Historical Irish Corpus
1600 - 1926
Historical Dictionary of Irish
Search the corpus
Browse the Text Archive 1600-1926
Filidheacht. Duan an Ólacháin.
Title
Filidheacht. Duan an Ólacháin.
Author(s)
Ó Gliasáin, Tomás, Ó Donnchadha, Tadhg
Compiler/Editor
Laoide, Seosamh (Lloyd, Joseph H.)
Composition Date
1899
Publisher
Connradh na Gaedhilge
Téacs
Comhad TEI
Gnáth-Théacs
Comhad ePub
Search Texts
Enter word/phrase
Search Type
Headword
Standardised
Exact match
Phrase
Word Type
All
Adjective
Noun
Preposition
Pronoun
Verb
Verbal Noun
Poetry/Prose
Both
Prose
Poetry
Set Dates
1600
1926
<L 53> DUAN AN ÓLACHÁIN. Ag seo duan Tiobóid Phádraig agus Mhathghamhna .í. triúr ba ghnáth i dtigh an tábhairne go suairc saobh-nósach; agus ar n-ól a sásaimh dhóibh, is amhlaidh bhídís, fear aca dall droch-radhairc, fear liodartha lag-chosach, agus an tríomhadh fear baoiseach buan-bhalbh; ionnus gurab ar shubstaint an triúir seo atá an eachtra so im' dhiaidh: 1. Thárla i Luimneach le chéile I n-éinfheacht i n-aimsir siosóin, Triúr nár bh'annamh i dtigh an tábhairne, Mathghamhain, Pádraig agus Tiobóid. 2. Mathghamhain an tan d'ibheadh a dhóthain Ní bhfaghadh fear eolais a thuigsin I mBéarla ná i dteanga a mháthar, Acht amháin “gibé ar bith é.” 3. Contrárdha bhíos Tiobóid, Ní bhíonn agó 'na fhocail, Ní chailleann ball d'a chréachtaibh Acht gur tréith lag a chosa. 4. Gidh mór súla Phádraig Is iad áluinn le feicsint, Tar éis slogtha na gcopán Fad a leath-lámh ní fheiceann. 5. Suidhid ar chlar na póite Is goirid an cárt 's an pota, Slogaid an piúnt 's an cnaigín Mar do bhí a taithighe aca. 6. Ar bhlaiseadh an leanna do Thiobóid Is plubóg de'n uisge bheathadh, Do-bheir sé an Tríonóid Gurab í sin beoir is fearr sa chathair. 7. “Má's í,” arsa Pádraig “Ibhimís lán ár gcroiceann Annso go meadhón oidhche 'S téidheadh an giuistís dá chrochadh.” 8. “Maith an chaint,” arsa Mathghamhain, Is é féin leath-shúgach roimhe sin, “Bímís sealad go súgach, Is leanaimís dúthchas ar sinsear.” 9. Ibhid deoch ar a chéile 'S ní féidir liom innsin Cá mhéid uair gan seachrán Do ghabh an copán timcheall. 10. Mar sin dóibh le carrbhas 'S le hadughadh an phíopa, Do caitheadh leó go gáireach An lá agus cuid de'n oidhche. 11. Dar liom is maith an comhrádh Adeir an Págánach sa Laidin; “Mar a mbíonn an spórt 's an sólás Go mbíonn an dólás 'na aice.” 12. Ar a deich dhe'n chlog go trom-éiseach Tig an droiméir go tapaidh, Is deir,“Gach duine d'a lóisdín No i gcórdaíbh go maidin.” 13. “Is mise milleadh,” arsa Tiobóid, “Is bead fá thrioblóid go maidin; <L 54> Dá bhfaighinn saidhbhreas na dúithce Ní dhéanfainn siubhal ná aistear. 14. “Is measa mise,” arsa Pádraig, “Gidh nár liom le n-innsint; Thar doras amach ní léir dam Aonfrud acht oidhche. 15. Do rinne Mathghamhain gáire Nuair chonnairc cás na beirte; Duine aca lag-chosach cainteach; Is duine eile dall le meisge. 16. Do labhair Tiobóid go cráidhte, “Cad is fearr dúinn do dhéanamh; A Mhathghamhain chroidhe na páirte Is nár dúinn ár sgéalta.” 17. “Gibé ar bith é bí thuas ar mo ghualainn, 'S ní dhéan duanaireacht bréige, Is mé ag sodar fá dhroch-ualach Gibé ar bith é luadar do dhéanfad.” 18. Do rinneadh marcach de Thiobóid 'S níor iarr stioróip ná giorta; “Och, ochón!” arsa Pádraig, “Cá bhfágfaidh sibh mise?” 19. “Beir thíos ar mo chlóca, No ar íochtar chóta an duine, Is lean sinn tríd an tsráid Mar dhall gan súil i gcloigeann.” 20. Mar sin dóibh go sásta Go rángadar an geata; “Zounds”, arsa an Gall-fhear, “It's Satan incarnate”, And cries,“A monster, a monster!” 21. Do labhair Tiobóid go héasgaidh, 'S ní hé a chuid Bhéarla bhí ar iarraidh; Is Mathghamhain faoi 'na sheasamh, Is é ag feachad 's ag fiaradh. 22. “I am no monster Nor counterfeit Devil, But a country gentleman Both honest and civil 23. Who, coming up street By chance got a fall And broke both my legs, O, fortune dismal!” 24. “Who is he that carrieth thee?” Asketh the soldier, Dubhairt seisean,“For my money I hired the porter.” 25. “What's he that follows thee?” Instances the sentry. “A blind harper, says he, “That plays for the gentry.” 26. Mar sin dóibh, ar éigin Do léigeadh iad thar geata; Is díombuidheach do bhí Mathghamhain De chaint droch-mhúinte an mharcaigh. 27. Mar adubhairt gan chontabhairt Gur portúir é do cheannuigh, Do theilg Tiobóid uasal Dá ghualainn sa lathaigh. 28. Annsin do gheall Tiobóid Leath-choróin mar luach saothair Dá mbeireadh é d'a lóisdín Is do mhóidigh sin ar vade mecum. <L 55> 29. Do ghlac Mathghamhain a ualach An dara huair go háimhleisg, Is do rug Tiobóid d'a lóisdín Ar bhinn clóicín ag Pádraig. 30. Nuair do shuidh Tiobóid 'na chathaoir Is é gan faitchíos gan dochmadh, Is maith do chóruigh a mharcaigheacht, Is fear ealadhan le deochaibh. CEANGAL. 31. Do-chím gur tubaisteach turus an óil seo ghnáith; Do-chím na hiosgada uireasbach fór-lag tláith; Do chím an duine le daille gan treoir sa tsráid, 'S an tríomhadh duine gan focal 'na bheól ar áird. 32. 'S a Chríost cá'r mhiste sin tuitim le cródhacht lámh, No le gníomh oirdheirc chuirfeadh me ar nós an bháis? Acht duine le daille, le hiomarca an ólacháin, Gan siubhal gan mhire gan friotal, is d'reoil an cás. Tagra Is fada me ag braith ar an duan so an ólacháin do chur i gcló, acht ní bhfuaras caoi go dtí anois. Nach iongantach nár cuireadh i gcló cheana é, — ní fhaca féin i gcló é go háirithe — mar tá sé coitcheann go leór ins na leabhraibh lámh? Tá sean-chóib de agam féin. Fuaras i gCo. Chorcaighe é. Do-gheineas-sa coimhmheas idir é sin agus sé cinn eile do fuaras i leabhraibh lámh i nAcadaimh Ríoghdha na hÉireann. Tháinig ceithre cinn díobh-san ó Chontae an Chláir; ceann amháin aca ó Chontae Phuirt Láirge, agus níor ró-mhaith an ceann é; agus do réir an chinn eile is ann a fuaras é ná curtha síos ag Micheál Ó Longáin. Ní raibh puinn deifridheachta eatorra go léir i lár an duain, acht bhí cuid aca nach raibh acht ceathramha amháin sa cheangal orra, agus ceann no dhó nach raibh aon réamhrádh leo. Tá an duan so i mbéalaibh na ndaoine fós i gCo. an Chláir mar d'inis Tomás O hAodha dham gur ghabh duine éigin mar aiste labhartha é ar Fheis Shráide na Cathrach, an samhradh so chuaidh thorainn. Tá mearbhall orm i dtaobh ughdair an duain seo. Is é adeir Tomás O hAodha liom gur dóigh leis gurab é Tomás O Gliasáin do cheap é. Is follus as an dán féin gur i gCo. an Chláir do ceapadh é, agus is ann do rugadh agus do tógadh Tomás O Gliasáin. Acht b'é Tomás O Gliasáin féin do sgríobh ceann de na leabh- raibh 'na bhfuil an duan so 'san Acadaimh agus ní abair gurab é féin do cheap é. Ní'l ainm an ughdair thíos i n-aon leabhar dá raibh agam-sa acht amháin i leabhar an Longánaigh. Ní'l an réamhrádh thuas aige-sean i n-aon chor, acht táid na ceathramhna so 'na ionad: “Séamus English cct. A Bhráthair na Faire, a Dhiarmuid, Ag a mbíonn biadh agus daoine, Coin is gadhair is coileáin, Go for-fháilteacht id' thimcheall. Seo chugat ó Shéamus Faide saoghail agus sláinte; Gabh agat gan ghruaim An duan-so ó shliocht an dána: Thárla &c.” Ní fheadar éinnídh mar ghioll ar an Séamus so, ná ní fheadar cia'r bh'é Diarmuid acht chomh beag. “le haiteas an phíopa,” a tá im' chóib féin. “Le fíor-tharrang an phíopa,” i gceann eile. “adeir an sean-rádh.” “Gach n-aon.” “No go mbeidh a muiníl i gceapaibh.” “Ar bhfeicsint cás.” “Beir-se thiar.” “Is lean-sa san tsráid sinn.” “Ars an geatóir.” “Gan siubhal gan aistear ná focal 'na bheól ar áird.” Sin é a bhfuil eatorra go léir gur fiú é teacht thairis. Tadhg O Donnchadha
19 Dawson Street, Dublin 2
D02 HH58 +353 1 676 2570 info@ria.ie
Cookie Use
Website developed by Niall O'Leary Services
