Historical Irish Corpus
1600 - 1926
Historical Dictionary of Irish
Search the corpus
Browse the Text Archive 1600-1926
Domhnall Ó Laoghire agus na Mná Sídhe.
Title
Domhnall Ó Laoghire agus na Mná Sídhe.
Author(s)
Féach bailitheoir,
Compiler/Editor
Mac Néill, Eoin
Composition Date
1895
Publisher
Connradh na Gaedhilge
Téacs
Comhad TEI
Gnáth-Théacs
Comhad ePub
Search Texts
Enter word/phrase
Search Type
Headword
Standardised
Exact match
Phrase
Word Type
All
Adjective
Noun
Preposition
Pronoun
Verb
Verbal Noun
Poetry/Prose
Both
Prose
Poetry
Set Dates
1600
1926
DOMHNALL Ó LAOGHAIRE AGUS NA MNÁ SÍDHE. Amach san lá do bhí Domhnall agus a mháthair ag ithe lóin bhig dhóibh féin, agus cia bhuailfedh isteach acht duine muintire dar bh'ainm Seumus O'Maoildhomhna', ag iarraidh iasacht' cléibh chun rud beag leasughadh do chur amach. “Bail ó Dhia oraibh,” ar Seumus. “Dia 's Muire dhuit,” ar siad araon. “Cionnus tá tú?” “Druid síos chun na teineadh,” ars an bhean aosda. “Tá an lá fuar; do bhí sioc aguinn aréir.” “Do bhí, am' bhaisteadh, acht cia'n t- iongantas? Ná fuil an geimhreadh orainn anois?” “Bhfuil aon sgeul nuadh agat, a Sheumuis?” ar Domhnall. “Mhaisead, go bhfóiridh Dia orainn! tá droich-sgeul agam, agus go deimhin ní maith liom é — tá leanabh Mhichíl Uí Chonchubhair marbh.” “Marbh airiú! cia dubhairt é sin?” Do bhí mé shíos ag an tráigh ó chianaibh fa dhéin teascáin mhúraigh, agus do bhí Seaghán Buidhe ann rómham, agus is é d'innis dom an sgeul. Dubhairt sé go bhfuair Micheál an leanabh fuar le n-a thaoibh, 'nuair dhúisigh sé ar maidin. Do bhí Seaghán ag an dabhach fa dhéin ualaigh ghainimh, agus 'nuair do bhí sé ag teacht tríd an “Leacht,” do bhí Micheál agus a bhean amuigh 'san sráid ag lúirigh agus ag béicigh, agus na comharsain go léir bailighthe timchioll, agus truagh an domhain aca orra.” “O, bhó, bhó! nach mór an trioblóid do thuit ar na daoinibh bochta! Brisfidh Micheál a chroidhe i ndiaidh an leanaibh, do bhí sé chomh ceanamhail sin air. Go deimhin is truaigh- mhéileach an sgeul atá agat, a Sheumuis.” D'fhan siad annsan ag caint le chéile ar feadh tamaill bhig, acht do shaoil an bhean aosda go raibh sé ro-fhada, mar do bhí eagla uirre go gcuirfeadh an garlach liúgh as san tseomra, agus dubhairt sí le Domhnall. “Cuir do chasóg ort agus buail síos chu' tighe an chuirp. B'fhéidir go bhfaigheadh Micheál gnó icínt dhíot.” D'éirigh Domhnall agus do chuir sé é fein i gcóir, agus do thóg Seumus an cliabh, agus d'imthigh siad amach le chéile. Do bhuail Domhnall síos, agus 'nuair do tháinig sé chun tighe Mhichíl Uí Chonchobhair do bhí an leanabh leagatha amach 'san chliabhán 'san chistean, agus a mháthair ag gul agus ag caoineadh ós a cheann, agus na comharsain bailighthe isteach chun an tóraimh. Níor leig Domhnall aon rud air ar dtús, agus do bhí an-truagh aige le Micheál, acht tar éis tamaill do chuaidh sé chun na teineadh ag cur smeachada ar a phíopa agus 'nuair d'iompuigh sé siar aríst d'fheuch se ar an “ngaisgidheach” 'san chliabhán, agus do chuir se sgairt gháire as agus annsan sgairt eile, ar nós gur shaoil na daoine ar fad go raibh dé imthighthe as a chiall. Annsan do bhuail sé amach, agus do bhí na daoine istigh ag deanadh iongantais de'n rud dána do dhein sé. 'Sé so an chiall do chuir Domhnall an sgairt as: nuair d'fheuch sé ar an gcliabhán, 'sé an rud do chonnaich sé ann — dreannachán beag críonna agus feusógaidhe fada air, agus a leath-shúil osgailte ag faire ar gach uile chor do chuireadh Domhnall as. Do shaoil na daoine eile gur bh'é leanabh Mhichíl Uí Conchubhair do bhí ann, acht níor mhar sin le Domhnall. Do tháinig fearg mhór ar Mhicheál bocht, agus dubhairt sé nár shaoil sé go ndeanfadh aoinne' a leithéide sin do rud air — magadh do dheanadh faoi mar gheall ar an trioblóid do chuir Dia air — agus do <L 157> bhí sé ag leanamhaint Domhnaill chun sásaimh do bhaint dhe, 'nuair tháinig duine icínt roimhe 'san dorus agus chonghbhaigh istigh é. D'fhan Domhnall ar fud na sráide nó gur thuit an oidhche, acht do bhí na daoine go léir ag dul i leath-taoibh uadh, mar do bhí sé imthighthe amach air go raibh sé éadtrom. D'fhan sé 'san tóramh go timchioll an mheadhóin oidhche, agus annsan do chuaidh sé abhaile ag rádh leis féin, “Taisbeánfaidh mise dhóibh ar maidin a márach ná fuil mé as an slighe i n-aon chor.” (Le bheith ar leanamhaint). NOTES. Leasughadh, "manure;" literally, improvement. ó chianaibh (pronounced ó chianach), "a while ago." teascán, "a small load." múraigh, gen. of múrach, "seaweed." truaighmhéileach, "pitiful." buail síos, "strike down;" meaning walk or proceed down. In English there are such experessions as "He struck out westward," agus c. sgairt gháire, "a loud burst of laughter." féasógaidhe, "whiskers;" for feusóga, plural of feusóg, "beard." go raibh se éadtrom, that he was "light" or gone wrong in the head. Tomás O'H-Aodha.
19 Dawson Street, Dublin 2
D02 HH58 +353 1 676 2570 info@ria.ie
Cookie Use
Website developed by Niall O'Leary Services
