Historical Irish Corpus
1600 - 1926
Historical Dictionary of Irish
Search the corpus
Browse the Text Archive 1600-1926
Nuaidheachteóireacht ar Muir
Title
Nuaidheachteóireacht ar Muir
Author(s)
Ua Concheanainn, Tomás,
Pen Name
Tomás Bán
Composition Date
1911
Publisher
Gill, M. H. agus a mhac, Teór.
Téacs
Comhad TEI
Gnáth-Théacs
Comhad ePub
Search Texts
Enter word/phrase
Search Type
Headword
Standardised
Exact match
Phrase
Word Type
All
Adjective
Noun
Preposition
Pronoun
Verb
Verbal Noun
Poetry/Prose
Both
Prose
Poetry
Set Dates
1600
1926
<N NL186> <L 3> <B 1911> <C Prós> <M 8> <T Nuaidheachteóireacht ar Muir> <U Tomás Ua Concheanainn> <F Gill, M. H. agus a mhac, Teór.> Nuaidheachtóireacht ar muir Réamhrádh. Cuireadh an aiste seo i gcló sa "gClaidheamh Soluis" cúpla mí ó shoin. Chualas gur thaitin sé le cuid de na Gaedhilgeóirí agus nach mó ná sin é lé cuid eile aca. Ní'l sé i gcumas aon duine, is cuma cé hé, aiste do sgríobhadh i nGaedhilg ar ghnóthaibh ceárdamhla agus an ghnóthaibh ealadhanta gan focail do chumadh. Cia is moite de eitealóireacht sé an gansrang an ealadha is nuaidhe san saoghal fá láthair. Bhí orm focla a chumadh ar éadan a chéile. Sílim go bhféadfainn brígh an sgéil a thabhairt liom ceart go leór gan an oiread focal úr a chumadh is rinneas, acht chuadhas in éadan na hoibre in aon turas chun a thasbáint go bhfuil sé i gcumas na teangan í lúbadh, agus i shníomh agus í a chasadh chun na smaointe is doimhne agus na focla ceardamhla is úire a nochtughadh innti. Ní rabhas fein acht leath-shásta lé cuid de'n chumadóireacht. Cuir i gcás thugas Féin-Chuirtreasnóir ar Automatic Transmitter, agus bhí fhios agam nach dtug sé an chiall leis chomh glan is budh mhaith liom, acht ní túisge bhí sé i gcló agam ná fuaireas an focal Féinghluasach, agus sé mo thuairim anois go dtugann an Cuirtreasnóir Féinghluasach an bhrígh leis go glan agus go beacht. Chuireas feabhas ar fhoclaibh eile nach hé seo ó bhí an aiste i gcló agus d'aithsgríobhas cuid eile de. Tá sé buailte isteach in m'aigne lé bliadhanta fada má's linn an teanga a shaothrughadh go gcaithfimid dhéanamh in a teanga ghnótha chomh maith lé í dhéanamh in a teanga theallaigh. Go deimhin ní'l caoi ar bith eile b'fhéidir níos fearr chun í dhéanamh i n-a teanga theallaigh go fóirleathan ná a thasbáint gur teanga <L 4> ghnótha í, nó b'fhéidir go mba cirte dhom a rádh go bhfuil sé innti í dhéanamh na teanga ghnótha. Taisbeánadh sinn go bhfuil gaol gar idir teanga dhúthchais na tíre agus trácht agus ceannach na tíre, agus an dá luaithe is fheiceas muinntir na hÉireann idir Ghaedhil- geóirí is Bhéarlóirí go bhfuil an gaol sin eatorra tiocfaidh gluaiseacht na teangan ar aghaidh níos fearr ná mar tá sí dul ar aghaidh fá láthair. Seo iarracht bheag chun a chruthughadh go bhfuil an teanga solúbtha, soishínte, agus sochasta chun ealadhain gansrang a chur tré na chéile innti, agus má tá sé innte tagairt do ghansrang tá sé innte tagairt de gach ealadhain eile atá ag baint go dlúth lé tráchtáil agus le seun na tíre má déantar íarracht ar a saothrughadh. Má's rud é go mbeidh glaodhach ar an leabhrán seo is dóighide go gcuirfead leabhráin eile de'n chineál céadna amach leis an aimsir. Táim fá chumaoin ag Cumann Loingis an Chúnárd agus ag Cumann an Hamburg-America as ucht iasacht na bpeictiúirí do thabhairt dom. Déanfaidh siad an leabhrán níos soiléighte agus níos taithneamhaighe, agus sé mo thuairim freisin go gcuideóchaidh siad lé Nuaidheachtóireacht ar Muir a thuisgint níos fearr. Tomás Ua Concheanainn. <L 4a> Macsamhail de bharr leathnaigh tiodail an "Cúnard Daily Bulletin." <L 5> Seal bliadhanta ó shoin nuair a bhíodh duine caithte spíonta do bharr oibre budh gnáthach leis an dochtúir comhairliughadh do'n duine breóidhte dul ar aistir fhada fairrge chun a sgíth a leigean. Ar feadh an aistir ar an bhfairrge bhíodh sé saor glan ó imnidhe agus ó chantal gnotha, acht san am atá i láthair ní'l saorsacht ar bith mar sin i ndán do'n cheannuidhe. Ní'l aon mhaidin ar feadh na haistire nach mbíonn leagtha ar an mbórd os comhair a dhá shúil amach páipéar nuaidheacht a clóbhuaileadh agus a cuireadh in eagar ar bord nuair a bhí sé in a chodhladh go sáimh ar feadh na hoidhche. Bíonn an nuaidheacht is deireannaigh le léigheamh san bpáipéar seo. Cé go mb'fhéidir gur chuir an ceannuidhe é féin faoi gheasa dearmad a dhéanamh ar gach rud a d'fhág sé in a dhiaidh san mbaile, ní maith gur féidir leis, ná, go deimhin, ní maith go bhfuil sé i nádúr an duine gan aon pháipéar a láimhseáil, agus annsain ní fada go mbeidh sé go cíocrach ag léigheamh céard a thárla indé, nó goidé an luach atá ar a léithide seo agus ar a léithide siúd ar Mhargadh an Stoic agus ar Mhargadh an Airgid. Ní leithsgéal dó a rádh nach bhfuil aon mhion-airgead ná pingineacha ruadh aige, agus dá bhrígh sin, nach dtig leis é cheannach, mar ní'l cianóg le'n íoc ar an bpáipéar - tugtar cóip de do gach paisinéara ar bórd na luinge in aisge - agus ní hé sin amháin acht leagtar ar a chathaoir é ag an mbórd gach uile mhaidin - i riocht is nach bhfuil aon dul ó'n a léigheamh aige. Ní hé sin amháin acht aon nduine ar mian leis é, ní'l aige acht an focal a rádh agus tabharfar chuig a sheómra é sul éirigheóchas sé as a leaba ar maidin. Ní'l pioc difiridheacht ins na hurnaisí chun páipéar a chur i gcló i gceart-lár an Aigéin Mhóir agus na hurnairí a chlóbhuaileas na páipéir mhóra ins gach cathair san domhan, acht amháin nach bhfuil na hurnaisí ar bhórd luinge chomh mór ná chomh cúmhachtach leis na hurnaisí eile. Acht tá go leór leór dithbhir eidir an chaoi in a dtugtar an nuaidheacht chuig Eagarthóirí na bpáipéar ins na cathracha ar fuid an domhain agus an chaoi in a dtugtar an nuaidheacht chuig na hEagarthóirí ar bórd luinge i lár na teisginne móire. Bíonn trí pháipéar nuaidheacht laetheamhail dá gcur i gcló ar bórd na loingeas mór a bhíos dul treasna ó'n Eórap go dtí an tOileán Úr. Is lé cumann an Chúnárd an "Cunard Daily Bulletin," agus <L 6> baineann an "tAtlantic Daily News," agus an "tAtlantisches Tageblatt," leis an Hamburg-America. Do réir mar thuigfear ó ainmneacha na dá pháipéar a bhaineas le Cumann an Hamburg- America tá ceann aca clóbhuailte i mBéarla agus an ceann eile i dteanga na Gearmáinis. Fághann na trí pháipéar a gcuid nuaidheachta ó'n gCompántas Nuaidheacht. Tá nuaidheachtóirí aca- san ins gach cathair agus sráid-bhaile ar fuid an domhain, agus ní'l aon nuaidheacht is fiú a áireamh nach gcurtar ar an téadagán go dtí an Árd-Oifig in Eabhrach Nuadh gach uile lá san mbliadhain. Cáithtear agus sgoithtear an nuaidheacht san oifig seo agus ní curtar chuig na páipéir ar bórd luinge acht an chéad sgoth de'n nuaidheacht. Ó oifig an gCompántas Nuaidheacht in Eabhrach Nuadh seóltar an nuaidheacht ar théadagán go dtí Stad Gansrang Mhearcóní i Wellfleet, baile beag ar imioll na mara in aice lé Boston. Déantar é seo ag 8.30 gach trátnóna san mbliadhain. Cuirtear as an oifig seo, le gansrang, nuaidheacht an tsaoghail chuig na loingis mhóra atá na céadta míle ó láthair amuigh san teisginn mhóir. Tá Gléas Gansrang anois, beag nach, ar bórd gach uile long. Bíonn an Gléas Gansrang ar crochadh ó bharr na gcrann agus beireann na sranga ar an oiread sin de'n íotar chreatha a curtar amach ó'n Stad i Ros na Cadóige is oibrigheas an t-inneall glacach mothalach atá ar bórd. Sgríobhann an Gan- srangadóir síos an sgéala agus ar maidin in am bricfeasta bíonn leagtha os comhair an taisdealaidhe an nuaidheacht a tháinig chomh fada ó láthair as gach ceárd de'n chruinne agus a clóbhualadh ar bórd nuair a bhí sé ag srannadh codladta. Ní'l aimhreas ná'r mhaith le Gaedhilgeóirí tráthtas fhághail ar an Stad Gansrang ag Ros na Cadóige, in aice Bhoston, ar an gcaoi a gcurtar an nuaidheacht chun bealaigh, agus ar an meitheal beag fear a oibrigheas an gansrang. Tá an Stad Gansrang tuairim is dhá mhíle amach ó stad an bhóthair iarainn ag Wellfleet, agus tá sé suidte ar ghuaire mór árd gainimh ag dearcadh amach go míchéadtach ar an Aigéin Atlantic. Is beag eile atá san áit seo acht gaineamh, agus sé an cineál sin gainimh é a fhanas seasta ar feadh tamaill agus imthigheas leis arís ar a shiúbhal ionnsuidhe. Gaineamh séidte is dóigh liom, an t-ainm ceart le tabhairt ar an gcineál sin gainimh, agus gan bhréig gan áidhbhéil ní leas-ainm é. Is minic a bhíos na tighthe plúchta múchta tar éis gála mhóir agus stoirme. Sé an t-aon rud a shúghas substaint ná súghachas ar bith aníos as an ngaineamh seo ná féar-guaireach, cineál féir gharibh láidir. Agus marach an féar-guaireach ní dóighide go mbeadh Ros na Cadóige ann chor ar bith, mar gan é shéidfidh an Ros chun bealaigh fadó an lá. <L 6a> Macsamhail beag de leathnach de'n "Chúnárd Daily Bulletín." Uimhir an 4adh lá de Shamhain, 1911. <L 7> Tá cheithre túir mhóra, árda iarainn déanta i bhfuirm cearnóige agus iad dhá chéad agus chúig troigh déag (215) ar áirde. Is asta seo atá na sranga copair fighte a bhfuirm eangach crochta. Teidheann an chuid íochtarach de na sranga isteach san seómra cuirtreasnach. Nuair a líontar na sranga lé aibhléis creathann síad an t-íotar ar feadh chúig chéad déag míle mhór-thimcheall. Faoi sgáile na dtúr mór seo tá na tighthe a bhaineas leis an áitiughadh - cheithre cinn aca. San teach íseal cearnógach, bríceach, tá na sgrungaí séideacha agus an fuinneach crónánach a thugas an chumhacht atá ríachtanach leis an teachtaireacht a chur a bhfad as láthair. Faoi frathacha an tighe céadna tá suidhte an taisc- inneall agus an cheárdcha. In aice an tighe seo - ní'l eatorra acht pórsa caol fada - tá an seómra cuirtreasnach. Tugtar mar ainm air seo Muileann Tóirneach Mhearcóní de bhrígh gur ionnta a déantar an lasrach aibhléise. Ní leas-ainm Muileann Tóirneach a thabhairt air mar is an- chosamhail lé torann tóirnighe an torann a déantar ann. Tuairim lé trí chéad go leith slat (350) ó'n áit seo tá an bungaló beag a thugas dídean agus fosgadh do na fir ag obair ins an Stad. Tá casán déanta do chláracha tiugha ádhmaid ó'n áitiughadh go dtí an bungaló, agus is iomdha sin sgéal a 'neóstar ar an iarracht a déantar ar an gcasán a choinneál gach oidhche stoirmeach nuair a bhíos an talamh clúdaighthe lé sneachta séidte agus an t-aer tiugh lé calógaí; agus freisin nuair a bhíonn siad ag féachaint leis an mbungaló a bhaint amach oidhche anfádhach nuair a bhíos an gaineamh séidhte dá shéideadh chomh cruaidh agus chomh géar sin go ngearran sé leicne na bhfear agus tagann an fhuil dhearg amac in a braonacha móra. Seal bliadhanta ó shoin cuireadh mearbhall chomh mór sin ar an stiúrthóir ar a dhul dó ó'n mbungaló go dtí an t-áitiúghadh nár fhéad sé an casán a dhéanamh amach agus b'éigin dó an fálsrang a leanamhaint ó na thosach go dtí na dheireadh. Tá an bungaló chomh teith agus chomh teólaidhe agus chomh seascarach as is féidir lé teach ar bith a bheith. Tá seómra maith mór i lár an tighe (seómra comhnuidhe creidim is fearr dhúinn a thabhairt air); tá cathaoireacha agus suidhistíní socamhala agus imdí ann, agus tá crochta ar na ballaí peictúirí maithe slachtmhara, agus maidir lé leabhra agus irisleabhra tá siad ann ar gach ceist agus ar gach ealadhain. Déanann gach duine de'n mhuirighin iarracht ar ghléas ceóil éigin a imirt, acht bíodh an iarracht go maith nó go dona ní'l aon chómhursa béal-dorais lé iad a mholadh ná lé iad a cháineadh. Tá fónagraif maith aca agus go leór buandáin. Bhí riaghal aca tamall ó shoin duine ar bith a dhéanfadh easgainí ná mionnaí móra go mbeadh air an oiread seo cánach íoc gach am dá ndéanadh sé <L 8> an choir agus cuirtí an t-airgead cánach i dtaisge chun buandáin a cheannach; nó dá léigfidhe aon nduine aca go Boston ar saoire lae nó leath-lae chuirtí faoi gheasa é leath-doiséine buandán a thabhairt ar ais leis mar gheall ar an phríbhléid sin a thabhairt dó. Tá dhá sheómra i gcóir strainséaraí, seómra deas bídh agus seómra maith mór eile agus oifig an stiúrthóra. Ochtmhar atá san mhuirighin, mar atá an stiúrthóir, beirt théadagóirí, beirt sgrungadóirí, beirt shean-mháirnéalaigh le dul suas ins na crainn, nó túir, chun na sranga a choinneál mar is ceart, an cócaire agus an freastalaidhe. Maille leó seo tá dhá choileán con. Sé an stiúrthóir an fear ceárdamhail agus an sgrungadóir gansrang, maille leis seo tá sé in a cheann-tighe. Déanann an dá théadagóir an obair lé sealaidheacht, seal leis an ngansrang agus seal leis an téadagán talmhan mar déantar úsáid de'n Stad chun nuaidheacht ceannaidheachta nó tráchtála a chur anonn agus anall ó Bhoston. Gach dara oidhche is eadh théidheas na sgrungadóirí ar faire, chun na sgrungaí a chasadh agus chun iad a choinneál ag imtheacht go mín réidh. Bíonn a lán rudaí eile aca le déanamh ar feadh an lae, - ag deasughadh na n-inneall ag snadhmughadh na srang má bhíonn siad briste ná lag in aon áit, agus ag déanamh fiosdhearbhughadh do'n phríomh- sgrungadóir san Árd-Oifig in Éabhrach Nuadh. Coinnigheann na sean-mháirnéalaigh na túir agus na tacaí, nó teanntacháin, in ordúghadh. Is beag lá nach mbíonn siad le feiceál shuas in áirde na gcrann ag leagan téad annso, ag cur isteach srang-mhogaill annsúd thall, nó ag baint srang fhabhtach as an tacadán i gcúinne éigin eile, agus ag cur cinn eile in a háit. Is minic a bhíos siad sé seachtmhainí i mbéal a chéile ag dathúchán na gcrann. Sé an cócaire an t-aon duine a bhfuil sé ar a chumas an mhuirighin a dhéanamh sásta nó mí-shásta, agus is fada amach ó'n áit a coinnightear an t-ocras. Ní mór do'n chócaire a bheith fad-bhreathnuigheach agus a bheith in a fhághtaluidhe mhaith oilte má's leis an lóncha a choinneál líonta ins an áit íargcúlta seo, mar tagann an chuid is mó de'n bheatha chuca ó Bhoston; acht le cuidiughadh siopa an bhaile, iasg na n-iasgairí áiteamhla agus corr- bhéilidh leathógaí agus plásanna a mharbhuigheas na fir lé cleith fhada ó'n gcarraig, nuair nach mbíonn tada eile ar a n-aire, ní minic a bhíos an lóncha gan a bheith loma lán. Cruinnigheann na fir i dteannta chéile in am bricfeasta agus is ionduail nach mbíonn sé sin aca go dtí an 10 a chlog sa lá, mar bíonn a lán aca ag obair go dtí an 2 a chlog ar maidin. Bíonn a lán mionrudaí le déanamh aca in imtheacht an lae, acht ins an oidhche is eadh thosuigheas an obair dháiríre píre. Ag leath-uair tar éis an hocht a chlog gach tráthnóna cloiseann an téadagóir <L 8a> Seómra Clódóireachta an Mhauretania. <L 9> atá ag faire glaodhach ar na sranga talmhan agus air an toirt tá sé go gnóthach ag déanamh cóipeanna ar an gclósgríobhán de'n nuaidheacht ó'n gcompántas nuaidheachta. I riocht is go mbeidh sé cinnte go bhfuair na soithigh ar fairrge an teachtaireacht cuireann sé chun bealaigh é arís agus arís eile. Bíonn a lán de na soithigh chomh fada sin as láthair nach dtig leó aithris a dhéanamh ar fhocal áithrid nár éirigh leó, b'fhéidir, a thuisgint nó a sgríobhadh síos, agus dá bhrígh sin curtar an nuaidheacht go hiomlán amach arís agus arís eile. Tar éis an teachtaireacht a ghreannadh ar pháipéar castar é ar roithín atá greamuighthe de'n chuirtreasnóir féinghluasach a thiomántar le mótar agus bíonn sé réidh annsain chun tús a chur ar an gclár-oibre a thosuigheas go beacht ag an 10 a chlog gach oidhche agus a choinnigheas ar siubhal nó go mbeidh an obair déanta. Ag 9.30 téigheann an sgrungadóir a bhfuil obair na hoidhche ar a chúram síos ó'n teach comhnuidhe go dtí an t-áitiughadh agus lasann sé trí lasair lóchrainn sa gcaoi go dteithidh na liathróidí lasaidh na sgrungaí ola. Taca 9.50 bíonn gach nidh ullamh, bíonn na sgrungaí ag obair agus dearcann sé ar na gléis áirimh sa dóigh go bhfeicfidh sé an bhfuil siad ag áireamh na cúmhachta go ceart. Nuair a buailtear deich mbuille de'n chlog, feictear solus dearg ag splancadh san seómra sgrungach, sgaoileann an sgrungadóir an lúbóg ar an gcuirtreasnóir féinghluasach agus clostar torann brúscarach na splancach ar an toirt ins an seómra eile. Ins an seómra cuirtreasnach tá séideáin mhóra chúmhachtacha a shéideas amach sruthanna móra teine atá tuairim is troigh ar fad, agus cé gur ceólmhar é torann na splaince, tá an torann chomh mór sin go bhfuil sé critheaglach uathbhásach. Má bhíonn an oidhche ciúin agus an ghaoth fábharach cloistear torann na splainnce na mílte as láthair, agus feictear an lasair tré na fuinneógaí chúig mhíle dhéag ó'n Stad amach san bhfairrge. Ar bhreathnughadh do dhuine ar an Stad ó'n taobh amuigh agus ar fheiceál na lasrach gíle déine dá tasbáint féin tré na fuinneógaí san ngléas-seómra agus ar chloisteáil pléasgtha bhodhair na lasrach dó, déarfadh sé leis féin gurab é seo baile agus teallach an mhic mhallachtain. Is leis an bpléasgadh uathbhásach seo a glaodhtar ar na soithigh atá a bhfad agus i ngearr san teisginn agus a curtar nuaidheacht an lae chuca. B'fhéidir go mbeadh na soithigh chúig chéad déag míle as láthair nó bfhéidir nach mbeidís acht céad míle, agus má's rud é nach mbeidís na chúig chéad déag míle as láthair, is ionduail go ndéanann an téadagóir cóip iomlán bheacht de'n teachtaireacht ar an gcéad iarracht agus nach mbíonn aon ghábhadh dó aon aithris a dhéanamh air arís. <L 10> Nuair a bhíos an téadagóir ag Ros na Cadóige go gnóthach ag cur amach nuaidheachta an lae, bíonn fear ar gach ceann de na loingis mhóra ar bhrághaid na bóchtna agus "cluais le éisteacht" air, agus go deimhin ní mór dó an t-éisteacht a bheith go maith aige má's leis an teachtaireacht a chloisteáil. Siúd is go bhfuil na fágaí aibhléise láidir cúmhachtach nuair a sgaoiltear amach as an torr iad i Ros na Cadóige, teigheann siad amach comhfhada ins gach ceárd agus is rí-bheag an neart a bhíos ionnta nuair a shroicheann siad soitheach atá 1,500 míle as láthair. Go deimhin bíonn siad chomh lag sin nach ndéanfadh aon duine amach iad acht an té atá lán-oilte agus síor-chleachtach ar an obair. Cuirtear i gcomórtas iad le crónán cait a bhéadh ar a sháimhín sógh ar leic an teallaigh, cé nach bhfuil siad baileach chomh láidir. Idir dhá chrann gach long tá sranga copair crochta treasna. Tá na sranga copair tuairm le tiughas láirlíne pinn luaidhe. Tá na sranga copair seo dealuighthe ó na chéile i gcumraidheacht mogail eangaighe, agus gach ceann de na sranga clúdaighthe le góma cruaidh. Ó lár na srang treasnánach tá an iomad sranga eile ag dul síos díreach agus isteach san Chábán Gansrang. Mar dúbhras cheana féin is ionduail go mbíonn an Cábán Gansrang suidhte ar chlár uachtarach na luinge. Tá an cábán roinnte in a cheithre chuid. Ar a dhul isteach dhuit san gcéad sheómra chidhfidh tú go bhfuil sé feistighthe suas ar nós tighe posda san mbaile mór. Tá crinlín ar fhad an bhalla ar chómh áirde lé d'ucht, agus leagtha air atá dúbhach agus dubhacháin, peanna agus peanna luaidhe, neart páipéir agus gach uile rud riachtanach chun do theachtaireacht gansrang do sgríobhadh. Nuair a bhéas an teachtaireacht sgríobhta agat rachfaidh tú isteach an doras atá ar t-aghaidh amach i seóimrín eile agus bhéarfaidh tú do theachtaireacht do'n ghansrangadóir. Ar chúl an tseóimrín seo arís atá an seómra in a bhfuil an fear atá ar faire, an fear atá réidh chun ceisteanna ar bith atá agat lé cur air i dtaobh gansrang do fhreagairt. Is iomdha sin ceist aisteach, agus dá n-abruighinn é, ceist amaideach, a curtar ar an duine croidhe. 'Neóstar sgéal faoi mhnaoi áithrid a bhí ag ceistniughadh an ghans- rangadóra tráth. D'innis sé dhi fios fátha teacht agus imtheacht na nuaidheachta. Níor fhág seo ceó na fríghde gan míniughadh di thríd síos agus thríd suas, dar leis, agus bhí sé cinnte gur innis an sgéal chomh soiléir agus chomh glan is b'fhéidir lé fear bán ar bith a dhéanamh, agus bhí sé cinnte gur thuig sí gach nídh a bhain lé gansrangadóireacht chomh maith leis féin beagnach tar éis a chuid saothair. Ag glacadh buidheachais leis na dhiaidh sin faoi chomh deas agus chomh múinte is bhí sé léithe dúbhairt sí gur thuig sí <L 10a> Seómra Gansrang an Mhauretania. <L 11> go ceart é, acht an neósfadh sé di, dá mba é a thoil é, cia an chaoi a dtagann an ribín páipéir chuig na loingis gan teangachtáil leis an bhfairrge agus gan a fhliuchadh? Thárla seo seal bliadhanta ó shoin nuair a bhíodh innill in úsáid aca a chlobhualadh ar ribín páipéir an teachtaireacht do réir mar thagadh sé ar an ngléas gansrang. In aice an tseómra ghansrangaigh is eadh atá seómra comhnuidhe na ngansrangadóirí. Tá an seómra seo ar na seómraí is teólaidhe agus is seascara san luing. Tá 2 leabaidh bheaga chaola, crinlín sgríobhtha, cúpla cathaoir, imde nó dó, maille lé peictiúirí ar na ballaí; go deimhin ní'l aon nidh riachtanach lé fir a shásamh ná a ndéanamh compóirteach nach bhfuil ann. In am bídh téidheann na fir chuig seómra an bhídh leis na paisinéaraí, nó má bhíonn síad i mbun na hoibre agus iomarca lé déanamh aca tugann an stiobhard nó an riaruidhe a gcuid bídh chuca san gcábán gansrang. Tá dhá sheómra bheaga amach ó'n bpríomh-chábán. Ins an seóimrín is goire dhuit, is ann atá an t-inneall cuirtreasnach, agus san seóimrín eile atá suidhte an t-inneall glacach mothálach. Tugtar an seómra tostach ar an seóimrín eile mar gheall air nach bhfuil aon torann lé cloisteáil ann. Rinneadh an seómra sin in aon turas i gcóir na hoibre. Tá an balla tuairim is troigh ar tiughas, agus i gceart-lár an bhalla tá corc meillte i n-a phíosaí beaga chomh mion le gráinní coirce nó seagail. Ní mór do gach Eagarthóir féithe na sgríbhneóireacht' a bheith ann i riocht is go mbeidh sé i n-an ailtín deas a sgríobhadh ó aon abairt amháin nó sgéal fada a dhéanamh de'n abairt chéadna má bhíonn gábhadh leis. Tá ar an Eagarthóir fad is leithead agus croiceann a chur ar na téadagáin agus iad a dhéanamh go spéiseamhail agus go soiléighte. Nuair a bhíos an nuaidheacht réidh ag an Eagarthóir tugtar chuig an gclódóir é agus cuireann seisean an cló le chéile ar an gcuma chéadna a ndéantaí é sul cumadh na h-innill cló-líneacha. Ní fada go mbíonn an cló curtha lé chéile agus an páipéar clóbhuailte. Nuair a bhíonn sin déanta filltear iad agus cuirtear i gcóir iad chun sgaipeadh imeasg na bpaisinéaraí ar maidin. Bíonn cóip leagtha ar chathaoir gach duine ar a dhul isteach chuig a bhricfeasta dhó ar maidin. Ar feadh na céad leithe de'n bhealach ó'n Oileán Úr fághann siad an nuaidheacht ó Ros na Cadóige agus ar feadh na leithe eile de fágann siad í ó Pholdubh, i gCorn, i Sasana. "The Transatlantic Times" a bhí mar ainm ar an gcéad pháipéar nuaidheachta gansrangach a clóbhuaileadh ar bórd luinge ag dul treasna na mara. Ar an gcúigeadh lá déag de Mhí na Samhna san mbliadhain 1889, ar bórd an Naomh-Phóil ar a bealach <L 12> go Sasana, a thárla an gníomh éifeachtach íongantach seo. Bhí Mearcóní é féin agus beirt dá chuid Sgrungadórí ar bórd na luinge an tráth sin. Cheapadar páipéar nuaidheachta a chló ar bórd agus fuaireadar an nuaidheacht budh úire agus budh taithneamhaighe ó Stad Mhearcóní ag Nídles. Díoladh gach cóip de'n pháipéar ar dollar an ceann agus tugadh an t-airgead do Chisde na Maradóirí. Ó'n tús beag sin bhí an t-oideam ag fás go tóichéimeach ó bhliadhain go bliadhain, agus ó cuireadh ar bun an Stad mór- chumhachtach ag Ros na Cadóige agus ag Poldubh i Sasana is féidir leó nuaidheacht fhághail ó'n talamh gach am sa ló, agus páipéar laetheamhail a thabhairt amach a thabharfas an nuaidheacht is úire a thárla in aon áit san domhan suas go dtí móimint an chlóbhuailte. I bhfuirm irisleabhair atá an "Cunard Daily Bulletin," agus na páipéir eile. Bhí ó hocht go dtí deich leathnach ionnta i dtosach acht tá síad i bhfad níos mó anois. Tá páipéar an Chúnárd ós mo chomhair faoi láthair agus tá dhá leathnach déag is fiche ann eidir nuaidheacht agus fhuagraí. Bíonn nuaidheacht ionnta ó gach cúinne agus ceárd de'n chruinne, agus ar gach ceist a thárla agus a thuit amach ar feadh na gceithre n-uair fichead roimh an móimint a clóbhuailtear iad. Bíonn glaodhach mór ar na páipéir agus ní'l focal díobh nach léightear ó thús go deireadh, eidir nuaidheacht agus fhuagraí. Ní'l rud ar bith a thárluigheas ar bórd is mó a curtar suim ann ná teacht amach an pháipéir agus ní áidhbhéil a rádh go ndéantar cur síos agus caismirt ar an nuaidheacht maille leis na fuagraí. Crochtar suas clár, nó foillseachán, gach lá agus ar an bhfoillseachán seo sgríobhtar nuaidheacht na luinge. Is iomdha sin spraoi agus spórt agus greann agus deágh-fhocal a déantar agus a cloistear thart timcheall an fhoillseacháin. Cuirtear síos an méid mílte a sheól an long gach cheithre huaire fichead; is annamh a dhéanann sí an seól céadna gach lá. Ó nádúr gearrann sí an fhairrge níos sgiobtha lá breágh a mbeidh an fhairrge comhthrom agus an ghaoth go córach ná már dhéanfadh sí lá a mbíonn na fágaí go mór agus an ghaoth go láidir agus í caol díreach sa tsróin aici. Sgríobhtar ar an bhfoillseachán ainm gach luinge a raibh caidreamh ag an nGansrangadóir léi a rith an lae, maille lé aon fhocal nuaidheachta a fuair sé ó cheachtar aca. Dearcann na paisinéaraí go grinn thré na faidearcáin amach ar imigéin na mara le súil is go bhfeicfidís cnuic-oidhre, nó míolta móra, nó muca mara, agus iongantaisí eile nach hiad a casadh ar loingis eile. Ní'l aon lá lé chúig bliadhna, Domhnach agus lá saoire chomh maith le chéile, nach bhfoillsighthear páipéar nuaidheacht ar na loingis mhóra san Aigéan Átlantic. I dtús ama bhí páipéar ar leith ag gach luing acht anois tá gach long a bhaineas leis an gcumann <L 12a> Stad Gansrang Mhearcóní ag Poldubh, i gCorn, i gcaidreamh gansrangach lé loingis ar fuid na hAigéine Móire. <L 13> chéadna ag cur an pháipéir amach, agus curtar an páipéar ceanann céadna i gcló ar gach luing san gcumann seo faoi an stiúr- thóireacht chéadna, agus is gnáthach na mílte cóip de a chur i gcló gach lá. Tugtar an páipéar in aisge do na paisinéaraí agus sa dóigh nach mbeadh aon chaillteanas leis curtar fuagraí isteach ann. Beidh cineál tuairim againn ar an meas atá ag Fuagarthóirí ar an "Cunard Daily Bulletin," agus ar an "Atlantic Daily News" mar "Tharraingtheóir Gnótha," nó mar deireas na Púncáin, "Business Bringer," nuair adeirim go n-íoctar ó £800 go dtí £1,000 ar son aon leathanaigh amháin ar feadh bliadhna. Agus ní'l an méid sin iomarcach le n-íoc ar fhuagraí áithrid, mar is seo páipéir a curtar isteach a lámhaibh na mílte duine gach bliadhain - lucht airgid a bhfurmhór, - agus is fiú an sochar an cosdas. Goidé an lá a mbeidh fuagarthóirí i mbaile agus i gcéin ag tabhairt ó £800 go dtí £1,000 do Stiúrthóir AN CHLAIDHEAMH SOLUIS ar son gach leathanach dá pháipéar féin? Go seólaidh Dia chugainn an lá sin go luath.
19 Dawson Street, Dublin 2
D02 HH58 +353 1 676 2570 info@ria.ie
Cookie Use
Website developed by Niall O'Leary Services
