Historical Irish Corpus
1600 - 1926
Historical Dictionary of Irish
Search the corpus
Browse the Text Archive 1600-1926
Rí na gCat agus an Cat Cródha.
Title
Rí na gCat agus an Cat Cródha.
Author(s)
Féach ainm cleite,
Composition Date
1903
Publisher
Connradh na Gaedhilge
Téacs
Comhad TEI
Gnáth-Théacs
Comhad ePub
Search Texts
Enter word/phrase
Search Type
Headword
Standardised
Exact match
Phrase
Word Type
All
Adjective
Noun
Preposition
Pronoun
Verb
Verbal Noun
Poetry/Prose
Both
Prose
Poetry
Set Dates
1600
1926
RÍ NA gCAT AGUS AN CAT CRÓDHA. (Ar Leanmhaint). Tá na daoine go léir an-dheaslámhach ann. Bhíos ag gabháilt tré pháircín agus chonnac fear ag déanamh stáca uisce agus i n-áit eile chonnac triúr ag déanamh súgáin de'n ghaoith! Chonnac scata eile aca ag iomáint agus an dtomhaisfeadh sibh cé an saghas liathróide agus camán a bhí aca? Mhuise ní thomhaisfeadh sibh dhá mbeadh sibh ag gabháilt do go Lá an Luain. Bhí dubháin mar chamáin aca agus fraochán mar liathróid! Tá saghas éigin beithidheach ann ar a nglaodhtar "Seóiníní" agus is aisteach ar fad na rudaí iad. Dá gcuirfinn síos ortha dhíbh do bhreacfainn míle páipéar ar fad, acht caithfidh sibh bheith sásta le beagáinín. Tá's agaibh ná fuilim go gasta chum grafaidheachta dhá shaghas soin agus tá's agam féin leis é. An bhfeacabhair riamh Seóinín? Ar ndóigh ní fhaca sibh mar bhfuil fhios agaibh 'dé'n chúis. Tá's agam-sa é. Ruidín fíor-bheag an-fhoirbhthe is eadh é agus ní bhfuightheá é fheiscint mura mbeadh gloiní-méaduighthe agat. Ar ndóigh b'ait liom-sa ar dtúis caidé an sórt ainmhidhe é agus sé an chéad rud do scairteas amach ar a fheiscint dom ná, "O! a leithéid de shíothbhra!" Ná tuigidh uaim go bhfuil daoine an oileáin ar fad chomh beag soin. Ambasa ní'lid. Is dóigh nach gádh dhom a rádh go mbíonn na préacháin ag imirt ar na feirm- eoirí nuair bhíonn an t-arbhar gearrtha aca san bhfóghmhar. Chonnac fear aca-so lá ag baint choirce. Bhí sluagh préachán ar an sraith na 'dhiaidh chomh mór le sluagh Mhurchaidh. Bhí sé cráidhte ciapaithe aca agus chum barra chur ar gach mí-ádh, ní raibh oiread is aon chloch amháin sa' pháirc dhá dtabhrfaidhe an méid óir a bhí ag Seaghán Déamair air. Tomhais cad do dhein sé. Mhuise ní dhéanfá dhá mbeitheá ag gabháilt dó nó go gcaithfeá t'fhiacla. Rug sé de ghreim choise ar cheann de na haindiseóirí mí-adhbharacha so, agus chaith sé leis na préacháin é! Ní bheidh uireasbha chloch ar an bhfear soin nó go mbeidh uireasbha Seóiníní air. Nuair a bhíonn asail ag dul thar claidhe chum foghail a dhéanamh ar ghar- radha beireann na fir mhóra ceilméartha ar na síothbhraí seo agus caithid leó iad. Gaedhil a ghlaodh- tar ar na fir mhóra so. Tá na Seóiníní seo cráidhte ag na Gaedhil. Chualas go rabha- dar i gceannas an oileáin tá scathamh ó shoin acht d'éirigh na Gaedhil agus seo ag gabháilt ortha iad gan truagh gan taise. Is le cainnt a dhéanadh na Seóiníní comh- rac acht is le bataí a dhéanadh na Gaedhil é. Is fuiris dul chum cainnte leó anois, agus is ag dul i laigeacht atáid ó lá go lá. Bhuaileas amach lá breagh gréine agus tomhais cad a chonnac ceann aca so á dhéanamh. Ag foghluim Gaedhilge as na "Ceachta Beaga!" Bhí an oiread allais ag tuitim dá ghruadhanna is chasfadh muileann. <L 413> Dubhairt sé liom go raibh eagla a anma air roimh na Gaedhil seo agus mura mbeadh a cheacht aige i gcóir na hoidhche go ndéan- faidhe é thachtadh. Raghad fé dhuit gur fuiris dul chum cainte leó. Bíonn grog ortha so ag im- theacht ar nós capaill lá fuair geimhridh ná fuigheadh greim le n-ithe ar feadh seacht- mhaine agus ní beadh órlach de na cosa fútha a choimeádfadh 'n-a seasamh iad. Bíonn gach éinne ag gabháilt dóibh. Is iomdha asal do thug speach dóibh le meas ortha. Is iomdha sean-chailleach, gadhar-sceamhníneach agus cath- chruaidh-scríbeach do chuir fáilte rompa 'n-a tigh le smután giumhaise. Is iomdha coileán madra bóthair bhain greim as a luirgní le gean ortha. Taid go léir ag foghluim na Gaedhilge le déidheannaighe - go deimhin is maith an obair dóibh é mar stracfaidhe idir chorp is anam iad. Ní misde a rádh ná go bhfuil na Seóiníní curtha dá réim agus más maith é is mithid é. Nuair bhíonn ceann aca ag gabháilt thar na Gaedhil sgairtid amach "is diail an beithidheach é." Nuair airgheann an fear eile é sin ritheann sé ar éigin, á mbadh is go mbeadh paca gadhar 'na dhiaid. Sin í a theist agaibh anois. Is mithid dom críoch a chur ar mo scéal, mar ceapaim go bhfuil sibh ag éirghe cortha dhíom, agus, as ndóigh, ní hiongnadh é sin ag éisteacht lem' chuid sceamhuigheala. AN MADRA MAOL. An "Cún" ar a thoil féin. Ag freagairt do chúrsaí na haimsire. AN MADRA MAOL. "Ní bhíonn a fhios ag éinne cad é luach an uisge nó go dtéidheann an tobar i ndísc" ars an sean-fhocal. Sin é díreach ár ndála-na indiu.
19 Dawson Street, Dublin 2
D02 HH58 +353 1 676 2570 info@ria.ie
Cookie Use
Website developed by Niall O'Leary Services
