Historical Irish Corpus
1600 - 1926
Historical Dictionary of Irish
Search the corpus
Browse the Text Archive 1600-1926
Scéala Anall.
Title
Scéala Anall.
Author(s)
Féach ainm cleite,
Composition Date
1905
Publisher
Connradh na Gaedhilge
Téacs
Comhad TEI
Gnáth-Théacs
Comhad ePub
Search Texts
Enter word/phrase
Search Type
Headword
Standardised
Exact match
Phrase
Word Type
All
Adjective
Noun
Preposition
Pronoun
Verb
Verbal Noun
Poetry/Prose
Both
Prose
Poetry
Set Dates
1600
1926
SCÉALA ANALL. A Dhuine Uasail, Bhí Feis Ghaedhealach againn sa chathair seo ar an 30 agus 31 lá de mhí Dheiridh an Fhóghmhair. Do moladh IRISLEABHAR NA GAEDHILGE go ceann bliadhna dhon tríomh- adh duine do b'fhearr eólus ar Ghaedhilg, Máire Níc Ghearailt, 32 North Street, Springfield, Mass., do bhuaidh an duais, agus dá mb'é do thoil é an tIRISLEABHAR do chur chuichi, táim-se ag cur a fhiacha chughat. Tá amhrán agam dá chur chughat leis, gur moladh duais do Mháire Ní Éigearta ar son a ghabháil i gComórtas na nAos Óg ag an bhFeis chéadna. Ghaibh sí na cúig ranna atá thíos i dtosach; d'fhág sí an rann deiridh n-a diaidh. Tá so le ceart i lár an amhráin. Micheál Ó Síothcháin ar a dtug- aidís Micí Sheáin Dáth i bparóiste na Dromad i nUíbh Ráthaigh i gCo. Chiaruidhe, agus do chomhnuigheann fé láthair i gCathair Willimantic, Conn., U.S.A., do chúm an t-amhrán. Badh dhóigh leat air ná raibh sé ana-buidheach dhá thuras go hAimeirice agus sin é nudháltha ag na míltibh eile dá mbadh mhaith leo é admháil. Má's fiú leat air é cuir san IRISLEABHAR é. PÁDRAIG UA hÉIGEARTA. -- Dá n-éireoghadh an scamall den talamh is fearr sa Ríoghacht, Do raghainn-se a-bhaile is bheadh agam prátaí arís, Im agus bainne agus caitheamh is fagháil mar bhíodh, Agus marcaigheacht sa Chathair, do thógfadh an brón dem chroidhe. Dia Céadaoin sa Chathair im sheasamh ar chrois Sheáin Chinn Aoird, Lem thrucaill bheag dhearg is saightheach dhen im bhreagh bhuidhe; Ar thógaint braon leanna ná féadar cé'n taobh n-a mbínn, Acht mo bhean is mo leinbh ag tnúth liom i gcóir an tighe. Nuair bhíos-sa sa bhaile bhíodh na ba beaga romham 's im dhiaidh, Ag feitheamh n-a seasamh sa macha go gcrúidhtí iad, 'Gá seoladh chun garathain gach maidin sar a n-éireoghadh grian; Is go mb'fearr soin liom-sa 'ná muilte 'gus Overseers. Nár mhór é mo mhearathal, an lá cheapas teacht riamh thar tuinn Go dúithchí a hanacra mar a dtómhaistar an blúire bídh, <L 726> Búistérí damanta is rascalach d'fheóil gan bhríg, Is an bille n-a sheasamh chun freagairt dó i gcionn an mhí. Tá mo shúil leis an Athair-mhac go rachad-sa arís thar tuinn Go Cathair na Bruinnile mar a bhfuilid mo cháirde gaoil. Tá mo ghaoltha go fairsing cois Dairbhre is Pórt Mag Aoidh, Ó'n Ráth go Taithile is gan dearmad Bórd Eoghainín. An rann a d'fhág sí amuigh:- Mo mhallacht do thugaim do'n té chuir sinn le fán an tsaoghail; Go gcrapaidh a theanga is nár fhanaidh aon chainnt n-a bhéal; Ní hé sin a dhallann mé, agus ghearrann mé i lár mo chléibh, Acht 'nuair chloisim-se tallaraí ag gearradh ar a ndúthaigh féin. -- A Phádraig na gCarad, Is maith linn na cunntaisí a thugair ar chúrsaí na Gaedhilge i Springfield. "Ar mhaithe leis féin is eadh dheineann an cat crónán," tá fhios agat. Ní baoghal ná go mbeidh Máire Níc Ghearailt sásta le n-a duais. Níor bh'olc le fear an IRIS- LEABHAIR dá gcuimhneoghadh lucht stiúr- uighthe feiseann i nÉirinn ar a bhábán féibh mar do chuimhnigh sibh-se thall air. Nuair a thiocfaidh an lá tiocfaidh a chuid, is dóin; agus is minic a chaith duine sprot amach chun beortha ar cholmóir. Dáltha Máire Ní Éigearta molaimíd-ne Editio Princeps den Táilliúirín Magaidh dhi i bhfochair na duaise a fuair. Mara mbeadh í is ar éigin a chloisfaidhe scéal choidhche ó Mhicheál Ó Síothcháin, go dtí go mbeadh sé ag tabhairt an fhéir b'éidir. Gura fada go dtí soin, ár nguidhe-na, mar badh ró-mhaith línn iarrachtaí eile dh'fhagháil uaidh. B'éidir go meallfadh guth béil Mháirín aiste bheag eile uaidh. Ní chuir- fimís tháirsti é. Is blasta gan amhrus do fhéadfadh Micheál cur síos ar chúrsaí na "muilthe is na nOverseers" thall ar mhaithe le sna brealláin abhfus ná bíonn cúram sa tsaoghal ortha ná nídh ag baint codladh na hoidhche dhíob acht a fhaid a bhíd ag cuimh- neamh ar sheift chun imtheacht thar sáile; gur annsoin a bheidís n-a n-uaisle, agus iad gléasta i gculaithe breaghtha, ag piocadh an óir 's an airgid de sna leacach- aibh thall, agus mórán eile dhen tsórd soin. Ná bí ag trácht leo so ar an bhfeall-bheart dheinid ar a máthair Éire, tre n-a fágaint n-a ndiaidh. Is beag ortha Éire. Is beag leó déanamh feall-bhirt. Agus maidir le grádh dhá dtír féin! Airiú leog dam féin, a dhuine; níl oiread is do raghadh tré chró shnáthaide dhen earradh soin i gcroidhe ná i gcreatalach éin-bhrealláin bhaoith dhíobh. Dá gcurtaí i dtuisgint dóibh fios dála "na muilthe is na nOverseers," b'éidir go dtioc- fadh atharrach aigne dhóibh tré bheith ag smaoineamh ortha. Níor misde an scéal a innsint dóibh ar éan-chuma, is annsoin, má dhéanfaid a n-aimhleas bíodh ortha féin. Ní fhacaís riamh ar éinne an oiread áthais is bhí ar Thórna an Ghleanna nuair a thais- peánadh aiste Mhichíl do. Chomh luath is do léigh sé í cad deirir leis ná deaghaidh láithreach buill ar muin a Phegasus féin, agus siúd ar stáir ar cos i n-áirde go Parnasus é. Ar dteacht dó go bruach Helicon, do thuirling go mear agus d'ól smiothan a Tobar na Naoi mBéithe. Ba ghearr n-a dhiaidh-san go ndeaghaidh i dtoir- ichim suain agus sámh-chodlata, agus sidí <L 727> brígh na faisnéise fírinne do tháinig dó tré oibriughadh is tré mhór-chomhachta doilbhthe draoidheachta an Naonbhair scoth-áluinn:- Mhuise tair chughainn a-bhaile go Banba Nódh a Mhichíl, Beidh fáilthe is dafhichid gan dearmad romhat-sa, a chroidhe, Beidh teinte ar lasadh aca ó Chathair na hÓige 'dtí an tSnaidhm, Ar mhullaigh na Scealg, is ar Dhairbhre ghleóidhte an ghrinn. Tá aér breágh fairsing ar bharra gach mór- chnuic ghroidhe, Túrtóga calma is aiteann fé ór go síor; A liacht de sceacha geal' eatortha i bhflós seadh chím, Is go gcuirfadh a mbalaith ort aiteas is tógaint chroidhe. Gheobhair féar dot chapall i machaire glé cois abhann, Is míle fearra 'ná garathan sléibhe dhá fheabhas; Do laoigh ag tarraint chun baile go céim- leasc ramhar, Is do thréad bó bhainne 's a lacht ortha ag scéidhe go sreabhach. Bíonn gunna age Cathal ag leagadh 's ag lámhach cearc fraoigh, Is gadhair ag Paidí chun treascartha páinseach buidhe, Cead fiadhaigh is reatha age clanna na ndeágh-aithreach ngroidhe. Agus fuireann na heascaine 'á ngreadadh thar sáile arís. Tá a' filleadh dhon tseana-sprid chalma ar Árd-shliocht Ghaoidheal, 'S tá séan dhá dheascaibh ag leathadh gach lá thár ár dtír; B'é an braénín leanna fé ndeara dhi tráth bheith thíos, 'S is tuigthe go seachantar ragairne is trághadh na dighe. Is tair chughainn a-bhaile, gheobhair flaitheas is fáilthe ó chroidhe, Cead ráis ar chapall go Cathair Uíbh Ráthaigh síos; An tsláinte agat is caitheamh is fagháil mar bhíodh, 'S go bhfeiceam 'n fhaid mhairfir thu it phearsain den dáim le laoi. F. AN I. Gluais An fhiacha, its price; a luach, its value. Comórtas na nAos Óg, the competition for Juniors. An rann deiridh, the last stanza. Shin é nudháltha ag na míltibh eile, that is the case with thousands of others. "B'in é an úrdhálta ag Cormac," Séadna, leathanach 166, líne 3. Caitheamh is fagháil, spending and getting. Sa Chathair, .i. Cathair Saidhbhín. Saightheach, a vessel, a firkin. Ag tnúth liom, expecting me. Garathan (? garbhfhonn), rough mountain land. Muilthe, mills, factories. Throughout W.Cork and Kerry t after l is aspirated; thus dáltha, fáilthe, muilthe, agusc. Mar a dtómhaistar, where they measure (auton). Rascalach d'fheóil, coarse, tough meat. Athair-mac, for Arraid-mhac, Árd-mhac (?) Cathair na Bruinnile, .i. Cathair Saidhbhín. Go gcrapaidh, may it shrivel up. Ag gearradh ar, running down, talking ill of. Lucht stiúruighthe feiseann, the managers of feiseanna. Sprot, a sprat; colmóir, the hake. An Táilliúirín Magaidh, name of an Irish air; the air of the songs above. Versions have appeared in the last two numbers of an tIrisleabhar. Ag tabhairt an fhéir, .i. san uaigh, "growing the grass." Guth béil, a voice for singing. "Trí rudaí nach féidir d'fhoghluim: guth béil, féile agus filidheacht," says the proverb. Leacacha, flagstones. Feall-bheart, a treasonable act. Is beag ortha Éire, they care not about E. Is beag leó déanamh, they think little of doing Maidir le, as for. <L 728> Cró snáthaide, the eye of the needle. Creatalach, -aigh, the body, the trunk. Breallán, -áin, a lout. Cad deirir leis ná, "what do you say to him but," "what do you think but" An Phegasus, .i. a each. Smiothán, .i. deoch. Na Naoi mBéithe, .i. the Nine Muses. Toirichim suain, a deep slumber. Faisnéise fírinne, truthful testimony. Doilbhthe, magic. Cathair na hÓige, .i. Bruinnile. An tSnaidhm, Sneem. Mullaigh na Scealg, .i. Sceilg Mhichíl. Sceacha geala, whitethorn bushes. Is míle fearra, a thousand times better. Go céim-leasc, with slow steps. Go sreabhach, in streams. Ag lámhach cearc fraoigh, shooting grouse. Páinseach buidhe, .i. girrfhéidhthe móra. Cead fiadhaigh, licence to hunt. Clanna na ndeágh-athaireach, .i. Clanna Gaedheal. Dá ngreadadh, being hunted, scourged. Tá a'filleadh, there is a returning of. Is tuigthe, it must be understood. It phearsain, one of the poetic confraternity.
19 Dawson Street, Dublin 2
D02 HH58 +353 1 676 2570 info@ria.ie
Cookie Use
Website developed by Niall O'Leary Services
