Historical Irish Corpus
1600 - 1926
Historical Dictionary of Irish
Search the corpus
Browse the Text Archive 1600-1926
Nodlaig, 1920
Title
Nodlaig, 1920
Author(s)
Údair éagsúla,
Composition Date
1920
Publisher
An Lóchrann
Téacs
Comhad TEI
Gnáth-Théacs
Comhad ePub
Search Texts
Enter word/phrase
Search Type
Headword
Standardised
Exact match
Phrase
Word Type
All
Adjective
Noun
Preposition
Pronoun
Verb
Verbal Noun
Poetry/Prose
Both
Prose
Poetry
Set Dates
1600
1926
<N Lr1920_12> <L 1> <B 1920> <C Prós> <M 8> <T An Lóchrann> <U Údair éagsúla> <F An Lóchrann> AN LÓCHRANN PÁIPÉAR GAEDHILGE IN AGHAIDH GACHA MÍ. Uimh. a 57. NODLAIG, 1920. Dhá Phinginn a Fhiacha. JIMÍN MHÁIRE THAIDHG. Bhí Mam ar feadh coigthíse agus ní fhéadfainn a dhéanamh amach cad a bhí ag gabháil di — ag machtnamh a bhíodh sí tá's agat agus stadadh sí uaireannta i lár a cuid gnótha agus bhíodh sí ag smaoineamh. Annsan uaireannta eile chínn ag cainnt le Daid í ach ní bhíodh á radh age Daid ach “Tá an ceart agat. Is agat-sa is fearr fhios a chroidhe.” D'iar- ras ar Cháit faire a dhéanamh ar Mham féachaint cad a bhí ar siubhal aici ach níl aon mhaith i gCáit chun spiaireachta agus b'éigean dom plean eile a tharrac chugham. Nuair cuireadh a chodhla me istoidhche chuas isteach 'on leabaidh tamall ach annsan nuair a bhí mo mháthair agus Daid cois na teine sa chistin d'éaluigheas isteach i seomra na beirte aca agus chuas lais- tigh de chlóca mhór mo mháthar a bhí ar crochadh ar an bhfalla agus d'fhanas leo go dtiocfaidís 'on tseomra. Tá's agat, bíonn siad go minic ag cainnt nuair a théighid siad a chodhla. Ach ar mh'anam go raibh feitheamh fada ar chosa laga agam mar chaitheadar an oidhche ag cadráil cois na teine agus na glúine ag lúbarnaigh agam-sa. Ach fuaireas luach na soidhne sa deire mar chuir Daid an madra an doras amach agus chuir sé an bollta sa doras agus tháinig sé féin agus Mam chun dul a chodhla. Do leanadar den chainnt a bhí ar siubhal thíos aca nuair thánadar 'on tseomra: “Caillfimíd mála airgid leis ach níl dul as is dócha,” arsa Mam. “Seadh, agus b'fhéidir gar abhaile arís chughainn a cuirfí é mar ná féadfaidh sé é féin d'úmpar,” arsa Daid. Níor thaithn san le Mam “má tá droch-úmpar ann ní ón a mháthair a thug sé é,” ar seise. Do bhain m'athair crothadh as a cheann le mí-mhisneach: “Och mhuise,” ar seisean, “sé an sean-phort céadna i gcomhnaidhe agat é.” Thuigeas féin ós na bréithre sin gur don mac so a bhítheas ag tagairt. Sin é uair d'éirigh an sot go léir orm chun feasa dh'fhagháil cá rabhthas am' chur agus conus a bhítheas chun an mála airgid sin a chaitheamh orm. Tar éis tamaill tháinig an bheirt aca chun bladair arís. “Bain- fidh sé deich mbliana dho sar a mbeidh sé 'na shagart,” arsa Mam. Ní mór ná gur thuiteas féin i láthair mo chos nuair a chuala an méid sin a dhuine. Mise im shagart! Chuir an scéal mearathal orm & ní mór ná gur scéidheas orm féin laistiar de'n chlóca. “Arú,” arsa m'athair, “b'fhearr liom é chur le céird éigin éile. Bíonn siad 'na shean- duiní anois sara dtugtar paróiste dhóibh.” Ach thug Mam fé arís agus dubhairt sí nach chun airgid ná saidhbhreasa a dhéan- fadh sí sagart dá mac féin ach chun seirbhíse Dé. D'éist Daid tamall, am baic, tar éis an méid sin. Annsan ar seisean: “Cé dhéanfaidh an treabhadh agus an fuirse nuair a bhuailfidh an t-aos mise. “Nár leigid Dia go mbuailfeadh mhuise, laige ná aos tusa, a dhaltha!” arsa Mam. Ón nglór a bhí 'na guth thuigeas gur sear- bhas a bhí ar siubhal aici “ach ná bíodh eagla ort,” ar sise, “gheobhad-sa cliain isteach duit-se a raghaidh i mbun seisrighe dhuit.” “Uf,” arsa Daid, agus d'umpuig sé ar a chliathán agus thuit a chodhla air. Bhí Mam uair a chluig sarar thuit aon néal uirthi agus deirim-se leat go raibh na cosa fuar go maith agam-sa sar ar fhéadas éalú as a tseomra. Ar maidin nuair a chonnac Cáit: “Bead-sa im shagart,” arsa mise. Do gháir Cáit “Ní bheir, a mhuise,” ar sise, “ach bead-sa im' mhnaoi rialta.” “Cuir uait im baiste!” arsa mise, “fanfair-se sa tigh seo agus tabharfaidh Mam fám- aire de chliain isteach chun tú phósadh agus chun an treabhadh a dhéanamh do Dhaid. Níl dul as agat — tá san socair id' chóir age Mam.” Chrom an óinsín ar ghol agus cé chualaidh í ach Mam. “Cad é seo anois ort?” ar sise. “Bhu-hú!” arsa Cáit, “ní phósfad-sa aon chliain isteach!” D'fhéach Mam uirthi agus annsan d'fhéach sí orm-sa. Cheapas féin am baisc gurbh fhearr rith maith ná droch-sheasamh agus chuireas díom suas go tigh Mháire Aindí. Máire agus Nell a bhí istigh; “Ara cad a thug chomh luath so ar maidin tu?” arsa Nell. “Mam, dar fia! do chuir an rith orm,” arsa mise, “i dtaobh gur innseas do Cháit go rabhadar chun cliain isteach a dh'fhagháil di.” “Arú, a bhligeáirdín, cad a chuir é sin id' cheann?” arsa Máire Aindí. Chuir sé sin olc orm féin. “Ní h-aon bhligeárd me,” arsa mise, “ach tá Mam chun sag- airt a dhéanamh díom agus beidh sibh go léir ag tabhairt ‘Father James’ orm annsan & b'féidir ná tabharfá bligeárd an uair sin orm.” “Mo ghrádh-sa Dia,” arsa Máire, “ag magadh fúm atánn tu.” “Níl aon fhocal éithigh ann,” arsa mise agus d'innseas di gach aon ní. Níor fhágas aon ní istigh nár scaoileas amach. Ní raibh leigheas agam air — ní fhanfadh an riach ruda istigh. Sin é an locht mór atá orm-sa, tá's agat, me bheith im' béal le h-Éireann. Ní cheilim faic ar aonne ach ar Mham ach gheibheann sí sin fios ar mo ghnóthaí gan mise á n-innsint i n-ao' chor di. Ní túisce bhí mo bhothún déanta agam- sa ná bhí sé go léir innste ar fuaid an bhaile. Ní raibh an oidhche ar fónamh ann nuair ghaibh Máire Aindí isteach go dtí Mam, “Mhuise go gcothuighidh Dia dhíbh é an scéal maith,” ar sise. “Cad é an scéal?” arsa Mam. “Jimín beag a bheith ag dul le sagartóireacht, bail ó Dhia air,” do ráidh Máire. Baineadh ana- phreab as Mam bocht. Níor fhan focal aici. D'fhéach sí anall orm-sa & mheasas nár fhan oiread luiche ionnam leis an scannradh. Chonnac go raibh sí go cráite dóite toisc an scéal a dhul amach roim- ré. Níor mhaith liom í bheith ag féachaint orm agus d'imíos liom go maolchluasach go dtí an leabaidh agus gan é ach a leath-uair tar éis a seacht. Deirim-se leat ná rabhas buidheach dem' theangain mar cheapas siúrálta go bhfaghainn búrdáil mhaith an oidhche sin. Ach ní fhuaireas, a dhuine. Nuair a bhí Mam ag dul a chodla tháinig sí le coinnill mar a rabhas-sa agus d'fhéach sí orm. Bhíos im' chnap chodlata, a mhic ó, agus ná h-osclochainn súil liom ar mhíle púnt. “Hum,” ar sise, “codla an tradhna chughat-sa, a bhuachaill,” agus thuigeas go raibh droch amhras aici ar an suan a bhí orm. D'imigh sí áfach agus thugas mo bhuidheachas do Dhia a thug saor an uair sin me. Bhí babhta bruighne agam féin is ag Micilín Eoin lá'r na mháireach. Nuair a chonnaic sé chuige me, “Ara, féach aníos ‘Father James’!” ar seisean. Tháinig beirbhthean uilc orm chuige agus leanas suas 'on pháirc é agus chuireas fuilshrón leis. B'fhéidir go múinfeadh san béasa Gúnaí & Hataí do Chailíní; Carabhataí Gaedhlacha, Stocaí, Bónaí, & c., do fhearaibh; Táiliúireacht ar fheabhas. D. MacCurtáin, 5 Sráid an Chaisleáin, Corcaigh <L 2> Ceannóchaimíd uait nó díolfaimíd leat: TUIGHE nó ARBHAR nó FEUR Uainn-ne gheobhair na SÍOLTA agus na LEASÚ is tairbhighe amuigh. Scríobh chugainn. Beidh fáilte roim litir Gaedhilge againn. SÉAMUS Ó NÉILL IS A CHLANN MHAC (TEO.) CIONN TSÁILE, sa' Mhumhain. Tá le fághail uainn-ne — TÉ BLASTA CÚMHRA. Ceannuigh púnt de mar shompla. SIMCOX is a chlann mhac (Teo.) 10 Sráid Phádraig N., CORCAIGH. FEIDHRE SÚRA CEART OLNA AR 50/—! I gCorcaigh a deineadh, as olann ghlan Ghaedhlach. Abhar Culaithe Breá Eudaigh ar 40/—! I gCorcaigh a deineadh. Cuir fios ar shampla den eudach. Fíor-olann Ghaedhlach gach snáth dhe. Seumas Ó h-Úrdail, 13 Sráid Uashington, i gCORCAIGH. “SEANCHAS.” An Fear Mór do scríobh. Má's deacair duit é d'fhághbháil, cuir 1/— go dtí an Rúnaidhe, Coláiste na Rinne, ins na Déisibh, agus cuirfear chugat é ar chasadh an phuist. Bhí árd teist riamh Ar IM Chorcaighe, Ach tá teist chomh maith Ar a cuid Margairín ós ann a deintear MARGAIRÍN AN “LOVING CUP.” Cuir tuairisc a luachta, &c., ar SHEUMAS Ó DÁLAIGH & A CHL. MHAC, TEO., ag an Sean-Dún, i gCORCAIGH. dho. Ach níor stop san an chuid eile de'n mbaile mar bhíodh an ainm ar siubhal aca go léir orm — mór mór ag na scithirí gearrchaillí. Bhíos cráite aca, ach me féin fé ndeara é a scaoil lem' theangain i láthair Mháire Aindí. Ar feadh trí seachtaine 'na dhiaidh sin níor chuaidh stad ar Mham ach ag ullmhú rudaí dhom. Thug sí trúnc nua ó'n nDaingean chugham agus bhí seódh rudaí istigh ann. Bhí léinteacha ann & tubháilí agus cíor dom chuid gruaige agus máilín beag chun mo léine oidhche a chur isteach ann, a dhuine. Bhí hainceasúirí póca, leis, ann agus stocaí agus dhein an táiliúir dá chulaith éadaigh dom. Fuair- eas dhá fheidhre gleoite bróg ná raibh aon tairrnge ionnta ach iad ag gíoscán nuair a shiubhlófá. Bhíos ag gabháil an bóthairín síos lá nuair a ghlaoidh Tadhg Óg thar n-ais orm “Cogar i leith, a Jimín,” ar seisean, “cad tá an dá bhróig sin a rádh le chéile?” “Tin t'fhiarthaithe ar do sheana-mháthair!” arsa mise. Bhíos cráite aige ach níor dhein sé ach gáirí fúm. Is dóigh leis go bhfuil sé ana-smartálta. Beidh mé ag imeacht amáireach agus do réir mar a chloisim ní ró mhór an aga a bheidh agam chun a thuille cúntaisí mar seo a scríobh. Is dócha go bhfuil an cruatan rómhan. Deir Mam liom go gcuirfear urchall annsúd liom agus srian agus go mbead ag gol fós i ndiaidh mo mháthar agus an tsaoghail bhreagh a bhí agam uaithe. Dar fia! má bhíonn siad níos cruaidhe orm ná mar bhí Mam tá an riach buidhe go léir ortha. Ní ró mhaith atáim i n-ao' chor istigh liom féin na laetheannta so agus ar dhá bhiorán ní raghainn i n-ao' chor ann. Táim idir fonn is faitchíos a dhuine; ach tá beartaithe agam má bhíonn an scéal ró dhian orm sa Chol- áiste ná fanfad aca, dar fia! Tháinig Máire Aindí araer agus thug sí dá fheidhre stocaí dhom. Thug Tadhg Óg is Nell bille púint dom. Tháinig Micilín Eoin chugham ó chiainibh agus bhí saghas náire air agus ní dubhairt sé aon ní go ceann tamaill. Annsan thairrig sé scian as a phóca agus chuir sé im' aice ar an mbórd í agus deora ó na shúile. Thug sé iarracht ar rud éigin a rádh ach ní fhéadfadh leis an dtocht guil. Annsan rith sé an doras amach uaim ag gol. Deir Cáit go raibh Micilín ana-cheanúil orm-sa. Thugas an phíp adhmaid a bhí i bhfolach sa stáca agam do Cháit chun é thabhairt do Mhicilín amáireach. Tá mo thrúnc pacálta sa chistin. An rud deirinneach a chuir Mam ann ná císte mór aráin go raibh rísíní ann. Tá na comharsain ar fad sa chistin — is dócha gur mar gheall orm-sa é. Thug a lán aca scillingí agus leathchorónacha dhom agus bhíodar go léir am chomhairliú agus am mholadh. Tá Cáit ag gol ar feadh an tráthnóna agus níl focal as Daid. Nílim féin ar mo chúilín tseabh- rach ach chomh beag le duine. Níl aonne go ceart ach Mam. Ní chorrochadh an saoghal í sin. Táid siad go léir imithe abhaile agus dubhart Mam liom-sa dul a chodla. Nuair thána 'on tseomra lean sí me agus bhí sí i bhfad am chomhairliú. Ann- san rug sí barróg orm agus phóg sí me agus chonnac deora na súile nuair d'imigh sí. Ní mór go bhfeicim féin an páipéar so go bhfuilim ag scríobh air le gachra racht guil agus uaignis. Caithfimé stad is dócha agus an peann a leigint ar lár. Aon rud dár scríobhas mar gheall orm féin go dtí so níor chuireas ann ach an fhírinne ghlan. Tá's agaibh anois cad é an saghas mé. Dá mbeinn ar nós a lán dem aithne ní bheinn chomh béalscaoilteach i dtaobh mo lochtaí féin agus cheapfadh sibh annsan gur buachaill maith me. Ach is cruaidh an scéal ar bhuachaill a bheith go maith — mharbhochadh sé é tar éis aon tseachtaine amháin. Dheininn-se mo dhícheall uair- eannta me féin d'úmpar ach chaithinn briseadh amach arís gan bhuidheachas dom. Tá gach aonne chomh h-olc liom. Ní fheicim-se aonne go ceart ach Mam. Caithfead dul a chodla. Beannacht Dé agaibh go léir agus má's fiú libh orm é iarraidh ar Dhia go gcuirfeadh Sé Jimin Mháire Thaidhg ar a leas. Mise Jimín. IN ÍBH RÁTHACH THIAR. Fonn: “Máirseáil Uí Chonaill” nó “Tally ho! the hounds, Sir.” InÍbh Ráthach Thiar, na bhfear bhfionn bhfial, Do chuala féin an méid seo, Go raibh deire le dlí na mbrúideach mbuidhe, Is a rialú féin ag Gaodhlaibh. Curfá le step rinnce (ríl): Fol de dow, fol de dum, Fol de dow, fol de dum, Fol de dow row, da row, Ta row, idle idle. Dow, fol de dum, Fol de dow, fol de dum, Fol ta ral, da ral, derum, Ólfam lionn is beoir le fonn, Agus seinnfeam tiúin de'n nGaoluinn, Beidh Seóirsí 'nsúd gan ch'sóin gan phúnt, Gan sólás búird ná féasta. 'San bhFóghmhar so chughainn 'seadh dóghfam Lúnndain Le cabhair na Rúiseach léigheanta; Beidh ór go flúirseach ag gach óigfhear fionn, Cé gur fada dhúinn 'na n-éamais. I seómraibh Ifrinn tá adhbhar maith teine, Gallaphuic ramhra bréana — Go rabhaid ann go tiugh fé bhliain ó 'ndiu, Is go scóltar an croidhe 'sna haedh 'cu. Carl Hardebec do chuir síos an fonn. Seán Shéamuis. “BRÓGA NA LAOI,” idir bhróga ísle is bróga árda, bróga lorgan is bróga glún. Tá le fághail i ngach sráid-bhaile. Scríobh chun “Lucht deunta Bróg na Laoi,” i gCorcaigh. <L 3> TALAMH AGUS CURADÓIREACHT. 50 — Téigheann an bainne sa Gheimhreadh go h-adharca na mbó. 51 — Bíonn tuirse na ngaibhne ar na buachaillí bó. Cé ná h-oibrigheann siad go ró-chruaidh. 52 — Is fearr droch-bhláthach ná droch- choigeann. 53 — Sé an breac sa bainne é. .i. An chuil san ómbra — cionnus a thárla é bheith ann? 54 — Mian buachalla na mbó: an ghaoth anuaidh, an ghrian andeas, claidhe cluthmhar, bolg lán is sláinte mhaith. 55 — Íochtar is uachtar is maith an t-adhbhar coiginne é. 56 — Mara gcuirir sa Earrach ní bhainfir sa bhFoghmhar. 57 — Breac-luirgneacht Earraigh do ghní formadacht Foghmhair. .i. An té a chaitheann an lá cois na teine san earrach bíonn formad air sa bhFoghmhar nuair a chíonn sé na barraí breaghtha a bhíonn ag a chomharsanaibh. 58 — Fál samhraidh nó claidhe Geimhridh. Fál — is maith sa tSamhradh óir bíonn sé ion- fhuar gaothmhar. Claidhe is fearr sa Gheimhreadh ar a mhalairt de chúis. 59 — Cúl le gaoith agus aghaidh le teas. .i. Talamh maith agus é árd thoir thuaidh agus a aghaidh siar-is-ódheas. 60 — Bascadh na lár is báthadh na bhun. A chúl leis an ngréin is a aghaidh ar an sioc. .i. Cáineadh do dhein Máire Ní Dhuibh ar thalamh a bhítheas a thathant uirthi a cheannach. 61 — Leasú seacht mbliadhan brúcht maith sneachtaigh. 62 — Ní moill faobhar ach is mór an mhoill bheith gan é. .i. Faobhar ar speil. 63 — Fód as an díg dhá fhód ar an gclaidhe. Nuair bhítear ag tógáil cladhthach is gnáth an chainnt sin ar siubhal. 64 — Falla feidín — falla ar feadh dín. .i. Falla a deintí de chré bhuidhe agus de thuighe. An fhaid a bhíodh díon os a chionn d'fhanadh sé slán. 65 — Ní lugha sméar sa bhFoghmhar ná é. .i. Rud nach fiú 'áireamh iseadh é. 66 — Coll is cuileann rogha na coille. 67 — Is fearr an té chuireann aiteann ar chlaidhe ná an té chuireann caisleán i gcoill. 68 — Tá crainn sa choill thar an gcaorthan. Déarfaí é sin nuair ba ghádh a innsint do dhuine go raibh daoine eile ann chomh maith leis féin. POST DO GHAEDHILGEÓIR. Teastuighean ó Chonnradh na Gaedhilge i Luimneach duine a bheadh mar chigire scol agus mar fhear le scríobha' don Chraoibh. Ní mór dó Gaedhilg agus eolas ar mhúin- teóracht bheith ar fheabhas aige; agus eolas leis ar chúntasuíocht. Ceithre púint sa tseachtain an tuarastal. Gheóir tuille eolais ón Rúnaidhe, 17 Sráid Thomáis, Luimneach. LÉIG NA FÓGRAÍ, A CHARA, MÁS É DO THOIL É. PAIDRÍN PÁIRTEACH I gCÓIR AN CHARRGHIS (AGUS MÍ NA SAMHNA). Sean-phaidrín é seo adeirtí sa Ghaedhal- tacht in ionad na Coróinneach Muire i gcaitheamh an Charrghis: “Ofráilimís suas an phaidir 'is a' chré seo atá fém' aithris go dílis duthrachtach 'á iaraidh ar Dhia saor-bhreithiúnachas a thabhairt ar na h-anamnachaibh a chuaidh 'á iaraidh agus eispesialtha ar anamnachaibh ár ndluth mharbh-mhuinntire féin cho maith is dá n-abraimís in ainm is i sloinne iad. “Guidhimíd Dia an Carríos a chur thar- ainn fé mhaise; agus sinn a bheith fé mhaise is fé áthas ó anocht, i ngrá Dé agus na gcomharsan. Ar an inntinn sin: “Ár n-Athair atá ar neamh” (aon uair amháin). “Go mbeannuíthar duit, a Mhuire” (trí h-uaire). Mar chúig deichniúr abair “Ár n-Athair” (aon uair amháin, mar is gnáthach) agus in ionad “Go mbeannuíthar duit, a Mhuire,” abair: “'ÍOSA CRÍOST, is a Rí na trua'- mhéile” (deich n-uaire). Freagra — “Suain- eas síoraidhe tabhair dóibh, a Thiarna” (deich n-uaire). Agus in ionad “Glóir don Athair” abair é seo: “Go soillsígh solus síoraidhe dhóibh.” Freagra — “Go gcomhnuígh sé sa tsíoch- áin dóibh, tré thoradh DO dhaor-pháise; agus Amen 'ÍOSA.” Agus sid í an phaidir scuir — í rádh i ndeire an Phaidrín: “'Fhíor-Chabhartha na bhfíor-pháirteach, go raghmíd (? go dtéimíd) ó fhulang go glóire sa tsíoruíocht, i gcomhluadar na naomh agus na n-aingeal; agus Amen 'Íosa.” “Síocháin Dé in ár measc. Glóir do Dhia go h-árd. Suaineas síoraidhe chun anamna marbh purgadóireacht a' domhain mar orduighean Dia 'is an Eaglais dúinn guidhe orra.” Fuaireas an paidrín sin cúpla blian ó sin ó R. Ó Foghlú, oide scoile, i ghCaisleán Nua Luimne. Dubhairt sé gur mhinic chuala sé 'á rádh i bParóiste na tuatha é. Is baoghlach go bhfuil an paidrín seo imithe gan a thuairisc as an ndúthaigh sin, dála a lán seóid eile Gaedhilge. Seán Tóibín. A RÉALT NA NODLAG. Fáilte rómhat A Réalt na Nodlag, Réalt an eolais; Réalt an tsonais; Tár d'ár saoradh Ó gach daoradh Go dtigidh an bás D'ár sgaradh ó'n tsaoghal so. Caolán Ruadh. AR EAGLA AN LOSCAIDH. Ní ró-mhaith fhreagran lucht ceannaithe cóib sinn le fada. Níl aon dul againn ar na leabhair chúntais a scrúdú ró-mhinic mar ní fé dhíon an tighe cheudna a bhíd na leabhair agus ‘na cléirigh’ an aimsir seo — ar eagla an tóirse lasrach. Má tá síntiús gan díol agat, a chara, cuir chugainn indiu é, led thoil. Am gátair é seo. S. T. I GCÓIR NA FEIRME. Na h-Úirlisí is fearr da ndeintear agus Síolta na meathfidh is uainn-ne gheóir, Ó LUASA & Ó CONAILL, Bóthar an Reumonnaigh, I gCORCAIGH. Tá togha na n-earraí maithe Gaedhlacha anso. Gheobhaidh do Chlann Mhac TOGHA NA SCOLUÍOCHTA agus deunfar cúram ar leith den GHAOLUINN dóibh, agus beidh gach cóir ar fheabhas aca I gCOLÁISTE FHLANNÁIN le h-ais na h-ÍNSE, I gCONNDAE GHEAL CHLÁIR. AN t-ATHAIR LIAM Ó CINNÉIDE, Ollamh le Diadhacht, An t-Uachtarán. 'BHFUIL GAEDHILG AG DO CHLANN? Tá scoil cheart Ghaedhlach do sna leanbhaí i Múscraí Mumhan anois, fé stiúrú oidí maithe agus fé riar na sagart. I mBéal Átha an Ghaorthaidh atá. Gheóir eólas an scéil ón ATHAIR D. Ó DONNACHÚ, Beul Átha an Ghaorthaidh, Magh Chromtha. Tá Cóistí agus Mótair d'á ndéanamh againn-ne. Cuirimíd Gléas Góma (rubair) fé rothaí cóiste gan ró-mhoill. Cros & a Chlann Mhac, 18 & 19 Port Uí Shúileabháin (Sullivan's Quay), Corcaigh. <L 4> NA SNASÁIN ‘SCIENCE’ mar atá: Snasán ‘Science’ do Bhrógaibh, é DUBH nó CRÓN nó RUA-BHUIDHE (‘ruby’). SNASÁN ‘SCIENCE’ DON TRIOSCÁN. SNASÁN ‘SCIENCE’ DON ÚRLÁR. ‘PUNCH & CO.’ a dheinean i gCORCAIGH. TROSCÁN AGUS LEABTHACHA, ar fheabhas agus ar shaoire. Deunfad-sa gnó a' Gaedhilg leat! Seán Mac Eóinín, ‘CUALUCHT TROSCÁIN NA MUMHAN,’ Sráid a' Chapaill Bhuidhe a 63, CORCAIGH. DATH DO CHUR AR AN DTEAMPALL nó ar an dtigh, sinn-ne a dheanfaidh go toghtha dhuit é. Bhuamar-na chúig teastas agus dhá dhuais ar an obair DHATHUÍOCHTA AGUS ÓRNÁIDE a dheineamar ó am go h-am. Labhair sa ghuthán linn (‘Tel. a 587,’ Corcaigh) nó scríobh chugainn. DONNCHA & ÁISTÍN Ó NÉILL, 21 Sráid an Acadaimh, I gCORCAIGH. MÁ TÁ CEAINT LE DEUNAMH AGAT ar throscán nó ar thig; ar thalamh nó ar stoc; Cuir fios ar PHEADAR Ó h-ANNRACHÁIN, Reiceadóir, sa' SCIOBAIRÍN. ‘Auctioneer and Valuer,’ AN LÓCHRANN. Páipéar don Ghaedhealtacht. Sráid Ribeáird a 6, i gCorcaigh — an Oifig. An Fear Gnótha: Seán Tóibín, Baile an Teampaill, i gCorcaigh An Fear Eagair: An Seabhac, Daingean Uí Chúise Na Díoltóirí: Ó Cuill & a Chua., 95 Sráid Phádraig, Corcaigh Easún & a Chl.-Mhac, Áth Cliath Má's maith leat bronntanas a thabhairt d'aon cheanntar sa Ghaedhealtacht agus bheith ag cabhrú' leis “An Lóchrann” san am gcéadna, cuir roint airgid ag triall orainn & cuirfimid cóibeana gach mí go ceann bliana chun aon áite a déarfar linn. Sinn-ne — Lucht An Lóchrainn. BEANNÚ. GO DTUGA DIA NODLAIG MHAITH DHÍBH, A CHÁIRDE, AGUS NÁRA FHEICEAM AN TANN-SMACHT AR ÁR MÁTHAIR NODLAIG EILE. TIMMÍ. “Níor tháinig anacra riamh 'na aonar,” arsa Siobhán léi féin nuair a thug an cigire nua cuaird ar an sgoil, “agus ní móide go raghad saor an bobhta so.” Máighistreás sgoile dob' eadh í, agus cé nár mhair sprid ná púca riamh a chuirfeadh eagla uirthi, is beag ná go n-atharuigheadh a cuid fola le sgannradh shaoghalta nuair a chíodh sí an cigire ag déanamh ar thigh na sgoile. Dá olcas é an seana-chigire 'na raibh aithne aici air le coraidheacht is chúig bhliana, ba sheacht measa ná san cigire iasachta ná raibh aithne curtha aici fós air, agus nárbh fhios di cad déarfadh sé ná cad a dhéanfadh sé ná cad iad na rudaí nua a theastóch' uaidh. Ba bheag an iongna ná raibh an bhean bhocht ró-mhaith istigh léi féin an lá so agus ná raibh sí ábalta ar aoinní do dhéanamh sa cheart. Is ar éigean do bhí an cigire socair síos insa chathaoir mhóir do bhí taobh thiar de dhesc an mhúinteóra agus é ag piardáil sa mhála cleasaidheachta do bhí aige nuair a bhuail an stúmpa beag de gharsún stróinséartha an dorus isteach. Ní fheacaidh Siobhán riamh roimis sin é ní lugha ná mar bhí fhios aici cárb' as é ná cér díobh é. D'aithin sí láithreach ámh nárbh aon gharsún fónta é. “Raimpéir óg,” ar sise 'na h-aigne féin, “go bhfuil briseadh tighe is áite ann.” Do ghlaoidh sí i leith chúichi air agus chrom ar é cheistiú. “Cé chuir anso thu, a gharsúin?” “Mo mham adubhairt liom dul ar scoil.” “Cad is ainm duit?” “Ní fheadar.” Tháinig dha shúil mhaithe mhóra do Shiobhán nuair a chualaidh sí an freagra san. An uile gharsún riamh dá dtáinig ag triall uirthi, bhí san ar an gcéad cheist a chuir- eadh sí chúcha ach b'é an chéad uair aici a leithéid sin de fhreagra fhagháil, agus níor thuig sí cad ba cheart a rádh ná a dhéanamh. Garsún ná raibh fios a ainme féin aige! Nár mhór an sult a bhain- feadh sí as mar sgéal mara mbeadh an seana-dhiabhal cigire do bheith láithreach agus é ag faire uirthi mar a dhéanfadh cat ar luich. Chaithfeadh sí rud éigin do rádh nó do dhéanamh. Ach cad déarfadh sí? Cad a dhéanfadh sí? Bhí sí i bponnc. Mallacht ar an gcigire ná leigfeadh di léasadh maith a thabhairt do'n ngarsún agus é chur abhaile go dtí n-a mháthair. Fé dheire tháinig an cuimhneamh isteach 'na ceann. B'fhéidir nár chualaidh an garsún in aon chor cad dubhairt sí. B'fhéidir go raibh iarracht d'allaoire ag gabháil do. Ba mhaith an cuimhneamh é. Thástálfadh sí arís é. Do dhein sí cas- achtach bheag ag glanadh na sgórnaighe dhi. Ansan d'éirigh sí 'na coilg-sheasamh agus do chuir sí gáir mhór láidir aisti. “Cad is ainm duit?” ar sise ag glaodhach amach i n-árd a cinn is a gutha, i gcás go gcloiseadh an garsún í dá mba go mbeadh sé chómh bodhar le bonn bróige an tsáirsint. “Ní fheadar!” ars an garsún; agus má b'árd a labhair sise ag cur na ceiste dhi, dob' aoirde ná san a labhair seisean 'gha freagairt. Do sgairt a raibh sa sgoil amach ag gáirí agus níor thaise do'n chigire. Sin é nuair d'éirigh an fhearg ar fad ar an máighistreás agus do dhírigh sí ar an ngarsún arís agus faobhar nimhe uirthi chuige. “An as do mheabhair atánn tú?” Ní fheadraís cad is ainm duit. Ní fhead- raís an ar sgoil nó ag baile atánn tú, is dócha. An bhfeadair tú aoinní? Nár mhúin do mháthair de chaint duit riamh ach ní fheadar, ní fheadar, ní fheadar…” Mar sin mar a lean sí de agus bhí an chainnt ag dul i ngéire agus i seirbhe i n-aghaidh gach focail dar labhair sí, agus tríd an gcainnt go léir bhí a lámh beart- aithe i n-áirde aici fé mar a bheadh sí chun an garsún do bhualadh anuas insa leath-cheann le clamhta dá bais. Ach bíodh gur chun an gharsúin a bhí sí ag labhairt ní air sin a bhí sí ag cuimhneamh ach ar an mí-ádh cigire úd agus ar cad é an saghas tuairisge a chuirfeadh sé ag triall ar an Oifig i mBleá Cliath. Bhí seisean 'na shuidhe fós taobh thiar de'n desc, a leabhrín beag dearg 'na ghlaic aige agus é ag cur síos na nótaí go tiubh agus gachara bhféachaint aige ar Shiobhán agus ar an ngarsún. Fé dheire dob' am leis an gcigire cur isteach uirthi agus stop a chur leis an aighneas. Do cheap sé dá leanadh sí de'n réim sin gur ró-bhaoghlach go mbrisfeadh ar an bhfoidhne ar fad aici agus cár bhfios ná go marbhóch sí an garsún sgun sgan amach le buille dhorn nó le grideóig de'n tslait do bhí aici. Do chaith sé súil-fhéachaint i dtreo buaic an tighe — comhartha é sin, dar le Siobhán, go raibh droch-thuarasgáil sgríobhtha aige 'na leabhar. Do dhún sé an leabhar go hobann, d'éirigh, agus bhuail anonn chúichi. “In n-ainm a bhfuil de dhroch-mhúinteóirí ó Thigh Mhóire go Donncha Dí,” ar seisean, “éirigh as agus tóg an fhoidhne. Ní mar sin a mheallfaidh tú a ainm uaidh. 'Ghá Ticéidí in a “gCeirthlíní” do lucht comórtha spóirt & Cnaipí Daithte — mar chomharthaí sóirt ó Chlóchualucht Dúndealgan, Dundalk Leabhair agus Peictiúirí chun Gaedhilge a mhúineadh. Faigh an Liosta ó Chlóchualucht Dúndealgan, Dundalk <L 5> sgeimhliú atánn tú. Dá chomhartha san féin tá an garsún bocht ar na creathaí le barr anaithe. Fág fúm-sa é agus bíodh geall go n-inneosa sé a ainm dom. Nuair a dúntar an comhngar ní mór gabháil tímpal.” Le linn an focal deireanach do rádh dho, do chaoch sé a shúil ar Shiobhán: rud a chuaidh i ngior- racht dá meabhair shaoghalta do bhaint di, mar ní fheacaidh sí riamh roimis seo cigire ag caochadh a shúile ar óig-mhnaoi agus ní chreidfeadh sí go ndéanfadh sé a leithéid. Do chrom an cigire ar an garsún do cheistiú ansan agus is breágh mall réidh a labhair sé mar a dhéanfadh duine uasal 'na mbeadh árd-mhuinghin aige as féin. “Tar i leith chugham, a gharsúin: ba mhaith liom beagáinín cainte a dhéanamh leat. Maith an buachaill. Suidh anso am'aice. Éist liom go cruinn anois. Dá mbeadh t'athair istig sa tigh agus tusa do bheith amuich ar an mbuaile agus ins an am chéadna an dínnéar do bheith ullamh ar an mbórd. Cionnus a ghlaodhfadh t'athair ort? Cad déarfadh sé leat?” “Ní déarfadh faic,” arsa Timmí (biní a ainm). “Cad na thaobh ná glaodhfadh sé ort?” “Mar bheadh sé ag ithe na bprátaí agus ní bhfaghadh sé labhairt,” arsa Timmí. “Tá an chéad iarracht buaidhte agat- sa, a dhiabhail óig,” ars an cigire istigh in aigne féin. Níor leig sé aoinní air áfach agus ba dhó le h-aoinne air go raibh sé ana-shásta leis an bhfreagra a fuair sé. Ní leigfeadh náire dho, ámh, féachaint i dtreo na máighistreása le h-eagla go mbeadh sise ag gáirí fé — cé gur beag an baoghal do'n mnaoi bhoicht a leithéid a dhéanamh. “Maith an buachaill,” ar seisean ós árd, “sin é díreach an freagra go raibh coinne agam leis. Sin é an freagra ceart. Aithnighim ort gur garsún cliste thu. Ach cogar i leith chugham anois. Dá mbeadh t'athair 'na sheasamh insa dorus agus tusa bheith amuich ar an ngort. Dá dteastuigheadh ó t'athair tusa do theacht chuige, ná glaodhfadh sé ansan ort?” “Ní dhéanfadh,” arsa Timmí. “Chuir- feadh sé fead as.” “Is ansan do thuig an cigire go raibh sé fuar aige bheith a d'iarraidh aon cheart a bhaint de agus d'éirigh sé as. Má theip an chomhngar ar Shiobhán do theip an tímpal air féin. Ba ghearr na dhiaidh san gur bhailimh sé a raibh de leabharthaibh & de pháipéaraibh aige isteach 'na mhála agus do ghluais an dorus amach. Nuair a bhain Siobhán an tigh amach tráthnóna bhí a h-athair insa dorus roimpi. D'fhéach sé go géar uirthi. “Dhera, 'nghean,” ar seisean, ”cad tá ort? An amhlaidh a chonnaicís Murchadh?” Chonnac,” ar sise, “agus bhí a mhac na theannta, agus ní mheasa an seana-leaid ná an garsún.” Ráithe 'na dhiaidh san tháinig an cigire thar n-ais chun na sgoile agus níorbh é a dhearmhad gan tuairisg Thimmí do chur ar an máighistreás. “Féach ansúd é,” ar sise, “agus is mór a chuaidh sé i bhfeabhas ó bhís anso cheana. Tá sé ar an ngarsún is cliste agus is deagh-bhéasaighe insa ranng anois.” “Maith liom é chlos,” ars an cigire go tur. “Cuir cúpla ceist chuige go bhfeicead an bhfuil sé chomh h-oilte ar na ceisteanna do fhreagairt is do bhí cheana.” An lá roimis sin do thug Siobhán ceacht dos na garsún bheaga nar chuir sí síos ar na h-ainmhithe allta, a mbéasa is a dtréithe agus gach ar bhain leo. Do chuir Timmí ana-shuim insa cheacht san, dar léithe, agus do mheas sí nárbh fhearra dhi rud a dhéanfadh sí ná é cheistiú i dtaobh na n-ainmhithe anois. “Seadh, 'Thimmí,” ar sise, “an cuimhin leat na h-ainmhithe go rabhmair ag trátht ortha indé?” “Is cuimhin go maith,” arsa Timmí. “Innis dom ainm ainmhidhe allta éigin má seadh.” “Machtíre,” arsa Timmí. “Maith an buachaill,” ar sise. “Innis dom ainmhithe allta eile anois.” “Machtíre eile,” arsa Timmí. Thuit an lug ar a lag ar fad aici nuair a chualaidh sí an freagra san mar thuig sí dá leanadh sí de'n cheistiuchán nárbh fhada nó go mbeadh sí 'na ceap magaidh ag an uile gharsún sa sgoil. D'fhéach sí i dtreo an chigire. Tháinig truagh aige dhi agus tháinig sé chun cabhruithe léi. Seadh, anois, a gharsúin,” ar seisean, “innis dom ainmhidhe atá i bhfad níos mó ná an machtíre is mó dá rugadh riamh.” “Fathach mór de mhachtíre agus é tar éis dá mhachtíre eile ba mhó ná é féin d'ithe,” arsa Timmí. “I n-ainm Chruim,” ars an cigire agus é ag éirghe chun feirge, “caithimís uainn iad mar mhachtírí agus innis dom ainmhidhe éigin ná beadh aon deallramh aige le machtíre.” Do dhein Timmí machtnamh ar feadh beagán aimsire ansan do labhair sé go mall. “Dá mbeadh,” ar seisean, “mach- tíre mór agus a sheithe iompuighthe taobh tuathail amach & é péinteáltha le dearg, bán, is gorm agus sgiatháin air agus é na sheasamh ar chúinne na sráide ag seinnt “Go saoraidh Dia an Rí” ar fhideóig, sin agat ainmhidhe ná beadh aon deallramh aige le machtíre.” D'fhéach an cigire ar Thimmí: ansan d'fhéach sé ar Shiobhán. Tug sé iarracht ar rud éigin do rádh ach do théagair a theanga. Níor dhein sé ansan ach breith ar a hata is a mhála agus b'eo insa tsiubhal é an dorus amach. An Fiolar. “A Talbot Press Book.” Sin é teidiol atá ag Cló-lucht Talbóid don liosta nua leabhar atá aca. Is fiú fios do chur ar an liosta, ach is trua ná deinid an Cló-lucht iaracht níos fearr ar leabhraibh Gaedhilge thabhairt dúinn. 89 Sráid Talbóid, Baile Átha Cliath, an oifig. Gheobhair ó Lúcás De Búrca LÉINTE STOCAÍ BÓNAÍ AGUS CARABHATAÍ DE DHÉANTÚS GAEDHAL. Is saoire le 25% a gheobhair na rudaí sin sa tsiopa so 'ná in aon tsiopa eile: 105 Sráid Phádraig, Corcaigh (‘LUKE BURKE’) Ar an bpingin is lugha agus de DHEUNTÚS GAEDHAL. CULAITHE CÓTAÍ MÓRA CAIPÍNÍ LÉINTE AGUS FÓ-EUDAIGHE T. Ó FINN IS A CHUA. 52 Sráid Uashington, 70 & 80 Sr. an Chapaill Bhuidhe, CORCAIGH. A MHÚINTEÓIRÍ! nach deacair ar fad an rud a mhúineadh de scoláirí na Gaedhilge í labhairt agus í scríobhadh go réidh nádúrtha? Ach faighidh “CEAPADÓIREACHT CAINNTE AGUS SCRÍOBHTHA” .i. leabhar nua do scríobh “AN SEABHAC” agus “AN FIOLAR” d'aon ghnó chun an dá shaghas ceapadóireachta a mhúineadh. Níor cuireadh a leithéid de leabhar riamh cheana le chéile le h-oiriúnaighe agus le clisteacht agus le slachtmhaire. Sé an chabhair é is fearr dá bhfuair múinteóir riamh. 5/ — an chóib (5/3 insa phost) ó ‘GUY AND CO. LTD.’ Sráid Phádraig N. a 70, i gCorcaigh. FÉM' DHÉIN-SE A THAGAID NA GAEDHIL nuair a bhíon ao' rudaí uatha mar: LEABHAIR, PÁIPEUR chun scríbhinne, PÁIPÉIRÍ nó TOBAC. LIAM RUISÉAL, “The Fountain Book Shop,” CORCAIGH. “EUDACH NA DRUIPSIGHE.” Níl a shárú ann, a Ghaedhala. Áit atá go Gaedhlach amuigh is amach iseadh an ball in a deuntar é — Muileann Eudaigh na Druipsighe, i Múscraidhe, sa' Mhumhan. <L 6> I gCORCAIGH A DEINTEAR. Tacán do mhias na bprátaí é sin; é den tsean-shaghas Gaedhlach. GACH RUD RIAMH I BHFUIRM ÁRTHAIGH AIRGID IS FÉIDIR É DHEUNAMH SA TSIOPA SO: Cupáin, Cuacha, agus Cuirn; agus Áraistí i gcóir Té nó Caifí. Earraí don Teampall mar atá: Cailísí, Monastráin, ‘Ciboria,’ Coinnleóirí, Clogana, agus Seastáin leabhar Aifrinn, Althóirí Adhmaid, Páileana agus Crannóga. Scríobh ag trial orainn d'iaraidh leabhráin na ndealbhán agus fios luachta na n-earraí: LIAM MAC AODHGÁIN is a Chl. Mhac, Seódóirí agus Gaibhne Geala, 32 SRÁID PHÁDRAIG N., CORCAIGH. SEÁN Ó CONAILL, Sráid an Churtánaigh, i gCORCAIG Scríobh chuige An Sicín Dubh (Madame De Ségur do chéad scríobh sa bhFrainncis. Cormac ó Cadhlaigh do chuir i nGaedhilg). Do théigheadh Máire le na maimí gach aon mhaidin go dtí cró na gcearc mar a raibh cearca áilne de gach aon tsaghas. Do bhí a maimí taréis roinnt ubh do chur fé chearca guir agus gach aon lá do bheireadh sí Máire léi féachaint ar tháinig aon tsicíní amach. Do thugadh Máire arán léi i gciseáinín beag agus do chaitheadh sí chun na gcearc é. An túisge thagadh sí, léimeadh na cearca go léir agus na coiligh na tímpal, agus bhídís ag gobadh an aráin as a lámhaibh agus as an gcis- eáinín nach mór. Do bhíodh Máire ag gáire agus ag rith agus do leanadh na cearca í agus thaithneadh san go seóid le Máire. Le na linn sin do théigheadh a maimí isteach i bpóirse bhreagh fhairsing mar a mbíodh na cearca guir & na máithreacha áil. Agus is iad a bhí ar a sástacht, bosgaí agus botháin aca go léir dhóibh féin agus faichín beag deas os comhair gach tighe amach. Do thagadh Máire isteach chúiche nuair do bhíodh deire an aráin ithte ages na cearca amuich. Do bhíodh sí ag féachaint ar na sicíní beaga ag teacht amach as a dtigín agus ag siubhal ar a bpáircín féin dóibh féin. Maidin dár tháinig Máire isteach mar sin do chonnaic sí a maimí agus sicín gleoite, ná raibh ach uair an chluig nó mar sin as an ubh, ar a láimh aici. Máire: Ó, an sicín deas, a mhaimí! tá a clúmh chomh dubh le clúmh an phriacháin. Maimí: Féach leis cad é mar chíor bhreagh atá ar a cheann aige. Déanfaidh san coileach breagh. Do chuir a maimí i n-aice na máthar áil é. Is ar éigean a dhein nuair thug an chearc anabhuille guib aon tsicín bhocht. Bhuail a maimí buille ar ghob na circe, agus thóg sí an sicín beag do bhí ar lár agus é ag sgréachaigh agus do chuir sí i n-aice na circe arís é. An uair sin thug an chearc bhuile a dó nó a trí 'bhuillibh guib do agus ruaig sí uaithe ar fad é nuair do cheap sé filleadh. Rith maimí Mháire agus rug sí ar an tsicín a mheas an mháthair áil a mharbhú. Thug sí cúpla braon uisge dhi leis an anam a chur ann. “Cad a dhéanfaimíd leis an sicín seo?” ar sise. “Ní féidir é dh'fhág- aint anso le na mháthair míbhéasaigh, do mharbhóch sí é. Tá sé chomh breagh san nár mhaith liom gan é thógaint. Máire: Féach, a mhaimí, cuir ins an chiseán mhór é sa tseomra mar a bhfuil mo bhréagáin. Déanfaimíd é chothú, agus nuair a bheidh sé fásta, cuirfimíd thar n-ais i gcró na gcearc é. Maimí: Measaim go bhfuil an ceart agat. Beir leat é di' chiseáinín agus deinimís leabaidh dó. Máire: Ó, a Mhaimí, féach ar a mhuineál. Tá sé ag tabhairt fola & a dhrom, leis. Maimí: Na buillí guib fé ndear san. Nuair a bhéarfair chun an tighe é, iarr roinnt luibhíce ar an mbuime agus cuir roinnt di ar na comharthaí. Ní raibh Máire ró-shásta i n-ao' chor na créachta dh'fheiscint ar an sicín ach do bhí aoibhneas uirthi a bheith d'fhiachaibh uirthi an luibhíce d'fhághail. Mar sin do rith sí roim a maimí agus do thaisbeáin sí an sicín don bhuime. D'iarr sí an luibhíce uirthi agus ansan do chuir sí 'na sreatha í ar gach áit do bhí ag tabhairt fola. Ansan do mheasg sí uibhe, arán agus bainne ar a chéile, do bhrúigh sí iad agus do shuaidh sí iad ar feadh uair an chluig. Do bhí an sicín bocht go tinn lag breoite. Ní raibh dúil sa bhiadh aige. Níor dhein sé ach cúpla braon d'fhíor uisge dh'ól. I gcionn trí lá, do bhí créachta an tsicín cneasaithe & do bhí sé ag siubhal ins an gháirdín. Mí na dhiaidh sin, éan áluinn ar fad ab' eadh é agus é go h-ana-mhór dá aois. Déarfá go raibh sé trí mhí ar a luighead. Do bhí a chlúmh go dubh ghorm agus go geal sleamhain fé mar dá dtagadh sé as an uisge. Do bhí a ghob agus a chosa ar dhath an róis. Coiscéim bhreagh uaibhreach aige. Súile geala aibiúla. Ní fheacthas riamh sicín ba dheise ná é. Máire do cuireadh na bhun. Is í do bheireadh a chuid bídh chuige. Is í do thugadh aire dho nuair a bhíodh sé ag siubhal ar aghaidh an tighe. Agus ansan i gceann cúpla lá bhítheas chun é chur thar n-ais i gcró na gcearc. Bhí sé ró dheacair bheith ag tabhairt aire dho. Do chaitheadh Máire uaireanta rith na dhiaidh ar feadh leath-uair an chluig gan breith air. Aon uair amháin ba dhóbair dó é féin do bháth i mbáisín lán d'uisge ná feaca sé, bhí sé ag rith chomh tapaidh sin chun dul ó Mháire. Thug sí sin iaracht ar ribín do cheangal dá chois ach do chuir sé na choinnibh chomh mór sin gurbh' éigean é bhaint de ar eagla go mbriseadh sé a chos. Agus ansan dubhairt a Maimí léi é chur i gcró na gcearc agus gan é leigint as a thuille. “Tá an iomad seabhac tímpal a bhéar- fadh leo é. Mar sin ní foláir fanúint go mbeidh sé mór a dhóithin chun cead a chos do bheith aige,” adubhairt sí. Ach ní raibh Máire go h-umhal agus do lean sí d'á bhreith amach gan fhios dá maimí, agus aon lá amháin nuair a bhí fhios aca go raibh a maimí go gnóthach ag sgríobhadh thug sí an sicín amach ar aghaidh an tighe. Do bhí an sicín ag cuardach na gcuil agus na bpiast ins an ghainimh agus ins an bhféar. Do bhí Máire ag cíoradh a bábóige cúpla coiscéim ón sicín ach má seadh do bhí súil aici na dhiaidh chun ná h-imtheoch' sé ró-fhada uaithi. Féachaint dá dtug sí i n-áirde, cad a chífeadh sí ach éan mór an ghuib chaim agus é na sheasamh ar bhárr sgeiche bige i n-aice an tsicín. Do bhí sé ag féachaint go nimhneach ar an sicín agus súil eaglach aige ar Mháire. Ní raibh cor as an sicín mbocht. Do bhí sé na luighe ar an dtalamh agus é ar crith le h-eagla. “Nach áit an t-éan é siúd! arsa Máire léi féin. “Éan breagh iseadh é ach nach greannúr an fhéachaint atá aige! Nuair a fhéachann sé orm deallruigheann sé eagla do bheith aige romham agus nuair a fhéachann se ar an sicín tugann sé súil nimhneach air! Ha! ha! ha! Nach ait an saghas éin é!” Ar an nóimeat san do chuir an t-éan liach ghéar árd fhiain as. Phreab sé ar an ‘G. A. A.’, — Camáin Bhreátha Láidre de phréimh na fuinnseóige. Gheóir fios a luachta ó Ch. Ó Conaill agus a Chua., Sráid Liadrom, i gCorcaigh REICEADÓIR agus MEASTÓIR, ag 56 Sráid an Chapaill Bhuidhe i gCorcaigh, iseadh SEÁN Ó NUALÁIN (“Auctioneer.”) <L 7> TÁ CÓIR MHAITH LOINGEASA IDIR ÉIRE AGUS AMERICA anois. Má tá rudaí le cuir thar lear agat, nó má tá rudaí le cur chugat ó America, deunfaimíd-ne go saor é. DÚDÁLL IS A CHUA. TTA., Lucht ionaid do lucht Loingeasa, I gCORCAIGH. ÁIRCÉID NA MUMHAN ‘Robertson, Ledlie, Ferguson and Co. Ltd.‘ CORCAIGH, EUDATHÓIRÍ AGUS TÁILIÚIRÍ DEN tSAGHAS IS AOIRDE. Tá rudaí Gaedhlacha le fáil ag gach cúntúird sa tigh. Cabhraímíd go fonnmhar le gach TIONNSCAL GAEDHLACH. DON DRÁMA NÓ D'AON TSAGHAS AISTEÓRACHTA: Culaithe Eudaigh, Peiribhicí, Hatai agus eile. Tá le fáil ar chíos. Feusóga is Folta Bréige, agus Smeara-dhathú. Tá le ceannach uainn Cuir tuairisc a luachta, &c., orainn: P. Ó SÚILEABHÁIN is a Chua., 38, 39 Sráid Uashington, I gCORCAIGH. Ceannaigh an ‘Ghallúnach Cheilteach‘ a dheinean Muinntir Riain. Tá balath deas uaithe agus is eusca mar a dheinean sí sobal. Bí 'á h-iaraidh ar an bhfear siopa. Cuireadh lucht siopaithe fios ar shampla dhi chuig E. Ó RIAIN IS A CHUA. TTA. I gCORCAIGH. sicín do chuir sgréach eagla as. Rug na chrobh air agus d'árduigh sé leis agus siúd leis i n-áirde sa spéir le dicheall a dhá sgiathán. D'fhan Máire mar a raibh aici agus í ar mearbhall. Tháinig a máthair amach nuair d'airigh sí na liacha. D'innis Máire dhi conus mar a rug an t-éan an sicín leis ach níor thuig sí cad ba bhrigh leis mar sgéal. “Tuigim-se brigh an sgéil go maith, mhaise,” ars a maimí. “Cailín easumhal iseadh tusa. Agus seabhac ab' eadh an t-éan úd agus leigis do an sicín breagh d'fhuadach leis. Agus anois tá an sicín bocht marbh ithte ag an seabhac. Agus caithfirse dul láithreach chun do sheomra agus is ann a bheidh do dhinnéar agat indiu agus fanfaidh tú ann an tráthnóna go léir. B'fhéidir go múinfidh san ciall duit agus ná beir go h-easumhal feasta.” Do chrom Máire a ceann agus d'imigh sí go dubhach chun a seomra. Agus is ann a thug a buime a dinnéar chúiche an lá sin agus nuair d'airigh sí sgéal an tsicín ba thruagh léi Máire bhocht. Agus do bhí Máire bhocht ag caoine a sicín agus do b'fhada gur chuir sí a bhuairt di. Cormac Ó Cadhlaigh. LEABHAIR NUA. Tá súil againn go mbeidh éileamh maith ar na leabhraibh nua so: “Ceapadóireacht Cainnte is Sgríobhtha” ar 5/— ó Ghuí is a Chua., i gCorcaigh. “Comhairle an Mhúraigh” ar 1/— ó Chua- lucht Bhréanainn, i gCill Áirne. “Ó Fáilbhe Mór ,, ar 1/- ó Bhrún agus Ó Nualáin, i mBaile Átha Cliath. “Leabhar na Pólainne” ar 3/6 ó'n gCualucht um Tráchtáil Eadarnásiúnta, i mBaile Átha Cliath. “Cad ba dhóbair do” ar 2/6 ó Ridireacht Liteardha na Gaedhilge (Siopa na Leabhar Gaedhilge), i mBaile Átha Cliath. “Eachtra an Bharúin Munchausen” ar 1/— ó Muinntir Dáibhís, Lucht Foillsithe, i mBaile Átha Cliath. “Eachtra an Bharúin Munchausen.” — Pádraig Ó Broithe d'aistrigh Eachtra an Bharúin chróga ón mBéarla. Dosna daoine óga an leabhar so agus tá sé maisithe 'na gcóir le flúirse pictiúirí. Muinntir Dáibhís, foillsitheóirí do chuir amach é. Scilling a fhiacha. “Cad ba dhóbair do.” — Is cuimhin le daoine aosta againn gur cuireadh ar bun blianta ó shin “Ridireacht Liteardha” chun Gaedhilge a sholáthar a chur amach. Tá leabhar beag curtha amach aca fé dheoidh — beart beag de scéalta gearra a dhein Liam Ó Rinn. Is maith linn Liam ag scéal- íocht — tá súil againn gur de sin a lean- faidh sé. Sé an leabhar so is fearr linn dá saothar — mór mór toisc gur 'na aigne féin a ceapadh ar dtúis é. Ní fios dúinn cad é fiacha an leabhair seo ach gur 2/6 a bhí ar lucht na Ridireachta a íoc. Iarratar an dara 2/6 láithreach agus cuirtear leabhar eile amach. “An Seabhac.” TÁ BAGÚN DO PHOBLACHT ÉIREANN againn-ne; agus UIBHE, IM agus SUBH, agus Earraí Gaedhlacha eile go tiubh. Ó DONNABHÁIN & MAC CÁRTHA 39 Sráid an Phrionnsa, I gCORCAIGH. TÁ SEÓGH EARRAÍ GAEDHLACHA ANSO sa tsiopa eudaigh is mó agus is fearr i gCiarraidhe. ‘R. HILLIARD & SONS LTD.’ CILL ÁIRNE, Agus sa t-siopa eile i dTráighlí. NÁ BÍ AG SEÓLADH NA GCOINÍNÍ THAR LEAR! Ceannócham-na coinín, nó míle coinín uait, ar an bpinginn is aoirde. Ní ghadh aon cheann do chur sall chún an tSasanaigh. Scríobh indiu chughainn: ‘Siopa Lóin Uí Dhonnabháin,’ SRÁID AN PHRIONNSA, CORCAIGH. Gheobhair togha Earraí Gaedhal anso. Cad é an leabhar é siúd atá uait? Gheóbhaimíd-ne dhuit é; agus deunfaimíd gnó a' Gaedhilg leat, más é is fearr leat. Siopa na leabhar nGaedhlach 45 Sráid ‘Dáson,’ BAILE-ÁTHA-CLIATH. CÓISTÍ IS CAPAILL is gach cóir eile chun cóisre nó sochraide. Tá againn-ne. Muinntir Chróinín, ar Chalaphort Uí Shúileabháin, i gCorcaigh. Biadh do Ghaedhlaibh — Ceannuigh do chuid aráin, cístí, &c., ó Mhuíntir Dhálaigh, Sráid a' tSáirséalaigh, i Luimnigh. <L 8> Má tá Leigheasana uait, iad go maith is go saor, tar ag trial orainn-ne. Ó Súileabháin agus Ó Dálaigh 31 Sráid Uashington, CORCAIGH. FEÓIL ÚR GHAEDHLACH. Uaim-se gheobhair san, agus Eunlaith is Glasairí. Mícheál Baróid, Both a 64 & a 65, Margadh na Feóla, Corcaigh. Guthán a “276, Corcaigh.” GUAILNEÁIN SEANDÚNA. Bhí cúigear ar chárr ag gluaiseacht Gur bhriseadar na humaí, Is nuair thuigeadar a bhfionntar Ba chráidhte dúr a gcló. “Ach, tá peidhre 'n Shandon Braces” Ars an t-iománaidhe leó go scléipeach “Agam, is táid chómh tréan san Go ndéanfaid dúinn an gnó!” Le fághail in a mór-chodaibh ó'n té dheinean — TOMÁS Ó GORMÁIN Calaphort an Phápa, CORCAIGH. ó THOMÁS Ó MURCHADHA a gheobhair biadh maith blasta de dheuntús Gaedhal, i gcóir Céilidhe nó Feise, nó aon tsórt fleidhe. UIBHE, BAGÚN agus GACH SAGHAS EILE LÓIN! SRÁID SHEÓIRSE A 111 (ar aghaidh Árd-Oifige an Phuist anonn), i gCORCAIGH. TÁ MARGAIRÍN ‘LEANDAR’ CÓMH BLASTA, CÓMH MILIS, CÓMH CÚMHRA AD' BHEÓL, LE CÁISE, LE LEAMHNACHT, LE H-IM NÓ MAIRT-FHEÓIL. Tá dhá saghas Margairín 'á dheunamh againn fé láthair, mar atá: “EXTRA LEANDER” agus “LEANDER.” Níl sárú “Extra Leander” le fáil in Éirinn ná in aon tír eile. Bu dhóich le h-aonne gur im a bheadh 'á ithe aige. Scríobh chugainn ar chárta puist agus gheobhair iomlán eolais air. Dúdáll, Ua Mathúna agus a gCualucht, Tta., LUCHT DEUNTA MARGAIRÍN, I gCORCAIGH. DEOCH BHLASTA FHOLÁIN ISEADH “TANÓRA” Sugh Óráistí atá ann agus Cois Laoi a deintar. Scríobh chuig Seán Ó Dálaigh is Chua. TTA., I gCORCAIGH, in a thaobh. TÁILLIÚIREACHT agus gach rud i bhfuirm éadaigh do fhearaibh! Níl dá ndíol againn-ne ach earraí a deineadh i nÉirinn. Ó GLASÁIN IS A CHUA, 11 Sráid Uí Chonaill, BAILE ÁTHA CLIATH. AR MHAITH LEAT £5,000,000 A CHIMEÁD IN ÉIRINN? Bheirid Gaedhil na h-Éireann an carn mór san airgid gach bliain do Sheán Buidhe i ngeall ar airgead urrúis AR LOSCADH AR THIONÓISC; agus AR SHAOGHAL DAOINE, agus cailliúint cheart d'Éirinn iseadh £80 a' gach £100 de sin! Tá cualucht Gaedhlach urrúis anois ann: ‘An Gaedhal-Chualucht Taighde um Urradhas Náisiúnta, Teóranta’ (‘The Irish National Assurance Co. Ltd.’) agus neart dóibh gach saghas urrúis a dheunamh. Cimeádfid siad an t-airgead i n-Éirinn chun gnóthaí na h-Éireann a chothú agus obair a sholáthar do Ghaedhlaibh. Tá an méid seo aca; £60,000, agus é curtha i dtarrac i ngnóthaí Gaedhlacha nó sa bhannc. £1,500 gach seachtain an teacht isteach; agus é ag meudú ó sheachtain go chéile. (Mí Iúil, 1920.) An Árd-Oifig ag 30 Faiche an Choláiste, in Áth Cliath, Cois Life, agus oifig eile ag 34 Sráid Mharlboro, i gCorcaigh, Cois Laoi. Déin do chuid urrúis leis an gCualucht so! Clóchualacht Seandúna, Corcaigh, do chlóbhuail. Togha gacha bídh i gcóir na mbeithidheach, le fághail ó Mhuíntir Dhálaigh, Sráid an tSáirséalaigh, i Luimnigh. Cló-bhuailfimíd-ne leabhar Gaedhilge nó Leabhar Béarla dhuit. — Clóchualucht Dúndealgan, Dundalk.
19 Dawson Street, Dublin 2
D02 HH58 +353 1 676 2570 info@ria.ie
Cookie Use
Website developed by Niall O'Leary Services
