Historical Irish Corpus
1600 - 1926
Historical Dictionary of Irish
Search the corpus
Browse the Text Archive 1600-1926
Ni ar Dia a bhuidheachas. (ar leanamhain.)
Title
Ni ar Dia a bhuidheachas. (ar leanamhain.)
Author(s)
Ó Laoghaire, Pádruig,
Compiler/Editor
Mac Néill, Eoin
Composition Date
1894
Publisher
Connradh na Gaedhilge
Téacs
Comhad TEI
Gnáth-Théacs
Comhad ePub
Search Texts
Enter word/phrase
Search Type
Headword
Standardised
Exact match
Phrase
Word Type
All
Adjective
Noun
Preposition
Pronoun
Verb
Verbal Noun
Poetry/Prose
Both
Prose
Poetry
Set Dates
1600
1926
<L 134> “NÍ AR DIA A BHUIDHEACHAS.” (Ar leanamhain.) Do bhí sé ar buile, — beirios ar an spréig le n-a láimh chlé, agus séideas cómh hairth- inneach soin í gur spréach sí. Séideas arís agus léimeas smeachaid do'n dearg-lasair isteach i n-a ucht, mar do bhí burllach a léineadh ar leathadh, agus dóghas é láithreach. Do chongaibh sé greim ar an spréig ámh, agus brúghas an lasair síos i mbéal na píopa agus tarraigeas, tarraigeas, tarraig- eas, ar chuma gur geárr go raibh deatach ag éirighe go gorm glórmhar n-a shlamaircidhibh os cionn a chínn. Annsan do bhí sé ar a thoil. Do shuidh na daoine go léir ag breithniughadh ar an múr ag luasgadh os a gcomhair, agus é ag teacht isteach go mear. Do bhí Dómhnall ag diúdadh a phíopa agus gan aon duine ag cur chuige ná uaidh. Níor bh'fhada gur éirigh stailc dá phíopa ámhacht, do tharraig sé í dár ndóigh ar chnámh a dhíchill, acht níor bh'fhiú dhuit feuchaint ar an ngal bheag bháis do bhi ag teacht amach aisti. Annsan do chuir sé sgrugal ar féin, is róibheag ná'r chean- gail a bhéal íochtair dhá bhéal uachtair le doic tarraigthe acht ní raibh brígh i n-a ghno. “Faghbhadh duine éigin réiteoir dom — ar son Dé faghbhadh!” ar seision, agus do luigh sé níos dúluighthe ar an dtarrac; i n-aghaidh bheith ag baint an tsalachair as poll na píopa, is amhlaidh bhí se ag a dhaingniughadh ann — gan coinne leis gan aimhreas. Faoi dheiriodh, 'nuair do fuair sé an séan sgartha le n-a shaothar, agus go raibh ag dul de, dhá thréine luigh se chuige, do thóg sé an diuid as a bhéal, agus do ghlaoidh go hairthinneach ar dhuine éigin, réiteoir d'fhaghbháil do. D'imthigh triúr nó ceathrar de bhuachaillidhibh go ruig páirc do bhí lán de thráithnínidhibh, acht do bhí sé steanng maith uaidh-san. D'fhan seision ag feithiomh orra go dtiocfaidís thar n-ais, anois ag cur na píopa ion a bhéal, agus arís ag a baint as, agus arís eile ag sáthadh a lúidín innti d'fheuchaint a raibh motháil an teais imthighthe aisti. 'Nuair do chuaidh fuil thar feitheamhantas aige, do léim sé féin thar chloidhe isteach; seo ag cuartach é anonn 'sanall, agus bior ar a shúilibh le faghairt chun faghbhála, dhá mb'fhéidir. Do bhí rath ion áiriomh air fá cheann tamaill — fuair sé brobh cuibheasach reamhar, agus do sháthuigh i gcró na píopa é go tapaidh. Annsan thug sé fogha faoi n-a tharrac, acht d'fhan an brobh mar a bhí, agus níl chorróchadh as a lúndrachaibh. Do thréall sé an ath-uair, acht b'é an sgéal céadna é. I ndeiriodh stractha dho, bhris an tráithnín go caillthe air, istigh i gcró na píopa. Do léim sé i n-a chaoir bhuile thar chloidhe, ní raibh fulag (= fulang) na foidhne aige, agus do chaith an diuid fad a urchair amach annsan mhuir mhóir. Ní raibh méam as aonneach le heagla bhruighne, mar do bhí togha an eolais aca go léir ar Dhomhnall, agus cad é an saghas b'eadh é, 'nuair do bheidheadh sé amuigh leis féin. (Tuilleadh). <L 135> Nótaidhe. 1 go hairthinneach: go fír-fheargach. 2 burllach = brollach. 3 slamairce: fleasg. 4 breithniughadh: breath- nughadh. 5 diudadh = diugadh = ól = caitheamh; (5a) sgrugal: muineál fada. 6 doic: deacracht. 7 réiteoir: brobh, tráithnín nó aon nídh eile réitigheas cró phíopa bheidheadh achrannach. 8 dúluighthe; daingne duthrachtaighe. 9 diuid : píopa gearr-chosach. 10 go ruig = do ruig = go dtí. 11 steanng = síneadh = tamall. 12 thar n-ais = ar ais. 13 motháil = mothbháil = mothughadh. 14 fei- theamhantas: 'nuair do chuaidh fuil thar f. = 'nuair nach bhfeudfadh foighdeadh a thuille. 15 faghairt: ionann faghairt annso agus fuinneamh no fuadar; do bhí f. air chun gnótha. 16 brobh: giob seang seargtha de thuighe nó d'fhéar. 17 Lúndrachaibh: ionad suidhte nó bunáit. Gnothuighte san uimhir iolraidh amháin. 18 méam: gíog no corrughadh. Padruig Ó Laoghaire.
19 Dawson Street, Dublin 2
D02 HH58 +353 1 676 2570 info@ria.ie
Cookie Use
Website developed by Niall O'Leary Services
