Historical Irish Corpus
1600 - 1926
Historical Dictionary of Irish
Search the corpus
Browse the Text Archive 1600-1926
Clodhanna Nua.
Title
Clodhanna Nua.
Author(s)
Ní fios,
Compiler/Editor
Laoide, Seosamh (Lloyd, Joseph H.)
Composition Date
1902
Publisher
Connradh na Gaedhilge
Téacs
Comhad TEI
Gnáth-Théacs
Comhad ePub
Search Texts
Enter word/phrase
Search Type
Headword
Standardised
Exact match
Phrase
Word Type
All
Adjective
Noun
Preposition
Pronoun
Verb
Verbal Noun
Poetry/Prose
Both
Prose
Poetry
Set Dates
1600
1926
CLODHANNA NUA. The LÉIGHEANN ÉIREANN Series. Edited by Norma Borthwick. No. 6 (Double Number). Seaghan an Díomais: Blúirín as Stair na hÉireann. Conán Maol do sgríobh. Dublin: The Irish Book Com- pany, 35 Upper O'Connell-street. 1901. Price Twopence. By Post Threepence. Is an-mhaith an leabhrán é seo. Ní h-éin-iongnadh é agus Conán Maol 'na Ghaedhilgeoir mhaith. Tá sgéal Sheagháin an Díomais innste go deas aige agus, go deimhin, ní'l focail do dhíth air chum é chur i dtuigsint dúinn. Is mór an truagh an litriughadh agus gléasadh na gramadaighe bheith comh holc sain ar uairibh agus a usacht do'n ughdar a leithéid do sheachnadh. 'Sé an dearmad is mó d'á bhfuil ann, b'fhéidir, ainm Uladh gan díochlaonadh! Féach an 12° leathanach "i n-Uladh" agus c. 'Sé an díochlaonadh i gcomhnaidhe: Ulaidh (ainmneach), Uladh (geineamhnach), Ultaibh (tabharthach). Is mór an iongnadh a mhéad de dhearmadaibh do-ghní na hughdair is fearr Gaedhilig d'á bhfuil indiu ann. Banba: Leabhar a hAon. Nodlaig, 1901. Cuid a hAon. Seo isteach i gceart-lár leabhar agus léighinn Ghaedheal- tachta Éireann bé mhaiseach bháindeas mhúinte "fá n-a colamhnaibh breághtha breaca agus iad go pioctha sgiomartha, fá n-a teidealaibh i litribh móra casta cama agus fá n-a sreathannaibh cló Gaedhilge." Tá an cló go fíor- álainn, gan amhras. Acht tá aith-innsint ar an sgéal. "Na rúna diamhara agus na cialla iongantacha agus na sgéalta sultmhara" atá ar iomchar aici, an bhfuilid sin comh hálainn leis an gcló? Táid go dearbhtha, agus is ar fheabhas innste atá gach éin-cheann aca. 'Sé céad rud d'á bhfuil ann "Cogar Nodlag" ó Phádraig Ó Séaghdha dar' forainm sgríobhtha "Conán Maol". Ní gábhadh é 'mholadh. Nach ar na Connachtaigh is mó dúil i n-a gcanamhaint féin do bhí lán a gcroidhe de dhiombáidh, agus a n-intinn greadtha buaidheartha, nuair do stad sé d'á thuarasgbháil ar an gcogadh so ar siubhal 'san Afraic Theas, ar son nach "Connachtach béilbhinn" é i n-éan-chor acht fíor-Mhuimhneach. "Is fearr an t-imreas 'ná an t-uaigneas" is é an chéad rud eile. Tús maith ar sgéal Bhricreann d'aith- innsint i nGaedhilg nua is eadh é, ó láimh an Athar Peadar Ó Laoghaire. Dhá amhrán atá 'na dhiaidh sain, sean-amhrán .i. "Cailín deas crúidhte na mBó," ó sgríbhinn do bhí i nDúngharbháin, agus amhrán nua, .i. "An tSean-bhean Bhocht," ó "Mhicheál". Tar slán, a Mhichíl! Is deas é do dhéantús. Tá "Casadh an tSúgáin" curtha le chéile go han-dheas, acht b'fhéidir nach éin-iongnadh sain, agus gur follus do'n tsaoghal gurab é an chéad bhiadh chuaidh ar sponóig do'n té do sgríobh é an Ghaedhilg. "Filleadh na Féile" ó'n Athair Peadar Ó Duinnín an chéad sgríbhinn eile. Ní gábhadh a rádh gur fíor-mhaith an trácht é agus gur foghanta an chomhairle thug an t-ughdar i ndeireadh thiar innti. Is éachtach an sgéalaidhe Micheál Ó Murchadha dar' treó Cúil Aodha i "mBaile Mhúirne an ghrinn." Ní'l dá mhéad dá gcuireann sé síos ar rud, nach amhlaidh is mó gheibh- thear greann agus sult ann. Is ionmholta "Paidí Bán agus an Saighdiur" tar bárr i leith grinn. A leithéid de bhob, is doigh, níor buaileadh ar éinneach eile riamh. Agus cá tógtha ar Phaidí é? Muna mbeadh gur imir sé ar an saighdiuir, is dócha ná fágfadh sé an áit go deó na ndeór, agus dá bhfágfadh féin, go dtiubhradh sé bliadhain i ngéibheann chruaidh de dhruim an reithe do ghoid, mar budh eadh. Paiste fíor-fhilidheachta is eadh "Maidin i mBéarra" ó Osborn Ó hAimhirgin. "Galar gan náire an grádh." 'Sé rud do sgríobh Diarmuid Ua Foghludha i gcomhair "Bhanba" "Sean- aimsireacht." Is maith an sás sgéalta gearra do sgrío- bhadh Diarmuid, agus ní hí seo an chéad uair aige é go deimhin. Tá "An File" ag tracht ar "An Músgailt," agus "An bhruinneal sgiamhach 'na codladh" mar adhbar cainte go deas aige. Ní baoghal nach mbeadh "Beirt Fhear," nach bhfuil ann acht fear aonair, ámh, os comhair lucht léighte "Bhanba". Tá sé riamh ar an nós chéadna agus "Sgoláirí na Sgoile" ag caint agus ag cur tré chéile an turus so. Ní hiongnadh ná ollsacht déantús ó "Thórna," .i. "Músgail do mhisneach a Bhanba," ar fhonn "Mallaí Níc Ailpín". Do rinne "Sgeilg na sgeól" taidbhreamh neamhghnáthach i gcomhair "Bhanba" agus do thrácht ar Cholaisde an Droichid Nua comh maith céadna ("Fíor-oideachas"). 'Sé rud do shaothruigh "Caoilte Mac Rónáin" "Greann na Cath- rach" (.i. Sráid na Catrach i gContae an Chláir). Faisnéis mhaith bhríoghmhar is eadh "An cuimhin leat-sa an oidhché úd?" ó láimh Osbuirn Uí Aimhirgin. Is dearbh ná beidh ainm na féile feasda ar Bhéal-feirsde d'á dheasgaibh. Dá olcas "Baile-'bhfad-Síos," agus dar ndóigh, dar leis an ughdar, ní mór le rádh é chuige ná i n-éan-chor, is deimhin go bhfuair sé a leór-dhóithin bídh agus dighe ann, tar éis cúrsa go Béal-feirsde agus tar n-ais arís agus an tart agus an t-ocras ag cur air go dian ar feadh an sgathaimh sin ar fad. Nár chóra dhó an leasainm úd do bhaisteadh ar Bhéal-feirsde feasda, go mór-mhór nuair atá sé na ceadta míle níos sia síos 'ná Baile Átha Cliath, agus é i bhfíor-íochtar na hÉireann? "Aontaighe" ó "Riseárd" an chéad rud eile; a theideal fhoillsigheas an fháithchiall atá leis. I ndeir- eadh thiar thall atá "Éifeacht teangadh na Gaedhilge ar Náisiúntacht na hÉireann" ó'n leoghan úd na glan- Ghaedhilge "Seandún" dara' comhnaidhe cathair sgiamhach na laoi theas. Nára' fada go sgríobhfaidh sé arís Do tugadh duilleacán 'sa' bhreis le cois "Bhanba" agus is é rud é acht "An Feirmeoir Gaedhealach," amhrán deas ar gléas ag Tomás Ó hAodha. Saoghal fada fá mhaise chugat, a Bhanba.
19 Dawson Street, Dublin 2
D02 HH58 +353 1 676 2570 info@ria.ie
Cookie Use
Website developed by Niall O'Leary Services
