Historical Irish Corpus
1600 - 1926
Historical Dictionary of Irish
Search the corpus
Browse the Text Archive 1600-1926
Meitheamh, 1920
Title
Meitheamh, 1920
Author(s)
Údair éagsúla,
Composition Date
1920
Publisher
An Lóchrann
Téacs
Comhad TEI
Gnáth-Théacs
Comhad ePub
Search Texts
Enter word/phrase
Search Type
Headword
Standardised
Exact match
Phrase
Word Type
All
Adjective
Noun
Preposition
Pronoun
Verb
Verbal Noun
Poetry/Prose
Both
Prose
Poetry
Set Dates
1600
1926
<N Lr1920_06> <L 1> <B 1920> <C Prós> <M 8> <T An Lóchrann> <U Údair éagsúla> <F An Lóchrann> 2d. AN LÓCHRANN PÁIPÉAR GAEDHILGE IN AGHAIDH GACHA MÍ. Uimh. a 51. MEITHEAMH, 1920. Dhá Phinginn a Fhiacha. GABHAIR SHÉAMAIS. Dandet do scríobh. Bhí sean-fhear fad ó agus is fad ó bhí. Ní i n-Éirinn a bhí comhnaidhe air ach a bhfad ó bhaile; i dtír a bhfad i gcéin mar a bhfuil faol-choin, beithreacha agus a lán ainmhithe allta nach iad le fagháil. Séamas ab' ainm do'n sean-fhear. 'Seadh, do bhíodh a lán gabhar age Séamas, ach mo thruagh é an fear bocht! ba chuma cad é an méid a bhíodh aige, do cailltí iad. Do cailltí ar an gcuma gcéadna iad go léir — maidin bhreágh bhrisidís na teadáin, chun siubhail leo ag dreapadóir- eacht ar an gcnoc agus d'alpadh an machtíre iad. Bhí Séamas ana-cheanúil ar a chuid gabhar agus do chuir an scéal go mór air. Dheineadh sé a dhícheall iad a chosc ach d'á lom deirigh aindeona, d'imighidís leó. Ba dhóigh leat ortha gurbh' fhearr leó bheith saor tamaillín & bás d'fhagháil ná beatha bhreágh shuairc i mbraighdeanas. Níor thuig Séamas bocht an meón san agus cheap sé gur fuath fé leith a bhí age sna gabhraibh dó féin. Bhí sé i gcruadh- chás. “Seadh,” ar seisean, “Táid cortha dhíom-sa, ní choimeádfad ach aon ghabhar amháin feasta.” Cheannuigh sé gabhar breágh. I gceann tamaill bhuail meón taistil an gabhar; d'imigh sé leis go rug an fhaol-chú air. B'é an scéal céadna é ag ceithre cinn nó cúig cinn eile de ghabhraibh. Bhí Séamas cráite. Fé dheire chuimhnigh sé ar sheift — gheobhadh sé mionán gabhair, ba ghearr go mbeadh taithighe aige siúd ar bheith cean- gailte agus ní baoghal go n-éalóchadh sé. Bhí go maith agus ní raibh go h-olc. Fuair sé an mionán. Ainmhidhe beag, gleoite, ab' eadh é. Rudín beag go raibh súile cneasta, meigioll deas, & cosa dubha, taithneamhacha, aige. Chuir Séamas sa chlós é. Cheangail sé de théid bhreágh, fhada, é. I gcionn treimhse bhí cleachtadh ag an mionán ar bheith sa chlós, bhíodh sé ag soláthar dó fhéin agus é lan-tsásta. “Seadh,” arsa Séamas, “fanfaidh sé seo agam.” Bhí breall air, ámh. Lá, bhí an mionán ag féachaint ar an gcnoc agus é ag machtnamh dó féinig. “Nár bhreágh an scéal bheith thuas ann. Mhuise, is ainnis an rud é téad féd 'mhuinéal! Is cuma do'n asal bheith cean- gailte; ní foláir do'n ghabhar cead a chos a bheith aige.” As san amach bhí féar an chlóis feóite, dar leis. Ní raibh sé istigh leis féin. Chuaidh sé i dtanaidheacht. Ba thruagh leat bheith ag féachaint air, an téad ar síneadh aige, é ag féachaint i dtreó an chnuic, aer an cnoc á tharrac isteach aige. “Meg-eg,” a deireadh sé go brónach. Thug Séamas fé ndeara go raibh rud éigin ar a pheata gabhair. Lá, bhí sé 'na sheasamh i n-aice an mhionáin agus é ag féachaint go géar air; d'fhéach an gabhar air go truaighmhéileach. “Meg-eg,” a deireadh sé. “Seadh,” arsa Séamas, “tuig- im thú. Fonn atá ort a rádh gur mhaith leat imeacht uaim agus cúrsa an chnuic úd a thabhairt. Ní imeochair, mhuis'; tá an machtíre thuas agus mharbhochadh sé thú.” “Meg-eg-eg,” ars' an mionán agus an téadán 'á stracadh aige. “Ní leigfead duit imeacht, a mhionáin bhig, ghleoite!” arsa Séamas agus rug sé chun siubhail isteach san eachlainn é agus chuir an doras fé ghlas. Do dhearmhaid sé an fhuinneóg, ámh, & ba ghearr an mhoill ar an ngabhar bualadh amach tríd an bhfuin- neóig & rith chó tapaidh & bhí na chosaibh. Do shrois sé an cnoc agus suas leis ar a dhícheall. Nach air a bhí an teasbach agus é ag rith gan córda, gan ceangal. Do léim sé, do rith sé, d'umlaisc sé é féin san bhféar bhorb. Do lean ar an gcuma san go tuitim na h-oidhche. Ag dul i nglaise a bhí sé agus scamaill mhóra dubha ag teacht treasna na spéire. Ní raibh duine ná daonaidhe le feiscint. Tháinig saghas uaignis ar na mionán mbeag. Do chuala sé glaodh. D'aithnigh sé guth Shéamais. Ar lorg a pheata a bhí sé gan amhras. Do sheasaimh an mionán. Ba mhaith leis filleadh anois. Chuimhnigh sé ar an dtéid, ar an gclós, ar chead a chos ar an gcnoc — do rith sé isteach ameasc na gcrann. Chuala sé fothrom laistiar de, d'iompuigh sé, chonnaic sé an machtíre. D'fhéachadar ar a chéile. D'á luigeadh é an mionán, ainmidhe calma, cróga, ab' eadh é. Níor chúb sé chuige. Thuig sé go maith gur beag an tairbhe dhó a chuid adharc i gcoinne an namhad so; ach bhí sé lán-cheapaithe an fód a sheasamh. Do throideadar faid gach 'nfhaid. Fé dheire, do briseadh ar an mionán mbocht, ní nach iongnadh. Thuit sé, chuaidh an mach- tíre de léim ann — ba ghearr go raibh sé alpaithe aige. Mo thruagh é mionán beag, gleoite Shéamais! M. Ní Áinle d'aistrigh CUMHA BAINTRIGHE. Bhí bean bhreagh dathúil óg ann gur cailleadh a fear. Do sgread agus do ghoil sí go h-éachtach n-a dhiaidh. “Fan liom, a stóir,” ar sise, agus í n-a seasamh ar bhruach na h-uaighe d'éis na sochraide. “Leanfad gan mhoill thú … ní bhfaghad faoiseamh ná áthas feasta gan tú …” D'imigh an fear n-a aonar, ámhthach. Bhí athair na mná óige ann ag éisteacht léi. Fear ciallmhar dob eadh é. Leig sé do'n sruth deór do thuitim & annsan labhair sé léi: “A inghean ó!” ar seisean, “ní beag dhuit a bhfuil caointe agat anois. Nílir ach ag lot t'áilneachta leis na deóraibh sin. Ní gádh dhuit bheith chomh h-uaigneach san ar fad. Tá fir mhaithe ar an saoghal i gcomhnuidhe. Tá duine am' shúilibh duit — fear breagh córach acfuinneach — fear is fearr ná an té atá imithe uait.” “Ó!” ar sise, “ní bhead-sa am chéile ag aonne feasda ach ag Dia amháin.” Níor bhac a h-athair a thuille rádh léi. Do leig sé dhi cumha an fhir eile do chur di chomh maith is dob fhéidir léi. D'imigh mí go buartha brónach; go dubhach, do-mheanmnach. An mí n-a dhiaidh sin ní stadadh an bhaintreach óg ach ag cur malairt éadaighe uirthi féin ó mhaidin go h-oidhche is ag cíoradh is ag díoradh a cuid gruaige is á déanamh suas ar gach aon chuma dob 'áilne 's dob éagsúlaighe ná a chéile. Ba ghearr ná raibh i gculaithibh dubha an bhróin ach adhbhar maisiúlachta agus mór-thaidhse ag an mbaintrigh is gan de chúram uirthi ach cá bhfaghadh sí na h-éadaighe is fearr a theasbánfadh áilneacht a pear- san. Bhíodh fir óga na h-áite na tímpal coitianta le taithneamh dí. Tháinig tráth an gháire agus na gcluithchí cártaí agus na ndamhsaí ansan. Níor leig a h-athair aon ní air … níor tharraig sé chúichi sgéal cleamhnais ná pósadh. Fé dheire do bhris ar an bhfoidhne ag an mnaoi óig is do labhair sí lá mar seo le n-a h-athair: “A Dhaid,” ar sise, “an fear óg úd do gheallais dom, cá bhfuil sé?” Cormac Ó Cadhlaigh, D'aithris ón bhFrainncis. Gúnaí & Hataí do Chailíní; Carabhataí Gaedhlacha, Stocaí, Bónaí, &c., do fhearaibh; Táiliúireacht ar fheabhas. D. MacCurtáin, 5 Sráid an Chaisleáin, Corcaigh. <L 2> Ceannóchaimíd uait nó díolfaimíd leat: TUIGHE nó ARBHAR nó FEUR Uainn-ne gheobhair na SÍOLTA agus an LEASÚ is tairbhighe amuigh. Scríobh chugainn. Beidh fáilte roim litir Gaedhilge againn. SÉAMUS Ó NÉILL IS A CHLANN MHAC (teo.) CIONN tSÁILE, sa' Mhumhain. CAD É AN LEABHAR É SIÚD ATÁ UAIT? Gheóbhaimíd-ne dhuit é; agus deunfaimíd gnó a' Gaedhilg leat, más é is fearr leat. SIOPA NA LEABHAR nGAEDHLACH 45 Sráid ‘Dáson,’ BAILE-ÁTHA-CLIATH. I LIOS TUATHAIL gheobhair GACH CÓIR TIGHE, ÁRAISTÍ IARAINN, ÚIRLISÍ, SÍOLTA agus LEASÚ ó SHEÁN MAC EANNA, I SRÁID AN MHARGAIDH. CEANNUIGH DO CHUID BAGÚIN AGUS DO CHUID EILE LÓIN ó Ó CÉILEACHUIR & MAC EANNA Sráid an Chapaill Bhuidhe a 82, CORCAIGH. I LIOS TUATHAIL gheobhair Bróga Gaedhlacha agus Eudach Maith Gaedhlach ó Ó MÓRÁIN, I SRÁID AN MHARGAIDH. “CEANNDÁNACHT.” (Dráma Gearmánach so.) Buachaill ab eadh Séamus a bhí i n-aimsir i dtigh dochtúra, agus bhí sé i gcleamhnas le Máirín, cailín aimsire ins an dtigh chéadna. Lá d'á raibh Máirín i bhfeidhl na cistineach thárla do Shéamus gan bheith ró-bhruidiúil, agus tháinic sé isteach chun cabhrú léi, mar a dhéanfadh aon fhear a bheadh 'na chás. Nílim á rádh go gcuireadh sé suim mhór i n-obair an tighe ach cé thógfadh air é má theastuigh uaidh bheith i bhfarradh Mháirín? B'é b'fhada leis go raibh an áit deisithe acu, agus nuair a bhí, níor fhéad sé a bhéal do chimeád dúnta le teann na luthgháire a bhí air. Bhuail sé fé ar chathaoir i n-aice na teine, agus é ag rádh: “Bíodh an riabhach agat, mar obair!” tré n'a fhiaclaibh. D'airigh Máirín a chuid cainnte, ach níor thuig sí i gceart í. “Cad é sin agat á rádh, 'Shéamuis?” ars ise. “Ó?” arsa Séamus, “is gnáthach liom urnaighe beag a dhéanamh tréis críoch a chur ar aon ghnó. Sean-nós diadha is eadh é, agus ní mór duit-se é dhéanamh chomh maith. Suidh annso im' aice anois, agus abair ‘Baochas le Dia, tá'n méid sin thart!’” “Dhera, fastaoim, a dhuine,” arsa Máirín. “Ó! 'Mháirín,” arsa Séamus go duthrachtach, “ní h-aon chúrsaí grinn é; caithfidh tú é rádh!” “Caithfead, a lán!” arsa Máirín go scigiúil. Do lean an scéal mar sin acu go ceann tamaillín, Séamus ag tathant ar Mháirín na focail a rádh, agus ise ag cur 'na choinnibh ar a seacht ndícheall. B'é deire an scéil é go ndubhairt sé gur rabha i n-am dó ná géillfeadh sí dhó 'san méid sin, agus ná béadh sí 'na mnaoi phósta aige go deo. Suas an staighre le Máirín agus í ag gol. Bhain Séamus an dorus amach le h-aon truslóg amháin, agus thug sé an cnoc amach air féin Ní thug aoinne acu fé ndeara go raibh an dochtúir féin 'na sheasamh ins an dorus fad a bhí an t-aighneas go léir ar siubhal acu. Ach do bhí, agus bhí sé ag tuitim i laige, beagnach, le méid an ghrinn a bhí 'á bhaint as an scéal aige. Siúd chun an phárlúis é, mar a raibh a bhean, agus é ag dul ins na trithíbh. D'innis é an scéal go léir di, chomh maith agus leigfeadh a gháire dhó é dhéanamh. Ach ní cúis gáire a fuair sise as an scéal, ach a mhalairt; agus do mhol sí ó chroidhe an stailc a chuir Máirín suas. “Féach anois, a Eibhlís, a chroidhe,” ars an dochtúir go bladarach, “an measann tú a rádh ná géillfeá dhom dá n-iarrainn rud i n-athchuinge ort?” “Ó! do ghéillfinn, gan amhras, ach dá n-iarrthá a leithéid sin d'amadántacht, am briathar ná géill- finn.” Shíl an dochtúir gur mhaith an bhail air an lámh-uachtar d'fhagháil i dtosach a saoghail pósta, mar b'é seo an chéad cheo d'éirigh eatorra. Mar sin do bhí sé ag tathant ar a mhnaoi na bréithre a rádh. B'in mar ba mhó, áfach, do chuaidh sí i gceanndánacht gur bhris a gol ar an mnaoi bhoicht i ndeire na dála, agus bhí an mí-ádh déanta an ath-uair ag na bréithre gan éifeacht. Ar an bpointe baise d'oscail Máirín an doras. Bhí rian na ndeor ar a h-aghaidh fós, agus nuair d'fhéach sí ar a máistreás, ba léir di ar an nóimeat cúis an bhróin a bhí uirri siúd. Ach cé shiubhalfadh isteach le sálaibh an chailín aimsire ach athair agus máthair Eibhlíse. Tháinic siad chun an tráthnóna do chaitheamh i gcuideachtain a gcleamhna. Do dhubh agus do dhorchuigh ar an máthair ar fhéach- aint ar a h-inghin di. Thug an dochtúir fé ndeara go raibh crot a' chomhraic ag teacht uirri, agus do cheap sé nárbh' fhearr rud a dhéanfadh sé ná'n scéal brónach go léir a nochtadh dhóibh. Chó maith do dhein. Dubhairt an mháthair go raibh iomlán an chirt ag an mbantracht, ach dubhairt an t-athair, agus é ag cur smuta gáire as, gur ceart do'n fhear an smacht a chur ar a mhnaoi i n-am agus “dá mbeinn-se id' chás, a chliamhain ó!” ars'eiseann, “ba ghearr an mhoill orm iachall a chur uirri. An tsean-bhean seo agam-sa gabhaim-se orm go ndéanfadh sí rud orm.” Annsin d'eirigh an colg ar an máthair agus bhí an tigh 'na réabadh roilig aici gur sceinn an dochtúir amach as an seomra le bárr buartha. Ar theacht isteach arís do, do bhí rud éicint 'na láim aige. Siúd chun a mhná é. Sháith sé an rud isteach 'na láimh. Boiscín ab' eadh é. D'oscail Eibhlís é, agus cad a bhéadh istigh ann ach seód óir 'na luighe i leabthain bháin. Tháinic luisne 'na ceannachaibh agus d'fhéach sí go grádhach ar a fear. Do las a shúile air le méid an áthais a bhí air. Shíl Eibhlís annsan gur cheart dí féin an ceanndánacht a chur uaithi, agus na focail a rádh. Annsan ní raibh le ceannsú ach an mháthair agus an lucht aimsire. Rith leis an máthair go mb'fhéidir léi féin leis brontanas éigin a bhaint d'á fear. Mar sin, chuir sí i n-iúl dó go ngéillfeadh sí dá bhfaghadh sí biorán óir uaidh ar nós na beirte nua-phósta. Ach bhí an sean-duine ró-chliste dhi. “Déanfair níos saoire na san fós é,” ars' eisean. Is é an cuma a bhí an scéal ag an sean-mhnaoi annsan ná gur mhian léi an néal feirge do bhí ag gabháil di d'agairt ar dhuine éigin. Do ghlaoidh sí isteach ar Mháirín & ar Shéamus, agus dubhairt leo gurbh' iad ba chionntach leis an dtub- aiste ó thúis deire agus go ndíolfadh Máirín as an ruaille-buaille a bhí déanta aici. “Abair anois ós árd os cómhair na cuideachtan ‘Baochas le Dia, tá'n méid sin thart,’” ars an mháthair. Is ar éigean a bhí an méid sin ráidhte aici nuair scairt a raibh ann ag gáiridhe. “Bhí fhios agam go ndéanfá saor é,” ars an t-athair. Ní raibh le déanamh ag an máthair ach brú fúithi. Rith focail do chaill í. Ach bhí Máirín ann fós, agus í chó ceanndána le miúil. “A Mháirín,” arsa bean an dochtúra, “abair na focail agus tógfad cúram do phósta orm féin.” “Pósadh!” arsa Máirín, “Ó, baochas le Dia!” “Lean leat! Lean leat! Abair an chuid eile.” “BRÓGA NA LAOI,” idir bhróga ísle is bróga árda, bróga lorgan is bróga glún. Tá le fághail i ngach sráid-bhaile. Scríobh chun “Lucht deunta Bróg na Laoi,” i gCorcaigh. <L 3> Annsin do thuig Máirín. Chuir sí a práiscín thar a h-aghaidh, agus chualathas “tá'n méid sin thart!” ó dhoimhneas an phráiscín agus í ag sceinneadh an dorus amach. Seán Mac Gabhann, An Coláiste, Roscré. BREITH LE BÁIDH. Do bhí muinntir an bhaile go léir thoir ar pháirc an aonaigh agus na súile ar leathadh aca le h-iongnadh ag féachaint ar chleasuithibh ag déanamh na gcleas. Do bhí aon chleasuidhe amháin ann agus ní stadadh na daoine á mholadh go h-árd gach ra nóimint. Chun deire maith chur leis an gcluiche do tháinig sé sin amach ar an árdán 'na aonar. D'úmhluigh sé dos na daoinibh agus do chlúduigh sé a cheann le beann dá bhrat agus ansan do thosnuigh sé ar aithris do dhéanamh ar sgréachaigh bainbh muice. Do dhein sé chomh maith san é gur cheap gach aonne go raibh an banbh fé na bhrat aige dáríribh. Do liúigh na daoine air a bhrat agus a chulaith do chrothadh, rud do dhein sé, agus nuair ná raibh aon ní fútha, do chrom na daoine go léir ar liúirigh agus ar bhéicigh thar na beartaibh le h-áthas á mholadh. Do bhí fear tuaithe ann agus nuair airigh sé an liúgh árd, mholta, do tháinig buile seirbhthin air agus adubhairt sé: “A dhaoine muinteardha, níl an ceart agaibh i n-ao' chor bheith ag moladh an amadáin úd mar sin. Níl sé chomh maith de chleasaidhe i n-ao' chor agus is dóich libh-se é. Is fearr d'fhéadfainn-se aithris do dhéanamh ar bhanbh muice agus mara gcreididh sibh mé, níl agaibh ach teacht anso amáireach ar an uair chéadna agus cuirfead-sa i n-iúl daoibh é.” Do bhí an-bháidh ages na daoinibh leis an gcleasuidhe cheana féin ach má seadh thángadar lá'r na mháireach na sluaightibh agus ní chun an fhir tuaithe do mholadh thángadar ach chun é cháineadh. Do sheasaimh an dá iomathóir ar an árdán i dteannta a chéile. Do thosnuigh an cleasuidhe agus do moladh níos mó go mór é ná mar do moladh é an lá roimis sin. Ansan d'umhluigh an fear tuaithe agus do chlúduigh sé a cheann le 'na bhrat fé mar do dhein an cleasaidhe. Do bhí banbh fé na asgaill aige i gan fhios dos na daoinibh agus do thosnuigh sé ar a chluais do tharraing i dtreo go raibh an banbh ag sgréachaigh go fíochmhar. Mar sin féin do thug an lucht éisteachta an chraobh don chleasaidhe. Ní bhfuair an fear ón dtuaith ach liú mhagaidh. Leis sin do thóg an fear tuaithe an banbh amach agus do thaisbeáin sé ós árd dos na daoinibh é. “A dhaoine uaisle,” ar seisean. “Ní fúm-sa atánn sibh ag magadh i n-ao' chor ach fén mbanbh féin. Nach maith na breithimh sibh!” Cormac Ó Cadhlaigh (Ón bhFrainncis). CAOINE AN GABHA. Bhí gabha uair ann agus bhí bean aige agus cheap sé nach ró mhór an grádh a bhí aici dho. Leig sé air bás d'fhagháil — chun triail a bhaint aisti. Tháinig drifiúr an ghabha agus do bhí sí á chaoine: B'fhuirist dom aithint Ar mo theacht fé'n áit seo, Nuair nár chuala fuaim do cheard- chan, Na h-úird dá mbualadh go luath mear láidir Go rabhais sínte síos fé chlár ann. 'S a bhean úd thíos go bhfuil ort an síoda, Ná tiocfá annso agus t'fhear a chaoine. Bean an ghabha: Fear a gheobhad-sa má bhíonn ní 'gam, Is dritheáir ní fhaghair-se anois ná choidhche. An drifiúr: A dhritheáir ó! is a dhritheáir na gcarad! Is fuirist rian na droch-mhná d'aithint ar do leacain, Gaotha Márta agus drúcht na maidne, An droch-thúibh(?) is an céallacan fada. Tháinig an sagart isteach: Éist! Éist! a bhraobaire caille. An Drifiúr: Éist féin! a bhraobaire sagairt, Tuill do réal is fill abhaile Is caoinfead-sa féin mo dhritheáir go maidin. Leis an bhfear “marbh”; Dá mbeitheá 'gam-sa cois Abha Bríde, Cois Abha Fleasca nó cois Abha Taoide (?); Annsúd do gheobhainn-se féin mná caointe An fhaid sheasochadh Máire, Cáit is Brighde 'S an bhean chaol donn a thug súgh a croidhe dhuit. A dhritheáir ó! 's a dhritheáir na gcarad! Tá'n fhuiseóg ag labhairt is an lá ag breacadh; Is mithid dom féin bheith ag triall ar an mbaile Chun innsint dot' mháthair is dod' athair Gur gol mná aonair a bhí araer ar a leanbh. An Gabha, ag preabadh: “Fan, a dhrifiúr,” ar seisean, “is bead-sa i n-éineacht leat.” Ón tsean-aimsir. LÁ AOIBHNIS — FEIS THRÁIGHLÍ. Abair leis na comharsain gur i dTráighlí a bheidh an caitheamh aimsire go léir lá na Feise: Lá 'le Peadar is Pól, an 29adh lá den mhí seo (Meitheamh). LÉIG NA FÓGRAÍ, A CHARA, MÁS É DO THOIL É. ÁIRCÉID NA MUMHAN ‘Robertson, Ledlie, Ferguson and Co. Ltd.’ CORCAIGH, LUCHT DÍOLTA agus LUCHT DEUNTA EARRAÍ EUDAIGH. Tá rudaí Gaedhlacha le fáil ag gach cúntúird sa tigh. Cabhraímíd go fonnmhar le gach TIONNSCAL GAEDHLACH. Gheobhaidh do Chlann Mhac TOGHA NA SCOLUÍOCHTA agus deunfar cúram ar leith den GHAOLUINN dóibh, agus beidh gach cóir ar fheabhas aca I gCOLÁISTE FHLANNÁIN le h-ais na h-ÍNSE, i gCONNDAE GHEAL CHLÁIR. AN t-ATHAIR LIAM Ó CINNÉIDE, Ollamh le Diadhacht, An t-Uachtarán. TROSCÁN AGUS LEABTHACHA, ar fheabhas agus ar shaoire. Deunfad-sa gnó a' Gaedhilg leat! SEÁN MAC EÓINÍN, ‘CUALUCHT TROSCÁIN NA MUMHAN,’ Sráid a' Chapaill Bhuidhe a 63, CORCAIGH. Tá Cóistí agus Mótair d'á ndéanamh againn-ne. Cuirimíd Gléas Góma (rubair) fé rothaí cóiste gan ró-mhoill. Cros & a Chlann Mhac, 18 & 19 Port Uí Shúileabháin (Sullivan's Quay), Corcaigh <L 4> STADAÍDH! Órdú é seo do dhaoine atá ar lorg luagh a a gcuid airgid: GLUAISIDH FÉ DHÉIN SIOPA A 39 I SRÁID AN PHRIONNSA I gCORCAIGH, an Siopa in a bhfaighe' sibh ÍM, UIBHE, BAGÚN AGUS GACH SAGHAS EILE LÓIN. ‘Ó DONNABHÁIN agus MAC CÁRTHA.’ AN LÓCHRANN. Páipéar don Ghaedhealtacht. Sráid Ribeáird a 6, i gCorcaigh — an Oifig. Seán Tóibín, Baile an Teampaill, i gCorcaigh an Fear Gnótha. An Seabhac, Daingean Uí Chúise An Fear Eagair Ó Cuill & a Chua., 95 Sráid Phádraig, Corcaigh Easún & a Chl.-Mhac, Áth Cliath Na Díoltóirí. Má's maith leat bronntanas a thabhairt d'aon cheanntar sa Ghaedhealtacht agus bheith ag cabhrú' leis “An Lóchrann” san am gcéadna, cuir roint airgid ag triall orainn & cuirfimid cóibeana gach mí go ceann bliana chun aon áite a déarfar linn. Sinn-ne — Lucht An Lóchrainn. Ó REACHRAINN, IN ULTAIBH. Bha Cólla as píobaire lá de na laithean ag dól seacha air seandún 's bha uaimh ag dól fón talamh a's fón dún cuideachd. Thúirt a' píobaire gum faigheadh é amach dé bha san uaimh gus chaidh é 'steach ach nuair a bha é tamall istigh thúirt é leis a bhalach: “Cólla an rúin, seachain an dún, seach- ain an dún, seachain an dún! tá mise ann a' láimh. Is truagh nach robh trí lámhan agham — dá láimh sa phíob a's lámh sa chlaidheamh. Bí na searraigh óga 'nan éich mhóra mu'n a till mise as mu'n a ruig mise beul an uaimhe, moghráidh. Bí na meannan óga nan gabhar creige mu'n a till mise go beul an uaimhe so.” CÓLLA CIOTACH. Chuidigh an Domhnallach ainmeil so le Mórair Mhun-rós san cogadh in Albain ar thaoibh an Rí Séarlas san 17 aois. Tá go leor sgéalta na thaoibh i Reachrain fós. Deirtear i gcomhnuidhe gur duine an-láidir a bhí ann as nách leigfeadh sé do dhuine ar bith pé bith duine é dhul na aghaidh. Tá sé curtha sa Mhumhain, i gCo. Chorcaighe, dar liom. S. Ó Duibhlearga do scríobh. Reachrainn, Aibreán, 1920. SEANCHAS (le Séamas Ó h-Eochadha, “An Fear Mór;” ar 1/- ó “Chualucht Oideachais Éireann,” in Áth Cliath.) Ag cainnt dom ar an leabhar san, i “Lóchrann” an Abráin, dubhart rud ná raibh cruinn .I. “go bhfuil athrú ar an gcainnt sin Déiseach in aghaidh an lae.” Ag tagairt do nithe beaga mar “ar chuir tú” in ionad “ar chuiris” a bhíos. Adeir an t-Athair Mícheul Ó Síothcháin, Ollamh le Teangachaibh liom, nách aon ais- triú ar an gcainnt é sin, go bhfuil sé ann ó aimsir an Chéitinnigh* pér domhan é, agus go bhfuil cainnt mar “chuireas,” &rl., ag Déisigh, mar seo: “Ar chuir tu na ba isteach?” “Chuireas.” “Má chuiris, tá cead agat dul abhaile.” (* Féach leat “Stories from Keating” (Bergin): “Béaraidh mise liom í,” leathanach a 3, líne a 17; “Béaraidh me leam thu,” lch. a 12, l. a 22; “Biaidh tú it aon-mhnaoi agam-sa,” lch. a 22, l. a 51; “D'innis mé dhuit,” lch. a 39, l. a 36; “Muna dteaga tusa liom,” lch. a 75, l. a 68 — Micheul Ó Síothcháin.) Seán Tóibín. LÉIG NA FÓGRAÍ, A CHARA, MÁS É DO THOIL É. JIMÍN MHÁIRE THAIDHG. Fuspar i leith, ná h-innis d'aoinne 'á rugadh é. Táim-se im' shaighdiúir! Ar mh'anam ná fuil aon bhréag ann. I n-arm na hÉireann atáim agus me ag foghluim na saighdiúireachta go tiugh. Bím ag iompó deiseal agus ag iompó clé agus ag iompó ar ais agus ag bualadh mo shál le n-a chéile. Tadhg Óg a mhúin na focail órdaithe dhom. Sé Tadhg an captaen atá annso ar na buachaillí móra, tá's agat. Sin é dhein saighdiúir díom-sa agus a theais- beáin dom cionnus geáitsí an tsaighdiúra a dhéanamh. Ach ní fhaghaim aon bhlas ortha gan na bróga bheith orm, mar ná deineann mo chosa aon ghlór, tá's agat. Bhain Mam na bróga dhíom oidhche nuair rug sí orm i dtigh an bhainne agus iad orm agus mé ag máirseáil tíompall agus ag iompó & ag casadh agus ag cnagadh mo shál. Bhíos ag bualadh mo chos fúm go breágh láidir. “Ar dheis!” arsa mise liom féin fé mar chuala Tadhg Óg á rádh leis na buachaillí. “Deas agus clé, a bhioránaigh,” arsa Mam ag teacht an doras isteach chugham agus am thógaint le dhá chlabhta, deas agus clé. Annsan rug sí orm agus bhí sí am chrothadh gur thuit na bróga dhíom. Ní rabhadar fáiscithe i n-ao' chor, tá's agat; agus ní raibh aon stoca orm. Is olc an sás mo mháthair chun misneach a chur ar aonne a bheith 'na shaighdiúir ar son na hÉireann — is olc san. Tá na seana-mhná go léir mar sin, mar nuair a bhíd siad bailithe tíompall na teine ins na tighthe, ní théigh- eann aon lagadh ortha ach ag cáineadh na ndaoine atá ag cur isteach ar an ngobher- mint “atá chó láidir, a chroidhe,” agus “b'éidir gurab amhlaidh a stopfaí an pinsiun uatha féin,” agus “ná fuil aon tseans go deo go mbogfadh an Sasannach a ghreim i nÉirinn.” Sin é saghas cainnte bhíonn aca san. Ach b'fhearr scaoileadh leo — níl fios a mhalairt age sna rudaí bochta. Táid siad dall, mo ghraidhn iad! Nuair ná raibh aon duine dem' chómhaois im' theannta d'iarras ar Thadhg Óg cead a thabhairt do Mhicilín Eóin, leis, bheith 'na shaighdiúir. Thug, agus is é gnó thug sé do bheirt againn bheith ag faire agus ag éisteacht, agus ag breith eolais chuige féin i dtaobh aonne bheadh ar tí na mbuach- aillí san áit. Ghearánas na seana-mhná ar fad leis ach is amhlaidh a gháir sé fén méid sin. Spiairí agus daoine bheadh ag breith scéalta chun na namhad — eolas ortha san a bhí uaidh, a dubhairt sé. As san amach ní raibh stad le Micilín ná liom féin ach ag cuardach do spiairí. Bhímís laistigh des na clathacha istoidhche ag éisteacht les gach aonne ghaibheadh an bóthar. Chualamair Tadhg Mór á rádh le na bhean, agus iad araon i dteanna chéile ag teacht ón nDaingean go raibh “gob chun cainnte uirthi.” Dubhairt sí sin nár mhór di faobhar a chur uirthi féin mar go raibh smísde amadáin d'fhear aici. Chonncamair Flúirsín ag imeacht, oidhche eile, le cliabh móna as cruaich Bheit Móire, ach tuit an t-anam as, nach mór, nuair bhéiceamair air é chur thar n-ais. Chuir — go tapaidh. D'éaluigheamair oidhche Ticéidí in a “gCeirthlíní” do lucht comórtha spóirt & Cnaipí Daithte — mar chomharthaí sóirt ó Chlóchualucht Dúndealgan, Dundalk Leabhair agus Peictiúirí chun Gaedhilge a mhúineadh. Faigh an Liosta ó Chlóchualucht Dúndealgan, Dundalk <L 5> eile treasna dá pháirc chun teacht ar chúl Thomáisín Nellí agus Mháirín Dhonncha a bhí ag cadráil le n-a chéile age lúib an bhóthair. Dar fia! ní raibh aon rud le h-éifeacht á rádh aca, ach cainnt gan chiall! Caitheamair scraithín leo agus d'imigheamair. Ar an slí sin fuaireamair fios deiscréideach ar gach aon rud a bhí ar siubhal sa pharóiste agus is mór na rudaí a bhí ar siubhal ann i gan fhios, fé chlúid na h-oidhche. Tar éis ár ndíchill ámhthach ní fhuaireamair aon spiaire sa pharóiste agus b'orainn a bhí an míoshásamh. Nuair a theip Muinntir an pharóiste orainn cheapamair go mb'éidir go mbuail- feadh seans éigin linn dá bhfairimís stróin- séirí bhíodh ag teacht is ag imeacht. Bacaigh is mó thaghadh, agus a gcuid ban. Is mó uair a chluig a thugaimís á bhfaireadh agus ár gcroidhe go cráite toisc gur daoine macánta iad go léir. Tháinig fear ón nDaingean lá agus cosa cama fé agus asal aige, ach níorbh iad Éire ná Sasanna a bhí ag cur tinnis air sin. Tháinig fear eile ar leathchois go raibh dá mhaide croise aige. Ní chreidfeadh Micilín nár spiaire é i gcló bacaigh agus d'fhaireamair é féachaint an gcuirfeadh sé an tarna cos fé ach níor chuir. Annsan thug tinncéir fiarshúileach ruadh turus ar an mbaile, agus a bhean agus scata mór de thinncéirí beaga fairis. Chuarduigheadar gach aon tigh ar feadh an lae agus tráthnóna d'imigheadar soir go dtí an crosaire — iad féin agus asal agus cairt a bhí aca — agus chuireadar fútha ann i gcóir na h-oidhche. Bhí droch-fhuadar fútha, dar linn, & iad d'fhanacht annsan. Bhear- tuigh an bheirt againn éalú amach tar éis ár muinntire a dhul a chodla chun an tinncéir agus a bhean a dh'fhaire. Amach tríd an bhfuinneóig a chuas féin le smut de théadán a bhí ceangailte agam de chois na leabthan. (Is minic a chuas amach mar sin i gan fhios do Mham, tá's agat.) Bhuail Micilín liom sa bhuaile agus chuaidh an bheirt againn soir tré sna páirceanna go dtí an chrois. Bhí na tinncéirí fós ann agus teine ar lasadh aca agus rud éigin aca á róstadh. Fuaireas amach ó shin gurbh é bárdal Mháire Aindí a bhí aca. Nuair a bhí se róstaithe d'itheadar láithreach é agus thugadar na cnámha do sna leanbhaí beaga le cogaint. Bhíodar go léir ag dul a chodla annsan ach an t-athair. Rug sé sin an t-asal leis agus chuir sé isteach i móinéar Pheats Teaimí é agus i n-ionad dul a chodla i dteannta na coda eile is amhlaidh a thug sé aghaidh siar ar na tighthe arís. Bhain san preab asainn & beirt againn i ndíg ag faire air. “Hanaman riach, a Mhicilín,” arsa mise, “spiaire!” Chloisfeá croidhe Mhicilín ag bualadh agus a anál á bhaint de. Siúd linn 'na dhiaidh ag éalú. Nuair tháinig an tinncéir i n-aici tighe Mháire Aindí chuaidh sé ar éalú cois a' chlaidhe agus é ag stad agus cluas air gach 'ra nóimeat. Bhí adharc bheag den ghealaigh ann an oidhche sin. “Ag spiair- eacht ar Thadhg Óg atá sé,” arsa mise i gcogar le Micilín, nuair chonnac an bithiúnach ag dul isteach ameasc na dtighthe i mbuaile Mháire Aindí. Bhí mo chroidhe féin im' bhéal & allus orm agus mo lámha ar crith agus ná feadar cad a dhéanfainn. Ba mheasa Micilín ná mé agus bhí aghaidh bhán air. Chonnac an tinncéir agus é ar a chromadh ag éalú ó thigh go tigh sa bhuaile agus rud éigin 'na bhaclainn aige. Dubhart le Micilín annsan rith leis go ciúin agus cuid de chomrádaithe Thaidhg Óig a mhúscailt agus a bhreith leis chun go mbeiridís ar an spiaire. Siúd le Micilín agus d'imigheas féin ag lamhncán laistiar de'n dtigh go dtána go dtí an seomra mar a mbíonn Tadhg na chodla. Bhí tairrnge im' phóca agus chromas ar an ngloine a scríobadh leis agus ní fada go dtáinig Nell chugam. Bhagruigheas uirthi a béal d'éisteacht. D'oscail sí an fhuin- neóg go ciúin agus dubhart léi annsan Tadhg a mhúscailt go grod agus é chur amach chugam. Mheasas ná beadh Tadhg múscailte go deo aici, ach tháinig sé go dtí an fhuinneóg sa deire. “Tar im' dhiaidh,” arsa mise, “tá spiaire agam,” agus siúd liom ag lamhncán arís go dtí cúinne an tighe. Nuair a thána annsan do stadas mar fuaireas radharc ar mo bhioránach arís ag éalú ameasc na dtighthe agus a hata anuas ar a shúilibh aige ag féachaint gach ra coiscéim ar an dtigh cónaithe agus rud éigin mór 'na bhaclainn. Chuaidh sé go ciúin go doras tighe an bhainne agus do bhain an lúb den doras & d'éaluigh isteach agus do dhruid an doras amach 'na dhiaidh. Phreabas féin anonn agus chuireas an lúb arís ar an ndoras ón dtaobh amuich. “Seadh, a bhuachaill, ceap do shuaineas annsan duit féin,” arsa mise. Le na linn sin tháinig Tadhg Óg, agus chonnac chugam anuas Micilín agus ceathrar des na buachaillí agus gan a gcuid éadaigh i gceart ar aonne 'ca. Chromas láithreach ar a chur i n-iúl dóibh go raibh spiaire fé ghlas agam i dtigh an bhainne, go rabhamair ar feadh na h-oidhche ar a thóir agus go gcaithfí é lámhach nó é chrochadh. Ní raibh gíog as an mbioránach a bhí fé ghlas. Is dócha go raibh sé ag breith chuige, an fear bocht! Chromadar san am cheistiú agus giorra- anáil ortha leis an bpreab a bhain an scéal asta, agus leis an iongantas; agus iad go léir ag cainnt ós íseal. Bhíos féin agus Micilín d'iarraidh an scéal a chur i dtuiscint dóibh & giorra- anáil orainne, leis, agus bhíomair i bhfad sar ar fhéadamair brí an scéil a chur 'na luighe ortha. I lár na cainnte istigh, cad a bhraithfimís chugainn i leith an bóthar ach trucaill mór gluaisteáin agus solus mór, geal, ar a thosach. Do stadamair le h-iongantas ag féachaint air agus gan aon fhocal asainn. Bhí sé ag gluaiseacht go dtáinig sé go bun an bhaile. Annsan do stad sé agus crom gasra mór fear ar léimeadh amach — faigh- diúirí agus píléirí! Chonncamair ag teacht aníos iad go léir fé dhéin tighe Mháire Aindí. “Droch- fhuadar!” arsa Tadhg Óg. “Ní fearr bheith annso ná thuas i mbóthar an chnuic.” D'éaluigheamair linn suas gan iad ár SOCRAIGH AT' AIGNE I DTAOBH TEACHT 'ON DAINGEAN I MBLIANA. Beidh an Coláiste ar oscailt i rith mí Iúil agus Lúnasa. Cuir fios ar an gclár agus tuairisc i dtaobh lóistín go luath. An Rúnaidhe, Coláiste an Daingin, i gCiarraighe. Beidh COLÁISTE GAEDHILGE CHORCAIGHE ar siubhal i gCorcaigh i rith mí Iúil (a) Ranng do Thosnathóirí. (b) Ranng an Teastais. (c) Ranng an Teastais Dá Theangan. Cuir tuairisc gach ní ar An Rúnaidhe, i gColáiste na Toirbhirte, i gCorcaigh. GAEDHEALG DO NA LEANBHAÍ Tá sí le faghbháil in IOL-SCOIL NA MUMHAN I RINN Ó gCUANACH. Is ann is buige, binne, blasda labhartar í. Tá scoil ann do leanbhaí óga ón a seacht go dtí a deich mbliana d'aois & í fé chúram an “Fhir Mhóir.” Beidh na páistí chomh compórdamhail agus dá mbeidís ar a dteinteán féin ag baile. Scríobh go dtí “An Fear Mór.” COLÁISDE CHAIRBRE Sin é an ball duit más Gaedhilg atá uait. TAR GO CUAN DOR I mí Iúil nó mí Lúnasa, agus beidh a fhios agat. Gheobhair Clár an Choláiste ó MHICHEÁL Ó CUILLEANÁIN, Rúnaidhe, An Sciobairín. “EUDACH NA DRUIPSIGHE.” Níl a shárú ann, a Ghaedhala. Áit atá go Gaedhlach amuigh is amach iseadh an ball in a deintar é — Muileann Eudaigh na Druipsighe, i Múscraidhe, sa' Mhumhain. <L 6> NUAIR A THAGAIR GO CORCAIGH Ná dearmhaid glaodhach chugainn-ne. Tá ÁTHRAIGHE AIRGID den tsaghas so go h-oireamhnach mar BRONNTANAS BAISTE. Deinimíd-ne iad san agus an uile-shaghas eile mar atá — CAILÍSÍ, CUIRN & CUACHA agus ÓRNÁIDÍ I BHFUIRM BONN agus CROSANA CEILTEACHA. SINN-NE A DHEINEANN ANSO COIS LAOI. Cuir tuairisc a luach ar LIAM MAC AODHGÁIN is a Chl. Mhac, Seódóirí agus Gaibhne Geala, 32 Sráid Phádraig N., CORCAIGH bhfeiscint & nuair stadadar san ag an dtigh, stadamair-ne ag féachaint síos ortha. Chuarduigheadar an tigh do réir deall- raimh, ar lorg Taidhg, ach ní raibh aon Tadhg ann dóibh. Nuair ná raibh sé le fagháil istigh aca seo leo ag cuardach na dtighthe amuich. Nuair chuadar i dtigh an bhaine agus bhuail an tinncéir leo bhí gleo mór agus glaotí ar siubhal aca & cainnt mhór láidir ag an dtinncéir. Ní chreidfidís nárbh é Tadhg Óg a bhí aca. D'árduigheadar leo é agus na ceangail air. Nuair a thánamair-ne anuas chun na dtighthe arís bhí an baile go léir na suidhe agur gach tigh aca ar lorg a dhuine féin. Bhí Máire Aindí ag dul i bhfanntaisí agus bhí Nell ag gol agus Tadhg 'á cur ar a suaineas. Níl aon réasún le mnáibh! Chuaidh Tadhg go tigh an bhainne ar maidin agus fuair sé mála an tinncéara ann agus trí cinn déag de chearca Mháire Aindí istigh ann marbh. Nuair d'innis sé dhomhsa é thuigeas an scéal. Bhí deistin orm. Mise Jimín. Ó PHARÓISTE NA TUATHA. “Beirt Fhear” a chuir chughainn. Beirt dritheár, de mhuinntir Chrón, Seán agus Séamas a bhí i bparóiste na Tuatha. Filí ab eadh iad. Do bhí duine aca, n'fheadar ciaca, mar bhuachaill aimsire ag fear de mhuinntir Liam ar an Maol Lios. Dáith ab ainim do'n mháistir, agus fear beag, spriúnlaithe ab eadh. Is Nuair do bhí trí rátha istigh ag an gCrónach cheap Dáith é chur chun siubhail ach gan a thuarasdal a thabhairt do. Do thuig an buachaill aimsire cad a bhí in aigne an mháistir, agus dubhairt sé: Nuair a théighim-se annso siar, Agus Dáithín im' dhiaidh, Bíonn a dhá shúilín dúbha aige Dá ndúnadh is dá n-iadh; Dá dtéigheadh sé sa diabhal Mar atá sé 'dul riamh, Ní fhágfad-sa an áit seo, Go slánó' ad mo bhliain. Is dóigh liom gurbh é Seán Crón a bhí tamall mar aodhaire bó ar an gcnoc. Bhíodh lucht na mbeithíoch ag ceistiúchán an aodhaire, agus é nach mór bodhar aca. Tá an stráille bocht Crón Cráidhte ag lucht bó, Ag fiafrú gach lá Conas tá siúd i dtreo; Mhaise, a rí gheal na gcómhacht, Cad a dhéanfad-sa leó, Ná fuil tarbh agus fásach Agus Seán le na dtóin? SLIOCHT SLEACHTA. Sliocht sleachta ar shliocht do shleachta, agus ná raibh sliocht ná sleachta ar an té nár mhaith leis sliocht agus sleachta bheith ar shliocht do shleachta. CÁIT AN CHAILLE DUAIRC. Sí Cáit an chaille duairc, Caithteach, dealbh, cruaidh, Guidhim ar maidin chun Rí na n-Aingeal Gan í bheith fada buan. A caoire i ngalar thruagh Ag cluimh 's ag mada-ruadh; Guidhim a ba gan laogh, gan lacht, 'Sa gheimhre lag go luath. CEARDAIDHTHE, OBAIR, LEISCE. 93 — Is leór ó Mhóir a dícheall. .I. Cé ná beadh sí chomh maith is ba cheart. 94 — Sé an sop i n-ionad na scuaibe é. Droch-chóir nó droch-ghléas oibre i n-ionad gléis foghanta. 95 — An scuab nuadh is fearr a scuabann an tigh. 96 — Ní fhéadfadh mála folamh seasamh ná cat marbh siubhal. Ní fhéadfadh duine oibriú gan biadh. 97 — Bíonn an rath ar an srimileáil. Srimileáil .i. oibriú gan slacht gan chruinneas. 98 — An té ná bíonn 'na mháighistir ar a chúram bíonn a chúram 'na mháighistir air. 99 — Ar tuitim don drúcht tagann fonn ar an drochsheirbhíseach. .I. I ndeire an lae thiar. 100 — Ní dheaghaidh an tuathal amugha ar aoinne riamh. .I. Ní raibh duine riamh ná déanfadh rud éigin ar shligh neamhcheart. 101 — Is umhall éascaidh drochsheirbhíseach i dtigh duine eile. 102 — Is árd glór 's is beag gníomh é. 103 — Bainistighe thuill anáirde — is fada ó'n áit seo bheimíd arís. .I. Nuair nach sinn-ne bhéas ann amáireach is cuma cad é an tsligh fhágfam rudaí 'nár ndiaidh! Iompuightear gach rud ar a bhéal fé agus doirtthear an uile ní agus scaiptear. 104 — I mbéal a' mhála bhíonn an bhainistighe. .I. Is ann ba cheart tosnú leis an mbainistighe is gan ach déanamh do ghnótha de'n mhin a thógaint as. 105 — Taobhán teann tarraing as — ní bheam ann ó Shamhain amach. Taobhán adhmaid an tighe dá chur sa teine óir ní sinn bhéas ann ó Shamhain amach! 106 — Cuir sa chófra é is gheobhaidh tú gnó dho. .I. Ná scaoil aon rud amugha óir gheobhair gnó dho lá éigin. 107 — Lúb ar lár is gearr go mbeidh 'na pholl. .I. I stoca, ach is gnáth é rádh i dtaobh aon ghnótha ná deintear an lúb ar lár ann a dheisiú. 108 — Leithscéal chun mine. Gnó ná beadh ann ach leithscéal chun tuarasdail nó maitheasa d'fhagháil ar a scáth. Le linn an droch- shaoghail do bhí fear ar thaobh bóthair ag bualadh cloiche le h-iarann smúdála i leith is gur ag briseadh cloch a bhí sé. Nuair a fiafruigheadh de cad é an díth céille bhí ar siubhal aige dubhairt sé gur “leithscéal chun mine.” Min an tuaras- tal a bhíodh le fagháil 109 — Slán mar n-innstear é — móin ag Síle Sheáin. .I. Rud annamh ná tiocfadh ach de thoradh cruadh- shaothair agus é ag duine nár ghnáth dícheallach. 110 — Ní thagann an dá thráigh leis an ngobadán. .I. Ní féidir le duine bheith i dhá n-áit an uair chéadna chun rud a dhéanamh ionnta. 111 — Ní féidir bheith ag feadghail 's ag ithe mine. Ní féidir dhá ghnó bheith ar siubhal an uair chéadna ag duine. 112 — An rud nach féidir ní féidir é. 113 — Ag cimilt do mhéire ar chloich. Obair gan tairbhe — ní fhágfaí aon rian ar an gcloich. Min Mhaghchromtha. An mhin is fearr blas is is 'mó substaint. Scríobh chun an t-é dheinean — Mícheál Ó Caoimh, i Maghchromtha. Biadh do Ghaedhlaibh — Ceannuig do chuid aráin, cístí, &c., ó Mhuíntir Dhálaigh, Sráid a' tSáirséalaigh, i Luimnigh. <L 7> 114 — Ag cimilt do mhéire i n-áirde an aeir. .I. D'iarraidh rud a dhéanamh thar do chumas. 115 — Ní h-aon ghnó amháin a chothuigheann tigh. 116 — Do ghnó féin déin, a dhuine; ná bac mo ghnó-sa ná mise. .I. Comhairle Mhaith. 117 — An rud ná baineann leat ná bain leis. 118 — Ní neart go cur le chéile. .I. Nuair bhíonn an uile dhuine ar aon tarrang sin é uair is treise bhíd. 119 — Ar scáth a chéile mhairid na daoine. .I. Bíonn gach duine ag brath ar an duine thall = ní féidir le daoine maireachtaint gan cabhair a chéile. 120 — Rígheacht gan duadh ní dual go bhfaghtar. .I. Ní gnáth maith d'fhagháil gan oibriú ar a shon — nó: 121 — Ní bhfachtar maith le mugha. 122 — Ní bhíonn buadh mór gan chontabhairt. 123 — Sé dícheall an scéil meath. .I. Tugaimís fé'n obair, ní fhéadfaidh rath níos measa bheith uirthi ná í do theip orainn. 124 — Is fearr gnó ná cainnt — imthigheann an chainnt is fanann an gnó. 125 — Do dhuine gan náire is fusa a ghnó a dhéanamh. Nuair is droch-ghnó a bhíonn ar siubhal aige. 126 — Ag scubhadh geaitirí. Obair leadránach mhall nár mhór foidhne mhór chun a dhéanta. Nuair a bheadh duine 'ghá rádh go raibh deire na foidhne caithte aige leis an té bheadh ghá chrádh déarfadh sé ná beadh sé “ag scuabadh geaitirí” a thuille dho agus éirigheann sé na choinnibh. (Tuille le Teacht.) An Seabhac. Ní 'samhlú beó le marbh é. Tá sí mucalach, mucalach, tá sí mucalach, gléigeal. Tá sí mucalach, mucalach, tá mar olann na caorach. “Sioc fé thalamh ar bheatha na ndaoine.” Duine éigin a dubhairt é sin ag cur síos ar an nduibheachán a tháinig ar na prátaibh sa droch-aimsir. Ní i gceann a bhíonn ciall ach i gceann- aibh. (Sean-fhocal.) Trí shaghas fear ann: fear, firín, agus Pil Aindí. Seán Ó Néill, Biorra. NÁ DEARMHAD SO, A CHARA. Ceannuigh do chuid earraí ó sna daoinibh a bhfuil fógra aca sa “LÓCHRANN,” agus cuir i n-iúl dóibh gur sa “LÓCHRANN” a chonaicís an fógra. Cabhróchaidh san go mór linn. POST DO GHAEDHILGEÓIR. Tá múinteóir Gaedhilge ag teastáil ó Choiste Ceanntair i gCill Manntáin i Laighnibh go ceann ceithre mí, nó bliana b'fhéidir. Gheóir eolas an scéil ó Sh. Ó Coisdealbha i gCill Manntáin. BAILE A' BHUINNEÁNA', COIS FARRAIGE. Má's áil leat na laethe saoire chaitheamh mara mbeidh sláinte is aoibhneas le fáil agat, tar go dtí Baile a' Bhuinneána' is féadfair an Ghaedhilg 'fháil chomh maith. Beidh an Coláiste Gaedhilge ar siubhal ó mhí Iúil a 19 go dtí Meadhon Fomhair a 10 SCRÍOBH CHUN AN RÚNAIDHE, Sráid Liam, LIOS-TUATHAIL. Gheobhair ó LÚCÁS DE BÚRCA LÉINTE STOCAÍ BÓNAÍ AGUS CARABHATAÍ de DHÉANTÚS GAEDHAL. Is saoire le 25% a gheobhair na rudaí sin sa tsiopa so 'ná in aon tsiopa eile: 105 SRÁID PHÁDRAIG, CORCAIGH. (‘LUKE BURKE’) Gheobhair TROSCÁN, CÁRRANA, SLINNTE, ÁRAISTÍ CRÉ, TÁTHÁN (‘Nine Elms’ Cement), SÍOLTA agus LEASÚ go maith is go saor ó CHOMPLUCHT UÍ DHONNABHÁIN, I dTRÁIGHLÍ, An siopa is sia ar bun i gCiarraidhe. ‘Donovan,’ Tráighlí — an focal sranng-sceul. Scríobh indiu chúca. CARABHATAÍ den PHOIPLÍN AR GACH DATH is AR GACH GNÉ DATHA. LIAM Ó hAIMHEIRGÍN, (‘W. Bergin’) A DHEINEAN DO LUCHT SIOPAITHE. Scriobh ag triall air go 62 SRÁID GHRAFTON, in ÁTH CLIATH. Tá le fághail uainn-ne — TÉ BLASTA CÚMHRA. Ceannuigh púnt de mar shompla. SIMCOX IS A CHLANN MHAC (Teo.) 10 Sráid Phádraig N., CORCAIGH. GUAILNEÁIN SEANDÚNA! Bhí cúigear ar chárr ag gluaiseacht Tráth Bhriseadar na húmaí, Is nuair thuigeadar a bhfionntar Ba chráidhte dúr a gcló. “Ach, tá peidhre 'n Shandon Braces” Ars an t-iománaidhe leó go scléipeach “Agam, is táid chómh tréan san Go ndéanfaid dúinn an gnó!” Le fághail in a mór-chodaibh ó'n té dheinean — TOMÁS Ó GORMÁIN Calaphort an Phápa, Corcaigh. Gach cóir chun tig do dheunamh, ÓN ÚRLÁR GO BÁRR AN TIGHE: Adhmad, Táthán (‘Cement’) & Slinnte; Áraistí Iarainn, Stóbhana, & Bácúsa; Dathán, agus an uile shaghas Íle & Ola. Tá le fághail ó ‘EUSTACE & CO. LTD.,’ I gCORCAIGH. Scríobh chúca. UAIM-SE A GHEOBHAIR AN ROTHAR MAITH: “AN LÚCÁNIA” Nó deiseóchad MÓTAIR nó MÓTARÁN go tapaidh is go toghtha dhuit. PÁDRAIG Ó h-AODHA, Sráid Phembróc, tigh a 4, agus Sráid an Chinn Thuaidh, tigh a 17, I gCORCAIGH. FEÓIL ÚR GHAEDHLACH. Uaim-se gheobhair san. agus EUNLAITH is GLASAIRÍ. MÍCHEÁL BARÓID, Both a 64 & 65, Margadh na Feóla, CORCAIGH. Guthán a “276, Corcaigh.” CÓISTÍ IS CAPAILL is gach cóir eile chun cóisre nó sochraidhe. Tá againn-ne. Muinntir Chróinín, ar Chalaphort Uí Shúileabháin, i gCorcaigh. <L 8> 'Sé MAC CUILINN FEAR NA RÁSÚR Is aige atá AN TEASBÁNADH RÁSÚR Is mó in Éirinn; a luach ón a 1/6 go 14/6. Earra ar leith é seo: RÁSÚR ÉADTROM DEA'-FHAOBHAIR ar 9/- (‘Hollow Ground.’) Postas is uile. Cuirfidh sé faobhar maith ar shean-rásúr ar 7d., postas is uile. MAC CUILINN, Fear na Rásúr, SRÁID CHAPEL a 35, 36, BAILE ÁTHA CLIATH. AISTREÓCHAD-SA DO CHUID EARRAÍ NÓ TROSCÁIN DUIT ó áit go h-áit eile. Tá gach cóir agam chuige. Mise dheinean cárraidheacht i gCorcaigh, agus ar fuaid na Mumhan, do lucht deunta earraí. RISTEÁRD DE BHAILÍS Sráid Mharlboro a 26, I gCORCAIGH. ‘Express Carrier.’ SEÁN Ó CONAILL, Sráid an Churtánaigh, i gCORCAIG Scriobh chuige TÁ MARGAIRÍN ‘LEANDAR’ CÓMH BLASTA, CÓMH MILIS, CÓMH CÚMHRA AD' BHEÓL, LE CÁISE, LE LEAMHNACHT, LE H-IM NÓ MAIRT-FHEÓIL. Tá dhá saghas Margairín 'á dheunamh againn fé láthair, mar atá: “EXTRA LEANDER” agus “LEANDER.” Níl sárú “Extra Leander” le fáil in Éirinn ná in aon tír eile. Bu dhóich le h-aonne gur im a bheadh 'á ithe aige. Scríobh chugainn ar chárta puist agus gheobhair iomlán eolais air. DÚDÁLL, UA MATHÚNA agus a gCualucht, Tta., LUCHT DEUNTA MARGAIRÍN, I gCORCAIGH. DEOCH BHLASTA FHOLÁIN ISEADH “TANÓRA” Sugh Óráistí atá ann agus Cois Laoi a deintar. Scríobh chuig SEÁN Ó DÁLAIGH is a Chua. tta., I gCORCAIGH, in a thaobh. I LIOS TUATHAIL gheobhair Áraistí Iarainn, Troscán & Rothair ó THOMÁS Ó CRÓINÍN, I SRÁID LIAM. DO FHEAR NA FEIRME É SEO: Tá SÍOLTA, LEASÚ, ÚIRLISÍ, agus BIADH BEITHÍOCH le fáil, go maith is go saor, sa tsiopa so: ‘SIOPA PLÚIR IS MINE SHRÁID AN RÍ,’ An 3adh tigh i Sráid an Churtánaigh, CORCAIGH. Scríobh indiu & cuir tuairisc a luacha &c. Clóchualacht Seandúna, Corcaigh, do chlóbhuail. Togha gacha bídh i gcóir na mbeithidheach, le fághail ó Mhuíntir Dhálaigh, Sráid an tSáirséalaigh, i Luimnigh. Cló-bhuailfimíd-ne Leabhar Gaedhilge nó Leabhar Béarla dhuit. — Clóchualucht Dúndealgan, Dundalk
19 Dawson Street, Dublin 2
D02 HH58 +353 1 676 2570 info@ria.ie
Cookie Use
Website developed by Niall O'Leary Services
