Historical Irish Corpus
1600 - 1926
Historical Dictionary of Irish
Search the corpus
Browse the Text Archive 1600-1926
Na Cleasairí.
Title
Na Cleasairí.
Author(s)
Féach ainm cleite,
Composition Date
1904
Publisher
Connradh na Gaedhilge
Téacs
Comhad TEI
Gnáth-Théacs
Comhad ePub
Search Texts
Enter word/phrase
Search Type
Headword
Standardised
Exact match
Phrase
Word Type
All
Adjective
Noun
Preposition
Pronoun
Verb
Verbal Noun
Poetry/Prose
Both
Prose
Poetry
Set Dates
1600
1926
"NA CLEASAIRÍ." Do bhí i gCill Áirne tá fiche éigin bliadhain ó shoin beirt fhear (dá chomhartha san féin tá "Beirt Fhear" ó'n ait chéadna ag gabhailt timcheall fós, acht ní mar a chéile iad) go dtugtí "Na Cleasairí" ortha. Tadhg agus Micheál dob ainm dóibh agus clann na beirte a b'ead iad. Ní raibh éin-teóra leó chun cleas greannmhaire do imirt, agus ní raibh sean-sgéal fiannaidheachta ó Chum an Chiste go dtí an Daingean ná raibh ar bharra na méire aca le haithris, agus ar mh'anam-sa mórán sgéalta úr-dhéanta leis, gur baoghalach liom ná bíodh crut na fírinne ionnta go minic. <L 554> 'Sé an obair a bhíodh ar siubhal aca ná bádóireacht 'sna lochaibh, agus do thárla gur casadh ortha beirt Phúncán lá do bhíodar ag tabhart cuairt timcheall na tíre. Beirt an- grádhmhar a b'eadh na Púncáin seo, agus do thaithn an díospóireacht bhí san chéad turus ag na buachaillí comh maith san leó na beadh siad sásta i rith na haimsire bhí aca le fanamhaint ann le héan bhádóirí eile acht iad. Do chaitheadar mí ann i dteannta chéile go haerach, agus annsoin bhí fhiachaibh ar an mbeirt filleadh a-bhaile as. "Seadh," arsa ceann aca seachtmhain roimh imtheacht dóibh, "beidh sé le rádh againn nuair raghaimíd thar n-ais, 'ná fuil éin-nídh timcheall Chill Áirne ná feacamair, ná éin- tréith sna daoine nár thugamar fé ndeara.'" "Cuirim geall anois," arsa Micheál, "go bhfuil éan-rud amháin ná feacabhair." "Cad é sin, arú," ar siad- san. "A rabhabhair ar thórramh Gheadhealach fós?" "Aidhe, mhaise, ní rabhamair - cad na thaobh?" "Ó! imbasa, nuair raghaidh sibh, thar n-ais, má chastar éin-Éireannach oraibh, ní chreidfidh sé go rabhabhair i nÉirinn chor ar bith, muna beidh sibh i n-ann a rádh leis go rabha- bhair ar thórramh." "Dar so súd," ar siad- san, "más mar soin atá an sgéal caithfimíd ceann aca do fheicsint, agus ar do chluais anois ná déin dearmhad má fhaghann éinne bás gan an sgéal do thabhairt dúinn, agus tabharfaimíd deich bpuint uainn i gcomhair an tórraimh." "Tá go maith," arsa Micheál "acht nár leogaidh Dia go mbeidh an droch- sgéal ag éinne de sna comhursain." Gach éan-mhaidin n-a dhiadh-san sé an chéad cheist a bheadh ag na huaisle nuair do bhuailfeadh na bhuachaillidhe leó ná "bhfuil éan-duine marbh fós?" agus b'é an freagra ná raibh. Seadh bhí an aimsir'n-a rabhadar chun fille a-bhaile ag teacht an-athchumair, agus ní raibh na buachaillí ró-shásta ar eagla do n-imtheoghadh an t-airgead uatha. Ar mhaidin áirithe bhuaileadar le chéile sharar stroic na huaisle iad chun comhairle do thógaint. "Mhaise," arsa Tadhg, "nach aindeas an sgéal é ná fuigheadh seanduine éigin bás - dé bheatha grásta Dé, a leithéid de shaoghal shláinteamhail níor bheir riamh orainn!" "Féach, a Thaidhg, sé seo an rud do bhriseann mo chroidhe; uaireantacha eile bheidís ag imtheacht tiugh go leór, mb'fhéidir gan mórán aimsir againn le caitheamh ortha leis, agus anois nuair tá caoi ar thórramh ghalánta le bheith ann, tá gach éin-tseanduine sa pharóisde ag damhsa mar a bhéadh piscín." "Tá lom lár na fírinne sa méid sin agat, a Michíl, agus féach anall orm, más rud é do (go) n-imtheóghaidh an t-airgead so as an mbaile, beidh sé mar asmhachán agam ar na sean-fhir timcheall na h-áite go dtí lá mo bháis, ná raibh duine aca galánta a dhóthian chun bás d'fhagháilt le comaoine a chur ar cheann des na comhursain." An fhaid do bhí Tadhg ag cainnt bhí Micheál ag smaoineamh go dian, agus taréis leath- nóimit do bhuail sé láimh i ngualainn Thaidhg, agus do scread sé amach ar gáiridhe. "Dar fiadh! Tá sé agam, beidh an tórramh ann i ndeireadh na dála." "Cad é sin, arú? Cionnus?" "Éist linn anois nóimeat agus beidh spórt againn; tá aithne mhaith agat ar seana-Thadhg 'Ach Dómhnall thuas annso — cad dearfá dá bhfuigheadh sé bás indiu?" "A rascail, ní hamhlaidh —." "Féach, anois, nach mór an óinseach thú. Neósamíd an sgéal do Thadhg, agus ní bheidh a bhac orainn beagánín cailce a cheannach is dath an bháis do chur air, agus annsan é chur fé chlár mar éin-chríostaidhe." Seadh níor thóg sé ró-fhada ó Thadhg tuigsint a bhaint as an méid bhí ráidhte ag <L 555> Micheál agus aontuigheadar gur bh'é an rud do b'fhearr fós do thuit amach é má rithfadh leó. Scathamh beag n-a dhiaidh san tháinig na huaisle, agus mar ba gnáth, bé "bhfuil éan- duine marbh fós" an chéad cheist aca. "Tá," arsa Micheál, go brónach, "fuair Tadhg 'Ach Dómhnall bás aréir, go ndeinidh Dia trócaire air - fear comh galánta, léigheanta is do ghéobhthá as so go Baile Átha Cliath, agus cé go raibh sé go han-aosta, geallam dhuit ná beidh súil tirim ar fuaid an baile nuair leathfaidh an sgéal. I dtaobh mé fhéin agus Tadhg annso, ní bheidh éan- fhonn oibre orainn indiu, táimíd curtha trí n-a chéilé comh mór soin." Im basa do shíneadh an t-airgead chucha gan éan-mhoill agus do imthigh an dá chleasaidhe a-bhaile dhóibh féin, taréis socrughadh a dhéanamh leis na huaisle chun teacht fé na ndein an oidhche sin ar an naoi. Seadh, beagánín i ndiaidh a naoi do bhuail an ceathrar isteach chun an tórraimh, agus suas an staidhre leó chun seómra na marbh. Bhí mór-chuid de sna comhursain istigh, cuid aca ag ól tobac, agus cuid eile ag cainnt. Do dheineadh slighe do sna huaisle láithreach, is do shuidheadar síos i gcúinne an tseómra. Bhí beirt bhan ag gol os cionn an chuirp, agus nuair do bhí greas golta aca, do shuidheadar síos i measc na coda eile. Annsoin chuir mac mí-áidh éigin isteach i gceann Seagháin Mhichíl na Rósta, sean-chara dhon fhear fé chlár, gur cheart do féin greas goil a dhéanamh, agus le n-a linn sin, do imthigh sé fé dhéin ar chlár. Bhí beagánín óltha aige, agus siúd anonn 's anall é os ceann an chuirp ag cur síos anois is arís ar thréithibh an duine mhairbh. Bhí na fiacla imthighthe ó'n bhfear bocht, agus is baoghlach ná raibh greim ró-dhaingean aige ar an bpíopa, bhí 'n-a bhéal; pé sgéal é, do thuit smól dearg aiste ar shróin an duine mhairbh, agus mar ar fear bhí fé chlár ar m'anam-sa go dtáinig an guth chuige sin go hobann, agus do liúigh sé chomh géar soin gur chuir sé scannradh an bháis ar gach éinne sa tseómra, agus siúd chun an staidhre i n-éan- tsluagh amháin iad, an bheirt Phuncáin comh saotharach leis an gcuid eile. Chun an sgéil a dhéanamh níos measa, bhí an seana- staidhre leath-lobhtha, ar shlighe gur bhris sé fútha nuair do thángadar go léir air, agus ar feadh deich nóimite, ní raibh éin-nídh le fheicsint acht bróg duine a sáthadh amach annso, hata, nú earball seana-ghúna annsiúd fé an mbrúscair. Seadh do réidhtigh Michéal agus Tadhg as an seana-staidhre sa deireadh iad, mar ar shlighe éigin b'iad an bheirt na daoine deireanacha ag teacht as seomra na marbh agus ní rabhadar sa staidhre i n-éan-chor. Bhí níos mó scannradh ná éin-nídh eile ar lucht an mhí-áidh, agus do tháinig leó go léir teacht as gan breis díoghbhála déanta, acht amháin ceann de sna Púncáin gur briseadh a ghlúin. Chuir soin fhiachaibh ortha fanamhaint i gCill Áirne feadh sé seachtmhaine n-a dhiadh san. Is minic ó shoin do thug an bheirt cuairt ar Chill Áirne, acht ní raibh éan-fhonn ortha tórramh Gaedhealach do fheicsint, agus ní bhfuarthas amach riamh gur b'iad "Na Cleasairí" fé ndeara "trom-luighe Thadhg Ach Dómhnall." PÁDRAIG NA LÉIME. Duine gan stór, a glór ní meastar a chéill; Duine gan stór, ar chóisir ní bacthar é; Duine gan stór, ní'l gnó aige ag caiteamh ná glaodhach; Is duine gan stór, bíonn sé 'na spórt ag aindeis' an tsaoghail.
19 Dawson Street, Dublin 2
D02 HH58 +353 1 676 2570 info@ria.ie
Cookie Use
Website developed by Niall O'Leary Services
