Historical Irish Corpus
1600 - 1926
Historical Dictionary of Irish
Search the corpus
Browse the Text Archive 1600-1926
Imthiacht Dheirdre la Naoise agus Oidhe Chloinne Uisneach
Title
Imthiacht Dheirdre la Naoise agus Oidhe Chloinne Uisneach
Compiler/Editor
Ó Buachalla, Breandán
Composition Date
1805
Publisher
(Tübingen: Niemeyer Verlag, 1962)
Téacs
Comhad TEI
Gnáth-Théacs
Comhad ePub
Search Texts
Enter word/phrase
Search Type
Headword
Standardised
Exact match
Phrase
Word Type
All
Adjective
Noun
Preposition
Pronoun
Verb
Verbal Noun
Poetry/Prose
Both
Prose
Poetry
Set Dates
1600
1926
{N ZCP29 114-154} {L 120} {B 1805-09ls 19T} {G L} {U 0401} {C Prós} {M 8} Imthiacht D<h>eirdre la Naoise agus Oidhe Chloinne Uisneach 1. Feacht naon ro luidhe Conc<h>ubhar mhac Fachtna rí Uladh agus maithe na Craobhruaidhe chum fleadha go tigh Fheidhlim mhic Doill ard sgéaluidh<e> an rígh agus ba subhach soimheanmnach an rí agus a mhuinntir ag caitheamh na fleidhe sin a ttigh an ard sccéaluidhe<e> le ceólta caoimh na noirfideach agus le binneas glór na mbard 's na nollamh, re haoibhnios ur- labhra agus seanachais na suadh agus lucht léighte caoineach leac agus leabhar; re tuar na ndruadh agus lucht áirimhthe ré agos rean. Agos an tráth bu suthach sáimh comhdháil go coit- chionn tárla go rucc bean Fheidhlimi inghion áluinn iolchrothach le linn na fleidhe. Éirghios go hathlamh Caithfaidh caoimh ceann draoi na hEireand a tharla <do> láthair san ccomhdháil an tráth sin agas beart a shein-leabhar seitheach sidhe inn a lá<i>mh chlí lais agus imthighios amach fa húr a leasa agus gabhus ag breath- nughadh go grinn agus ag rinfheithimh ar néultaibh an aeóir ar alt na réalt agus ar aois na ré chum fáisdine d'fhagháil agus fios na cineamhna bhí a ccuine an linibh do gineadh ann. Fillios Caith- faidh go luath ar chách a láthair an rígh agus do aithris dóibh tuar agus tarrangaire go ttiucfadh 'niomad dochar agus díthe do chóicce Uladh da thoisg na hionghiona do gineadh ann. 2. Ag fagháil na fáistine do mhaithibh Uladh do c<h>inneadar <L 121> comhairle a<n> noidhe do mhilleadh agus dob<h>radar laochra na Craobhruaidhe a marbadh gan fhuireach. "Ní hamhlaidh déan- thar" ar an rígh, "ní h<i>onmholta cathughadh a naghaidh na cinneamhna agus is maircc don tí do mhill<f>eadh naoidhe neam- hurc<h>óideach óir is geanamhail gnaoi agus gáire an leinibh. Monuar! bu truagh a múchadh. Tugaidh fa ndeara a uaisle Uladh agus éistidh liomsa a churadha cródha na Craobhruaidhe agus tuigidh go ngéilliomsa fós do thuar na ttarrangaire agus d'fhái- stine bhfáidhe acht cheana ní ghéilliom 's ní mholaim gníomh táir nó feillg<h>níomh do dhéanamh a ndóchus choisg feirge chum- achta ndúl. Más cinneam<h>uin í nach féidir seachnadh tugaidh gach éinneach oidhe do fhéisin acht ná dortaidh crú a naoidhe nimhchiontach óir ní dual ágh 'na dhiaidh. Fuagram dhíbh, iomara, a mhaitha na hEamhna go ngabham an inghion faoi <mo> chumair<c>e bo dhéin feasta agus má beó buan mé agus í is éidir go mbiadh 'na haon mhnaoi agus na caoimh-c<h>éile agam. Uime sin dearbhaighiom d'fhearuibh Éireand fá ratha éasg<a> agus gréin<e> éinneach do lámh<f>adh a milleadh anois nó 'rís nach buan beó é má mhairiomsa dá éis." D'éistiodar maithe Uladh agus cách go coitcheann go toí tostach gur éirigh Conall Cearnach, Feargus mhac Roigh agus laochra na Craobhruaidhe a naoineacht agus aseadh do beart: "a airdrí Uladh is ceart do b<h>reith agus is dleacht a choimhéad agus gurab í do thoilse do dhéantar." 3. Dála na hinghiona thug Conchubhar fona chumairce féisin í agus do chuir a lios fa leith í dá hoileamhain age buime darbh ainm Leabharc<h>am a ndaingion na Craobhruaidhe agus beirsiomh Conchobhar agus Cathfaidh draoi Deirdre d'ainm dhí. As a haithle do Dheirdre dá hoileamhain go húr faoi Leab- harc<h>am re ré a haosa agus fo bhantracht gá hard leasugha<dh> inn gach healadh<ain> bo hoireamhna<ch> d'inghion ard flaithe <L 122> gur éirigh 'na buinne bláthmhur agus gur chinn ós gach céim a háilne. Ach cheana ro hoileadh í re hiomarc<aidh> so b<h>ídh agus dighe ionnus go ma móide a méad sa hapadh agus go ma luaithe ionnuachar dhi. Is amhlaidh boí árus Dheirdre a ndain- gion na Craoibhe, do réir recht an rígh: gach solus dúnta a néadan a dúnaidh agus na fuinneóga cúil a bheith forsgaoilte, luibh- ghuirt áluinn lán-toirthach in niar thaobh a leassa inn a mbia<dh> Deirdre seal a si<u>bhal faoi shúil a hoide a ttús agus a ndeireadh an lae faoi sgáth na ng<c>raobh 's na ngéag úra agus re húr sreabha siubhalach lúbach baoí <ag> snámh go sáimh trí lár an úirlis. Múir ard aibhéil aimhréidh nach uras tarsnadh ag timchiolradh an mór-adhbha soin agus ceathrar farchon fogharg ó Chonchobhar ag buanchoimhéad ann agus bo baoghalach saoghal don té dá lámhadh ionsoigheadh óir nír bho dleacht do neach firionn dol dá ghar nó a gcóir Deirdre nó fós féachain uirre acht a hoide darb ainm Cailcín agus an rígh Conchobhar boidhéin. Ba rathmhur réim Chonchobhair agus ba calma clú curadh na Craoibhruaidhe ag cosnamh cóigeadh Uladh a naghaidh allmhurac<h> agus gach cóige eile a nÉirinn re na linn agus ní raibh triar a tteaghlach na hEamhna nó a mBanba fa seach ba cródha ina mic Uisneach nó laochraidh dob airde céim ná iad .i. Naoise, Ainle agus Ardán. 4. Iomthúsa Dheirdre an tráth ba ceithre mbliaghan décc d'aois dí do fríth ionnuachar í agus do thriall Conchobhar go dtuccadh c<h>um <a> aird-chearcaille fodhéin í. Luighios mun am sin dubhrón tromthuile tuirse ar an óigríoghuin gan chodhladh sáimh, gan satha thomaltus cen macnaois mar ba gnátha<ch> léi. Go ttarla lá naon re linn laogh <do> luighe san nGeimhre<adh> go ndeacha<idh> Cailcín oide Dheirdre a mharbhadh laoigh chum prainn d'ollm<h>ugha<dh> disi agus iar ndorta<dh> fola an laoigh amuigh ar a tsneachta cromus fiach dubh dá hól agus mar thucc Deirdre sin da naire agus í ag feitheamh thré fui<n>neóig an daing- <L 123> nich ro léig osna throm go ng<c>uala Cailcín í. "Créd fáth do thuirse <a> inghion?" ol sé. "Monuar nach raibh súd agum mar c<h>ím" ol sí. "Biaidh sin agad más féidir" ol sé ag tarraing a láimhe go hatha- lómh gur c<h>aith urchor gan iomroll dá sgine ar amhus an f<h>ich gur thrasgar a leathchois dhe agus tógus a néan iaromh agus ro theilg fon aice Dheirdre é. Clisios an inghion a ccéadóir agus ro thuit a nanfainne go ránoicc Leabharcham fa c<h>obhair dhi. "Créd fa filir mar chím a inghion ionmhuin?" ol sí "óir is truagh do g<h>né óthá <i>ndé a leith." "Mian tárla dhom" ol Dheirdre. "Créd an mian sin?" ar Leabharcham. "Trí datha it chonarcas" ol Deirdre .i. "duibhe an f<h>ich, dircce na fola agus gile an tsneachta". "Is urus sin d'- fhag<h>áil duit anois" ol Leabharcham agus d'éirche <a>mach cen fuireach agus ro cruinnig<h> lán leastar don tsneachta agus leath lán chuaiche d'f<h>uil a laoigh agus beanas trí chleite as sgiathán an f<h>ich agus ro leag ar clár as comhair na hinghiona iad. Ro thionsgain Deirdre samhoil mar dá mbiadh ag ithe an tsneachta agus ag blaiseadh na fola go falsa le bar<r> chleite an f<h>ich agus a buime ag breathn<ugh>adh go géur uirre gur iar<r> Deirdre ar Leabharcha<m> a fágbháil léi féin seal. Iomthioghas Leabharc<h>um agus fillios arís agus is amhlaidh a fuair sí Deirdre ag cumadh meall sneachta a ndeilbh chinn fir agus gá bhreacadh le bar<r> chleite an nf<h>ich as crú a laoigh agus <ag> cur mion-chlúmh dubha mar folt fair agus nír airigh sí a buime ag breathnughadh uirre nó gur chríochnuigh é. 5. "Cia dó is samhlait sin?" ol Leabha<r>c<h>am. Clisios Deir- dre agus dubhairt "is obair so-m<h>il<l>te í". "Is ro-iongnadh lioomsa an obair sin a inghion" ol Leabharcham "óir níor bu ghnáth leatsa deilbh fir do tharraing nocha ro bhoí dleacht dob handáil na hEamhna mhúnadh dhuit acht comhsamhlacht Chonchobhar náma. "It conairc mé gnúis am aisling" ar Deirdre "ba gile gnaoi iná gnúis an rígh nó Chailcín agus is ann a bhfeacus na trí datha do c<h>ráigh me .i. gile an tsneachta ar a chneis, duibhe an fhiche ar a fhuilt agus deirge na fola ar a ghruaidh agus monuar ní buan <L 124> mo bheatha muna bhfagham <mo> mhian." "Faraor do mhian a in<gh>ion" ar Leabharcham. "mo mhian a bhuime caoimh" ar Deirdre. "Monuar is truagh do mhian agus is doilghe d'fhag<h>áil" ol Leabharcham óir daingion dúnta bruighion na Craoibhe is ard aimhréidh badhmhún timchioll agus géur-choimhéd na mborb ffarchon inte". "Ní baoghal dúinn na coin" ol Deirdre. "Cáit inn ar dhearcais an ghnúis sin?" ol Leabharcham. "In aisling ané" ol Deirdre agus í ag caoi iar bhfolach a gnúis a nucht a buime agus ag sileadh déar gu flias. "Éirigh díom a dhalta dhil" ol Leab- harc<h>am "agus cosg do dheóra feasta go nithir biadh agus go nibhthir deoch agus déis Cailcín a phrainn a chealamh beimaoid araon a teacht ar an aisling". Tógbhas a buime cionn Dheirdre suas "gabh uchtac<h> a inghion" ol sí "agus bí foigheideach ór is dóigh liom go bhfuigheir do mhian go seadh óir do réir aosa agus beatha daonda ní fada buan saoghal Chonchobhair ad aice." 6. Iar nimthiacht do Leabharcham uaithe d'airigh sí brat uaithne <ag> crochadh a mbéal fuin<n>eóige dúnta ar chionn luircc umha agus bar<r> gaighe dá sáitheadh tré mhúir na brui- ghine. Cuireas Leabharcham a lámh chuige go ránaic léi go réidh 's gur tuitsiomh clocha agus caonach <a>nuas ina haithle co madh léir solus lae, faithche féurmhar agus rian na ngaisge<adh>ach ós comhair éadan na bruighne agus na laochra ar a lúth-chleasa <a>muigh. "Tuigiom a dhalta" ol Leabharc<h>am "gurab ansan ro chonairc tú an aisling uccadh" acht nír fhreagar Deirdre dhí. d'fhág a buime biadh agus beóir ar clár a láthoir Dheirdre agus d'imthigh uaiche cen labhairt léi óir nir thaitean le Leabharc<h>am tolladh na fuin<n>eóige deagla Chonchubhair nó Chailcín fios d'fhagháil fair. Iomthúsa Dheirdre nír chealaigh prainn acht ro choisg a híota as corn béorach agus tógus feóil a laoigh léi iar na fholach fo bhinn a braite agus ro luidh chum a hoide agus iarrus cead dul seal amach fá chúla na bruighne. "Tá an ló fuar agus <L 125> sneachta domhainn ann a inghion" ol Cailcín "acht féidir siub- hal seal fa sgáth sleasaibh na bruighne agus tobhair dod aire tiach duigthear na coin". 7. D'imthigh Deirdre <a>mach agus níor stuanadh léi go ndeach- aidh síos trí lár a tsneachta mar a raibh cuas na bhfarchon agus mar aithin no coin í agus balumh an f<h>eóil níor bhain léi agus ní dhearnadar tafan<n> gur rainn sí a prainn eotorra agus fillios asteach. As a haithle tánaic Leabharc<h>um iaramh agus fuair Deirdre 'na luighe air leathtaoibh a cearcaille agus é ag osnamh go trom agus a falcadh déar. Ro sheas a buime go tói seal ag breath- nughadh uirre gur maothadh a croidhe chum truaighe agus gur imthigh a fearcc uaithe. Sínios a lámh agus aseadh ro ráidh "éircche inghion cháidh go mbeimís a trácht ar an aisling agus ai<th>ris dom a bhfacais an gaisgiath dubh na haislinge ucchad ariamh a roimh <i>ndé" ol Leabharc<h>aim. "Gaisgiath geal a bhuime chaoimh, gaisgiath na ngruadh geanamhuil chorcuiri" ol Deirdre. "Ai<th>ris dom gan ghó" ar Leabharc<h>am "an b<h>fai- cis ariamh an laoch sin roimhe <i>ndé nó sul far thollais obair na fuin<n>eóige re bar<r> gaithe agus le lorcc umha agus gur dhear- cais thríd amach ar laochraidh na Cr<a>oibhe tan ro bhádar ar a ccleasa lúth ar rian na gcuradh agus go bhfacais an aisling adubhrais". 8. Folachas Deirdre a gnúis a mbrollach a buime ag caoi go ndubhairt "a mháthair chaín agus <a> oileamhuin mo chroidhe ná habair sin lem oide agus ní cheilfim ort go b<h>facas é ar faithche na hEamhna ris na macaibh ag imirt cluibhthe agus a foghluim cleassa goile agus och ba hálain<n> gnaoi dho an tráth sin agus bu ro-gheanamhuil andé." "A inghion" ol Leabharcham "ní fhaca tusa na macaibh nó faithche na heamhna sic ón tráth bu sheacht mbliadhain daois duit agus itá sin secht mbliadhna ó shoin." "Secht searbh mbliadhna" ol Deirdre "ó chonairc mé aoibhneas na faithche agus imirt na macán 's gur chind Naoise tar ócclaochuibh na hEamhna ar cheana". "Naoise mac Uisneach" ol Leabharc<h>am. "Naoise is ainm dó mar dubhairt sé liom" ol <L 126> Deirdre "ach níor fhiarfaigh mé ciar mhac é." "Mar dubhairt sé leat" ol Leabharcham." "Mar dubhairt sé liom" ol Deirdre "an tan ro caith sé urc<h>ar meill re hiomroll siar go fiar tar chionn a nogh-bhuidhean do sheas fa húr na faithche agus d'éirigh meise as cháich gur thógus an léathróid agus toirbhiros dó í agus d'fháisg sé mo lámh go lua<th>gháireach." "d'fháisg do lámh inghion" ol Leabharcham. "D'fháisg sé í go díl agus dubhairt go b<h>feicfeadh arís mé ach bu deacair dó agus ní fhacus é ó s<h>oin go ttí <i>ndé agus <a> bhuime chaoimh más maith leat beó mé beir sgéala dhó uaimse agus abair leis tiacht dom fhios agus dom agalla<mh> ós ísioll anocht gan fhios do Chailcín nó d'aoin neach oile." "A inghion" ol Leabharc<h>am "is ro-bhaoghala<ch> an toisg chosg do mhiansa d'fhagháil ó fheircc an rígh, faoi ghéur-choimhéd Chailcín um bhfíoch na bhfarc<h>on ngarg agus mun aimhréidhe an bhadhbhún timchioll." "Ní baoghual dúinn na coin" ol Deirdre." "Tuilleadh fós" ol Leabharcham "is mór cion Chonchobhair ar C<h>loinn Uisneach agus níl éin churaidh fon Ccraobhruaidh is dísle dho iná Naoise." "Má seadh mac Uisneach é" ol Deirdre "do chualas a thaiste ó bhandáil na hEamhna 's gur mór a ghabháltu<i>sí féin a niarthar Alban leithmuigh do chumus Chonchabhair agus a bhuime chaoin ait<ch>iom ort dul da fhios Naoise agus féidir ai<th>ris dó mar táim agus mar mó mo chionn a<i>r iná ar Chonchobhair". "Ai<th>ris féin sin do má éidir" ol Leabharc<h>am agus d'imt<h>igh amach a ccéadóir d'fhios Naoise gur fríth é agus ránaic léi go hárus Dheirdre a ttús na hoidhche gan fhios do Chailcín. Tráth c<h>onairc Naoise brea<dh>ghacht gnaoi na hinghiona líontar é re tuile seirc<e> agus aitighios Deirdre fair a breith ar éalódh go hAlbain acht bu ro-dhoilighe le Naoise sin d'eagla Chonchobhair ach faire na hoidhche ro ghabh gnaoi Dheirdre buaidh fair gur aonta<igh> dhi agus ro triallsat imigh- theacht san oid<h>che iar na mhároch. 9. D'éalo<i>gh Deirdre a meodhán na hoidhche gan fhios dá hoide iná buime ór táinic Naoise an tráth sin agus a dhís bráthar mar aon fris gur thollastar bearna chúl chuas na ccon ór ro bhádhtar na madradh marbh cheana re nimh ó Dheirdre. D'ardaighiodar an inghion tar na múiribh trés gach aimh- <L 127> réidhe gur bhuan réabpa brait agus bar<r> éideagh dhi, agus chuirseamh ar muin eich í agus nír stuanadh riú go Sliabh Fuaid agus Fion<n>charn na Foraire agus ránccadar an cuan agus go ndeachadar a luing agus gur seoladh iad re gaoith ondeas tar bóchna mara agus for dhrumc<h>ladh an domhuin f<h>airge go Loch nEathaig<h> an iar<th>ar Alban agus trí coéccad curadh cródha mar aon friú .i. coégad fo gach fear don triar dearbhráthar .i. Naoise, Ainle agus Ardán. 10. Fuaradur mic Uisneach conailbhe agus buanacht ó Rígh Alban go bhfua<i>r tuarasgbháil sgeímhe Dheirdre agus gur iarr 'na mnaoi do féin í. Ghabhus fearg mhór Naoise cona bhráithre uime sin agus trialluid a hAlbain a noiléanuibh mara ar teitheamh re Deirdre tair éis iomad coinsgleo eidir iad féin agus muintir an rígh. Ach cheana iar cclos sin ionn Ultaibh go ro bhádor meic Uisneach san éigin sin dubhr<ad>ar mórán d'uaislibh an chóic- ceadh re Chonchobhar go ro thruagh Clann Uisneach do bheith ar deóraigheacht tré cheilg mhná baois agos go madh cóir fios do chur orra agus a ttabhairt don tír. 11. Fleadh m<h>ór chaoimh do comóradh le Conchobhar mhac Fachtna fait a mbruighin mín álain<n> Eamhna Macha do mhai- thiph agus do mhór uaisle Uladh ar cheana. Tráth thionóll na flatha go hEamhain Macha ro suigh gach saorfhlaith i neagar agus a nionad cinte com<h>aosa comhaithiosa féin mar ba gnáth feis na hEamhna do chommóradh gach bliadha<i>n agus dob é líon teaghluigh Chonchobhair ceathrar ar thrí fithchid ar sé céat ar mhíle idre uaisle, airghe, agus am<h>us leath muighe d'araghuibh, d'ócclaochuibh agus d'aos freastail agus ro friothóladh na saor- fhir re togha gach bídh agus sogha gach dighe gur bhu subhach soimheanmnach na slóighte go hoile. 12. Is ansin d'éirghiodar aois ealadhna, ollamhna agus oirfidigh ciuíl archeana do ghabháil a ndánta fili ar chaithréim craobh gach cinél 's a ndréacht aníos ó fhréimh géag 's gach ginul dóibh. Acc so anmanna na bhfileadh ro boédh fon dún an tan sin .i. Cathfaidh Caoimh mac Conaill mhic Rudhruigh agus Geannán Glúndubh mhic Cathfaidh agus Gruadhsholus mac Cathfaidh, <L 128> Seanchán mac Oillioll agus Fircheirtne an fili. Agos ro bhádar ag ól agus aoibhneas is an sin ro éirigh an bollsaire agus ro craitheas- tar slabhradh athgharbh umha do chosg moghaibh agus dísgir sluagh agus slabhradh slim airccit go néistfiod<h> aos maithe agus mór uaisle Uladh agus do labhair ós ard agus is seadh ro ráidh "A m<h>aithe agus a ro-f<h>laithe Uladh" ol sé "is áill liom fios d'fhagháil uaibh an bhfacabhair ariamh a naon ionadh a rabha- bhar teach is feárr iná teach na hEamhna nó teag<h>lach is fearr iná an teag<h>lachsa?" 13. "Ni fheacamar" ol iadsomh. Gurab ansin a d'éirigh an rí Conchubhar go ndubhairt "a uaisle" ol sé "is áill liomsa fios d'fhagháil uaibh an aithne dhíbh uireasbhaidh ar bith orruibh féin?" "Ní haithne" ar iad san. "Ní headh sinn domhsa" ol an rígh "óir is aithne dhamh uireasbhaidh orruibh .i. na trí leóghoin lánbh- orb, na trí curaidh cródha .i. trí mic Uisneach .i. Naoise, Ainle agus Ardán óir is iad sin gan amhras trí cinn gaisge glan goile Gaodhal óir do c<h>oiseóinidís ard-chlú Uladh tar cách cóicce eile in Éirinn is nach mór an díth agus an easbuidh iad soin a bhféagbhais oruibh?" ol sé. "Dá lámhamao<i>s sin a rádha a ard rígh Uladh" ol na maithe "is fada ó déaramaois é óir is iomdha ár a cuireadh oroin<n> dá bhféagb<h>us agus iomdha creach da beanadh dhín<n> ó d'imthigh siod agus adubhairt cách gur biomdha dochar agus díobháil tánaic ar Uladh ó d'éalo<i>gh Clann Uisneach. Do fhreagar an rígh ag rádh go raibh sin féin san ccineamhain mar do thuar Cathfaidh draoi go ttiocfadh mórán díobháil don choicce do thoisg na hinghiona úd a d'éalo<i>gh leó. "Ar an ádhbhar sin" ol Conchobhar "ná fulaingidh níbhus faide acht cuirthear teachta a ccor síthe na cuinne go hAlbain óir ní cuibhe dhaoibhse bheith a néagbhus bhur ccarad ar son cheilg én ndroch-mhná san dom- han." 14. "Cia rachur ris an tslánaigheacht sin?" ar cách. "Fia- fraighiomsa sin daoibhse" ol Conchobhar "ór is geis do Naoise teacht re cor síthe dá fheabhas acht re aon triar amháin a fil a láthair san ccomhdháilse." d'éistiodar na maithe agus nír labhair <L 129> én neach gur éirigh an rígh ag rádh "fiosfam anois" ol sé "cia haca don triar is dísle d'Oltaibh nó cia le rab ionmhuin oineach na hEamhna" agus an sin tucc Conchubhar Conall Cearnach a bhfód fa leith leis agus d'fhiarfaigh dhe créd an cumha d'iarrfadh um dul a ccionn Cloinne Uisneach agus a ttobhairt go hEamhain Macha. "Ní hiarramsa cumhal nó éadál oman aistir sin" ol Conall "acht ní racham san ccora sin gan conra<dh> cuinge cheangailte." "Cia conra<dh> sin?" ol Conchubhar. "Fuil a néiric fola" ol Conall. "Ghéabhair sin san ccunra<dh>" ol Conchubhar. "Fuil uasal san ccaingion" ol Conall "gan a milleadh ar m'ionchaibh" ol sé. "Is dóigh ní baoghal dóibh ar h'ionc<h>uibhse" ol Conchubhar "agus ní hiarfá m'f<h>uilse san ccaingion." "Iarram a ccéadttús" ol Conall. "Tuigiom" ol Conchubhar "nach ionmhuin leat mé" agus cuireas Conall uadha agus tuccas Cúc<h>ulainn chuige iarramh agus fiarfuighios an ccéadna dhe agus d'iar<r> Cúchulainn na cuinge céadna. "Créd a dhéanfá ol Conchubhar "dá millfidhe iad air h'ionchuibh nó as a haithle?" "Do dhéanuin<n>" ol sé "go nímeóruin<n> bás agus buan-éaga ar én neach dá huaisle ar a mbeirin<n> ciontach san gníomh sin". "Tuigiom" ol an rígh "caidhe luighios do dhísleacht" agus chuir Cúcholainn uadha iaramh agus do ghoir Fearg<h>us chuige agus sifrios an níidh céadna fair. "Ní habraim" ol Fearg<h>us "go niarruin<n> d'f<h>uilse san cceingion acht cheana níl én neach ele a nUltaibh do lámh- <f>adh a milleadh ar m'ionchuibhse nach nimeórunn bruinn báis agus bith-éaga fair." "Chím" ol Conchobhar "gur bhu tusa féin a Fh<e>arghuis is dísle dhamhsa." Uime sin is tú rachas san tslá- naigheacht óir is leat a thucffas siad agus gluais romhad amárach 'na ccionn agus do bhéarsa Cormac Coinlingios agus Dubhach Da<o>l Uladh a slánuibh fán a bheith dílios dóibh ar na hachtaibh go ngabhar go Dún Boirigh mac Cáinte ag tiacht anoir dhuit agus tabhair briathar domhsa Clann Uisneach a chur go hEamhain Macha gan stuanadh madh oidhche nó lá é ag teacht dóibh." 15. Thuccadar as a noidhche sin agus ro agall Conchobhar Boirigheach mhac Cáinte ag rádh: "an bhfuil fleadh ar na ollmhughadh agad domhsa?" ol sé. "Itá" ol Boirigheach "agus ar súille do ríogh-chuairt sin faoi bheagán do láithibh". "Ní <L 130> héadam an chuairt sin a dhénomh gus ttrásd" ol an rígh "ar an ádhbhar soin tabhair cuireadh d'Fhearghus chuice mar is taose a thucfas sé a nÉirinn agus ná gabh éarra uadha óir géis d'F<h>earghus fleadh ríodha d'obadh. Dála Fhearg<h>us ro ghluais um astair iar na mhárach agus a dhías mac mar aon fris agus nír chian dóibh ar sáile go rángadar daingion mic Uisneach ag Loch nEitheach an niar<th>ar Alban. Is amhlaidh do bhádar clann Uisneach san am san agus dhá fiann-bhotha acu .i. both a ndéanadaois bearbhadh agus boith a ndéanadh a ccoid agus is an san mbruighion a cholladís agus iarr ndul d'Fhearg<h>us san bpurt do léig sé glaodh agus is amhlaidh do bhaoi Naoise agus Deirdre agus iad san bhfiann- bhoth agus an ceann caoimh eotorra .i. fithioll Chonchubhair agus iad ag imirt uirri. Do chuala Naoise an glaodh agus dubhairt "cluinom glaodh Éirin<n>each" ol sé. "Ní glaodh Éirionnuigh súd" ol Deirdre "ach glaodh Albanuigh agus ro léicc Fearg<h>as an dara agus an treas glaoidh gur aithin mic Uisneach foghar-ghuth Fhearghuis gur iarr Naoise ar Ardán a dhul ar chionn Fhearghuis. Is an sin adubhairt Deirdre gur aithin sí féin an chéad glaoidh do léicc sé. "Créd far cheilis sin a ríoghuin?" ol Na-oise. "Aislincc do chonairc mé <a>réir" ol sí "trí leómhain do theacht chugain<n> ó Eamhan Macha agus trí bolgum meala leó ina mbélaibh agus a bhfágbháil aguin<n> agus trí bolguim dar bhfuil do b<h>reith leó." 16. Créd i an b<h>reith fil agad urrthaoi sin a ríoghuin?" ol Naoise. "Fearg<h>us do theacht chugainn a ccora síthe ó C<h>onchubhar" ol sí "óir ní millse mil iná cor síothchána an duine bhréaguigh". "Léig sin tharad" ol Naoise "óir is fada Fearghus sa bpurt". Ad'éirigh Ardán mar a raibh sé féin agus a dhís mac iodhoin Iollann Fionn agus Buinne BorbRuadh go ránaic leis don bhoith ina roibh Naoise, Aindle agus Deirdre ion. Fearastar fáilte fíor-c<h>aoin friú agus gur thairbhir mic Uisneach teóra póga go díl dóibh agus d'fhiarfaidh sgéala hÉirionna dhaopha agus d'insiodar sin dóibh. "Is iad na sgéala is fearr aguinn" ol Fearg<h>us "Conchubhar dar ccuruinne a ccor agus a slánuigheacht in <L 131> bhur cceansa." "Ní h<i>ondulta dóibhsion ann sin" ol Deirdre "óir is mó a ttighearnas anAlbain iná <i n>Éirinn". "Is fearr an dúthchas nó gach nídh" ol Fearg<h>us "óir is neamh-aoibhin<n> do neach cidh mór a rath muna bhfeicidh a dhúthchuigh." "Is fíor sin" ol Naoise, "ór is ansa liom féin Éirind iná Albain gé mó do ghéabhain<n> an Albain." 17. "Is daingion daoibhse do liomsa" ol Fearg<h>us. "Is dainghion cheana" ol Naoise "agus racham leat go hÉrind agus ní da dheóin Dheirdre adubhairt Naoise na briathra sin agus do bhaoí ag toirmiosg um dol re Fearg<h>us agus tug Fearg<h>us a bhriathar an sin dá <m>bidis fir Éireand 'na naghaidh nach ba fearr- de dhóibh é agus eisiomh bheith leó óir "nír bhud díon sgiath nó cath- bhar dhein neach a bheith bhur naghaidh accos mise mar chui- mirc<e> orruibh" ol sé. "Is fíor sin" ol Naoise "accos rachamaoine leatsa gan bhaoghal gan uamhan." 18. Do ruccadar as an oidhche sin go maidin arna mhároch agus do chuadar mar a roibh a longa agus do chuireadar mic Uisneach gach nídh dob oireamhnach dóiph féin accos do Dheirdre ar bord agus a <c>cionn naoi dtráth do chuadar ar sáile re cogar-gharbh gála onoir-thuaidh ghó ro líonastar na scairde sgiamhghlanna agus go ro sguapastar an long tar dhrumc<h>ladh na ttonn ttaosgach agus domhain-fhairge ó iarsgartuibh áille na hAlbana an ngéar-aimsir go ránccadar an cuan Cáintigh na hÉirionn agus go risiodar an calaphurt a ngar do Dhún Boirigheach mhac Cáinte agus d'fhéach Deirdre tar a hais ar críchibh Alban agus aseadh ro ráidh. "Mo chion duit a thír úd shoir. Is olc liom d'fhágbháil óir is aoibhinn do chuan 's do chalapuirt 's do mhagha míne 's do thulcha taitneamhacha thaobh-uaine is do choillte caomh áilne binn-g<h>othacha agus ní léigeamar a leas d'fhágbháil" agus adubhairt an laoidh ann. {C Fil.} Ionmhuin liom an tír úd shoir Alba gona hiongantaibh: Nocha ttiocfain<n> aiste dhe muna ttiocfain<n> re Naoise. Ionmhuin Dún Fiodha, ionmhuin dún os a ccionn, <L 132> ionmhuin Inis Droighin de, is ionmhuin Dún Suibhne. Coill Chuan ón an Choill chuan mar a ttigeadh Ainle 's Ardán uair; fa gairid liom ro boí ann is Naoise a niarthar Alban. Gleann Laoighe ó an Ghleann Laoighe do chodlainn san mboirin chaoimh: iasg is fíon is saill-bhruic fa hí mo chuid a nGleann Laoighe. Gleann Masáin, Gleann Masáin ard a chneamh, gleil a ghasáin; an<n> do nímís codladh corrach ós in Inbheir mongach Masáin Gleann Eithche ó an Gleann Eithche ann do thógas mo chéad toígh, áluinn a fiodh ar néirghe buaile gréine Gleann Eithche. Gleann Archaoin, Gleann Archaoin ba hé an gleann díreach drum-chaoin, nocha ar ualluidhe fear aoise nó Naoise a nGleann Archaoin. Gleann dá Ruadh, Gleann dá Ruadh mo chionn do gach aoin fhear dar dhual is binn guth cuaiche ar craobh cruim ar an mbinn ós Gleann dá Ruadh. Ionmhuin droighin is tréan tráigh, Ionmhuin uiscce an ghainimh gloin; nocha ttiucfuin<n> aisde onoir muna ttiucfuin<n> le m'ionmhuin. ionmhuin. <L 133> {C Prós} 19. A haithle na laoidhe sin ránccadar go Dún Boirigheach mhic Cáinte agus do thoirbhir Boireach teóra póga go dil do Fhearg<h>us cona mhacaibh agus do C<h>loinn Uisneach mar aon friú. Is an sin adubhairt Boirigheach go roibh fleadh aige a noir- chill Fh<e>arghuis agus nár ghéis do fhágbháil go ccaitheadh í. Ó do chuala Fearg<h>us sin do rinneadh ronuall corcra dhe ó bharr go bonn agus iseadh ro ráidh "is olc do rinnis a Bhoiriach fleadh a d'fhuráil oramsa accos Conchobhar iar ttabhairt mo b<h>riathar foram mar is taoisge a thiuicfuin<n> go hÉirinn dá ma oidhche nó lá domh ag teach anoir, Clann Uisneach a chur go hEamhain Macha." "Cuirimse fo gheasuibh thú" ol Boiridhe "muna ttighe tú do c<h>aitheamh na fleidhe." D'fhiarfaidh Fearg<h>us an sin do Naoise créd dhénadh ris an b<h>fleadh. "Do dhéanair" ol Deirdre "gur cór<a> dhuit an fleadh do thréigbheál iná Clann Uisneach." "Ní thréigfeadsa iad" ol sé "óir cuirfiod mo dhís mac leo .i. Iollainn Fionn agus Buinne Borb Ruadh go hEamhuin Macha. "Dar mo bhréithir" ol Naoise, "ní beag linne sin uait óir ní neach eile chosain ariamh sinn acht inn féin." 20. Gluaisiodar rompa ar na briathraibh sin agus ba tuirseach iad a ndiaidh Fhearghuis gidheadh do bhí a dheimhin acu dá ndeac<h>aidís oll-chóigidh Éirionn a n én chomhuirle nach ttiuc- fadh dhóibh a chumairce <do> shárugha<dh> agus adubhairt Deirdre "do bhéaruin<n>se comhuirle mhaith dhaoibh a chlann Uisneach gion go ndéantar libh í." "Créd í an c<h>omhuirle sin a río- ghuin" ol Naoise .i. "dol go Rachluinn eidir Éire agus Alba agus fanmhuint ann go ccaithe Fearg<h>us an fleadh agus is comhail bréithre dhósamh sin agus is fadugha<dh> saoghuil díbhse é." "Ní dhéanom an c<h>omhuirle sin" ol iadsamh agus adubhairt Clann Fhearg<h>uis nach roibh baoghal forra agus nach sárachfaidh<e> briathar a nathara ar én chor. "Maircc a tháinic ris an mbréithir sin" ol Deirdre "an do thréig sinn ar fleadh" agus do rinne an laoidh. {C Fil.} Maircc dhúinn tháinic anoir re bréithir Fhearghuis mhic Roigh romhir; nocha déansa acht ochán dhe, Uch! is ro-chrádh re mo chroidhe. <L 134> Mo chroidhe 'na chaoimh cumha atá anocht na mhór pudhar; mar chonncas bhur mbuan oidhe do Chonchubhar bhur ttruagh luighe. Ná habair sin a Dheirdre dhian, a bhean is gile nó an ghrian; nocha ttí re síthe thar muir chugain<n> cum ar milleadh. Monuar is fada liom daoibh a mhaca áille Uisneach; teacht ó Albain an fheóir dheirg fada bhus buan a bhioth-mhaircc. Maircc. {C Prós} 21. A haithle na laoidhe sin tánccadar rómpa go FionnCharnn na foraire ar Sliabh Fuaid agus do fhan Deirdre dá néis san ngleann gur thuit a codla<dh> uirri agus ó d'athain Naoise Deirdre iarna fhágbháil dia néis ro fill ar ais mar a robh sí agus í ag éirghe as a codladh agus d'fhiarfuigh dhi "créd far ánais a río- ghuin" ol sé. "codladh tánaic orm" ol sí, "agus do chonairc mé aislincc". "Créd í a n-aislincc" ol sé .i. "gan a chionn a<r> Iollann Fion<n>" ol sí "agus a cheann ar Bhuinne Borb Ruadh accos gan cungnamh Bhuinne Borb Ruadh libhse agus cungnamh Iollann Finn libh" accos ro ráidh a laoidh. {C Fil.} Truagh an taibhsi tairbhriogh dhomh, an ceathrar fear fíor-ghlan; accos a gcionn ar cheachtar dhe 's gan cungnamh fir re chéile. Nocha chan do bhéal ach olc a aindir áluind éadtrocht, nimh do bheóil thana thall ar ghalluibh gharbha úathmhar <L 135> Do b' fhearr liom olc gach nduine do ráidh Deirdre gan duibhe, iná bhur nolcsa a thriar mín re sirfinn muir agus mór-thír. Do c<h>iúsa a cheann ar Bhuinne ó sé a s<h>aoghal is faide, nocha liomsa <a>nocht nach truagh a cheann féin ar Bhruinne Borb Ruadh. {C Prós} 22. A haithle na laoidh<e> thánccadar rómpa go hArd Mhacha is ansin adubhairt Deirdre re Naoise "do chím néull san aéiar agus is néull fola é agus do b<h>éaruinn comhuirle mhaith dhaoibhse a Chlann Uisneach". "Créd í an c<h>omhuirle sin a ríoghuin?" ol Naoise. "Dol go Dún Dealgan mar a bhfuil Cú Chulainn go gcaithe Fearg<h>us an fleadh accos a bheith ar chuimirce Cú Chulainn d'eagla cheilg Chonchubhair." "Ó nach b<h>fuil eagla oruin<n> ní dhéanam an chomhuirle sin" ol Naoise agus do rinne Deirdre an laoidh mar leanas mun ádhbhar soin. {C Fil.} "A Naoise féuch do néull do chíu sunn san aéiar; do chim ós Eamhain uainne fuar-néall fola fior-ruaidhe. Do ghabhus bíogadh tréas an néull do chíu sunn san aiéar; samhalta re crú fola, néull uathmhar iomghona. Do bhéaruin<n>se comhuirle daoibh, a mhaca áille Uisneach: gan dol go hEamhain anocht, tré a bhfuil oruibh do g<h>uasacht. Rachamaoidne go Dún Dealgan mara bhfuil Cú na hEamhna; <L 136> 'S amárach tiucfamaoidne ar ais mar aon re Cú na gcaoimh gcleas. Adubhairt Naoise tré fheirg re Deirdre ghasda ghruaidh-dheirg: ó nach bhfuil eagla oruinne ní dhéanamaoid do chomhuirle Dobh annamh sin ariamh roimhe a úa rathmhar Rudhraighe gan ar mbeith ar aoin sgél de tusa is mise a chéile An lá tucc Mana<n>nán an chuach c<h>ugamsa sa chú ro-luath; ní bheitheása um ághaidh dhe dririm riot a Naoise. A Naoise. {C Prós} 23. A haithle na laoidhe sin do ghluaisiodar rómpa go hEamhain Macha. "A Chlann Uisneach" ol Deirdre "atá comhartha agamsa dhaoibhse má tá Conchubhar ar tí feall do dhéanamh oruibh." "Ca comhartha sin a ríoghuin" ol Naoise. "Má léigthear sibhse san teach a bhfuil Conchubhar agus maithe Uladh ní bhfuil sé ar tí feall do dhéanamh oruibh acht más go teach na Craobhruaidhe a chuirfitheor sibh tá Conc<h>ubhar ar tí an feall do dhéanamh." Tánccadar an sin go teach na hEamhna agus do bheanadar beidhm fleisge fris an dorus go ttáinic an doirseoír d'f<h>iarfraighe cia bhoí ann agus iar na fhios sin do an doirseoír chuaidh mar a roibh an rígh agus d'innis do gor bha iad trí meic Uisneach accos Deirdre agus dís mac Fearg<h>uis do bhoeidh ann. 24. Goireas Conchubhar a lucht feadhma agus fritheóilte chuige d'fhiarfuidhe dhíobh cionus do bhí teach na Craobhruaidhe fo bhiadh nó fa d<h>ighe. Dubhradar san dá dtigdís seacht gcatha Uladh ann go bhfuig<h>idís a leór dhóchain bídh agus dighe ann. <L 137> "Maiseadh" ol Conchubhar "beiridh Mic Uisneach go teach na Craobhruaidhe". Is ann sin adubhairt Deirdre "bfhearr mo c<h>omhuirlesi do dhéanomh agus is fearr daoibh imthiacht san am atá láthair." "Ní imiocham, go deimhin" ol íad san "óir ní meatacht nó mílaochdacht do fionnadh oruinn ariamh". 25. Do ghluaisiodar go teach na Craobhruaidhe agus do chuireadh lucht freastoil agus fritheóla leó ann agus dáileadh deocha gabháltacha agus biadha saora sochaithmhe orra agus do bhádor tuirseach a ndiaidh an astair ó Dhún Boiridh Mhic Cáinte go hEamhain Macha. Is ann sin a d'iarr Naoise an cheann caoimh do thabhairt chuca go ndéanaidis cluithe d'imirt uirri. Mun am sin do bhí Conchubhar agus a mhuinntir ag ól agus ag aoibhneas a tteach na hEamhna gur labhair an rígh agus a seadh ro ráidh: "dob áill liom fios d'fhagháil a mairion<n> a deilbh féin ar Dheirdre óir muna chlaochloigh a gnaoi níl a samhailt san domhan re háille." Is an sin do labhair Leabharchum bean chumhalta an rígh ag rádh "rachadsa féin san tteachtarocht soin agus béarad sgéala chughadsa." Is amhlaidh do ro bhí Leabharc<h>um dob annsa lei Naoise agus Deirdre iná gach drong eile óir bo mhinic léithe dol a ccríochuibh an domhuin shoir dá niarraigh agus do bhreith sgéala chuca agus uatha agus d'fhagháil ór agus ionmhus uatha mar an ccéadna. 26. Táinic Leabharc<h>am iaramh go teach na Craobhruaidhe agus is sé fuair sí roimpe ann .i. buidhion mhór bhfear narmhach fo shleasaibh na bruighne <a>muigh. d'agall sí iad accos nír fhreag<r>adar í gurab ar sin a d'aithin Leabharc<h>am gurab allmhuraigh iad a tháinic fo thuarasdoil ua Chonchubhar chum aimhleis do dhénomh. Buailios an dorus go hathlamh agus do fua<i>r osgladh agus eolais go hairm a roibh Deirdre agus Naoise agus is amhlaidh fuair iad agus an cionn caoimh eatorra agus iad ag imirt uirri agus do thoirbhir Leabharc<h>um póga go dil díocra dóibh agus d'iarfaidh díobh ag rádh "an libhsi tháinic an mhór-b<h>uidhean allmhurach it chím ar choimhéd amuigh fo imiol na bruighne fon am so oidhche" ol si. "Ní raibh sluagh nó <L 138> sochaide linne" ol Naoise "acht naonm<h>ur fear um dá mhac F<h>earg<h>uis agus inn féin agus atáid na fir sin 'na ccodladh san dún <a>nois" ol Naoise. "Ní tráth codhladh dhóibhsion nó imirte dhaoibhsi anois feasta" ol Leabharc<h>um "ór da bhur bhfios a cuireadh mise d'fhéachain a mairion<n> a deilbh nó a dreach air Dheirdre uime sin déanaidh faire agus géar-choimhéd ór is eagal liomsa gur chum feille agus fionng<h>ala <do> dhéanamh fhoruibh ar tugadh na hallmhuraigh ughad a ttimchioll na bruigh- neisi anocht" accos do ráidh Leabharcham laoidh. {C Fil.} "Truágh an meabhail ó truagh an meabhail do ndéantaoi anocht a nEamhain, accos ó an meabhail sin amach ba hí an Eamhain iongantach. Triar is uaisle fo neimh 's as fearr dar theaghail talmhuin, doilghe liomsa nocht mur atá a ttuitiom a los aonmhná. Naoise is Ainnle go mbladh agus Ardán baisg<h>eal a mbráthair, feall ar an tríar anocht go lúagh nocha liomsa nach lán truagh. Truagh. {C Prós} 27. As a haithle na laoidhe sin dubhairt Leabharcham re macuibh Uisneach agus re clann Fhearghusa doirsi agus fuinneóga na bruighne do dhúnadh go daingion agus "má thig oruibh" ol sí "cosnaighidh sibh féin go calma go ttigi Fearg<h>us agus béa- raidh buaidh" agus do chaoi Leabharcham frassa díona déar ag imthiacht dhí agus do luigh go hairm aroibh an rí agus d'iarfuidh seision sgéala Dheirdre dhí. "Atá sgéala maithe agus droch- sgéala agum dhuit a ard-f<h>laith" ol Leabharc<h>am. "Cidh na <L 139> sgéal sin?" ol Conchubhar "atá" ol sí "trí mic Uisneach iar tteacht chugadsa an<n> .i. an triar is feardha agus is cródha, triar is fearr dreac<h> is deilbh agus is fearr éolus eagna agus inniol san domhun agus bu libhsi Éire feasta ó táid mic Uisneach libh agus is iad na sgéala is measa ann .i. an bhean dob fhearr deilbh agus dénomh do mhnáibh an domhuin ag imtheacht ó Eamhain dí agus gan a cruth nó deilbh nó caomh-áille féin uirri". Ó do chuala Conchobhar sin do chuaidh mórán dá éud ar ccúl uadha agus do bhí ag ól agus ag aoibhneas tréim<h>si fhada dá éis sin. Iar sin d'fhiarfuidh Conchobhar an dara feacht "cia ghéabhuinn" ol sé "do bhéaradh sgéala chugam a mairionn <a> cruth féin air Dheirdre agus ro fhiarfaidh sin fa thrí agus ní bhfuair neach do fhreagar é. Fa dheóigh adubhairt re Thréandorn "a Thréanduirn a thein<n>mhílidh" ol sé "a neadairse cia do mharbh h'athoir agus do thriar dearbhráthoir?" "Atá fios sin agum" ol Tréandorn "gurab é Naoise mhac Uisneach do mharbh iad". "Má seadh" ol Conchubhar "éirghe dá fhéachain a mairion<n> a sgéimh nó gnaoi don mnaoi sin a rug sé uamsa." 28. Do ghluais Tréandorn roimhe go teach na Craobhruaidhe agus fuair doirsi agus fuin<n>eóigaidhe na bruighne agus fuair fuin<n>eóg uachtarach a fáigeadh leath osgaoilte a ndearmad agus dréimnior leis suas chuice gur roibh ag féachain Naoise agus Deirdre trés an bhfuin<n>eóig sin agus ro airidh Deirdre é agus do chuir a ccéill do Naoise é. Do fhéach Naoise amach iar sin agus do chonairc súil an oglaigh. Is amhluidh do bhí Naoise an tan sin agus fear gunta don fhuirin<n> an a láimh agus tug urchur gan chaime gan chlaonadh ar shúil a nóglaoigh gur chuir an tsúil as an chlogain amach agus do chuaidh Tréndorn mar a roibh Conchubhar agus d'innis a sgéala dho ó thús go deirigh. 29. "Fíor sin" ol Conchubhar "ba rígh an domhain fear an urchu<i>r sin muna bhfuil saoghal gairid aige ach ai<th>ris dom gan mheabhail créd an deilbh fil an Deirdre?" "Atá" ar Tréndorn "nach fil san domhan bean is áille deilbh agus dénomh iná í ionnus gur bhfiú éin súil a hamharc don tí bhiodh súile eile aige." Mar do chuala Conchubhar sin ro líon a d'éad agus d'fhormad <L 140> agus d'fhuagair dona sluaghaibh dol a d'insoidhe na bruighne a raibh Clann Uisneach agus tánccadar rómpa go teagh na Craobhruaidhe agus urmhór muinntir Chonchubha<i>r ar mearadh meisge fón am sin ionnus nachar b<h>feas dóibh créd a rabhadar ar tí <do> dhéanamh ann nó cia fáth a ndearnadh an iméirghe sin agus do léigiodar trí gártha mor aidhbhle ar an bhfaith<che> agus do fhreagair na hAllmhuraidh iad ag cur tinte agus tinnealach a ttimchioll na bruighne. Iar b<h>faicsin na hoibre sin do lucht meisge bhfear nUladh do roigheadar go míócheansa as a ndlúth- chipe catha go ceann faunach fíochmhur ar amus na nAllmhurach agus ro ghabhadar gá nuirleach agus gá ttuargain agus agá ccnáimhghearradh gan choigeilt óir do shaoileadar gurab iod soin a mbiodbhadh agus a neasccarad a tháinic ar tí argnamh a dhénomh forsan mbruighion agus re méad a meisge agus a mór ngárthaighe mbaoth-ghlórach ní ccluindís cách a chéile agus ní mó chlos guth triath nó taoisigh nó caismirt catha nó gur ion- saighiadar na hAllmhuraigh iadsamh go ttuccadar frassa beadh- manna fíornaimhdeamhuil dia roile san móir-gheóin sin ar mhodh nachar bhfeadar re Conchubhar nó maithibh a theaghluigh a neadarsgain co ndearnadh ár mhór for na slóghuibh gach leith for imiol na bruighne. 30. Mar do chuala mic Uisneach agus clann Fhearg<h>uis toran<n> na heasargoin d'iarfaidheadar cia ro bhaoi san mbruigh- ion nó créd ab áill léobh ann. "Conchubhar accos Uladh uile" ar cách go coitcheann. Is an<n> do labhair Iollann Fionn do ghuth fhollus ghlan dh'agallmhadh an rígh ag rádh "A ard rígh Uladh an é cumairce Fhearghuis is áill libh a bhrisiugh?" "Is áill lin<n> ibhse" a Chloinn Fhearghuis "an dún sin d'fhágbháil a ccéadóir agus beiridh Deirdre má thig sí libh go teach na hEamhna agus fágthar Clann Uisneach mar a b<h>fuil siod." "Ní dhéantar sin lin<n> nó <go> ttiucfadh Fearg<h>us ar nath- air" ol Iollann Fionn accos Buine Borb Ruadh "óir bu mhór an meabhall dúinnibh fealladh ar Chlann Uisneach nó a ttréig- bheál agus iad ar ar ccomairce anocht." "Dar ar mbréithir" ol Conchubhar "is mó an meabhail dóibhsion mo bheansa do b<h>reith uaim agus a cungbháil uaim iná sin uile agus luidhiomsa <L 141> fá rath gréine agus gealaigh<e>" ol Conchubhar go feargach fír- nimhneach "go ndéannid<h> sé doighear don<n> ruagh lasrach do Bhruighion na Craobhruaidhe agus go loisgfin<n> a fil ann sul fá léigin<n> dom mhnaoí bheith ag mac Uisneach éin oidhche 'mháin nís faide go bruinne an bheatha." Is ann sin d'fhógair an rígh tinnte agus tinnealach a chur fon mbruighion go roibh an beacc- bhuidhion do bhí astoigh arna múchadh re duibhnéalta deataigh. "Is fíor súd adubhramar" ol Deirdre "ór d'f<h>eall Fearg<h>us foruibh." "Dar ar mbréithir ámh" ol Buinne Borbruadh "má fheall sesion ní fheallfamaoidne oruibh". Is ansin ro sheasadar mic Uisneach agus Clann F<h>earghuis cona ngiollaibh a ndlúth- chipe catha agus earradh gaisgidhe fa gach leith dona hursanuibh agus do chuingeadar dorus na bruighne béol-osgaoilte accos ní lámhadaois cara nó eascaraid toigheacht dá ccóir nó ngoire gur bhíog Deirdre ag feicsin deircc-lasrach na tinte tiacht asteach ar thaoibh na bruighne a mbéal fuinneóige ag a mbí sí féin 'na sea- samh gur dhearc Naoise seacha ag cloistin glóir Dheirdre go bhfacaid<h> na lasrach<a> go ndubhairt "nár bhain éin ndri<th>le dhuit a ríoghuin?" ol sé. "Nír bhain díobháil domh go seadh" ol sí. "Ní fan nías foide an sin" ol Naoise "go rachadsa féin amach agus coisgfidh mé na tinte sin agus ní himeaglaim na hUltaibh go ndéanaidís dolaigh dhomh iar m'aithne dhóibh." "Ná tó agus ná taobh thú féin re buidhion baothchaisigh" ol Deirdre "óir má téithir amach 'na measg caithfear céad gaithe a néanfheacht ort agus ní thigear beó uadha." "Is fíor sin" ol cách "agus ní hé Naoise is cóir dol amach a ccédttús." "Rac<h>adsa féin is mo ghiolla san chéad ruatharsa" ol Buinne Borbruadh. 31. Gluaisios Buinne amach go hathlamh agus ara mór arach- tar ar a chúla gá chosnamh agus dhá sgiath mór míliota for a nguaillibh agus dhá lain<n> leathan líomtha iona lám<h>uibh leó agus tuccadar luath-chuairt for <an> mbruighion gur mhúchsat na tinte agus gur mharbh siad caoccad fear san mór ngleó sin eidir Allmhuraigh agus Ulltaigh gur cuireadh buaireadh mhór ar na sluaghuibh. d'fhiarfuidh Conchubhar ansin cia do rinne an easorgoin mhór sin for na sluaghuibh." "Mise Buinne Borbruadh mac Fhearg<h>uis" ol sé. "Ec so cumha dhuit uaimse" ol Conchubhar. "Cia an cumha sin?" ol Buinne Borbruadh. "Tríocha céad <L 142> d'f<h>earan<n>" ol Conchubhar. "Créd eile?" ol Buinne Borb. "Mo chogar agus mo chomhuirle" ol Conchubhar. "Gébhadsa sin" ol Buinne Borb Ruadh agus d'imthigh leis é féin agus a ghiolla go hEamhain cona uadha ainmnighthear Dáil Muin an Oighe don tsliabh nó na sléibhte a fuaras ó C<h>onchubhar mur chumha an oidhche sin. 32. Do chuala Deirdre an comhrádh sin agus dubheirt sic "dar mo chubhais" ol sí "do thréig Buinne Borb a sibh ór súd le Conchubhar é agus is aithreamhuil a mac é." "Dar m'airm gaisge" ol Iollann Fionn "an feadh mhairios an lann loinneardha so uma láimh nón lámh féin iondiobhraice ní th<r>éigfeadsa Clann Uisneach." As a haithle sin táinic Iollan<n> Fionn amach agus a ara féin leis go ttuccsad trí luath-chuarta fon bhruighion gur dhíbeir- siod formhór na slóighte ón mbruighion amach d'éis ár mhór a chur orra. Do bhádar iaramh a bháthadh na tinte gur airigh an ara daone éigein ag fadugh<adh> tine agus tinealach for leith imiol eile don teach agus do roigh chuige sin gur sgabadh na tinte leis agus gur sluigheadh dís fear rena loinn leathan go ttánic Iollan Fionn fo chobhair dho, mórsheisir eile agus amus a ro bhí a ngleic ris an ara. Ó choncadar Iollan<n> Fionn a toigheacht dá ndionsaighe do theithiodar a ruaig uadha. "Maith anam ámh a ghiolla" ol Iollan<n> "is mór an téacht so ro ghrighis agus tar asteach san dún feasta ór is ro-b<h>aoghalach dhuit a bheith amuigh déis an gníomh sin. Do ghluaisiodar asteach agus ba lua<th>gháireach meic Uisneach iar bhfaiceál Iollainn Finn slán beó chuca gor thuit an ara ar <a> aghaidh ag teacht asteach ar tharsaigh an doru<i>s iarna ghoin ar chúl a chinn d'urchor saighid faoi imiol a chathbha<i>r agus gur ling a anam agus <a> inchin as a néanacht. Tarnccadar a tóglách marbh asteach agus dúnadar dorus na bruighne gur beanadh an gaibh as chlogain an ghiolla agus ba hims<h>níomhach Iollann Fionn im a bháis go ndubhert "ní láimh táir thug an urchur sin" ol se "agus ní bhuan mise muna níocfar é." Tucc Deirdre deoch d'Iollainn Finn iaramh ór bu mhór a sárugha<dh> é ón mhór-ruathar sin. 33. Do bhádar seal amhlaidh sin go ccualadar tormán na buidhne ag teacht fon mbruighion aridhsigh gur carnadh leó ard-c<h>ruach aitin<n> ar sleas an dúnaidh agus iar ffadughadh na tinte faoi sin ion<n>us gur bhu léir na lasracha donn-ruadh <ag> <L 143> teacht ós a ccionn san mbruighion iar na niomáin re gaoithe anoir-thuaidh. Is ansin adubhairt mic Uisneach go rachaidís féin amach agus go múch<f>aidís na tinte agus tuccadar dís aradha leó gur báthsad na tinte agus gur sgapsat na tinnealaidh faoi fhrassa dian saighiad agus ceatha dlú<th> gaithe gá mbualadh forra. Gabhadar an soin ag sluidheadh na slóighte re faobhar a lanna gur fhágadar 'na ccarnaibh agus 'na meidhe maol-dhearg ar feadh na faithche iad gur marbhadh an dá nara go ma créach- tach cróilinte iad féin da éis a mór ár sin. Do g<h>luaisiodar d'fhios an mbruighion iaramh agus is amhlaidh fuaradar an dorus dúnta agus dob iongnadh leó gan Iollann Fionn <do> bheith a mbéal a doruis gá chosnamh. Tugadar glaodh san dorus gur fhreagair Deirdre íad iar tteacht as néal dí re cloistin guith Naoise accos tug iarruidh an dorus d'fhoscladh dhóibh agus is amhlaidh bhí Iollainn a dénomh <a> dhíchioll bheith <ag> caitheamh uisge ar shleasuibh an dúin as thiobraid boí a múir na bruighne agus ar bhfaicsin cloinn Uisneach dhó thánaic 'na ndáil gus an dorus. "Maith anam a chairdé" ol sé "is maith go ttánccabhair beó as an mór nguasacht sin a rabhabhar acht cheana ní háit buan- bheatha dhúin<n> an dúnsa feasta agus ní mó d'fhan<f>ain<n> ann ó shoin muna beadh Deirdre ór féach na stialla tintighe <ag> tuitiom anuas far ccionn ón díon agus féach fós re hannteas na ccloch bhalladh tintemhuil ar ndóghadh thort timchioll agus le héad- tuailing na ndubhnéall tá deataigh dar ttoc<h>tach agus gar ndaormhúc<h>a<dh> ionnus gur thuit Deirdre a nanbhfainne faoi" ol sé. "Bu mó fuar sgáth an doruis ims<h>níomh umpa samh a bhoí amuigh a naghaidh a namhud iná sin<n> uile" ar Deirdre. "Dob fhearr bás do fhag<h>áil go cródha mar churadhuibh" ol iad- san "ar lár faithche ó lámhuibh ar naimhde ina ar mbeith múchta go hanuasal a tteas agus a tteatach agus ar nadhnacadh foí thurs- gar seantoighe." An sin do cineadh comhuirle acu an mbruibhion d'fhágbháil. "Monuar" ol Deirdre "nach bás a fuair mé an lá sul far fhág mé an dún sa roimhe; mo c<h>rádh nachar marbhadh mé an oidhche gineadh mé sula bhfeicin<n> an ár so" agus is amhlaidh bhí Deirdre <ag> caoine agus í ag glanadh na fola ó chréachtuibh na bhfear. Uaine seal ghairid d'fhuara<i>dh an mór- <L 144> theas do raibh acu ansin iar ccosg na tinte go ndearnadar iad féin a bhfochradh ag an tiobroid agus go nibhiodar deoch go gcualadar na slóighte <ag> teacht arís. Is an sin do rinneadar daingneach dá sgiathanuibh fa Dheirdre eotorra agus tuccadar léimionna lán-chalma thar múruibh na bruighne amach agus is amhlaidh ag imthiacht tar faithche na Craobhruaidhe amach do bhádar ag sluidheadh agus ag sléachtain no slóighte rompa agus 'na ndiaigh conach roibh éin dar <ag> teacht dá ngarr nachar fá- gadh 'na ccosar cró ar lár na faithche. 34. Is an sin do dhreasaigh Conchubhar na slóighthe 'na ndiaigh agus is amhlaidh bhádar Clann Uisneach iar nimt<h>eacht thar théoran<n> na faithche agus Iollann Fionn ar a ccúla gá ccosnamh agus ag cosg an tóir bhoí na ndiaigh. Is an sin do ránaic Fiachra Fionn mac C<h>onchubha<i>r a ngar d'Iollainn Fionn gur c<h>aith urchur gaithe ar leath taobh a mhuinéal fair gur dhear- gadh a chneis gan mórghuin. Ruaimnaighthear Iollainn uime sin gur iompo<igh> <a> ag<h>aidh dá nionsaigheadh agus a chlaoidheamh cholg fhada uirlicthe ina láimh gur ciorbhadh 's gur sgapadh dlúth-dhronga ar lár agus ar lán sraithe díobh. Tucc léim ard éanamhuil an sin ag rádh "Ca bhfuil an lámh ro chaith an gath úd" ol sé "an lámh chéana ro loit m'ara. Tighdh nois um ghoire go ndíolfa mé goin mo ghiolla fair." Is an sin ránaic Conchubhar rí Uladh go ndubhairt. "Cumha uaimse dhuit a Iollann" ol sé "agus gan dol ní bhus foide." "Ní háill liom cumha uait" ol Iollainn Fionn "ach más tú Rígh Uladh naisgiom ort an ainm m'athaira gan fostadh nó toirmeisg a chur orm go leana mé mic Uisneach agus iad ar ma chuimirce." "Ec so mo mhacsa Fiachra Fionn" ol Conchubhar "is sé ro mharbh do ghiolla agus ro caith an gaeth úd fort uime sin fiachaighe bhur ngoile ria roile". "Measa liom Clann Uisne<ach> iná sin uile" ol Iollainn Fionn "agus ná fosda mé níos sia agus ná tigidh mo ghoire nó bainfe mé <do> cheann de<d> cholann." "Ní mac moghaidh tá romhad acht ruighrighe" ol Conchubhar "agus ó d'fhógrais catha fair cuiriomsa thusa fo gheasaibh gaisge muna ndéanair comhrac fris san ionadh so <a>noise" ol sé. 35. Ro líonastar Iollainn re anfa buile is ro bheartaigheas a lenn leathan urrlicthe go ttug síothadh sár-luath santach ar <L 145> amus Fhiachra Finn agus gur sginn seision uadha ar teitheadh san raon céadna ar gabh Clann Uisneach ionus nach roibh slighe ag Iollainn iadsan a leanmhuint gan teagbháil air Fhiachra rísi. "Fóill, fóill" ol Conchubhar "accos fan go ccuiridh mo mhacsa m'airm féin fair agus ní cuibhe dhuitse a Iollainn a leitheide sin d'amus thabhairt ach comhlann a dhéanadh ris mar churaidh agus a mhic" ol sé "is a naon oidhche amháin a rugadh thú féin agus Iollann Fionn agus beirse m'airmse umad .i. an cosgarach agus mo dhá shleagh agus mo chloidheamh agus déan calmacht agus mórc<h>ródhacht leó." d'ionsaigheadar an dias curadh a chéile an sin agus d'fhág an rígh a mhac féin agus Iollainn Fionn a lár na hiarg<h>ala agus d'imthigh leis a ndiaidh a tóir. Goireas Conchubhar ar Chathfaidh draoi chuige agus dubhairt fris "A Chathfaidh caoimh" ol sé "imthighse agus imir draoidheacht for Cloinn Uisneach más maith leat iad agus fosda iad sulfa mill- fighthear Uladh uile leó." "Agus cionnus sin" ol Cathfaidh "nach bhfuil tusa ar tí a marbhadh?" "Ní hamhlaidh tá" ol Conchubhar "óir bheirim mo bhréithir dhuit nach baoghal dóibh mise acht amháin mo bhean féin d'fhagháil uadhfa." "Do b<h>réit<h>ir ar sin?" ol Cathfaidh. "Mo b<h>riathar ríogha" ol Conchubhar "nach niarraim níasa mhó acht ise chuingbheál dom féin" ol sé. D'im- thigh Cathfaidh an sin agus d'imir sé cleas draoidheachta fortha .i. muir teachtaigh do thonnaibh duaibhseacha dhealbha rómpa ionus go roibh mic Uisneach a snámh ar chlár talmhan accos Conchabhar le buidh<e>an allmhurach agus Ultaigh sa ruaig orra agus nír lámhadar baint riú gur thuit a nairm as a lám<h>uibh. d'fhógar Conchubhar a marbhadh gan fhuireach agus nír f<h>ao- mhadar na hUltaigh sin do dhéanadh agus do bhí ócclách an sin a tháinic ó F<h>inn-Lochlan<n> .i. Máine Lámhdhearg agus do mar- bhadh a dhís dhearbh<r>áthar re Naoise an oidhche sin féin .i. Uathach agus Ciothach a nanmana agus dubhairt a fear sin go muir<bh>feadh sé féin Mic Uisneach agus cheangail na hAllmhuraigh iad chum a ndíthcenta gur beanadh na trí cind díobh le trí luath-bhéidhmionnaibh chlaoidhmhe ó láimh Mháine lámh-g<h>arbh. Accos do léig Uladh trí trom-g<h>ártha caointe umpa agus do ghéis an athchaoin re meád a néigin an oidhche sin agus ro ghéisiodar trí prímh-thonna na hÉiriond re géim na hathchaoine <L 146> .i. Tonn Clíodhna, Tonn Tuaighe agus Tonn Rughruidhe fon bhfiongail sin Chloinne Uisneach. 36. Do bhí Conall Ceárnach an oidhche sin a nDún Subhairc<h>e agus do chuala<i>dh búirfeach na Tuinne Tuaithe. "Is fíor sin" ol Conall "atá Conchubhar agus Uladh a néigin agus ní cóir domhsa éisteacht fris." Do ghabh Conall a airm agus a éideadh gaisge uime an sin agus ro ghluais san raon go hEamhain go bhfacaidh na duibhnéalla duaibhseach deataigh, an cheó chíordhubh casur- lach corrach ós cionn na Craobhruaidhe agus na doighre don<n>- ruadh lasargha foir imiol na bruighne. Do luaithe Conall go ránaic a lár na leirge mar a bhfuair na cuirp ciorbhtha carnta ann agus na slóighte ar sraith iar sléachtain siar fa seach ar feadh na machaire bonn re bonn. Dobh ionghnamh aidhbhél re Conall an ár do chonairc's gan éineach beo dá g<h>oire gur ghlaodh ós ard ag rádh "Créd is fochain nó cia do roighni an mhór-ármach so?" ol sé. Do chuala<i>dh guth allmhuraigh gunta a lár na sratha ag rádh "an fear úd shoir re húr na faithche tá ngleic re mac an rígh anois." "Cui hé bodhéin?" ol Conall. "Nocha nédir mé" ol an tallmhurach gunta. "Is amhlaidh do b<h>oí an iorgaoil an sin idir Iollainn Fionn agus Fiachra a ccruadh-chomhras 'sa ccomhlann fír-nimhneach go feadh thréibhse fhada ór ba luath-chossa<ch> caol luirgneach an laoch sin mac Chonchubhair, 's as amhluidh do lingeadh le lúgh léimionna a seachnadh gach buille ó Iollainn 's go sginneadh amach <a> bhfad uadha's go ccaithfeadh na gaethe tar ais for Iollainn acht cheana ní raibh gath nó saighid ag Iollainn Fionn gan caitheamh acht a chloidheamh cholgf<h>ada amháin agus fós choncas dó nachar bh'áil le Fiachra acht iargoil do shí- neadh amach uim toirmeisg ar son dol a d'fhurtacht Chloinn Uisneach agus tucc maoidhm uadha 'na ndiaigh. Bhoí Fiachra ar a chúl an sin go díon re mór-gháir is le frassa gaith. Iompoighios Iollainn aghaidh fair an sin go ndubhairt "ná sgin abhfad uaim anois mar chlaodhairc acht seasamh mur churaidh agus tobhair comhlan<n> domh" ol sé. Caitheas Fiachra an gath an <a> aghaidh gur maoladh ar éadan a <c>cathbhar Iollainn é. Tógas Iollann an gath agus do sginn Fiachra ar ais. Tucc Iollann rotha an urchu<i>r gan io<m>roll ar amus Fhiachra gur ghoin ar cholp<a> a choise é. Lingios ar leithchois iaram<h> gur thar<r>aing an maol rinn sin as a chois eile. Ionsoigheas Iollann eision an sin le frasa borb-bheadh- <L 147> manuibh gur chu<i>r ar sgáth a sgéithe é. Sé sin tráth thánaic Conall Ceárnach fá lán buile ar fhaicsin gach ár ar feadh na faith- che accos Fiachra mhac Conchubhair san éigindáil sin gur ionsoidh Iollann Fionn gan fuireach's gur sháith an cúl-g<h>las tré na chléibh. "Cibé ro ghoin san dáil mise ar leith mo chúil bhéaruinnse comhrac aonar ar m'aghaidh dhó" ol Iollann Fionn sa chrú ag imtheacht ar lár. "Cia thú féin" ol Conall. "Mise Iollann Fionn mhac Fhearghuis" ol sé "agus más tusa Conall Ceárnach is mór an t-éacht do rinnis mise do ghoin agus mic Uisneach ar mo choimir- ce". "Maseadh" ol Conall "ca bhfuil Clann Uisneach <a>nois nó créd fá bhfuilir le Fiachra?" "A raon maoidhme" ol Iollann Fionn "agus Conchubhar cona mhórbhuidhion san ruaig orrtha iar m'fhostasa mu chomhraic re Fiachra agus um thoirmeisg na leanm<h>aint ná cosnamh" ol sé. "Is truagh an dháil" ol Conall "nach mór mo mhire?" agus do tharraing a lann agus do bhain a cheann de Fhiachra mhac Conchubhair. "Maith anam a Chonaill" ol Iollann Fionn "tá arraing an bháis ormsa <a>nois agus maithiom dhuit a ndearnais orm má leanair an tóir agus cosnaigh Clann Uisneach má b<h>eirir beó orthu." 37. Gluaisios Conall go luagh lán buile ina ndiaigh a lorg a tóir acht ro bháodar mic Uisneach marbh cheana. Tárla Cathfaidh an draoidh san raon roimhe ar stad ren <a> aghaidh soir for faithche na fiongala re tuargbháil gréine faoi g<h>ruaim-néal- laibh. "Créd so a Chathfaidh?" ol Conall. "Cia fáth staonadh?" ol sé. "A cclluin tú an gháir a Chonaill?" ol Cathfaidh. "Cia fáth sin?" ol Conall. "Gáir fionngala súd" ol Cathfaidh "agus is mall ar ttriall óir is marbh Clann Uisneach <a>nois agus féach so chugain<n> an tóir agus Conchubhar a teacht agus gan Deirdre leis. Téid Conchubhar amach as raon réidh ar bhfeicsin na díse agus níor bh'áil re Conall teaghbáil air. Acht cheana ro lean Cathfaidh é dá agallmhadh. 38. "Is cosmhuil nach bhfuair tú an bhean" ol Cathfaidh. "Ghéabhthar í! Fiontar í!" ol Conchubhar. "Cionnus sin? mar sgar siod léi" ol Cathfaidh. "'S gar ó sgaradh a ccinn leó" ol Conchubhar. "B'urus duitse a sgaramhaint gan dortadh fola" ol Cathfaidh "agus do bhréithir a choingbheál domhsa". "Níor bhféidir ise chuingbheál an fhad is mhair<f>eadh Naoise" ol <L 148> Conc<h>ubhar. "Nár mhairidh tusa ise!" ol Cathfaidh agus tóg- bhus a lámh a nard na gréine go ndubhairt: "Seacht ccéd blia- dhan ó tógadh teach na hEamhna agus ó claidheadh an Ráth ríogha sin ris an riaghan Macha agus ón lá <a>niú amach ní bhíon<n> rath a c<h>oidhche ar Eamhain accos budh hí an ráth gan rath ro-iongantach" accos do bfhíor do Chaithfaidh a ndubhairt ór ní roibh Eamhain ag Conchubhair a bhfad nó a seilbh ag éin nduine dá shliocht ó shoin a leith. 39. Iomthúsa Dheirdre do bhí fon tráth sin ag caoi go truagh iar bhféachain na fiongala go ristigh a héighmhe néallaibh neim<h>e is ag tarrain a folt na ndlaoidhibh <a>g imtheacht re gaoith ar feadh na faithche fuilteach accos is amhlaidh do bhí ag caoi- neadh Cloinn<e> Uisneach san laoidh mar leanas. {C Fil.} An-mhór ana héachtasa a nEamhain mar a ndearnadh an meabhail; Oidhe mhic Uisneach gan onn, gabhla ghaisgidhe na hÉirionn. Ádhbhar rígh Éireand uile Árdán feathach folt-bhuidhe, Éire accos Alba gan oil ag Ainnle 'na urchomhair. An domhain tshíar accos tshoir agad a Naoise neartmhair, do bhiadh uile suibh-réidh muna ndéantaoi an móireácht. Adhluicthear misi an a bhfeart accos cloidhtear ann mo leacht; dá bhfeitheamh is de thig m'éag, ó do chonairceas an mór-éacht. {C Prós} 40. As a haithle na laoidhe sin do bhí <ag> teacht ar Albain agus gach slighe ann a roibh sí féin agus Clanna Uisneach san laoidh an ar ndiaigh. <L 149> {C Fil.} Sorraidh soir go hAlbain uaim fa maith radharc cúan is gleann, faireadh Clann Uisneach aig seilcc aoibhin<n> suidhe ós leircc go beand. Tarla maithe Alban ag ól is Clann Uisneach dar chóir cion, d'inghion Iarla Dún na Ttreóin go ttuc Naoise póg gan fhios. Do chuir chuigthe <e>ilit bhaoth agh allaidh is laogh re a chois is do ghabh sé chuicthe ar cuairt ag filleadh ó shluagh Inbhear Neas. Mar do chuala<i>dh mise sin líonas mo cheann don éad, is téighim um churach amach fa chuma liom beó nó éag. Leanaid misi amach ar shnámh Ainnle is Ardán nar chan bréag ag fillid<h> misi leó asteach dias do chuireadh cath ar chéad. Tucc Naoise a b<h>riathar fíor is do luidh fo thrí a bhfiaghnuis<e> airm nach ccuirfeadh orm gruaim nó go ndeachaidh ar shluadh na marbh. Tucc an bhean ó Dhún na Ttreóin briathar mór is móid mhear nó go ndeachaidh Naoise d'éag nach rachadh sí féin le fear. Uch! dá ccluineadh sisi anocht Naoise iar ndol fo leacht a ccreí <L 150> do ghuilfeadh sí go beacht 's do ghuilfinnse fo sheacht léi. Ca hiongnadh cion agam féin ar chríoch Alban fa séimh ród, fa slán mo chéile 'na measg fa liom a heich accos a hór. {C Prós} 41. Asa haithle na laoidhe sin mar do fuair Deirdre aire cháich ar a chéile táinic roimpe ar fud na faithche go ttárla CúCholainn di agus naiscios a cuimirce fair agus d'innis <a> sgéala dhó ó thús go deireadh amhail mar tharla do Chloinn Uisneach agus bu ro- t<h>ruaighe re CúChulainn sin óir ní raibh duine san domhan dob ansa leis iná Naoise agus táinic CúCholainn le Deirdre go hairm a roibh na codlaidh sínte ar bhruach na huaighe agus do luidh sisi ar ucht Naoise agus do ghabh ag sgaoileadh a folt agus ag géar-c<h>aoineadh agus do rinne an laodh ann. {C Fil.} Fada an lá gan Clann Uisneach níor thuirseach bheith 'na ccuallacht, mic rígh le ndíoltaoi deoraidheadh, trí leómhoin Chnuic na hUamhcho. Trí leannáin do m<h>náibh Breatain, trí seabhaic sléibhe Ccuilin<n>, mic ríg<h> dar ghéill na gaisgidh, is dá ttuccadaois amhais urruim. Na trí beithreadh bheódha, trí leómhain líofa Chonnraidh; mic rígh dar d<h>ual moladh trí mic ochta na nOltach. Triar laoch nár mhaith fá urraim a ttuitiom is cúis cruaidhe, trí mic inghin Cathfaidh trí gabhla chatha Chuailccne. <L 151> Trí draguin ó Dhún Mónaidh na trí curaidh ón Ccraobhruaidhe, dá ndéis ní beó misi, triar do bhriseadh gach aon ruaig. Triar do hoileadh aicce Aoife aga mbíodh críocha fá chánaigh, trí huaintheadh bhriste catha, triar dalthadh ro bhí ag Sgathach. Triar daltadh do bhí ag Uathadh, tria<r> laoch fa buan a ttreise, trí mic oirdheirc Uisneach, is tuirseach bheith 'na neasbhuidh. A sé mailighe dearcsnaidh donna, a sé b<h>fuin<n>eóga glan éadtroma, a sé roisg uaine mar lonnradh, is a ngruaidhe mar g<h>rís chonna. Sé colpuidhe mur chlúmha eala, a sé nglúine ngasda ngeala, a sé nglaca slime sleamhna, a sé slata fionna fionamhna. Meóir fhada lagha bána, a lámha séada fada falláin, a ccuirp budh gile nón sneachta is a bhfolt mur chlúmha na bhfiacha. Airdrígh Uladh do thréigios ar éalógh do ghrádh Naoise, gear<r> mo shaoghal 'na ndiaigh ó fearfad a ccluithe caointe. <L 152> Go mairfinn a ndiaigh Naoise na saoilidh neach ar talmhuin nó <i>ndiaigh Ainnle accos Ardán annam<h> ní bhiaidh anmhuin. 'Na ndiaigh ní bha beó mise, triúr do lingeadh a lár deabhtha; ó chuaidh mo leannán uaimse do dhéan ar uaighe ceatha. A fhir a thochlas an feartán na déan a nuaimh go docrach; biadsa a bhfochar na huaighe ag dénamh truaighe is ocháin. Mór do ghéabhainn do dhochar a bhfochar na ttrí ccuradh; is duilgheinn gan teach gan tinne, ní mise nach biadh go dubhach. A ttrí sgiatha 'sa ttrí sleagha fá leabaidh dhomh go minic; cuir na trí cloidhimh cruaidhe ós a ccionn san uaigh a ghiolla. A ttrí coin is a ttrí seabhaic biaidh feasda gan lucht sealcca, triar congabhla <gach> catha, triar daltadh Conuill Cearnaigh. Trí hialla na ttrí ccoin sin do bhean osnadh ó mo chroidhe se: is accum do bhí a ttaisgidh a bhfaicsin is fáth caoidhe. Ní ro bhádhus ariamh um aonar acht lá dhéanta bhur nuáighe, <L 153> gi<dh> minic do bhí misi, accos sibhsi go huaigneach. Do chuaidh mo radharc uaimsi ag faicsin h'uaighe a Naoise, gear<r> go bhfuícfe m'anam mé, ní mhairion<n> mo lucht caointe Ós tríomsa do rin<n>eadh an fheallsa biadh mo ghalra lán tuirseach, 's tru<a>gh nach raibh mé <a> ttalmhan sul dá marbhadh mic Uisneach. Truagh mo thuras le Fearg<h>us dom chealgadh don Chraobhruaidhe, le na bhriathraibh bláithe binne do mealladh sinne an aonuaire. Do thréigeas Aoibhneas Uladh ar thriar curadh dob annsa, mo shaoghal feasta ní fada 'na ndiaidh is áonar dhomhsa. Is mé Deirdre lán duibhe is me air foighneall mo bheatha, bheith <i> ndiaidh mo c<h>éile is miste ní b<h>iáidh misi ní bhus foide. {C Prós} 42. As a haithle na laoidhe sin do ling Deirdre ar mhuin Naoise san bhfeart agus fuair bás a ccéadóir agus do tógbhadh a lia ós a leachta agus do sgríobhadh a nanmanna ós a ccionn agus do fearadh a ccluithe caointe as a haithle. Cona í sin imtheacht Dheirdre agus Oide C<h>loinne Uisneach.
19 Dawson Street, Dublin 2
D02 HH58 +353 1 676 2570 info@ria.ie
Cookie Use
Website developed by Niall O'Leary Services
