Historical Irish Corpus
1600 - 1926
Historical Dictionary of Irish
Search the corpus
Browse the Text Archive 1600-1926
West Cork Irish. Ní ar Dia a Bhuidheachas.
Title
West Cork Irish. Ní ar Dia a Bhuidheachas.
Author(s)
Ua Laoghaire, Peadar,
Compiler/Editor
Mac Néill, Eoin
Composition Date
1894
Publisher
Connradh na Gaedhilge
Téacs
Comhad TEI
Gnáth-Théacs
Comhad ePub
Search Texts
Enter word/phrase
Search Type
Headword
Standardised
Exact match
Phrase
Word Type
All
Adjective
Noun
Preposition
Pronoun
Verb
Verbal Noun
Poetry/Prose
Both
Prose
Poetry
Set Dates
1600
1926
WEST CORK IRISH NÍ AR DIA A BHUIDHEACHAS. Le Pádruig Ó Laoghaire. Do bhí mórán daoine uair ag tógaint mhúir i mBréantráigh le hais na n-Aoraidhe. Do bhí ana-tharrac (= an-tarrung) ag an muir agus ana-chuid mhúir ar bharra-taoide, acht níor leómhtha d'aon-neach teacht i n-a ghar ná i n-a ghaor. Do bhí na daoine go léir ar na splínceachaibh ag faire ar a theacht is- teach; acht dhá fhoídnighe a bhfaireachas agus a a bhfaireachán, 'seadh is móide d'fhan an múr mar a bhí aige, ag luasgadh le cois calaidh, anois ag breith suas ar an áit mar a raibh na daoine ag suidhe nó ag seasamh; an nóimiot i n-a dhiaidh, thaghadh tonn tois cnoic — ag treabhadh agus ag treun-ghluasacht, ag briseadh ar na builgibh, ag baint fuama agus fothraim as cloich agus carraig, nó ag spreuchadh agus ag spriúchadh, ag cur cubhair suas ar bhán ghlas. “Ní fhanfad-sa annso a thuilleadh,” arsa Domhnall O'Ceallaigh, “dá raghadh an saoghal i dtóin na fuiseoige. Atáim annso ó leaith na hoidhche aréir agus gan pioc dá bharr agam, agus an diabhal díom d'fhanfaidh an oiread eile im' amadán agus mo bholg bocht buailte ar chnámh mo dhroma — cad dob' áil libh annso?” ars' eisean leis an gcuid eile bhí i n-a fhochair. “Is gearr go dtiocfaidh an múr isteach a bhuachaill,” arsa Piaras Paor. “Beidh sé go léir againne agus tusa i n-a iongnais, ag troid le hiongnaibh do chos nó (= ó) nár fhanais — 'sé sin má taoi ar tí imtheacht ort a bhaile.” “An Fear Mór go mbeiridh leis an múr!” arsa Tadhg Beag, “mar an sinn atá ithte suas le cráidhteacht agus ciapthacht aige ó bheith ag feitheamh annso i bhfuacht agus i bhfeannaid.” “Atá an ghaoth ag athrughadh agus an mhuir ag ciuiniughadh,” arsa Pádraig O'Loingsigh. “Cad é sin deiri?” arsa Domhnall Ó Ceallaigh, ag cur cluaise air féin. <L 103> “Deirim,” ars' an fear eile, “go bhfuil an ghaoth ag ionntráil.” “Is mithid di soin,” arsa Domhnall, “mara bhfuil fonn uirri luighe chun guir ar fad 'san áird i n-a bhfuil sí le breis agus coigthidheas — Is dóigh liom,” ars' eisean arís, thar éis stad tamall agus feuchaint i n'(-a) thimcheall, “go bhfanfad seal eile, dá dtuiteadh an bolg asam le hocras agus le híotain, agus is é mo thuairim nach fada eile uadh anois agus cá misde dhó — cad eile atá le deunamh aige?” Do sceart gach n-aon ar gháirídh iar gclos an ráidh se dhóibh. “Cogar, a Dhiarmaid,” ars' eisean le Diarmaid Mac Amhlaoibh, ag breith ar bhrollach léineadh air, agus ag a thabhairt leis ar fód faoi leith — “Cad is gnó agat díom?” arsa Diarmaid. “Ní'l aon ghnó i n-aon chor,” ars' eisean, “acht an mbeidheadh leath-seach agat i dtóin do phíopa? Atáim seithte — ag dul as mo chroiceann, a dhuine! de cheal aon seach amháin, fad thug Dia lá dham.” (Tuilleadh). Nótaidhe. 1 Tógaint = tógbháil 2 Barra taoide = barr-taoide, uachtar taoide, uachtar na mara. 3 níor leómhta d'aonneach = níor lámhtha d'aonneach [lámhaim = leigim]. 4 splínc = carraig ghéar gharbh. 5 foíghne nó foidne = foighid = fad-fhualaing. 6 mar a bhí aige = 'san módh i n-a raibh sé; mar a raibh aige = san áit i n-a raibh sé. 7 ag breith suas = beag nach ag rochtain. 8 tois = toirt = méid. 9 spreuchadh, ag léim mar bheidheadh mion-splannacha as iarann dearg 'nauir buailfidhe leis an órd ar an inneoin é; spriúchadh, caitheamh, caitheamh capaill nó múla. 10 dá raghadh an saoghal i dtóin na fuiseoige : is ait agus is ainchneasta an rádh é seo, agus ní mó ná maith do thuighim cionnus do tháinig se chun na céille atá air láithreach do bheith air. Is ionann é agus cibé nidh do thiocfaidh as dam; cibé rud - maith no olc, agus is cuma liom cia 'ca - is tagtha as dam. 11 pioc dá bhárr = aonnidh dá shochar. 12 an oiread eile = an chomhfhaid chéadna. 13 Cad dob' áil libh annso? = Cad is gnó abaigh 'san áit seo? 14 an Fear Mór = an diabhal. 15 Feannaid = peandáit .i. pianáit. 16 deiri = 'deirir' i leabhraibh. 17 ionntráil = athrughadh. 18 do sceart = d'éigh. 19 ar fód faoi leith = i leath-taoibh. 20 Cad is gnó agat díom? = Cad é an gnó atá agat díom? = Cad do b'áil leat díom? (Feic N. 13). 21 seithte no seighte = tabhartha, tnáithte [jaded (?)]. 22 de cheal = d'easbaidh. 23 seach = gal. 24 fad thug Dia lá dham = feadh an lae = do rith an lae uile. Is gointe agus is géire i bhfad 's i bhfad an céad rádh ná ceachtar do'n bheirt eile.
19 Dawson Street, Dublin 2
D02 HH58 +353 1 676 2570 info@ria.ie
Cookie Use
Website developed by Niall O'Leary Services
