Historical Irish Corpus
1600 - 1926
Historical Dictionary of Irish
Search the corpus
Browse the Text Archive 1600-1926
Sgéalaidheacht. Sgéal Thomáis na Claise.
Title
Sgéalaidheacht. Sgéal Thomáis na Claise.
Author(s)
Féach ainm cleite,
Compiler/Editor
Laoide, Seosamh (Lloyd, Joseph H.)
Composition Date
1901
Publisher
Connradh na Gaedhilge
Téacs
Comhad TEI
Gnáth-Théacs
Comhad ePub
Search Texts
Enter word/phrase
Search Type
Headword
Standardised
Exact match
Phrase
Word Type
All
Adjective
Noun
Preposition
Pronoun
Verb
Verbal Noun
Poetry/Prose
Both
Prose
Poetry
Set Dates
1600
1926
<L 54> SGÉAL THOMÁIS NA CLAISE. Bhí Tomás sásta go leór leis an margadh, agus chuaidh sé chum comhnaighthe i dtigh an gharrdhanóra, agus go deimhin budh chúra- mach críochnamhail gasta an buachaill é ag foghlaim a cheirde. An chéad bhliadhain níor leog sé Domhnach ar bith thairis gan dul go dtí an t-aifreann, agus deireadh sé a phaidreacha gach maidin agus oidhche. An dara bliadhain chuir sé aithne ar bheirt bhuachaillí óga do'n chathair, agus chaitheadh sé an mhéid aimsire agus dob' fhéidir leis 'na gcomhluadar. Dob' olc an comhluadar do Thomás na fir óga úd, mar is amhlaidh bhídís a' magadh faoi Thomás agus a chreideamh, agus ag déanamh aithrise ar na h-Éireannaigh agus a mBéarla. Is gearr gur éaluigh an nós céadna ar Thomás na Claise, agus thug sé iarracht ar fhuaim a chainte d'athrughadh, agus é ag iarraidh labhairt tré pholláiríbh a shróna. Níor bh'fhéidir aon mhasladh níos mó do thabhairt dho 'ná a rádh leis gur bh'fhear Gaedhealach é; i n-aon fhocal do dhein sé aithris ar nósaibh na bhfear óg úd. Nuair a bhí a théarma suas leis an ngarrdhanóir, bhí cuid mhaith airgid aige. Bhí ráfla amuigh ar Stát Calafóirne an t-am sin go raibh saoghal maith ag gach aon duine ann, agus gur bh'fhurusda mórán airgid do chnuasaigh ann. Do ghluais Tomás na Claise chum siubhail agus níor stad sé cós riamh 'ná choidhche nó gur shrois sé Cathair na n-Aingeal i Stát Calafóirne. <L 55> Fuair Tomás obair n'a mhaor os cionn garrdha fíneamhna do bhí ag fear saidhbhir, timcheall sé mhíle o'n gcathair, gur bh'ainm do Acton. Saghas Éireannaigh dob' eadh é, ó 'níos amach, agus bhí sé chomh dubh le muic i gcoinne Chatoilice, acht níor chuir rud beag do'n tsórt sin aon bhuaidhirt ar Thomás na Claise. Bhí meas mór ag Acton ar Thomás, mar do mholadh Tomás leis gach nídh adeireadh sé i gcoinne na gCatoiliceach, agus ní chrosadh sé é, 'pé rud adeireadh sé leó; ní raibh de chlainn 'san tsaoghal ag Acton acht aon inghean amháin; bhí sí timcheall le hocht mbliadhna déag d'aois, agus í 'na cailín óg álainn. Nuair bhí Tomas 'san tigh suas le trí ráithe, bhí sé féin agus an cailín óg ag suirghe le n-a chéile. Ní leigfeadh an eagla dho í d'iarraidh ar a hathair, mar bhí an-chion ag an athair uirri; cad do dheineadar acht éalódh le n-a chéile go Cathair na n-Aingeal, chuadar go dtí breitheamh, agus do pósadh le n-a chéile iad. Annsain chuir bean Thomháis sgéala ag triall ar a h-athair ar an mbeart do dheineadar, agus ag iarraidh a bpárdúin dóibh araon. Bhí an t-athair cráidhte, acht 'sé brígh an sgéil gur thug Acton maitheamhnas dóibh, agus gur ghlac sé Tomás na Claise mar chliamhain chuige; agus d'fhág sé an talamh go léir agus gach uile shaidhbhreas d'á raibh aige ag an lánamhain óg, nuair a fuair sé bás. Bhí Tomás na Claise an uair sin agus budh mhór é a mheas air féin, Bhí sé a' déanamh móráin fíona, agus 'gá dhíol go daor. Bhí aon mhac amháin aige, agus nuair a bhí an garsún dá bhliadhain déag d'aois, fuair a mháthair bás. Timcheall na h-aimsire úd do cheap Tomás fíon nua, agus thug sé mar ainm air Angelica Wine. Bhí a ainm i n-áirde ar fud an stáit mar gheall ar an bhfíon nua do cheap sé. Bhí mórán talmhan agus airgid aige nuair a fuair a bhean bás. Chuir sé an mac ar sgoil Sasanaigh do bhí ins an áit sin, agus d'fhás an buachaill suas gan chreideamh 'ná eólus ar Dia aige act chómh beag is dá mbeadh sé na phágánach. Níor chuir Tomás féin aon tsuim i n-aifreann ná i n-ord lé mórán de bhliadhan- taibh, acht amháin nuair a labhradh sé lé heasonóir ar na sagairt agus ar a gcreideamh. Bhí sé a' bailiughadh óir agus airgid 'na charnaibh; bhí an saoghal ar a thoil féin aige, nó gur bhuail doigh 'san chroidhe é aon oidhche amháin timcheall meadhóin na hoidhche. Ní raibh 'san tigh an t-am sin d'oidhche acht a mhac, agus cailín aimsire Gaedhealach, gur bh'ainm di Máiréad Ní Ghormacháin; bhí an cailín so mar thigheasach ag Tomás na Claise lé trí bliadhna. Máire a ghlaodhach sé mar ainm uirri. Bhí muinighin mhór ag Tomás as an gcailín úd, agus chuireadh sé d'fhiachaibh uirri dul go dtí an t-aifreann gach Domhnach, agus mar an gcéadna, dul chum faoisdine go minic; ní mar mhaithe leis an gcailín bocht do dheineadh sé an nídh sin, acht mar adubhairt sé go minic, i gcóir nach goidfeadh sí aon nídh uaidh. An oidhche úd gur bhuail an tinneas croidhe é, do ghlaodh se ar a mhac chuige, agus d'innis sé do gur shaoil sé go raibh sé ag fághail bháis, agus gur mhaith leis an sagart do theacht chum é d'ollmhúghadh chum báis. "Arú, a amadáin, bíodh ciall agat," ars' an mac, "ní fhéadfadh an sagart aon mhaitheas do dhéanamh dhuit. Má theasduigheann aonne uait, tabharfad an ministir chugat." "Ní theasduigheann aon mhinistir uaim acht an sagart," ar a athair leis, "agus iarraim, ar son Dé, ort dul ar a lorg dhom." "Mise, an eadh! dhul ag iarraidh an tsagairt duit," ars an mac, "dob' fheárr liom thú d'fheicsint fuar marbh os comhair mo shúl 'ná an sagart a bheith agat." <L 56> "Imthigh leat as mo radharc, is gan sliocht ná séan ná rath ort," ars' an t-athair, agus do chuir sé míle mallacht ar mhullach a chinn anuas. "Ní dhéanfad corraighe as an áit seo," ars' an mac, "is má thagann an sagart annso isteach, cuirfead an dá ph'léar atá ins an ghunna tríd siar." "A Mháire! a Máir' Ní Ghormacháin, tar chugam annso," arsa Tomás na Claise. Mac Mic Mháiréide Ní Thaidhg. (Ní críoch).
19 Dawson Street, Dublin 2
D02 HH58 +353 1 676 2570 info@ria.ie
Cookie Use
Website developed by Niall O'Leary Services
