Historical Irish Corpus
1600 - 1926
Historical Dictionary of Irish
Search the corpus
Browse the Text Archive 1600-1926
Caint Chumaisg - Dubh-shlán lucht' an Bhéarla.
Title
Caint Chumaisg - Dubh-shlán lucht' an Bhéarla.
Author(s)
Máirtín, Máire,
Compiler/Editor
Laoide, Seosamh (Lloyd, Joseph H.)
Composition Date
1901
Publisher
Connradh na Gaedhilge
Téacs
Comhad TEI
Gnáth-Théacs
Comhad ePub
Search Texts
Enter word/phrase
Search Type
Headword
Standardised
Exact match
Phrase
Word Type
All
Adjective
Noun
Preposition
Pronoun
Verb
Verbal Noun
Poetry/Prose
Both
Prose
Poetry
Set Dates
1600
1926
<L 118> DUBHSHLÁN LUCHT' AN BHÉARLA. An I Cheathramha. 'Sé mo chroidhe atá árd agus aigeantach anois, Ag smaoi'tiughadh ar a' tráthnóna, Atá againn ag musgladh na Gaedhlice suas Agus ar bhréaghachta na hÉirinne ag comhrádh. Caithfidh mé 'rádh leobh gur maith an obair í. Ar eagla go ndéarfadh lucht a' Bhéarla Gur obair beag-a'-mhaith í a d'fhéadfaidhe chaitheamh thart, Mar dubhairt siad go minic go bréagach. An Sgéal. Nach í an Ghaedhilic a bhí i n-Éirinn ariamh agus nach í caint na hÉireann í agus nach bhfuil sé comh cóir againne a' Ghaedhilic a bheith againn lé an uile náisiún eile ar a' domhan a gcuid cainte fhéin a bheith aca, do bhrígh gurab í an Ghaedhilic caint na hÉirinne? Tá a gcuid cainte fhéin ag an Spáinn, ag an Fhrainnc, ag an uile náisiún eile ar a' domhan acht Éirinn, agus 'sí an Ghaedhilic a bhí i n-Éirinn acht gur plúchadh sinn le Béarla a gan fhios duinn fhéin. An 2 Ceathramha. Bhí an Ghaedhilic i n-a neart a' t-am a thainic leis na cailíní Éirinn a shiubhal go haoibhinn; Ní rabh a'n mhac do chuig Ghráinne lé a'n fhocal a rádh leobhtha Tréigeach, gránda ná graosda; <L 119> Bhí mílte d'á chlainn mhac 'teagasg chreididh an Chríostaidhe, Ag siubhal fríd na náisiúin mhóra; Sin a' t-am a baisdeadh í Oileán na Naomh, Agus shaothruigh sí ionnraice go leór í. An Sgéal. Bhí mílte do chlainn na hÉirinne a' t-am sin ag siubhal an uile áit a d'fhás féar agus a rith uisge ag teagasg a' chanamhaint agus a chreideadh. Bhí na mílte as an uile náisiún eile ar a' domhan ag teacht isteach go hÉirinn a fhoghluim a' chanamhaint agus a' chreideadh. Bhí Éirinn a' t-am sin 'na solus ag an domhan. Sin a' seort am' a bhí i n-Éirinn nuair a bhí an Ghaedhilic i n-a neart sol mur dtainic lucht a' Bhéarla isteach ann agus chuir siad a' luifearnach i n-ar measg. An 3 Ceathramha. Óch! óch! budh é sin a' lá dubh dúinn A bhfaca muid lucht a' Bhéarla; Bhí mallacht ar a mbonnaibh, bhí nimh ar a bhfiacla, Bhí faobhar mór ar a méaraibh; Mharbh siad na míltí, fir agus mná, Agus rinn siad rud a rabh léan air. Á! ní rabh siad coisreactha ó dhia lé theacht Fríd chréafóig bheannuigh'e Éireann. An Sgéal. Mharbh siad na míltí, fir agus mná, a' t-am sin agus bhí siad go minic go dtí n-a dhá ghlúin i n-a gcuid fola. Leag siad ar gcuid tighthe poblach, ar gcuid cathaireacha cruinne. Ní rabh a leitheid ar a' domhan ariamh nó ní bhéidh go bráth. Leag siad ar gcuid tighthe sgol- tacha, mharbh siad ar gcuid maighistirí. D'fhág siad sinn gan chionn gan chos agus nuair a mharbh siad an méad daoiní maithe toighte a bhí i n-Éirinn, thiomáin siad a' chuid eile againn amach as an uile acaire maith talaimh a bhí i n-Éirinn. An 4 ceathramha. Tá mé bródamhail anois go dtig liom innse daoibh Goidé bheir a' Ghaedhilic comh deánta againn, Nuair a fuair muid ar raogha do ifrionn ná Connachta Agus tiomáineadh sinn trasna ar a' tSeánainn; Sinn a' sean-stoc daoiní a bhí i n-Éirinn ariamh Agus labhair muid i gcomhnaidhe an Ghaedhilic, Beó comh maith 's a thig linn, 'deanamh talaimh as a' fhraoch, Is 'ar gcomhnaidhe fa bhun na sléibhte, An Sgéal. Támuid 'ar gcomhnaidhe fa bhun na sléibhte. Níor bh'fhiú leobhtha sinn a chur as sin. Ní thiocfadh leobhtha fheín a bheith beó ann ná talamh ar bith a dheanamh de. Nuair a dheán- fadh ar mbunadh-suidh talamh de ins a' chruth 's go dtiocfadh le duine bheith bheó ann, thigeadh siad an uile thrí mbliadhain d'ar n-árdughadh i gcíos go dtí nach mbeidheadh sinn ábalta a dhíol. Nuair a thigeadh siad annsin 'gus gan a' cíos sin againn dóbhtha, amach a rachadh sinn, leagfaidhe an teach. cead againn bás fhághail i gcúl na gcloidh- theach ná imtheacht linn béal ar gcinn. Duine ar bith annsin a rabh maith ar bith ionn, bhain se an t-Oileán Úr amach. Tá a shleacht air; tá i bhfad níos mó éireannaigh ins an Oileán Úr anocht ná tá i n-Éirinn agus, leóga, ní chuirfidh sé fearg ar bith ortha iomrádh a chluinstin ar a' Ghaedhilic, agus is minic adubhairt siad a' Paidrín Páirteach thart fa chladach na teineadh fhad 's bhí an pota préataidhe 'bruith ar a' teinidh mhónadh agus iad ag freagra a chéile i nGaedhilic. An 5 ceathramha. Deirim anois agus féadaim a rádh, Agus míle marbh-fáisg ar a' Bhéarla, Agus déarfaidh siad linne gur'b í an chanamhaint í is fheárr, Acht deirim-sa go bhfuil siad bréagach; Tá 'fhios againn a gcuid tréarrthaidhe ró-mhaith anois Le cuid mhór eile chur i gcéill dúinn, Nó ní thainic leobhtha seasamh d'á ngeallstan ariamh Agus go fealltach loit siad Éirinn. An Sgéal. 'Ar ndóigh, nuair a chasfaidhe duine ar bith do lucht an Bhéarla seo daoibh agus iad 'dréim le dadaidh a ghnódhughadh orainn, tá cárr ortha leat mar bheidheadh cárr madaidh le dreisiúr ann, agus ins an am chéadna sin bheidheadh fuil do chroidhe aca dá leigeadh an eagla dóbhtha. Casfaidhe tuilleadh aca duid a bheannachas duid a' t-am a lá tá ann. Ní'l a sheamhair ná a shughtán ins na focla <L 120> sin ach' oiread le driseoig Fheil' Pádraig a chuir i gcomórtas le focla bréaghacha sona na Gaedhlice. 'Ar ndóiche, ní thainic leobhtha seasamh do gheallstan ar bith thug siad ariamh. 'Ar ndóigh, is go fealltach agus nuair a fuair siad faill agus ar an fhaill a rinn Sasain a' chaill do Éirinn, acht fuair Éirinn buaidh nach bhfuair áit ar bith eile ar a' domhan ariamh, nuair a thainic Naomh Pádraic annseo fad ó shoin agus Creideadh Críosta leis. Shlug siad suas é mar a d'ólfadh cat bainne milis. Níor iarr siad ariamh a' ceart a chinntiughadh (nó a chruthughadh) dóbhtha le luach a chuid fola. Ní'l a'n oileán ná a'n dhaoiní ar a' domhan ariamh ná ó shoin a d'íoc oiread ar son a gcreididh 's a d'íoc Éirinn agus i ndéidh cuid inntleacht' na Sasana agus méad a rinn sí ó shoin, áltughadh 'Dhia tá sí fhad ar gcúl uadh sin indiú is do bhí an chéad lá. An 6 ceathramha. Agus i ndéidh sinn a lot go fealltach 'gus go holc. Shaoil siad go muirbhfeadh siad ar fad sinn Acht i ndéidh a saothair le seacht gcéad bliadhain, Támuid anois mar bhí sinn a' t-am sin Ionn i gcanamhaint agus creideadh mar a' bunadh thainic romhainn Agus mar bhéidheas na daoiní bheas 'ar ndéidh ann, Ó, tógaigidh mur (bhar) gcroidhe, nuair atá a' ghrian 'na suidhe, Agus soillseachaidh sí ar Éirinn. Rádh deiridh. Agus a' bunadh a thoisigh ar an obair mhaith chéimeamhail seo, ag tabhairt na Gaedhlice ar ais go hÉirinn agus ag dréim lé Éirinn a bheith mar bhí sí sul ma rabh Béarla ar bith ann, fad-saoghail agus sláinte dóbhtha ar fad agus ar leithead na hÉirinne, onóir agus céim ar a' tsaoghal seo agus flaithis Dé i ndéidh a mbáis. MÁIRE MÁIRTÍN.
19 Dawson Street, Dublin 2
D02 HH58 +353 1 676 2570 info@ria.ie
Cookie Use
Website developed by Niall O'Leary Services
