Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<TEI><teiHeader type="text">
	 
<fileDesc>
<titleStmt>
<title type="main">Clodhanna Nua.</title><author><persName/></author><respStmt>
	<resp>Electronic edition compiled by</resp>
	<name>Foclóir na Nua-Ghaeilge</name>
	</respStmt>
	</titleStmt>
<editionStmt>
	 <edition>
		 <note type="N">IG14-10986</note>
		 <note type="L">779</note>
		 <note type="B">1905</note>
		 <note type="C"/>
		 <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
	 </edition>
</editionStmt>
<publicationStmt>
		<publisher>Connradh na Gaedhilge</publisher>
		<pubPlace>24 Upper O'Connell Street, Dublin</pubPlace><date>Aibreán, 1905</date><idno>IG14-10986</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
</publicationStmt>
<seriesStmt>
<title level="s">Irisleabhar na Gaedhilge</title><biblScope unit="vol">14</biblScope>
</seriesStmt>
<sourceDesc>
<biblStruct>
<analytic><author/><title>Clodhanna Nua.</title></analytic>
<monogr>
<title level="j">Clodhanna Nua.</title><imprint><publisher>Connradh na Gaedhilge</publisher><date>Aibreán, 1905</date></imprint>
</monogr> 
</biblStruct>
</sourceDesc>
</fileDesc>
<profileDesc>
<langUsage><language ident="ga">Irish</language></langUsage>
</profileDesc>
</teiHeader>
<text><body><div><p><span>Clodhanna</span>
<lb n="1"/><span>Nua.</span></p>
<lb n="2"/>
<lb n="3"/><p><span>MUINNTEAR CHIARRAIDHE ROIMH an DROCH-SHAOGHAL</span>
<lb n="4"/><span>Leis an Athair Pádraig Ó Duinnín.  Iar n-a chur</span>
<lb n="5"/><span>amach do M. H. Gill agus a Mac, i Sráid Uí</span>
<lb n="6"/><span>Chonaill Uachtraigh i mBaile Átha Cliath.  1905.</span>
<lb n="7"/><span>Trí réalacha.</span></p>
<lb n="8"/>
<lb n="9"/><p><span>Is fíor an chainnt í, pé duine adubhairt nó a chur</span>
<lb n="10"/><span>amach ar siubhal ar dtúis í, ná beidh an rath ar an</span>
<lb n="11"/><span>nGaedhilg go dtí go dtosnóghthar ar dhálaibh na tíre</span>
<lb n="12"/><span>a pléidhe is a leasughadh tré theangain na tíre.  Má</span>
<lb n="13"/><span>scrúduighthear an cheist seo, tuigfar gan mhoill go</span>
<lb n="14"/><span>bhfuil an fhírinne san rádh soin.  Féach ar ghnóthaíbh</span>
<lb n="15"/><span>chreidimh, ar ghnóthaíbh pholaitidheachta, ar ghnóthaíbh.</span>
<lb n="16"/><span>chuireadóireachta, ar gnóthaíbh dochtúireachta is go</span>
<lb n="17"/><span>fiú leasuighthe na mbóithre, tosnuighmís ar maidin ar</span>
<lb n="18"/><span>na gnóthaíbh seo a dhéanamh tríd an nGaedhilg is tá an</span>
<lb n="19"/><span>báire linn gan mearathall.</span></p>
<lb n="20"/>
<lb n="21"/><p><span>B'in é an smaoineamh ba mhó a bhí ag rith tré n-ár</span>
<lb n="22"/><span>n-aigne agus sinn ag léigheamh an leabhair seo is</span>
<lb n="23"/><span>déidheannaighe a chuir an tAthair Pádraig Ó Duinnín</span>
<lb n="24"/><span>amach.  Badh dhóigh le duine gurab é an smaoineamh</span>
<lb n="25"/><span>céadna a ghríosuigh an t-ughdar léigheannta so ar</span>
<lb n="26"/><span>dtúis chun an leabhair a scríobhadh.  Chuaidh sé de léim</span>
<lb n="27"/><span>siar thar an aimsir uathbhásaigh úd an droch-shaoghail.</span>
<lb n="28"/><span>Do chrom ar ghnáth-dháltaibh na tíre — ní de Chiarraidhe</span>
<lb n="29"/><span>amháin — a fhoilsiughadh dhúinn.  Do dhein sé cur síos ar</span>
<lb n="30"/><span>an gcuma n-a maireadh daoine, ar a ngnáth-shaoghal,</span>
<lb n="31"/><span>ar a gcúiseannaibh buaidheartha is áthais, is ar na</span>
<lb n="32"/><span>tréithibh a bhí ionnta.  Ba mhór an gníomh é.  Badh riach-</span>
<lb n="33"/><span>tanach é dhéanamh.  Agus i gcead díbh, a uaisle, is</span>
<lb n="34"/><span>maith do déineadh.</span></p>
<lb n="35"/>
<lb n="36"/><p><span>Seadh, tá an bhun-chloch thíos ar éan-chuma agus í</span>
<lb n="37"/><span>feistighthe go daingean i dtreó gur cuma cadé an</span>
<lb n="38"/><span>t-ualach a chuirfar anuas uirthi.  Féadfam na ceist-</span>
<lb n="39"/><span>eanna atá léirighthe annso a ghabháil ar láimh agus iad</span>
<lb n="40"/><span>a shaothrughadh ar mhaitheas don dtír.  Acht cad iad na</span>
<lb n="41"/><span>ceisteanna go bhfuil trácht ortha?  Tá, gach nídh geall</span>
<lb n="42"/><span>leis a bhaineann leis an saoghal san dtuaith, mar atá</span>
<lb n="43"/><span>biadh na ndaoine, a mbéasa, a gcaitheamh aimsire, a</span>
<lb n="44"/><span>bhféile, a muinnteardhas, a ndeigh-thréithe, agus a</span>
<lb n="45"/><span>ndroch-thréithe, agusrl.</span></p>
<lb n="46"/>
<lb n="47"/><p><span>Ag tagairt do bhiadh na ndaoine, deir an tAthair</span>
<lb n="48"/><span>Pádraig: "Is beag an meas atá anois ar phrátaidhibh</span>
<lb n="49"/><span>mar ghnáith-bhiadh, acht ní bhíodh a mhalairt de chothughadh</span>
<lb n="50"/><span>ag na daoinibh breághtha calma úd ó cheann ceann na</span>
<lb n="51"/><span>bliadhna.  Ní bhíodh arán is té ag aoinne acht, b'éidir,</span>
<lb n="52"/><span>uair san lá ag feirmeóir shaidhbhir éigin nó mar</span></p>
</div>
<pb n="780"/>
<div><lb n="53"/><p><span>nuadhacht ag mnaoi leice.  Bíonn té anois ag bocht is</span>
<lb n="54"/><span>saidhbhir go minic san ló, agus, tá a rian air, ní'l</span>
<lb n="55"/><span>sláinte aca ná neart ionnta fá mar bhíodh.  Ní dóigh</span>
<lb n="56"/><span>liom féin go dtiocfaidh puinn feabhsa ar mhuinntir</span>
<lb n="57"/><span>na hÉireann go luighfid ar bhiadh fulláin do chaitheamh</span>
<lb n="58"/><span>agus an dramhfuigheall té sin agus na saghsanna</span>
<lb n="59"/><span>daora sain a thagann chugainn tar lear do shéanadh.</span>
<lb n="60"/><span>Ní ghábhadh dhóibh bheith ag tabhairt taobh le prátaidhibh;</span>
<lb n="61"/><span>acht b'fhearr seacht n-uaire na prátaidhe féin ná</span>
<lb n="62"/><span>loscadh doighe ón té mhí-fhortúnach sain.  An talamh</span>
<lb n="63"/><span>do chothóchadh-na daoine tá sé ag tabhairt na luachra</span>
<lb n="64"/><span>is an fhraoigh, agus a gcuid airgid ag imtheacht uatha</span>
<lb n="65"/><span>tar lear ar earraidhibh nimhe."</span></p>
<lb n="66"/>
<lb n="67"/><p><span>Go deimhin, tá an ceart ag an Athair Pádraig.  Tá</span>
<lb n="68"/><span>ag dul de chalmacht is de shláinte is de fhad-fhulang</span>
<lb n="69"/><span>na nGaedheal.  Má tá, sé an beag-a-mhaith té agus</span>
<lb n="70"/><span>shóghmhluistí gan bhrígh fe ndeárr é.  Acht "gá dtáim</span>
<lb n="71"/><span>ris?" mar adeir an Céitinneach.  Is beag leathanach</span>
<lb n="72"/><span>san leabhar so, agus tá os cionn céad díobh ann, ná</span>
<lb n="73"/><span>feadfaidhe aistí fé leith a scriobhadh air, agus aistí a</span>
<lb n="74"/><span>raghadh i dtairbhthe dhon dtír.</span></p>
<lb n="75"/>
<lb n="76"/><p><span>Is dóigh linn féin gurab í seo an iarracht is fearr</span>
<lb n="77"/><span>a thug an tAthair Pádraig go dtí so.  Tá gontacht is</span>
<lb n="78"/><span>éifeacht n-a chainnt, agus deagh-chomhairle n-a bhfochair.</span>
<lb n="79"/><span>Ní'limíd-na tugaithe do mholadh acht do réir mar is</span>
<lb n="80"/><span>dóigh linn go mbí tuillte.  Ní mholaimíd an tAthair</span>
<lb n="81"/><span>Pádraig féin i dtaobh mar mholann seisean lucht na</span>
<lb n="82"/><span>déarca.  Stracairí díomhaoine b'eadh a bhfurmhór na</span>
<lb n="83"/><span>glacfadh "prátaí i scéith" gan "uibhe na circe</span>
<lb n="84"/><span>léithe." agus ní'l deireadh le n-a réim fós.</span></p>
<lb n="85"/>
<lb n="86"/><p><span>Beidh ard-ghlaodhach ar an leabhar so san dtuaith go</span>
<lb n="87"/><span>háirithe, mar is ann is fearr a thuigfar as. Tá sé</span>
<lb n="88"/><span>pas beag daor, ámh, agus b'éidir nach locht ar mhuinn-</span>
<lb n="89"/><span>tir na tuaithe a bheith coimeádthach ar na réalachaibh.</span>
<lb n="90"/><span>Acht is fiú leabhar maith éan-airgead.</span></p>
<lb n="91"/>
<lb n="92"/><p><span>MÁIRE NÍ EIDHIN: Drama greannmhar i nGaedhilg</span>
<lb n="93"/><span>agus i mBéarla.  Tomás Mac Amhalghaidh do</span>
<lb n="94"/><span>sgríobh.  Gill agus a Mhac: Ath Cliath. 1905.</span></p>
<lb n="95"/>
<lb n="96"/><p><span>Tuistiún.</span></p>
<lb n="97"/>
<lb n="98"/><p><span>Drama suilt is eadh "Máire Ní Eidhin," agus do</span>
<lb n="99"/><span>réir mar is féidir a dhéanamh amach as léigheamh an </span>
<lb n="100"/><span>leabhairín ní'l baoghal ná go ndéanfar é léiriughadh</span>
<lb n="101"/><span>go minic.  Is minic sinn á rádh go bhfuil easnamh</span>
<lb n="102"/><span>suilt ag goilleamhaint orainn san obair seo na</span>
<lb n="103"/><span>Gaedhilge.  Fiche éigin dráma de shaghas "Mháire Ní</span>
<lb n="104"/><span>Eidhin" a theastóghadh uainn.  Tá súil againn ná stad-</span>
<lb n="105"/><span>faidh Tomás Mac Amhalghaidh annso.  "Is maith an</span>
<lb n="106"/><span>comhartha an cheannrach," mar adeir an sean-fhocal.</span>
<lb n="107"/><span>Tá scéalta grinn ar fagháil go tiugh.  Tá rudaí</span>
<lb n="108"/><span>greannamhra ag tuitim amach gach lá.  Ní theastuigh-</span>
<lb n="109"/><span>eann uainn act breith ar na daoine a chuirfidh i</span>
<lb n="110"/><span>bhfuirm drama iad.  Ní bheidh Tomás Mac Amhalghaidh</span>
<lb n="111"/><span>ar deireadh.</span></p>
<lb n="112"/>
<lb n="113"/><p><span>D'éis an tsaoghail is é léiriughadh drama a chuir-</span>
<lb n="114"/><span>eann i n-umhail cad is fiú é.  Do léirigheadh "Máire</span>
<lb n="115"/><span>Ní Eidhin" i gColláiste Phádraig i Muigh Nuadhat</span>
<lb n="116"/><span>tamall ó shoin, agus do réir na gcunntaisí a shrois</span>
<lb n="117"/><span>sinn n-a thaobh, do thaithn sé go héachtach le n-a raibh</span>
<lb n="118"/><span>láithreach.  Ní féidir moladh ba mhó a tabhairt air.</span></p>
<lb n="119"/>
<lb n="120"/><p><span>Ní'l de locht air, do réir mar is féidir a dhéanamh</span>
<lb n="121"/><span>amach as an leabhairín féin, acht a liacht "h"-eanna a</span>
<lb n="122"/><span>sholáthruigheann G. Swiggins, Esq., chuige féin.  Is</span>
<lb n="123"/><span>baoghlach linn go raghadh sé de Ghaedheal bhocht ná bheadh</span>
<lb n="124"/><span>d'éis turus seachtmhaine, an chuid is lugha dhe, a thabh- </span>
<lb n="125"/><span>airt ar an mBáibleoin aithris a dhéanamh ar an</span>
<lb n="126"/><span>ndíolamhnach greannamhair sin.</span></p>
<lb n="127"/>
<lb n="128"/><p><span>--</span></p>
<lb n="129"/>
<lb n="130"/><p><span>CUMANN BUAN-CHOIMEÁDTHA NA GAEDHILGE:</span></p>
<lb n="131"/>
<lb n="132"/><p><span>Report for 1904.</span>
<lb n="133"/><span> </span>
<lb n="134"/><span>Tá a lán eóluis i dtaobh imtheachta na Gaedhilge ar</span>
<lb n="135"/><span>fagháil san leabhar so.  Do dhíol an Cumann so 8,253</span>
<lb n="136"/><span>leabhair Ghaedhilge i gcaitheamh na bliadhna.  Is maith</span>
<lb n="137"/><span>an comhartha é sin ar an gcuma n-a bhfuil taithighe na</span>
<lb n="138"/><span>Gaedhilge ag leathnughadh ar fuid na tíre.  Tá i gcló</span>
<lb n="139"/><span>ann ainmneacha na ndaoine a fuair pas san mbliadh-</span>
<lb n="140"/><span>ain 1904 i gcoir na Gaedhilge a mhúineadh ins na</span>
<lb n="141"/><span>scoileannaibh "Náisiúnta."  Tá roinnt litreacha ann</span>
<lb n="142"/><span>ó mháighistríbh scoile is ó dhaoinibh eile i n-a bhfuil a</span>
<lb n="143"/><span>lán eóluis i dtaobh staid na Gaedhilge ar fuid na</span>
<lb n="144"/><span>tuaithe.</span></p>
<lb n="145"/>
<lb n="146"/><p><span>Solus</span>
<lb n="147"/><span>na nGaedheal</span>
<lb n="148"/><span>Déanta</span>
<lb n="149"/><span>i mBaile Áta Cliath.</span></p>
<lb n="150"/>
<lb n="151"/><p><span>Cártaí Posta Gaedhealacha!</span></p>
<lb n="152"/>
<lb n="153"/><p><span>Seoltar Litreacha i dtaobh Eagarthóireachta go dtí </span>
<lb n="154"/><span>an Fear Eagair; agus litreacha i dtaoibh Bainistighe go</span>
<lb n="155"/><span>dtí Stiúrthóir, Oifig an Chonnartha, 24 Sráid Uachtarach</span>
<lb n="156"/><span>Uí Chonaill, Áth Cliath.</span>
<lb n="157"/></p></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Clodhanna Nua.

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Clodhanna Nua.

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
