iad a shaothrughadh ar mhaitheas don dtír. Acht cad iad na ceisteanna go bhfuil trácht ortha? Tá, gach nídh geall leis a bhaineann leis an saoghal san dtuaith, mar atá biadh na ndaoine, a mbéasa, a gcaitheamh aimsire, a bhféile, a muinnteardhas, a ndeigh-thréithe, agus a ndroch-thréithe, agusrl. Ag tagairt do bhiadh na ndaoine, deir an tAthair Pádraig: "Is beag an meas atá anois ar phrátaidhibh mar ghnáith-bhiadh, acht ní bhíodh a mhalairt de chothughadh ag na daoinibh breághtha calma úd ó cheann ceann na bliadhna. Ní bhíodh arán is té ag aoinne acht, b'éidir, uair san lá ag feirmeóir shaidhbhir éigin nó mar <L 780> nuadhacht ag mnaoi leice. Bíonn té anois ag bocht is saidhbhir go minic san ló, agus, tá a rian air, ní'l sláinte aca ná neart ionnta fá mar bhíodh. Ní dóigh liom féin go dtiocfaidh puinn feabhsa ar mhuinntir na hÉireann go luighfid ar bhiadh fulláin do chaitheamh agus an dramhfuigheall té sin agus na saghsanna daora sain a thagann chugainn tar lear do shéanadh. Ní ghábhadh dhóibh bheith ag tabhairt taobh le prátaidhibh; acht b'fhearr seacht n-uaire na prátaidhe féin ná loscadh doighe ón té mhí-fhortúnach sain. An talamh do chothóchadh-na daoine tá sé ag tabhairt na luachra is an fhraoigh, agus a gcuid airgid ag imtheacht uatha tar lear ar earraidhibh nimhe." Go deimhin, tá an ceart ag an Athair Pádraig. Tá ag dul de chalmacht is de shláinte is de fhad-fhulang na nGaedheal. Má tá, sé an beag-a-mhaith té agus shóghmhluistí gan bhrígh fe ndeárr é. Acht "gá dtáim ris?" mar adeir an Céitinneach. Is beag leathanach san leabhar so, agus tá os cionn céad díobh ann, ná feadfaidhe aistí fé leith a scriobhadh air, agus aistí a raghadh i dtairbhthe dhon dtír. Is dóigh linn féin gurab í seo an iarracht is fearr a thug an tAthair Pádraig go dtí so. Tá gontacht is éifeacht n-a chainnt, agus deagh-chomhairle n-a bhfochair. Ní'limíd-na tugaithe do mholadh acht do réir mar is dóigh linn go mbí tuillte. Ní mholaimíd an tAthair Pádraig féin i dtaobh mar mholann seisean lucht na déarca. Stracairí díomhaoine b'eadh a bhfurmhór na glacfadh "prátaí i scéith" gan "uibhe na circe léithe." agus ní'l deireadh le n-a réim fós. Beidh ard-ghlaodhach ar an leabhar so san dtuaith go háirithe, mar is ann is fearr a thuigfar as. Tá sé pas beag daor, ámh, agus b'éidir nach locht ar mhuinn- tir na tuaithe a bheith coimeádthach ar na réalachaibh. Acht is fiú leabhar maith éan-airgead. MÁIRE NÍ EIDHIN: Drama greannmhar i nGaedhilg agus i mBéarla. Tomás Mac Amhalghaidh do sgríobh. Gill agus a Mhac: Ath Cliath. 1905. Tuistiún. Drama suilt is eadh "Máire Ní Eidhin," agus do réir mar is féidir a dhéanamh amach as léigheamh an leabhairín ní'l baoghal ná go ndéanfar é léiriughadh go minic. Is minic sinn á rádh go bhfuil easnamh suilt ag goilleamhaint orainn san obair seo na Gaedhilge. Fiche éigin dráma de shaghas "Mháire Ní Eidhin" a theastóghadh uainn. Tá súil againn ná stad- faidh Tomás Mac Amhalghaidh annso. "Is maith an comhartha an cheannrach," mar adeir an sean-fhocal. Tá scéalta grinn ar fagháil go tiugh. Tá rudaí greannamhra ag tuitim amach gach lá. Ní theastuigh- eann uainn act breith ar na daoine a chuirfidh i bhfuirm drama iad. Ní bheidh Tomás Mac Amhalghaidh ar deireadh. D'éis an tsaoghail is é léiriughadh drama a chuir- eann i n-umhail cad is fiú é. Do léirigheadh "Máire Ní Eidhin" i gColláiste Phádraig i Muigh Nuadhat tamall ó shoin, agus do réir na gcunntaisí a shrois sinn n-a thaobh, do thaithn sé go héachtach le n-a raibh láithreach. Ní féidir moladh ba mhó a tabhairt air. Ní'l de locht air, do réir mar is féidir a dhéanamh amach as an leabhairín féin, acht a liacht "h"-eanna a sholáthruigheann G. Swiggins, Esq., chuige féin. Is baoghlach linn go raghadh sé de Ghaedheal bhocht ná bheadh d'éis turus seachtmhaine, an chuid is lugha dhe, a thabh- airt ar an mBáibleoin aithris a dhéanamh ar an ndíolamhnach greannamhair sin. -- CUMANN BUAN-CHOIMEÁDTHA NA GAEDHILGE: Report for 1904. Tá a lán eóluis i dtaobh imtheachta na Gaedhilge ar fagháil san leabhar so. Do dhíol an Cumann so 8,253 leabhair Ghaedhilge i gcaitheamh na bliadhna. Is maith an comhartha é sin ar an gcuma n-a bhfuil taithighe na Gaedhilge ag leathnughadh ar fuid na tíre. Tá i gcló ann ainmneacha na ndaoine a fuair pas san mbliadh- ain 1904 i gcoir na Gaedhilge a mhúineadh ins na scoileannaibh "Náisiúnta." Tá roinnt litreacha ann ó mháighistríbh scoile is ó dhaoinibh eile i n-a bhfuil a lán eóluis i dtaobh staid na Gaedhilge ar fuid na tuaithe. Solus na nGaedheal Déanta i mBaile Áta Cliath. Cártaí Posta Gaedhealacha! Seoltar Litreacha i dtaobh Eagarthóireachta go dtí an Fear Eagair; agus litreacha i dtaoibh Bainistighe go dtí Stiúrthóir, Oifig an Chonnartha, 24 Sráid Uachtarach Uí Chonaill, Áth Cliath.
19 Dawson Street, Dublin 2
D02 HH58 +353 1 676 2570 info@ria.ie
Cookie Use
Website developed by Niall O'Leary Services
