Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<TEI><teiHeader type="text">
	 
<fileDesc>
<titleStmt>
<title type="main">Caint Chumaisg - Dubh-shlán lucht' an Bhéarla.</title><author><persName>Máirtín, Máire</persName></author><editor><name type="main">Laoide, Seosamh (Lloyd, Joseph H.)</name></editor><respStmt>
	<resp>Electronic edition compiled by</resp>
	<name>Foclóir na Nua-Ghaeilge</name>
	</respStmt>
	</titleStmt>
<editionStmt>
	 <edition>
		 <note type="N">IG11-11227</note>
		 <note type="L">118</note>
		 <note type="B">1901</note>
		 <note type="C"/>
		 <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
	 </edition>
</editionStmt>
<publicationStmt>
		<publisher>Connradh na Gaedhilge</publisher>
		<pubPlace>24 Upper O'Connell Street, Dublin</pubPlace><date>Iúl, 1901</date><idno>IG11-11227</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
</publicationStmt>
<seriesStmt>
<title level="s">Irisleabhar na Gaedhilge</title><biblScope unit="vol">11</biblScope>
</seriesStmt>
<sourceDesc>
<biblStruct>
<analytic><author>Máirtín, Máire</author><title>Caint Chumaisg - Dubh-shlán lucht' an Bhéarla.</title></analytic>
<monogr>
<title level="j">Caint Chumaisg - Dubh-shlán lucht' an Bhéarla.</title><imprint><publisher>Connradh na Gaedhilge</publisher><date>Iúl, 1901</date></imprint>
</monogr> 
</biblStruct>
</sourceDesc>
</fileDesc>
<profileDesc>
<langUsage><language ident="ga">Irish</language></langUsage>
</profileDesc>
</teiHeader>
<text><body><div><p><span><pb n="118"/></span>
<lb n="1"/><span>DUBHSHLÁN LUCHT' AN BHÉARLA.</span></p>
<lb n="2"/>
<lb n="3"/><p><span>An I Cheathramha.</span></p>
<lb n="4"/>
<lb n="5"/><p><span>'Sé mo chroidhe atá árd agus aigeantach anois,</span>
<lb n="6"/><span>Ag smaoi'tiughadh ar a' tráthnóna,</span>
<lb n="7"/><span>Atá againn ag musgladh na Gaedhlice suas </span>
<lb n="8"/><span>Agus ar bhréaghachta na hÉirinne ag comhrádh.</span>
<lb n="9"/><span>Caithfidh mé 'rádh leobh gur maith an obair í.</span>
<lb n="10"/><span>Ar eagla go ndéarfadh lucht a' Bhéarla </span>
<lb n="11"/><span>Gur obair beag-a'-mhaith í a d'fhéadfaidhe chaitheamh thart,</span>
<lb n="12"/><span>Mar dubhairt siad go minic go bréagach.</span></p>
<lb n="13"/>
<lb n="14"/><p><span>An Sgéal.</span></p>
<lb n="15"/>
<lb n="16"/><p><span>Nach í an Ghaedhilic a bhí i n-Éirinn ariamh</span>
<lb n="17"/><span>agus nach í caint na hÉireann í agus nach bhfuil sé </span>
<lb n="18"/><span>comh cóir againne a' Ghaedhilic a bheith againn</span>
<lb n="19"/><span>lé an uile náisiún eile ar a' domhan a gcuid </span>
<lb n="20"/><span>cainte fhéin a bheith aca, do bhrígh gurab í an </span>
<lb n="21"/><span>Ghaedhilic caint na hÉirinne?  Tá a gcuid</span>
<lb n="22"/><span>cainte fhéin ag an Spáinn, ag an Fhrainnc,</span>
<lb n="23"/><span>ag an uile náisiún eile ar a' domhan acht </span>
<lb n="24"/><span>Éirinn, agus 'sí an  Ghaedhilic a bhí i n-Éirinn acht </span>
<lb n="25"/><span>gur plúchadh sinn le Béarla a gan fhios duinn </span>
<lb n="26"/><span>fhéin.</span></p>
<lb n="27"/>
<lb n="28"/><p><span>An 2 Ceathramha.</span></p>
<lb n="29"/>
<lb n="30"/><p><span>Bhí an Ghaedhilic i n-a neart a' t-am a thainic leis na </span>
<lb n="31"/><span>cailíní</span>
<lb n="32"/><span>Éirinn a shiubhal go haoibhinn;</span>
<lb n="33"/><span>Ní rabh a'n mhac do chuig Ghráinne lé a'n fhocal a rádh </span>
<lb n="34"/><span>leobhtha</span>
<lb n="35"/><span>Tréigeach, gránda ná graosda;</span></p>
</div>
<pb n="119"/>
<div><lb n="36"/><p><span>Bhí mílte d'á chlainn mhac 'teagasg chreididh an </span>
<lb n="37"/><span>Chríostaidhe,</span>
<lb n="38"/><span>Ag siubhal fríd na náisiúin mhóra;</span>
<lb n="39"/><span>Sin a' t-am a baisdeadh í Oileán na Naomh,</span>
<lb n="40"/><span>Agus shaothruigh sí ionnraice go leór í.</span>
<lb n="41"/><span> </span>
<lb n="42"/><span>An Sgéal.</span></p>
<lb n="43"/>
<lb n="44"/><p><span>Bhí mílte do chlainn na hÉirinne a' t-am</span>
<lb n="45"/><span>sin ag siubhal an uile áit a d'fhás féar agus a </span>
<lb n="46"/><span>rith uisge ag teagasg a' chanamhaint agus a </span>
<lb n="47"/><span>chreideadh.  Bhí na mílte as an uile náisiún </span>
<lb n="48"/><span>eile ar a' domhan ag teacht isteach go hÉirinn</span>
<lb n="49"/><span>a fhoghluim a' chanamhaint agus a' chreideadh.  Bhí </span>
<lb n="50"/><span>Éirinn a' t-am sin 'na solus ag an domhan.</span>
<lb n="51"/><span>Sin a' seort am' a bhí i n-Éirinn nuair a bhí</span>
<lb n="52"/><span>an Ghaedhilic i n-a neart sol mur dtainic</span>
<lb n="53"/><span>lucht a' Bhéarla isteach ann agus chuir siad a'</span>
<lb n="54"/><span>luifearnach i n-ar measg.</span></p>
<lb n="55"/>
<lb n="56"/><p><span>An 3 Ceathramha.</span></p>
<lb n="57"/>
<lb n="58"/><p><span>Óch! óch! budh é sin a' lá dubh dúinn</span>
<lb n="59"/><span>A bhfaca muid lucht a' Bhéarla;</span>
<lb n="60"/><span>Bhí mallacht ar a mbonnaibh, bhí nimh ar a bhfiacla,</span>
<lb n="61"/><span>Bhí faobhar mór ar a méaraibh;</span>
<lb n="62"/><span>Mharbh siad na míltí, fir agus mná,</span>
<lb n="63"/><span>Agus rinn siad rud a rabh léan air.</span>
<lb n="64"/><span>Á! ní rabh siad coisreactha ó dhia lé theacht </span>
<lb n="65"/><span>Fríd chréafóig bheannuigh'e Éireann.</span></p>
<lb n="66"/>
<lb n="67"/><p><span>An Sgéal.</span></p>
<lb n="68"/>
<lb n="69"/><p><span>Mharbh siad na míltí, fir agus mná, a' t-am</span>
<lb n="70"/><span>sin agus bhí siad go minic go dtí n-a dhá ghlúin </span>
<lb n="71"/><span>i n-a gcuid fola.  Leag siad ar gcuid tighthe</span>
<lb n="72"/><span>poblach, ar gcuid cathaireacha cruinne.  Ní </span>
<lb n="73"/><span>rabh a leitheid ar a' domhan ariamh nó ní bhéidh </span>
<lb n="74"/><span>go bráth.  Leag siad ar gcuid tighthe sgol-</span>
<lb n="75"/><span>tacha, mharbh siad ar gcuid maighistirí.  D'fhág </span>
<lb n="76"/><span>siad sinn gan chionn gan chos agus nuair a mharbh </span>
<lb n="77"/><span>siad an méad daoiní maithe toighte a bhí i </span>
<lb n="78"/><span>n-Éirinn, thiomáin siad a' chuid eile againn </span>
<lb n="79"/><span>amach as an uile acaire maith talaimh a bhí i </span>
<lb n="80"/><span>n-Éirinn.</span></p>
<lb n="81"/>
<lb n="82"/><p><span>An 4 ceathramha.</span></p>
<lb n="83"/>
<lb n="84"/><p><span>Tá mé bródamhail anois go dtig liom innse daoibh</span>
<lb n="85"/><span>Goidé bheir a' Ghaedhilic comh deánta againn,</span>
<lb n="86"/><span>Nuair a fuair muid ar raogha do ifrionn ná Connachta </span>
<lb n="87"/><span>Agus tiomáineadh sinn trasna ar a' tSeánainn;</span>
<lb n="88"/><span>Sinn a' sean-stoc daoiní a bhí i n-Éirinn ariamh </span>
<lb n="89"/><span>Agus labhair muid i gcomhnaidhe an Ghaedhilic,</span>
<lb n="90"/><span>Beó comh maith 's a thig linn, 'deanamh talaimh as a' fhraoch,</span>
<lb n="91"/><span>Is 'ar gcomhnaidhe fa bhun na sléibhte,</span></p>
<lb n="92"/>
<lb n="93"/><p><span>An Sgéal.</span></p>
<lb n="94"/>
<lb n="95"/><p><span>Támuid 'ar gcomhnaidhe fa bhun na sléibhte.</span>
<lb n="96"/><span>Níor bh'fhiú leobhtha sinn a chur as sin.  Ní </span>
<lb n="97"/><span>thiocfadh leobhtha fheín a bheith beó ann ná </span>
<lb n="98"/><span>talamh ar bith a dheanamh de.  Nuair a dheán-</span>
<lb n="99"/><span>fadh ar mbunadh-suidh talamh de ins a' chruth </span>
<lb n="100"/><span>'s go dtiocfadh le duine bheith bheó ann, </span>
<lb n="101"/><span>thigeadh siad an uile thrí mbliadhain d'ar </span>
<lb n="102"/><span>n-árdughadh i gcíos go dtí nach mbeidheadh </span>
<lb n="103"/><span>sinn ábalta a dhíol.  Nuair a thigeadh siad </span>
<lb n="104"/><span>annsin 'gus gan a' cíos sin againn dóbhtha,</span>
<lb n="105"/><span>amach a rachadh sinn, leagfaidhe an teach.</span>
<lb n="106"/><span>cead againn bás fhághail i gcúl na gcloidh-</span>
<lb n="107"/><span>theach ná imtheacht linn béal ar gcinn.</span>
<lb n="108"/><span>Duine ar bith annsin a rabh maith ar bith ionn,</span>
<lb n="109"/><span>bhain se an t-Oileán Úr amach.  Tá a shleacht </span>
<lb n="110"/><span>air; tá i bhfad níos mó éireannaigh ins an </span>
<lb n="111"/><span>Oileán Úr anocht ná tá i n-Éirinn agus, leóga, </span>
<lb n="112"/><span>ní chuirfidh sé fearg ar bith ortha iomrádh a </span>
<lb n="113"/><span>chluinstin ar a' Ghaedhilic, agus is minic adubhairt </span>
<lb n="114"/><span>siad a' Paidrín Páirteach thart fa chladach </span>
<lb n="115"/><span>na teineadh fhad 's bhí an pota préataidhe </span>
<lb n="116"/><span>'bruith ar a' teinidh mhónadh agus iad ag freagra </span>
<lb n="117"/><span>a chéile i nGaedhilic.</span></p>
<lb n="118"/>
<lb n="119"/><p><span>An 5 ceathramha.</span></p>
<lb n="120"/>
<lb n="121"/><p><span>Deirim anois agus féadaim a rádh,</span>
<lb n="122"/><span>Agus míle marbh-fáisg ar a' Bhéarla,</span>
<lb n="123"/><span>Agus déarfaidh siad linne gur'b í an chanamhaint í is </span>
<lb n="124"/><span>fheárr,</span>
<lb n="125"/><span>Acht deirim-sa go bhfuil siad bréagach;</span>
<lb n="126"/><span>Tá 'fhios againn a gcuid tréarrthaidhe ró-mhaith anois </span>
<lb n="127"/><span>Le cuid mhór eile chur i gcéill dúinn,</span>
<lb n="128"/><span>Nó ní thainic leobhtha seasamh d'á ngeallstan ariamh </span>
<lb n="129"/><span>Agus go fealltach loit siad Éirinn.</span></p>
<lb n="130"/>
<lb n="131"/><p><span>An Sgéal.</span></p>
<lb n="132"/>
<lb n="133"/><p><span>'Ar ndóigh, nuair a chasfaidhe duine ar </span>
<lb n="134"/><span>bith do lucht an Bhéarla seo daoibh agus iad </span>
<lb n="135"/><span>'dréim le dadaidh a ghnódhughadh orainn, tá </span>
<lb n="136"/><span>cárr ortha leat mar bheidheadh cárr madaidh </span>
<lb n="137"/><span>le dreisiúr ann, agus ins an am chéadna sin </span>
<lb n="138"/><span>bheidheadh fuil do chroidhe aca dá leigeadh an </span>
<lb n="139"/><span>eagla dóbhtha.  Casfaidhe tuilleadh aca duid </span>
<lb n="140"/><span>a bheannachas duid a' t-am a lá tá ann.</span>
<lb n="141"/><span>Ní'l a sheamhair ná a shughtán ins na focla </span></p>
</div>
<pb n="120"/>
<div><lb n="142"/><p><span>sin ach' oiread le driseoig Fheil' Pádraig</span>
<lb n="143"/><span>a chuir i gcomórtas le focla bréaghacha sona </span>
<lb n="144"/><span>na Gaedhlice.  'Ar ndóiche, ní thainic leobhtha </span>
<lb n="145"/><span>seasamh do gheallstan ar bith thug siad </span>
<lb n="146"/><span>ariamh.  'Ar ndóigh, is go fealltach agus nuair </span>
<lb n="147"/><span>a fuair siad faill agus ar an fhaill a rinn</span>
<lb n="148"/><span>Sasain a' chaill do Éirinn, acht fuair Éirinn</span>
<lb n="149"/><span>buaidh nach bhfuair áit ar bith eile ar a'</span>
<lb n="150"/><span>domhan ariamh, nuair a thainic Naomh Pádraic</span>
<lb n="151"/><span>annseo fad ó shoin agus Creideadh Críosta</span>
<lb n="152"/><span>leis.  Shlug siad suas é mar a d'ólfadh cat </span>
<lb n="153"/><span>bainne milis.  Níor iarr siad ariamh a' ceart</span>
<lb n="154"/><span>a chinntiughadh (nó a chruthughadh) dóbhtha le </span>
<lb n="155"/><span>luach a chuid fola.  Ní'l a'n oileán ná a'n</span>
<lb n="156"/><span>dhaoiní ar a' domhan ariamh ná ó shoin a d'íoc</span>
<lb n="157"/><span>oiread ar son a gcreididh 's a d'íoc Éirinn</span>
<lb n="158"/><span>agus i ndéidh cuid inntleacht' na Sasana agus </span>
<lb n="159"/><span>méad a rinn sí ó shoin, áltughadh 'Dhia tá </span>
<lb n="160"/><span>sí fhad ar gcúl uadh sin indiú is do bhí an </span>
<lb n="161"/><span>chéad lá.</span></p>
<lb n="162"/>
<lb n="163"/><p><span>An 6 ceathramha.</span></p>
<lb n="164"/>
<lb n="165"/><p><span>Agus i ndéidh sinn a lot go fealltach 'gus go holc.</span>
<lb n="166"/><span>Shaoil siad go muirbhfeadh siad ar fad sinn</span>
<lb n="167"/><span>Acht i ndéidh a saothair le seacht gcéad bliadhain,</span>
<lb n="168"/><span>Támuid anois mar bhí sinn a' t-am sin</span>
<lb n="169"/><span>Ionn i gcanamhaint agus creideadh mar a' bunadh thainic</span>
<lb n="170"/><span>romhainn</span>
<lb n="171"/><span>Agus mar bhéidheas na daoiní bheas 'ar ndéidh ann,</span>
<lb n="172"/><span>Ó, tógaigidh mur (bhar) gcroidhe, nuair atá a' ghrian </span>
<lb n="173"/><span>'na suidhe, </span>
<lb n="174"/><span>Agus soillseachaidh sí ar Éirinn.</span></p>
<lb n="175"/>
<lb n="176"/><p><span>Rádh deiridh.</span></p>
<lb n="177"/>
<lb n="178"/><p><span>Agus a' bunadh a thoisigh ar an obair mhaith </span>
<lb n="179"/><span>chéimeamhail seo, ag tabhairt na Gaedhlice </span>
<lb n="180"/><span>ar ais go hÉirinn agus ag dréim lé Éirinn a </span>
<lb n="181"/><span>bheith mar bhí sí sul ma rabh Béarla ar bith </span>
<lb n="182"/><span>ann, fad-saoghail agus sláinte dóbhtha ar fad </span>
<lb n="183"/><span>agus ar leithead na hÉirinne, onóir agus céim ar </span>
<lb n="184"/><span>a' tsaoghal seo agus flaithis Dé i ndéidh a </span>
<lb n="185"/><span>mbáis.</span></p>
<lb n="186"/>
<lb n="187"/><p><span>MÁIRE MÁIRTÍN.</span></p></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Caint Chumaisg - Dubh-shlán lucht' an Bhéarla.

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Caint Chumaisg - Dubh-shlán lucht' an Bhéarla.

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
