Historical Irish Corpus
1600 - 1926
Historical Dictionary of Irish
Search the corpus
Browse the Text Archive 1600-1926
An Pósadh.
Title
An Pósadh.
Author(s)
Féach ainm cleite,
Composition Date
1903
Publisher
Connradh na Gaedhilge
Téacs
Comhad TEI
Gnáth-Théacs
Comhad ePub
Search Texts
Enter word/phrase
Search Type
Headword
Standardised
Exact match
Phrase
Word Type
All
Adjective
Noun
Preposition
Pronoun
Verb
Verbal Noun
Poetry/Prose
Both
Prose
Poetry
Set Dates
1600
1926
AN PÓSADH. Dráma Éin-Ghnímh. An Craoibhín Aoibhinn do scríobh. NA DAOINE: Mártain, Bheidhleadóir Dall. Máire, a bhean. Seághan Stiocaire. Comharsanna, Buachaillí Beaga, agus c. RADHARC. [Cistean tighe bhig. Bórd cam, droch-ghléasta; cúpla copán, crúiscín bainne, cáca aráin. Mártain agus Máire 'n-a suidhe ag an mbórd]. Mártain - Is olc an féasta bainnse é seo dhuit, a Mháire, agus is bocht an teachín d'á dtug mé thu. Máire - Ní bheidh' ins an tsaoghal mór lánamhain do bheidh' comh haoibhinn linn- ne, a Mhártain, acht an t-aon rud amháin, go gcaithfimíd scaramhaint le chéile arís chomh luath sin. Acht ní'l éan-mhaith bheith i gclamhsán; ní'l éan- neart againn air. Mártain - Dá mbeidh' cúpla púnt agam- sa, cheannóchainn asailín beag, agus shaothróchainn scuibín beag airgid ag tarraing móna isteach chum an bhaile mhóir. Acht, mo léan géar! ní'l an dá phúnt sin le fághail agam, ná deich scilling féin. Máire - Agus dá mbeith scata beag cearc agam-sa, agus beagán le tabhairt dóibh, d'fhéadfainn na huibheacha dhíol agus ál sicíní thógbháil. Acht ní'l siad le fághail agam ná cosamhlacht ortha, gan míor- bhúil éigin anuas ó Dhia. Cá bhfuighinn iad? [Tiormuigheann sí a dá súil le n-a práiscín.] Mártain - Ná bí ag gol, a Mháire a stóir; nach liom-sa thu anois? Chomh fhad agus bhéas tusa agam, is fear saidhbhir mé. Béidh fhios agam-sa i gcómhnuidhe gur orm-sa bhéas tusa ag cuimhniughadh feasta, agus nach breágh an saidhbhreas dam é sin? Máire - Fíor dhuit, a Mhártain. Ní fhéad- aim bheith bocht agus fhios agam-sa go bhfuil tú féin ag cuimhniughadh orm-sa cibé áit a bhéas tú. Ní chuirfinn éan- tsaidhbhreas eile dá bhfuil 'san domhan i gcomórtas leis sin. Bhíodh rann ag m'athair - go ndéanaidh Dia trócaire air! - agus bhíodh sé 'ghá rádh go minic: "Maoin agus stór, Airgead a's ór, Ní'l ionnta acht ceó Imeasc daoine." Ba é Raifterí, an bheidhleadóir dall do rinne sin. Ní fhacaidh mise ariamh é; acht bhíodh m'athair ag cuir síos air go minic. Mártain - Is cuma liom créad dubhairt sé. Dubhairt sé a chontrálta sin ar fad am eile: "Is maith an rud bólacht, Féar maith agus gabhaltus, Cruithneacht a's eórna Le gearradh; Min ins an gcófra, 'Gus teine, tráthnóna, Agus dídean d'fhear bóthair A's bealaigh." Acht támaoid as sin! Máire - Ó maiseadh! Raifterí an créatúir! Do bhéarfadh sé sin dúinn agus tuilleadh, dá mbeith sé aige; bhí sé go maith do na daoinibh bochta i gcómhnuidhe. Acht chualaidh mé na daoine ag rádh go raibh sé sínte agus é tinn breóidhte ag Cillínín nó áit éigin thíos annsin. Dubhairt siad nach raibh sé i bhfad ó'n mbás - go ndéanaidh Dia trócaire air! <L 283> Tomas F. Mac Eochagáin do ghrian-ghraiph. <L 284> Mártain. - Maiseadh, amén! 'Nois, a Mháire, ith an chéad ghreim in do theach féin. Tá na huibheacha bruithte agus tógfaidh mise de'n teinidh iad. [Téidheann sé chum na teineadh. Buailtear an doras agus cuireann Sean-Bheidhleadóir giobalach a cheann isteach thar an leath dhoras]. Bheidhleadóir. - Go mbeannuighidh Dia annso! Máire (ag seasamh suas). - Óra, an duine bocht! Tabhair isteach é. Mártain. - Bíodh ciall agat, a Mháire; ní'l dada againn le tabhairt dó. Déan- faidh mé an t-eólas dó go teach na mBraonánach, agus geobhaidh sé neart annsin. Máire - Maiseadh, go deimhin agus go dearbhtha ní léigfidh mé thar an doras so é. Is í seo an chéad uair ariamh a bhí teach agam féin, agus ní chuirfidh mé duine ar bith óm' dhorus féin indiu. Mártain - Déan mar is maith leat féin, a Mháire. [Téidheann Máire go dtí an dorus agus fosclann sí é.] Máire. - Gabh isteach, a dhuine chóir, agus suidh síos, agus céad fáilte rómhad. [Tig an Sean-duine isteach ag láimhsiughadh 'n-a thimcheall mar dhall]. Máire - Ó! a Mhártain, tá sé 'n-a dhall - go bhfóiridh Dia air! Óra, a Mhártain, tá lorg an bháis air. Tá sé chomh bán le duine marbh. An Seanduine. - 'Seadh, a chuisle, tá mé mo dhall, agus is tuirseach cráidhte an dall bocht mé. Tá mé ag imtheacht agus ag síor-imtheacht ó mhaidin, agus ní bhfuaireas greim le n'ithe ó d'éirigh mé. Máire - Ní bhfuair tú greim le n'ithe ó mhaidin! Bhfuil tú do throscadh? [Beireann sí ar láimh air. Do leath-taobh:] Óra! a Mhártain, nach saoilfeá gur as an uaigh do tháinig sé, tá a lámha chomh fuar sin. S. D. - Ó! go deimhin bhí neart le fághail agam, dá nglacfainn é; acht an greim nach dtugthaoi dham ó chroidhe maith go fialmhar fairrsing, ní bhlasfainn é. Agus sin rud nach fuair mé ó mhaidin, acht na daoine ag sáthadh píosa aráin amach an dorus chugam, mar bhéar- faidís do mhadadh é, le súil nach bhfan- fainn, acht go n-imtheóchainn tharsta. Máire - Ó! suidh síos linn-ne anois, agus ith linn. Tabhair chum an bhuird é, a Mhár- tain. [Bheir Mártain ar láimh an tSeanduine, agus tógann sé a chathaoir, go gcuireann sé é 'n-a shuidhe ag an mbord leó féin. Ghnídh sé dhá leith de'n cháca, agus chuireann sé a leath os cómhair an dhaill, agus a ubh féin. Itheann an Sean-duine iad go cíocrach.] An S. D. - Fágaim mo sheacht gcéad míle beannacht ar mhuinntir an tighe seo. Beannacht Dé agus Mhuire orra! Máire - Go raibh maith agad. A Mhártain, sin é an chéad bheannacht do fuair mé in mo thigh féin. B'fhearr liom an bheannacht sin 'ná ór. S. D. - Óró! nach aoibhinn do na daoinibh a bhfuil teach aca féin, agus súile aca le féachaint timcheall air. Máire - Go bhfóiridh Dia ort, a dhuine chóir! Is dóigh gur bocht an rud bheith gan radharc. S. D. - Ní thuigeann tusa, ná aon duine eile a bhfuil a shúile aige, cad é an rud é bheith dall dorcha mar bhí mise. Ní bhíonn rómhad agus ar do chúl agus in do thimcheall acht an oidhche. Tá huile shórt dubh - Ó! dubh, dorcha! Ní'l cuma ná cruth ar aon rud. Ní fheic- <L 285> eann tú an t-éan a chluinfeas tú ag seinm os do cheann, nár an bláth a bhfaghann tú a bholadh ar an dtom, ná an ghrian agus í ag cur teas ar d'éadan, ná an leanbh agus é ag gáire i n-ucht a mháthar. An mhaidin agus an tráthnóna, an lá agus an oidhce, is aon rud amháin duit iad. Ó! is bocht an rud bheith dall! [Cuireann Mártain an leath eile de'n cháca anonn go Máire, agus an dara ubh, agus ghnídh sé comhartha ag cur i gcéill di bheith 'gá n-ithe. Gnídh sí féin comhartha leis go gcaithfidh seisean iad do roinnt léi féin. Síneann an Fear Dall a lámh amach ar an mbord ag iarraidh tuil- leadh aráin, óir tá a chuid féin slugtha aige, agus fághann sé greim ar an leath- cháca eile. Tógann sé é.] Máire - Ith sin, a dhuine bhoicht; ar ndóigh tá ocrus ort; agus seo ubh eile dhuit. [Tugann sí an dara ubh dó i n-a láimh.] S. D. - Beannacht an Aon Mhic agus a mháthar ar an láimh do thug. [Tógann Mártain a dhá láimh suas go mí-shásta, agus tá sé dul rud éigin do rádh, nuair baineann Máire an focal as a bhéal; leigeann sí gáire fá éadan ghruamach Mhártain.] S. D. - Maiseadh, mo bheannacht ar an mbéal a dtáinig an gáire sin as, agus mo bheannacht ar an gcroidhe éadtrom do leig suas chum an bhéil é! Mártain - Croidhe éadtrom, an eadh? Ní'l croidhe éadtrom ag Máire anocht, faraoir! S. D. - 'Sí Máire do bhean. Mártain - 'Sí. Trí uaire ó shoin do rinn- eadh bean di. S. D. - Trí uaire ó shoin! Mártain (go searbh). - 'Seadh. Pósadh sinn indiu, agus tá tú 'do shuidhe ag féasta ár bpósta. S. D. - Ag féasta do phósta! Ná bí ag magadh fúm - ní'l aon chuideachta ann- so. Máire - Ó! ní'l sé ag magadh fút; ní dhéanfadh sé rud mar sin. Ní'l aon chuideachta againn, óir ní'l aon rud ins an tigh againn le tabhairt dóibh. S. D. - Acht thug tú dhamh-sa é! An í an fhírinne atá tú 'rádh? An mise an t-aon duine amháin do fuair cuireadh chum do bhainnse uaibh? Máire - Is tú. Acht thugamar i n-onóir do Dhia é, agus ní innseochainn sin duit choidhche, acht gur leig Mártain do'n fhocal sgiorradh as a bhéal. Mártain. - Ó! go deimhin is maith liom go dtáinig tú isteach. Theastuigh an biadh sin níos mó uait-se 'ná uainn-ne. Má tá teach lom againn anois, b'éidir, lé congnamh Dé, go mbéadh teach lán againn fós, agus dinéar maith ar an mbórd le roinnt leó sin bhéas i n-a chaill. Do bhéinn níos fearr anois, acht an chuid bheag airgid do bhí agam do chaith mé é ar an teach agus ar an bpaiste talmhana. Shaoil mé an uair sin go raibh mé críona; acht anois féach mé! Tá an teach agam, acht ní'l pioc agam le n-ár gcongbháil beó ann. Tá an garrdha agus an pháirc faoi fhataí agam, agus gan fata ar bith againn féin le n'ithe. Támaoid fágtha lom, agus is mise atá cionntach. Máire - Ní headh, go deimhin; acht, má tá duine ar bith cionntach leis, is mé féin ata cionntach. Tá mé im' ualach ar Mhártain anois, agus mé gan aon spré agam féin. An méid airgid do shaoth- ruigh mé féin nuair bhí mé ar m'aimsir, do chaith mé arís é ar m'athair bocht nuair bhí sé tinn. Nuair cailleadh <L 286> m'athar - go ndéanadh Dia trócaire air! chuaidh mé ar m'aimsir arís, agus an mháigh- istreas do bhí orm ba bhean chrosta í. Agus nuair chonnairc Mártain an droc-láimhsiughadh bhí sí 'thabhairt dam, ní leigfeadh sé dham fanamhaint léi níos fuide, agus phós sé mé. Acht anois béidh misneach breágh agam nuair rachas mé ar m'aimsir arís. S. D. - An gcaithfidh sibh scaramhaint ó chéile arís? Mártain - Amárach! Caithfidh mise dul 'mo spailpín fánach ag iarraidh oibre thar sáile, agus rachaidh sise ar a haimsir arís le máighistreas eile. Cuirfidh mé an glas ar an ndorus ar maidin amárach, fágfaidh mé an talamh ag duine muinntearach go fóill, acht bliadhain ó'n lá indiu, má támaoid beó, tiocfaidh Máire agus mise ar ais chum an tighe seo, cibé áit a mbéidh- míd, le congnamh Dé. Béidh an eochair in mo phóca; bainfidh mé an glas dé, siubhalfamaoid isteach ann, agus, le congnamh Dé, ní fhágfamaoid arís a-choidhche é. Bíodh misneach agad, a Mháirín; béidh do bhó agus do ghamhan agus do shoitheach breagh ime agad féin go fóill. Á! ar bhain sé sin frighid gáire asat? Máire - Cluinim cartacha ar an mbóthar, a Mhártain. Mártain - Sin iad na daoine ag teacht a- bhaile ó'n aonach. Níor mhaith liom go bhfeicfidís chomh lom agus tá an teach. Cuirfidh mé smeadaráil luaithre ar an bhfuinneóig nach bhfeicfidh siad dadaidh, agus druid, thusa, an dorus, a Mháire, agus cuir an bolta air. S. D. - (Ag tógbhbáil a chinn go hobann). - Ná déan sin, acht foscail an doras, agus fág lán-fhoscailte é agus déan bealach do bheannacht Dé do theacht isteach ins an teach so. [Tógann sé a bheidhlín agus tosuigheann sé ag seinnm air. Cuireann gasún beag a cheann isteach an dorus, agus annsin tagann ceann eile, agus ceann eile leis). Cia hé sin san dorus? Máire - Buachaillí beaga do tháinig ag éisteacht leat. S. D. - A ghasúna, tigidh isteach. [Tagann triúr nó ceathrar aca isteach]. A bhuachaillí, tá mé ag éisteacht leis na cartachaibh ag teacht a-bhaile ó'n aonach. Gabhaidh amach agus stopaidh na daoine. Abair leó go bhfuil bainis agus damhsa le bheith annso anocht agus go gcaithfidh siad teacht isteach. Gasún - Tá na daoine ag dul a-bhaile. Ní stopfaidh siad dúinn. S. D. - Abair leo teacht isteach agus go mbeidh damhsa chomh breagh aca agus chonnaic siad ariamh. Acht caithfidh huile dhuine aca bronntanas 'thabhairt do'n fhear agus do'n mhnaoi nua-phósta. Gasún Eile - Ní thiocfaidh siad isteach. Féadann siad damhsa bheith aca am ar bith. Tá píobaire ins an mbaile mór. S. D. - Abair leó gur dhubhairt mise leó teacht agus bronntanas ag gach duine aca do'n fhear nua-phósta. Gasún - Agus cia thu féin? S. D. - Abair leó go bhfuil Raifterí an file annso, agus go bhfuil seisean ag glaodhach ortha, agus annsin tiocfaidh siad. [Ritheann na Gasúin amach ag bualadh a mbos le chéile]. Martain - Raifterí an file! An tusa Raifterí an file mór a gcualaidh mé caint air ó rugadh mé! Bhíomar ag trácht ort go díreach sul tháinig tú isteach. Bhí siad 'á rádh go raibh tú <L 287> tinn. O! seacht gcéad míle fáilte romhat, agus is mór an onóir dúinn tusa bheith annso. Máire - Raifterí an file! Ó, anois tá an t-ádh orainn. An chéad duine do bheannuigh isteach chugam, agus d'ith biadh in mo theach-sa, gurab é Raifterí an file é! Agus chualaidh mé an lá cheana go raibh tú breóidhte agus nach raibh tú i bhfad ó'n mbás. Acht ní'l éan-chosamh- lacht tinnis ort anois! Raf. - Tá mé go maith. Seadh! tá mé go maith anois, - míle buidheachas le Dia. Mártain - Chualaidh mé caint ort chomh minic agus tá méara ar mo lámhaibh 's ar mo chosaibh. Acht go deimhin níor shaoil mé go mbeith an t-ádh orm thú fheicsint. Máire - Agus is tusa do rine "Condae Mhuigh Eó," agus "An Aithrighe", agus "An Faoisidn", agus "An Pósaé Gléigeal!" Is minic shaoil mé nach raibh bean ar an domhan ar chóir di bheith chomh bródamhail le Máire Ní hEidhin, agus an chaoi ar mhol tú í. Raf. - Och, mo Mháire Ní hEidhin bhocht! An Mháire mhí-ádhamhail! [Cluintear rotha cairt amuigh ar an mbóthar, agus tig sean-fheilméar isteach, agus cóta bréidín air.] Feilm. - Go mbeannuighidh Dia dhuit, a Mhártain. An í seo do bhean? Go mbeannuighidh Dia dhuit, a bhean an tighe. Agus a Raifterí, seacht gcéad míle fáilte rómhat-sa go dtí an tír seo. B'fhearr liom tú fheiceál ná Rí Seóirse. Nuair dubhradh liom go raibh tú annso, dubhairt mé liom féin nach rachainn thart gan thú fheiceál dá mbeinn gan dul a-bhaile go maidin. Raf. - Acht ní bhfuair tú mo theachtaireacht. Feilm. - Cia 'n teachtaireacht é sin? Raf. - Nár hinnseadh dhuit bronntanas do thabhairt leat do'n chúpla nua-phósta? Cad tá agat le tabhairt dóibh? Feilm. - Fan go bhfeicfidh mé; tá rudaí ar an gcart agam. [Imthigheann sé amach agus tig sé ar ais arís agus mála mine ar a ghualainn aige. Caitheann sé ar an urlár é.] Dhá mhála mine bhí mé 'tabhairt liom ó'n muileann, agus seo ceann aca mar thabhartas do mhnaoi an tighe seo. Máire. - Míle buidheachas le Dia agus leat-sa. Raf. - Anois ná dearmad an bheidhleadóir; A Mháire bhfuil pláta 'gad? [Cuireann Máire pláta in a láimh. Tógann sé agus síneann sé amach é]. Feilm. - Ní bhrisfidh mé d'focal, a Raifterí, an chéad uair tháinig tú chugainn ins an tír seo. Seo dhá scilling duit ar an bpláta. Caitheann sé píosa dhá scilling ar an bpláta]. Raf. - Is duine thú tá flaitheamhail fial, A bhfuil agat grádh-do-Dhia, Is fearr teach beag ar teann-lón, 'Ná teach mór ar bheagán biadh. Feilm. - Maiseadh, saoghal fada agad a Raifterí! [Cluintear rotha eile taobh amuigh]. Raf. - A ghasúin a chuisle, bhfuil tú annsin? Gasún - Tá mé. Raf. - Tá tuilleadh cartacha ag teacht. Gabh amach agus abair leó nach leigfidh Raifterí duine ar bith isteach, muna bhfuil bronntanas aige do mhnaoi an tighe. Gasún - Rachad. [Imthigheann sé amach.] Feil. - Deir siad nach dtáinig do leitheid d'fhile i gConnachtaibh le céad bliadhan, a Raifterí. [Tagann bean mheadhan-aosta isteach agus púnt taé agus páipéar siúcra in a láimh. Fágann sí ar an mbord iad]. <L 288> Bean. - Go mbeannuighidh Dia annso. Chualaidh mé go raibh Raifterí an file annso, agus thug mé bronntanas beag liom do bhean an tighe. B'fhearr liom Raifterí fheiceál ná a bhfuil agam amuigh ar an gcart. Raf. - Ná dearmad an bheidhleadóir a bhean chóir. Bean. - An tusa Raifterí? Raf. - Mise Raifterí an file, Lán dóchais agus grádh, Le súilibh gan solus, Le ciúnas gan crádh. Bean. - Maith an fear! Raf. - Agus maith an bhean, thusa, Glic Gaedhealach galánta; Go bhfeicidh mé do scilling, Ag léimnigh ar mo phláta. Bean. - Maiseadh, ó iarrann tusa orm é! [Caitheann sí scillling ar an bpláta]. Go deimhin ní mhaoidhfinn ort é dá mbadh píosa óir do bhí ann. Tá "An Aithrighe", do rinne tú de mheabhar agam. Seo fear eile dhuit anois. [Tagann fear óg isteach agus taobh bagúin in a láimh. Do bheir sé do Mhártain é agus cuireann Mártain leis an min é.] Máire - Go raibh maith agad. (Le Máire) Is cosamhail é leis an míorbhúil do rinne Dia ar Cholmán naomhtha nuair chuir Sé a dhinéar chuige agus é ar na sléibhtibh. Raf. - Sin é an t-ógánach Bhfuil féile 'n-a chroidhe; Is é do chuir fáilte Roimh bean nuadh an tighe. Ógánach. - Chualaidh mé go raibh an domhan 's a mháthair le bheith annso ag cur fáilte roimh Raifterí anocht, agus ní bheidh mise ar deireadh. Thug mé mo bhronntanas do bhean an tighe. Raf. - Ná dearmad an bheidhleadóir. [Ag crathadh a phláta]. Óg. - B'fhearr liom an file atá 'san bhfeidh- leadóir seo fheiceál 'ná a bhfuil de bheidhleadóirí ins an domhan. [Caitheann sé cúpla scilling ar an bpláta]. Raf. - 'Sé an t-ógánach cóir é A bhfuil féile 'n-a chroidhe; Agus molaim go mór é, Fear óg an chúil bhuidhe. Óg (le Mártain) - Nach maith do bhí fhios aige gur cúl buidhe atá orm, agus é 'na dhall! Cá bhfios dó sin? Mártain - Éist do bhéal. Tá mo cheann ag dul thart leis an iongantas atá orm. Máire - Is beag an t-iongnadh sin. B'éidir gur ag brionglóideacht atámaoid uile. Fear Liath (agus beirt chailín leis). - Go mbeannuighídh Dia annso. Chualaidh mé go raibh Raifterí annso i dteach na bainse, agus nach leigfeadh sé duine ar bith isteach gan bronntanas aige do'n bhean nua-phósta. Ní raibh dadaidh agam ar an gcart acht sac prátaí, agus seo é. [Caitheann sé sac prátaí ar an urlár]. Máire - Sonas ort! Tá mé an-bhuidheach dhíot: má's im' chodladh nó im' dhúis- echt atá mé! tá sibh uile ró-chineálta dham. Raf. - Ná dearmad an bheidhleadóir. Fear Liath. - An tusa Raifterí? Raf. - Is mise go cinnte Raifterí an file 'Tá ag cruinniughadh na scillinge; Cuir leó-san do scilling. [Craitheann sé an pláta go mbaineann sé fuaim as an airgead. Caitheann an Fear Liath scilling air.] Fear Liath. - Seo dhuit mo scilling-se agus fáilte. <L 289> Raf. - Anois, a chailíní, Tigidh anall; Ná dearmad a-choidhche An bheidhleadóir dall. Feilméar. - Ara! A Cháit, ara! A Úna, an sibh-se atá ann? Féach cia hé atá rómhaibh, an file is mó i nÉirinn. Sin Raifterí féin. Is minic chualaidh sibh caint ar an gcailín do fuair fear leis an moladh thug sé dhi. Gabhaidh a leith annso. [Ag gáiridhe] B'éidir go bhfuigheadh sé fir dhaoibh-se. Cailín. - Is minic chualaidh mé trácht ar Raifterí. Cailín Eile. - Tá cáil mhór ar Raifterí i gcómhnuidhe. [Cuireann an bheirt Chailín cúpla píosa ar an bpláta go cúthail.] Feilm. - Há! há! Sin é an ceart. Tá sibh ag teacht isteach anois. 'Nois, a Raif- terí, nach fial flaitheamhail fairrsing an tír í seo? Nach fearr í seo 'ná do Chonndae Mhuigh Eó-sa. Raf. - Déarfaidh mé go deó Gurab í seo an tír áluinn, Má chloisim bhur n-airgead Ag damhsa ar mo phláta! [Síneann sé amach an pláta.] Feilm. (Ag gáiridhe). - 'Nois a chómhur- sanna, síos leis! Mo chóinsias, tuigeann Raifterí an t-airgead do bhailiughadh. Fear aca. - Maiseadh, ní dá mhaoidheamh air atámaoid, agus tá bród orrainn uile é fheiceál ins an tír seo. [Cuireann sé cúpla scilling ar an bpláta, agus cuireann na daoine atá leis airgead bán air, mar an gcéadna.] Raf. - A chailíní chóra, Is mór é bhur gcroidhe; Tabhair tabhartas le gean Do bhean mhaith an tighe. Cailín - Tá cúpla duisín ubh ins an mbuiscéad so dhuit, a bhean an tighe. [Cuireann sí ar an mbord iad]. Cailín Eile - A bhean an tighe, n'íl dadaidh agam annso, acht tá cearc mhaith ar gor agam san mbaile, agus má leigeann tú dham, tiucfaidh mé amárach agus bhéarfaidh mé dhuit í. Ní'l an teach againne i bhfad as so. Máire - Go raibh míle maith agat. Is ró-chineálta thu. [Tagann fir agus mná eile isteach ag rádh "Céad fáilte a Raifterí. Tá rud éigin ag gach uile dhuine aca in a láimh, gráinne siúcra, mioscán ime, spóilín feóla, crúibíní, cúpla punt olna le sníomh. Cuireann siad ar an mbord iad]. [Tagann sean-fhear ramhar isteach.] Mártain.- Ó! a Mháire, sin Seághan an Stiocaire, nó Seaghán an cráiteachán a thugann siad air. Sin é an duine is cruaidhe ins an tír seo. Níor thug sé sé pighinn do dhuine beo ó rugadh é. SEÁGHAN an Stiocaire. - Go mbeannuighidh Dia annso! Go mbeannuighidh Dia annso! Ó, an é sin Raifterí! Hó, hó! Go mbeannuighidh Dia dhuit, a Raftairí! agus céad míle fáilte rómhat go dtí an tír seo! Tá bród orrainn uile tú fheiceál. Tá áthas ar an tír go léir tusa do bheith 'nár measc. Má chreideann sibh mé, a chómhursanna, chonnaic mé le mo dhá shúil féin an sgeach a dtug Raiftarí a mhallacht dó, agus chomh cinnte a's tá mé beó do chríon sé 'n-a dhiaidh. Ní'l ann acht cúpla sean-ghéagán anois. Raf. - Chualaidh mé an glór sin Go minic le mo linn. Glór nach mbeith chomh mór sin B'fhearr liom é 'ná sin. Seaghán. - Hó! Hó! a Raiftarí, ag fili- <L 290> dheacht i gcómhnuidhe. Well, tá an t-áthas orrainn go deimhin thú fheicheál 'nár measc annso. Raf. - Cad é an tabhartas thug tú leat do bhean an tighe. Seaghán (ag tochadh a chinn) - Cad é an tabhartas thug mé liom, an eadh? O, Maiseadh! tá an aimsir seo an- chruaidh ar dhuine bocht. Thug mé beagánín beag olna do bhí agam chum an mhargaidh indiú, agus níor fhéad mé a dhíol. Bhí uain agam, agus b'éigin dam a dtiomáint abhaile arís. Tá an donas ar an aimsir seo. Raf. - hUile dhuine tháinig isteach, bhí a bhronntanus féin aige. Sin í an bhean nuadh-phósta agus cuir síos tabhartus maith dhí. Seaghán. - O maiseadh, ní mhaoidhim uirri é. [Baineann sé amach as póca a bheiste páipéirín beag snaoisín; tógann sé píosa páipéir de'n urlár, agus annsin dóirteann sé go mall agus go staidéarach scuibín beag snaoisín ar an bpáipéar agus fágann sé ar an mbord é.] Raf. - Cad é thug sé dhuit? Máire - Pinse snaoisín. Raf. - Nach maith an bronntanas pinse snaoisín, Ó'n bhfear is saidhbhre d'á bhfuil annso, Bhí taé agus siúcra ó bhean na circe, a's tá - pinse snaoisín! - ó fhear na bó. Feilm. - Maiseadh saoghal fada 'gad a Raifterí nar chaillidh do bhilleóg a faobhar go bráth. Sin fear na bó go cinnte, agus mise fear na caorach. [Ag amhrán:] Mála mine ó fhear na caorach Agus - pinse snaoisín! - ó fhear na bó! Fear Óg - Agus mise fear na muice. [Ag amhrán:] Spóilín feóla ó fhear na muice Agus pinse snaoisín ó fhear na bó! [Scairtheann siad uile ar gháiridhe]. [Iad uile.] Pinse snaoisín ó fhear na bó! [tuilleadh gáire.] Feilm. - Diabhal a leitheid de ghreann a bhí agam le bliadhain! Seaghán. - O go deimhin ní raibh mé acht ag congbháil gráinnín bhig dam féin, acht 'sdóigh ní mhaoidhim uirri uile é. [Tarraingeann sé an páipéirín snaoisín as a bheist arís agus fágann sé ar an mbord é.] Raf. - Nach brontanas breagh é, leath-unnsa snaoisín, Do bhean an tighe sin nach mór an sógh? Bhí tae agus siúcra ó bhean na circe. Bhí mála mine ó fhear na caorach. Bhí spóilín feóla ó fhear na muice, A's - leath-nsa snaoisín ó fhear na bó! [Iad uile] [Ag amhrán: -] Leath-unsa snaoisín ó fhear na mbó! Feilm. - M'anam ó'n diabhal, a Sheágháin, déan an rud go geanamhail. Tabhair isteach ceann de na lomradhaibh sin do chonnairc mé ar an gcart leat. Seághan. - Ní fhacaidh mé a leitheid d'amad- ánacht ó rugadh mé! Ar an buile tá sib? Iad uile. [Ag amhrán:] "Leath-unnsa snaoisín ó fhear na mbó"! Seághan. - O maiseadh má's éigin bronn- tanus do chur síos daoibh glac an lomradh, agus mo chuid tubaiste libh. [Ritheann triúr nó ceathrar de na gasúnaibh amach.] Feilm. - Ara, a Sheághain, cad é do bharamhail ar Raifteri anois! Do scrios sé níos mó 'ná an sean-sceach! [Tagann na gasúin ar ais agus lomradh leo]. Gasún - Seó an lomradh, agus is lomradh trom é. [Cuireann sé ar an mbord é agus tuiteann máilín beag airigid as, agus pléascann sé, agus scapthar an t-airgead anonn 's anall ar an urlár]. <L 291> Seaghan. - Ub, ub, ú! - Sin é an t-airgead do fuair mé ar mo chuid uan scaptha orm! [Cromann sé air, d'á chruinniugadh le chéile, scairteann na daoine uile ar gháiridhe arís]. Feilm. - Maiseadh a Seághain, cá bhfuair tu an t-airgead? Dubhairt tu nár dhíol tu do chuid uan! An fear do fuair airgead ar a chuid uan gan a ndíol, Badh chóir dhó bheith tabharthach agus go buan a bheith fial; Cuireadh sé sabharan mar badh dhual dó, dham, síos, Nó déanfaidh mise rann dó, chuirfeas buaidhreadh ar a shaoghal. Seaghán. - Ó a Raifteri, ná déan sin! Bhlas mé go leor de do chuid rann anois; agus ní theastuigheann aon bhlas eile uaim. Seó sé pighne dhuit. [Cuireann sé sé, pighne ar an bpláta pighin ar phighin.] Raf. - Baisdim "Seághan na sé pighne" Ar aon Sgolóig láidir, Nach bhfuil in a chroidhe-sean, Acht cruadhas agus cráidhteacht. Amach le do shabharan Ag damhsa ar mo phláta, Nó mise mo bhannaidh Beidh aithreachas go bráth ort! Seághan. - O i n-ainm Dé, a Raifterí stop, <L 292> do bhéal agus leig dom imtheacht. Seó an sabharan duit, agus go deimhin ní le mo bheánnacht é! [Seineann Raifterí ar a bheidhlín; éirigh- eann siad uile agus rinnceann siad, acht Seághan an Stiocaire. Bagrann sé a dhorn ar éadan Raifterí. Tar éis damhsa bhig ritheann gasún isteach]. Gasúin - Tá stoirm mhór ag teacht. Ní sheasfaidh na capla. Tá siad sgann- ruighthe. Tá an t-adhastar briste ag capall aca. Ó féach an teinnteach! [Teinnteach agus tóirneach; stopthar an damhsa]. Feilm. - (Ag féachaint amach an doras). Tá an ceart aige. Béidh stoirm againn agus caithfimid bheith ag imtheacht le bheith san mbaile i n-am, agus ní raibh aon chosamhlacht stoirme nuair bhíomar teacht isteach! Sin é an teinn- teach ag tosughadh. [Téidheann sé anonn go Raifterí agus craith- eann sé a lámh]. Well, beannacht leat a Raifterí; dheamhan a leithéid de spórt do bhí agam le bliadhain. B'fhearr liom thú fheiceál, 'ná galún uisce beatha a-bhaile liom, ar an gcart. Fear óg - [Ag crathadh láimhe le Raifetrí]. Beannacht leat a Raiftarí; ní bhain- feadh an méad sagart agus bráthar d'á bhfuil in Éirinn an oiread airgid i ndeich mbliadhan ar Seághan an Stio- caire, agus do bhain tusa as anocht! [Craitheann siad uile lámh le Raifterí agus imtigheann siad, leis agus leis, go bhfuil an teach follamh. Beireann Mártain agus Máire ar lámhaibh a chéile. Mártain - A Mháire a mhúirnín ní mheas- aim go scarfamaoid le chéile anois. Máire - Ar éigin creidim é a Mhártain. Ní fhacaidh duine ariamh a leithéid de bhainis! Shaoil mé nuair bhí sin uile ag dul ar aghaidh nach raibh ann acht brion- glóid! Acht féach na rudaí sin uile. Mártain - A Mháire, a mhúirnín. Mártain - Ní scarfamaoid a-choidhche anois, a Mhártain. Tá an oiread againn ar an mbord sin agus a dhéanfas dúinn go Lughnas. [Tosuigheann siad ag breathnughadh ar na neithibh ar an mbord. Eirgheann Raifterí i a-gan-fhios dóibh-sean. Téidh- eann sé go dtí an dorus. Tiontuigheann sé annsin agus éisteann sé leó go leath- bhrónach ar feadh móimid. Tógann sé a dhá láimh i n-áirde amhail agus dá mbeith sé d'á mbeannughadh. Annsin éiligheann sé]. Mártain. - Agus is é Raifterí thug dúinn é. Máire (ag iompódh). - Acht cá bhfuil sé? Cá bhfuil Raifterí. Mártain (ag iompódh). - Ní'l sé annso! Is dóigh go bhfuil sé taobh amuigh de'n dorus, óir d'fhág sé an pláta 'n-a dhiaidh agus é lán d'airgead. [Téidheann sé go dtí an dorus, agus féachann sé amach). Ní fheicim i n-áit ar bith é. Ní'l sé ann. Máire (ag suidhe síos). - Óra, a Mhártain, an measann tú gur Raifterí féin do bhí ann. Tá mé i n-amhrus nach é do bhí ann chor ar bith. Cia an chaoi d'éireó- chadh sé chomh hobann sin agus é tinn? Cad é an chaoi chonnairc sé agus cia an chaoi d'aithin sé an méid sin agus é dall? Bhfuil an fear beó do bhéar- fadh an méid seo isteach ins an tigh i leith-uair a chluig amháin? Agus cad é do thóg an toirneach do chuir na daoine a bhaile? Mártain. - A Mháire cad tá tú 'rádh? Máire. - Agus a lámha - bhí siad chomh fuar - <L 293> ó, chomh fuar agus chonnairc tú ariamh. A Mhártain tá mé 'ceapadh nach fear beó a bhí ann. Mártain. - O! tá'n ceart agad a Mháire, tá'n ceart agad a Mháire. Tuigim anois é. [Téidheann Máire síos ar a glúnaibh agus do ghnidh Mártain an rud céadna]. (Brat Anuas).
19 Dawson Street, Dublin 2
D02 HH58 +353 1 676 2570 info@ria.ie
Cookie Use
Website developed by Niall O'Leary Services
