Historical Irish Corpus
1600 - 1926
Historical Dictionary of Irish
Search the corpus
Browse the Text Archive 1600-1926
Samhain agus Mí Nodlac 1910
Title
Samhain agus Mí Nodlac 1910
Author(s)
Údair éagsúla,
Composition Date
1910
Publisher
Muintir Raighill is Cuirc
Téacs
Comhad TEI
Gnáth-Théacs
Comhad ePub
Search Texts
Enter word/phrase
Search Type
Headword
Standardised
Exact match
Phrase
Word Type
All
Adjective
Noun
Preposition
Pronoun
Verb
Verbal Noun
Poetry/Prose
Both
Prose
Poetry
Set Dates
1600
1926
<N Lr1910_11_12> <L 1> <B 1910> <C Prós> <M 8> <T An Lóchrann> <U Údair éagsúla> <F An Lóchrann> AN LÓCHRANN. PÁIPEUR LE GAEDHILG IN AGHAIDH AN MHÍOSA É SO. LEABHAR III. UIMHIR X. SAMHAIN AGUS MÍ NODLAG, 1910. PINGINN. SEAGHAN AMADÁN. “Come bottle and do your duty.” Bhí bean ann fadó, & bhí amadán do mhac aici, & is é an ainm a bhí ná Seághan. Lá bhí sé ag obair sa ghort & chonnaic sé gach aoinne a' gabháil soir agus gan aoinne a gabháil siar. Siud a bhaile go dtí a mháthair é & an sgeul nuadh ar a theangain aige. “Ó a mháthair” ar seisean, “Cad na thaobh go bh' fuil gach aoinne a gabháil soir & gan aoinne a ghabháil siar.” “Mar sin” ar san mháthair, “tá aonach shoir agus gan aon aonach shiar” “Bog is briathar orm” arsa Seaghán “go m-beurfaidh mé bó liom.” “Bog is briathar ormsa” ars an mháthair “ná beurfair.” Bhíodar ag bruighean agus ag achrainn agus fé dheire bhuaidh Seághan agus d' árduigh sé leis an bhó. Nuair a chuaidh sé ar an aonach, bhuail fear leis agus d' fhiafruigh sé do Sheághan cad a bhí uaidh ar an m-boin. “Buidéal,” arsa Seághan. Bhí an fear sásta agus thug sé dó an buid- éal. Tháinig Seághan abhaile go sásta dar leis féin. Bhí a mháthair roimis aige'n doras agus d' fhiafruidh sí dho cad a fuair sé ar an m-boin. “Buid- éal,” arsa Seághan go neamh-iongan- tach. “Nár leigidh Bia don bhuidéal thu,” ar sise. Bhí an mháthair go cráidhte dúbhach agus mar an d-tug sí do'n amadán bocht é ní lá fós é. Níor mhoithig Seághan an marbhughadh, acht dúbhairt sé le na mháthair an bórd a tharrac go lár an tíghe go tapaidh, agus leithead bán a chur air. Dhein an mháthair é, an bhean bhocht go tapaidh. Chuir Seághan an buidéal ar lár an bhuird agus dúbhairt “Come bottle, do your duty.” Ní túisge bhí an focal as a bheul nár eirig dhá chócaire bána aníos as an m-buidéal, agus d'olla- mhuíghdear an biadh is breághtha a chonnaic Seághan ná a mháthair riamh. Do leath a dhá súil ar a mháthair agus shuigheadar araon agus d'itheadar a n-dóthain. Nuair a bhí a n-dóthain tthe aca chuaidh an dá chóchaire síos insa bhuidéal airís agus d'imthig gach rud do'n m-bórd acht an t-eadach bán. Lá eile bhí Seághan amuigh sa ghort airís agus chonnaic sé gach aoinne ag gabhail siar agus gan aoinne ag ga- bháil soir, d'imthig sé a bhaile agus dúbhairt sé lé na mháthair an rud ceadhna, agus ar deire d'imthig Seá- ghan leis an-d-tarna bó. Bhuail an fear ceadhna leis agus dhein sé mar- gadh lé Seághan. Thug Seághan an bhó do ar chruisín agus ar bhaitín. Tháinig sé a bhaile agus é go lán t-sásta. Bhí a mháthair a gabháil stealla dho mar gheall ar a chuid amadántáidhe- acht' acht ní thug Seághan aon tor' uirrthi. L g-ceann cúpla lá na dhiaidh san thaínig an tighearna talmhan agus na póilíní ag baint an chíosa amach do Sheághan. Nior dhein Seághan acht breith ar a chrisín agus a rádh “fáisg fáisg, a chrisín buail, buail, a bhaitín, agus buail do dhóthain ar an d-tighearna bhalmhan.” Bhuail agus bhuail an baitín, dh'fháisg agus dh'fháisg an crisín go dtí go raibh an tighearna talmhan agus na póilíní leath mharbh agus mí-shásta go leór. AN RÉILTHEAN LEANBACH. (Pádraig Pléimeann agus “An Seabhac” do ghléas.) AN RÉILTHEANN LEANBACH. I Tá an Réiltheann Leanabach 'sa r lastuaidh; Tá gile agus finne le fághail 'na gruaidh; Tá a píop mar an eala agus í 'na suan; 'S gur bhinne liom a glaodh ná ghéim ó'n gcuaich. 'S is é mo léan gan mé 'gus í I ngleanntán sléibhe nó ar mhaol-chnoc fraoigh, Mar ar bh'eól dúinn cluithche nó stró beag imirt, A bháibín na finne, dá dtéigheadh siúd linn. II 'Sí an Réitheann leanabach do ghrádhas ar dtúis, 'S is fíor gur thugas taithneamh di thar mhnáibh na Mumhan. Ó, dá mbeinn-se marbh 's an bás im' chionn — 'S a rúin, ná tréig mé agus éaluigh liom; Ná leig-se chum fáin mé mar chách ar siubhal, 'S gur'bh aoibhinn an lá do bheinn sea- lad agus tú, A rós gan dearmad, beir sgéala cruinn a bhaile uaim Go n-éalóghaid an cailín deas tar sáile liom. III 'S tolt trom triocallach ag fás go féar Ó bhárr a bathais go sálaibh léi; A píop mar an sneachta ar bhárr an fhéir Agus sgáil 'na leacain mar bhláth na gcraobh. Sí ba dheise d'á bhfeaca-sa fós; A súil ba ghlaine ná an drúcht ar feór; A béal ba bhinne ná an chuach 's ná an druide 'S ná éanlaithé na cruinne 's iad ag síor-sheinm ceóil. IV. Leig-se feasda ded' ráidhtibh béil Go bhfaghad fios a hainme ó bháb na gcraobh Gur le coimheasgar catha agus le grádh d'á sgéimh Na mílte ó bhaile gur bh' árd do phléidh. Ní'l óig-bhruinneall díobh ins an tír go léir Go gcóimhreógháinn í ná gur ghnaoi liom é, Acht an bháb chiúin leanabach gur thugas grádh d'á pearsain, 'S gur fhúig sí lag marbh mé go claoidhte i bpéin. Chaitheadar bailiúghadh leó gan bhuidhea- chus dóibh agus mhair Seághan agus a mháthair go sásta ar san amach. Sin é mo sgeul-sa má tá breug ann bíodh. CÁIT STAC, Baile an Firtéaraigh. MION-RANNA. Dá n-innsinn Eachtra an Mhadra Maoil im' sgéal, Nó an laoich sa charraig lér cailleadh na mílte laoch; Gach caismirt catha thug clanna mhic Fhinn 'san bhfhéinn, Aon mhac fleascaigh ní abair gur binn mo sgéal. Mo léir chreach nach cléireach do deineadh díom-sa, Is me adéarfadh gach téx duit idtean gain dílis; Do bhéadh raolacha agus braonacha ag teacht im' shlig-se 'S dob'fhearr mar chéird sin le déidh- eannaighe ná seinm píbe. Ní d'aitheannta na h-Éaglaise an fial, má's lag, 'S an t-eagnach, má's dealbh é, a a bhiathra is leamh; Gan airghead níl maise ar bith ná mian i neach, 'S ar fleascach tur, má's tairbheach, is ciall é ar fad! Uabhar ná puimp ná bíodh ag duine as stór, Is duairc ná bíodh má bhíonn gan pin- ginn n-a dhóid; Dá uaisle rí 'san rígheacht lán-tuilt de'n ór, Ní buaine bhíos ná'n sgaoinse itheann a lón. Deoch gan dram is lag an t-ól dar linn, Ach deoch a's dram 's a dteacht ar bhórd do shíor; Ní deoch gan dram a's ní dram go h-ól na dighe Ach deoch agus dram 's is deas an t-ól a dís. Má bhíonn tú tuirseach lag ná cás- mhar Ó shughlach ubhall nó leanna láidir; Arís má's fonn leat teacht it' shláinte — Glac ruibe de chlúmh na cú san la'r na mháireach. Nuair thagann piúnt bíonn piúnt na dhiaidh gan mhoill, 'S is gnáthach piúnt ar phiúnt go nglaodhann arís; Ceud gráin ar an bpiúnt glas a thraochann buidhean, Gan chiall gan meabhair gan céille ar baoid. AN RÉILTHEAN LEANBACH. Beidh cóipeanna de'n amhrán sin ar díol ag Muintir Raighill & Uí Chuirc ar 3d. an dosaon. Copies of the above song to be had at 3d. per doz. from “Star” and “People” Office, Tralee. DUAISEANNA. Ag so ainmneacha na ndaoine go bhfuil duaiseanna na míosa so ag dul dóibh. CIARRAIGHE. An cheud duais — Cáit Ní Ghuithín, An Blascaod Mór, Dúnchaoin. An dara duais — Seumas Sheaáin uí Chonaill, Cill Droilligh, Baile an Sgeilg. An tríomhadh duais — Pádraig Ó Súil- eabháin, Sgoil na mbráithre, insa Daingean. CONNDAE CHORCAIGHE. Duais speisialta do Neil agus Sighle Ní Loineacháin, Cum Sheoladh, Beanntraighe. Tá duais speisialta eile agam le tabhairt do gharsún as Conndaé an Cláir — Páid Ó Ceallaigh, in- Aice Cill Ruis. Dá mbeadh a fhios agam cad é an sgoil i bhfuil sé do chuirfinn an duais chuige. Cuireadh sé cárta ag triall orm. Duine fial flaitheamhail de mhuinthir Cháinte atá n-a chomhnaidhe i n-aici le Clanna Caoilte i gConndae chorcaighe thug seisean duaiseanna dhom le bronnadh ar an mbeirt nó triúr is fearr de leanbhaibh sgoile an Chonndae sin gach mí. Is é an buidheachas is fearr leis ná na leanbhaí sgoile sin do sgríobh an Ghaedhilg. Seo chuige sibh a paistí ó Bhaoi Bheara go Brigh Ghobhann! Badh mhait an sgéal dá mbeadh tuilleadh go bhfuil airgead aca chomh suimeamhail insa ghaedhilg. FEAR AN LÓCHRAINN. <L 2> ORTHAÍ AGUS SEAN-PHAIDREACHA GAEDHEAL. “AN SEABHAC.” Ortha eile da bhí insa sgribhinn sin Sheaáin UÍ Dhubhdha. “Ortha Mhuire” a ainm agus adeirtear í do mhnáibh na luighe seoil. 9. ORTHA MHUIRE Mar rug Anna Muire a's Mar (rug) Muire Críost, Mar rug Eilís Eóin Baiste Gan dith coise ná láimh' Fóir ar an mbean, a Mhic, Fóir féin, a mháthair Ós tu rug an Mac, Tabhair an ghein ó'n gcnámh, Agus go mbadh slán a bhéas an bhean. Seo sórt ortha nó dán adeirthear nuair bhítear ag gabháil tímcheall leis an gCrois Brighde. Ní chuala riamh cheana é díreach mar atá se annso gidh go gcuala cuid dí go minic i n-or- taibh eile. 10. CRIOS BRIGHDE NA GCROS. Crios Brighde na tcros, Crios na gceithre gcros, Crios le nar geinead Críost, Criostaidhe do geinead as; Eirigh suas, a bhean a' tighe, Agus gabh trí h-uaire amach. I n-ainm an Athar agus an Mhic & an Spioraid Naomh. Amen. so ortha do cuirtí do níos mó ghalar amháin. 11. ORTHA ANAGHAIDH EASBAIDH. (Kings Evil, Worms and Toothache.) Marbhuigheann m'ortha easbaidh bruth, Eachmaidh nadh eachmaidh nadh, Gach anuimh i ndéad agus gach péist a mbíonn nimh ann, In-ainm an athar agus an Mhic agus an Spioraid Naoimh I onóir do Dhia agus don Mhaighdin ghlórmhair, do bhainrioghain na h- easbadh. 12. ORTHA COLUIM CILLE NÓ ORTHA NA SEILGHE. Ortha do chuir Coluim Cille le toil Righ Neimhe, Ar bhéim súl, as uroóid chnuic ar seilg agus ae, Leigheas é ar an mball dubh atá i n-aice an chléibh Ar an leic le n-a mbeagthar na h-aedhe (aebhaidh), Le grasa Mhic Mhuire a's le míor- bhuile Mic Dé. Leigheas na colna a's an anál bheith réid. Seo paidir a deirtí ag dul a chod- ladh agus, dom dóigh, is paidir Ghaedh- ealach ceart í. Is minic do-chuala an líne deirigh i bpaidreachaibh eile. 13. ORTHA AN TROMLUIGHE. An triúr is sine, An triúr is óige, An triúr is treise i bhflaith- eas na glóire, An t-Athair an Mac a's an Sphioraid Naomh, Don' shábháil a's dom' ghar- dáil ó anocht go dtí bliadhain & anocht féin. In-ainm an Athar & an Mhic & an Spioraid Naiomh. Amen. Ag so ortha agus ba chóir gur mhór an áis do daoinibh óga í. Is feasach do'n saoghal mór go gcuirtear ní éigin i ndigh nó i mbiadh chuig duine i gan fhios do; agus do bheadh an duine sin ó shin amach d'á bhuaidhreadh go mór le searc & síór-ghradh do'n té do chuir an ní insa digh nó insa bhiadh. Ní fheadar-sa, fóraoir, cad é a tugtaí do'n duine i gan fhios dó acht seo í an ortha adearthaí an uair do bhítí d'á chur insa dig nó insa bhiadh: 14. ORTHA SEIRCE & SÍOR- GHRADHA. Ortha a chuir Muire i n-im — Ortha seirce a's síor-ghradha. Nár stadaidh do cholann, Acht t'aire bheith orm Go leanaidh do ghradh mo ghnaoi Mar leanas an bhó an laogh Ó'n lá so go h-uair mo bháis. Níor mhisde an ortha sin do chur i bhfeidhm ar dhaoinibh 'sa' tsaoghal so anois againn. Táthar ag eirghe go h-an-leisgeamhail fá phósadh do deun- amh! Gach n-aon de bhunadh Gaedheal & go mór mór má's Gaedhilgeóir é tá a fhios aige gan aenne d'á innsint do go mbíonn púcaí agus sluaighthe sidhe agus deamhain aeir agus badhbha ar cuaird san oidhche. Sprideanna gan urcóid nó olc iseadh a lán díobh. Acht tá droch-sprideanna ortha agus is olc an ionntaoibh iad. Is iomda “poc” do bhuaileadar ar dhaoinibh riamh. Is iomdha duine gur bhaineadar radharc a shúl de agus luth a gheug. Is iomdha duine gur chuireadar cruit air agus iomard le n-a shaoghal. Ní maith an ara cuid de na sprideannaibh sin. Ag so annso ortha 'n-a n-aghaidh. 15. ORTHA I N-AGHAIDH DEAMHAN AEIR. Glacaimíd le n-a gcomairce Agus diúltaimídh d'á n-amhairce A gcúl linn & a n-aghaidh uainn I n-ainm an Athar & an Mhic & an Spioraid Naoimh. Ag so síos cóip de'n Paidir Gheal do fuaireas anall ó chathair Leipsigh ó Sheán Ó Cuill. Fada fairsing atá an Phaidir Gheal sin. Ó n-a shean- mháthair i n-Éirinn de fuair sé í & é n-a leanbh. Do cailleadh an bhean úd ó shin. Guidheadh gach léightheoir Dia do dheunamh trócaire ar a h-anam. AN PHAIDIR GHEAL. 'Ní Dia dhoit (.i. go mbeannuighe Dia dhoit) a Phaidir Gheal! Go mbeannuighthear doit féin! Cár chodluighis aréir? Mar ar chodail Mac Dé. Cá gcodlochair amáireach? Mar a gcodlochaidh Pádraig Cá gcodlochair amanathar? Codlochad insna flathasaibh. Cad é sin romhat? Dhá chéad (réag?) Aingeal, Cad é sin it' dhiaidh? Dhá cheud (réag?) aspal. Cad é sin it' láimh dheis? Uisge coisreacan Do thug Muire dhómh-sa Cad é sin it'láimh chlé? Corp Chríost do leog Muire liom-sa, ag deunamh eolais dom ó'n ndorus so go doras Parathais, (mar) go rabhas ar leacain (lea- canaibh) loma sealbhlosga (? seal 'om losgadh) go dtáinig an bhain- rioghan chaoin im' chosaint. A Mhic na h-Í 's na h-Óighe, A Mhic na coise caoile (na “gcosa gcaola”) cró, ó is agat-sa atá an callán, ólaimís 'dhá lán déag an challáin d'uisge an-tshrutháin ruaidh úd shall is treise ná na leabhair & ná an t-athach mór úd shall go bhfuil an fhleasg air a cheann. Brighid i mbun a bra(i)t, Muire i mbun a Mac (Mic ?), Micheál i mbun a sgiath. Dhá láimh bhoga gheala Dhia (dhé) idir sinn & gach ciach, ó anocht go bliadhain ó anocht & anocht leis amháin le Dia. Téanam ion sa' tigh mór so amach, mar a bhfuil na trí Mhuire ag rinnce agus Mícheál ag coimeád na coinnle. Árd-righ an Domhain mhóir ar chrann do shaoir sinn. Bog mo chos go docht (i) chun aif- rinn; Corruigh mo bhéal chun na mbréithre mbeannuighthe; Luathaigh mo Lámh ag soláthar chun mh'anama, anama, Ag feuchaint suas ar Mhac na Ban- arthlan — Mar is É féin is fearr do chean- nuig sinn. (Dóig gurab é “doith” do bheadh mar a bhfuil “docht F. an L.) AN BRAT BEANNUIGHTHE. Do ghaibh Muire & a Mac amach go moch 'sa' lá. Do chonnaiceadar Naomh Síomun, an fear beannuighthe ó'n Róimh. Do thugadar do an sgaifléir tair- ringthe tré bhrainnsíbh óir. Go mbean- nuigthear díbh a lucht na mbrat. Ná tugaidh faillighe ion bhur ngnó. Ná ithidh feoil De Céadaoin agus na ga- bhaidh éagcaoin tré thuirse, tugaidh aire do'n Chré & dos na Féileachaibh Muire. Déin do shíothchain le mac Dé & beir comh-n-aos le leinbh. Is é mo bhrat-sa brat na dtrí mbeann, An brat gor rugadh Críost as, Agus an brat gor baisteadh Críost ann. Níl aeinne déarfadh mo mhairiniubh (marabhna) gach aon maidin Luain ná go bhfaghaidh sé Flathas Dé mar dhual- gas gan duagh gan tuirse, & radharc air Mhuire trí h-uaire roim bás. Seán ó Cuill. AN EIS-EIRGHE BHEAG. (Liam Ó Buachalla, Ráth Chumaill, Báin Tír, do chuir an ní seo leanas ag triall orainn. Ba mhaith linn dá ndeineadh gach duine eile gach aon t-sean-phaidir dá gcualadar riamh do chur ar triall orainn. Táimíd buidheach de Liam & tá súil againn má tá a thuilleadh dhíobh aige go gcuirfidh sé chugainn iad. Fear an Lóchrainn). Sid í an eis-eirghe bheag ba bhreaghtha liúm d'ar chuala riamh, ó léigheadh an leabhair go cíochtadh (? go tigheacht do) Chríost. Sid í an uaill chughainn anall, ag gabháil ar Mhac an Righ go teann an fear thall d'á radh, agus an tsleagh dhearg n-a dheasláimh, Dá gcneasuigh- eacht (? … uigheadh) cneadha an daill, gur mín-gheal bheadh taobh ár dTigh- earna. Ó! a Thighearna a céasadh Dia h- Aoine, Agus do cuireadh É ar chroich na spíne; Ceangladh É córdaí righne; Fuair Sé deoch le díol as, Cuid de domblas dragún díoblas. A bhuidhe le Dia mar a chuaidh san díobh san; Do shábháil Sé na céadta míle, Do bhí 'ges na diabhlaibh fé dhaoirse, Ná feadar lá seochas oidhche, Go ndeaghadar go Parathas geal na Soillse Mar a bhfuaradar ceol breagh agus aoibhneas Bairlinn gheal a chuir fé chioch an Righ 'gus an tslóigh. Nuair a fuair Muire a deigh-Mhac dÁ ghabháil, ghread sí a basa boga bain-ríoghna, le beagháinín bantracht ban: trí Mhuire na Siúire, trí Ráithe ar aon-rath, tri bhogha-gheal na Soillsé, trí Shoillse na Slógh. An té go mbeadh an eis-eirghe bheag so aige 'gus í radh gach ló, chífidh sé Neamh le toradh a ghluaiseachta agus ní fheicfidh Ifreann fuar go deo. [Mar seo fuaras an phaidir sin thuas ó shean-bhean atá n-a comhnaidhe i Ráth Chumhaill. Tá a lán paidreacha eile nach í aici Seo ceann eile aca:] Tá dream ar an sliabh so thiar 'na aonar, Tiocfaidh Dia go dian d'á bhféach- aint, Tiocfaidh Muire le friothal dá n- éisteacht, Éist, a Mháthair, leog at' phléidhe dom, Mar fuil mo chroidhe do bhí a chéasad (? taosgadh) Agus mo chliathán deas a bhí á réa- badh, Mo cheann sa chrois thar a gceann go léir ann, Mar gheall ar an dream so nach ceannsa le chéile. Liam ó Buachalla. I ONCE LOVED A BOY. Seo amhrainín beag Béarla, atá fan “Ancient Irish Music,” leabhar do scriobh G. Petrie. Fonn Gaedhlach atá leis, ach pé ainm do bhí ar dtúis air tá sé imthigthe 'sa bhfraoch orrainn anois. Do chualaidh bean ua- sal airighthe cailín aimsire 'gha chafnadh i gConndae an Doire, do scríobh sios, & do chuir cun Petrie é. Deir seisean 'sa leabhar atá luaidhte shuas go mbhíodh an t-amhráinín seo faoi mheas ag n-a míltibh Im-Baile Átha Cliath deireadh an ochtadh aoise déag. I once loved a boy, and a bonny, bonny boy, Who'd come and go at my request, I loved him so well, and so very, very well, That I built him a bower in my breast — In my breast, That I built him a bower in my breast. I once loved a boy and a bonny, bonny boy, And a boy that I thought was my own. But he loves another girl better than me, And has taken his flight and is gone — And is gone, And has taken his flight and is gone. The girl that has taken my own bonny boy, Let her make of him all that she can, For whether he loves me or he loves me not, I'll walk with my love now and then — Now and then, I'll walk with my love now and then. TREASA MIC COLUIM, Do Sholatruig. <L 3> AN GHLUAIS AN SO SÍOS. (Gluais beag an ní so síos do cuirfar leis an nGreas fuirsearachta dó sgríobh Risteird de Hendeberg insa Lóchrann. Is gearr go mbeidh an greas sin n-a leabhrán.) Léighthear is an cheud leitheanach GREAS FUIRSEÓRACHTA .i. NÍ BEAG D'FHEIDHM AN FHUIRSEÓRA .i. FIR DEUNTA AN GHRINN ANALLÓD. Samm .i. an chlaoine bhíos i méinn duine istigh. Is fiadhain sin. IS amhlaidh labharthar gan béim gotha ar sin. .i. sn. Andé do bheadh ag corraighe .i. dá mbeadh duine ag corraighe. mbíd araon air .i. cuirtear sin ar ar an bíd araon .i. a mbíd araon. Atá, siubhal réidh is ród, &c. Cuir- tear atá amhlaidh sin go minic i dtosach freagartha. Ionann é & i.e. Gá bun .i. go a bun. Is an dara leitheanach. Léim Conchulainn .i. an rinn is iar- tharaighe le bun Sionna i dtuaidh. Aniar .i. i bhfad uait thiar. Maran miste leat .i. marab díoghbháil leat an cheist sin do chur ort. Ba mhóide é m'eolus .i. dá mbeadh fios a thoisc ag daoinibh is fearrde dogheunthaidhe eolus do. Maithe .i. cuirtear so 7 massa ar dar an mbaiste. Is an treas leitheanach. Cia atá agam .i. cia atá ag labhairt liom. An G.S. sin atá tu do iarraidh. Atá tuiseal na geinidine don chean- gal choibhneasta ar an do so. Feuch leat na fir atáimid do mharbhadh .i. na fir mharbhaimid. Feuch ar sin leat anois .i. nach ion- gantach é sin anois. Da fhichead míle uaim, no dam. L. 4. Dá ndaingniughadh .i. chum iad do dhaingniughadh. An fear atáim-se do lorg. Feuch leat andubhart romham ag trácht ar atá tu d'iarraidh ag l.3. Atá mo thurus-sa tabhartha agam .i. & is fearrde sin me. Nó atá sé briste agam .i. & is miste dham é. Níor bhfíor do Zimmer andu- bhairt gorab aithris ar an aimsir bhfoirbhthe atá ar gach aon tean- gaidh aile atá innso, óir ní hion- ann ciall dóibh araon. Ní hé adeurthaidhe mar bheurla ar an ní so I have finished my journey, acht i have my journey finished, & is aoibhinn dam é. Go léighe me .i. an modh foagomhal atá ar so & ní cóir go léighfe me ann. L. 5. Is iad sin deunta aige .i. feuch leat a bhfuil romhat ar mo thurus-sa tabhartha agam. L. 6. Buaidh beatha .i. bioth, beatha .i. an domhan. L. 7. Amen go dóighte .i. amen le binib & le neart an uilc leis. Luigheann an béim gotha ar an cheud siolla don ní as amen. Cait as sin .i. is minic an tuiseal to- gharthadha dá chur amhlaidh sin isan Ghaedhilg gan aon a leis. Geallaim-se dhuit .i. déimhnighim duit. Adeirim-se bás le hocrus leat .i. atá baoghal uirre. .i. is beag dá bhao- ghal atá uirre. Suim i suidhiste .i. mian codl ata ar suidhiste .i. siege ar n-adheunumh do shúgán bhíos cois teineadh istig. L. 8. Dearmhaid bean an tighe .i. aon fhocal is eadh bean-an-tighe & sin é an chúis ná teigheann diall ar bean. Dearmhaid sin doghní an bhean an tan ná cuireann an biadh i gcoi- mheud i gceart. M'anam í sin .i. focal ag mnaoi nuair phógas a leanbh. Dar bhrigh a bhfuil do ghabhair sa Mhao- thail .i. a bhfuil do leabhair .i. do leabhraibh. Luighe sin nó mionn mór ag daoinibh i Maothail Bhró- gán tar teorainn ó Bhaile Ui Chuinn agus le Cuirreach Mhóir aniar i nDéisibh Mumhan. Nach tomhus .i. acht tomhus. Gabhaim siar .i. ní thuigim focal uait. Isteach sa amach ann .i. cead do bheith acu dola isteach is amach ann. Sceim féin, &c. .i. bíonn cás & cúram a ghnó féin ar gach aoinneach. Seanráidhte ann. L. 9. Mo sceim-se ar aoinneach .i. do bhronnfainn-se le buidheachus mo chúram féin ar neach beo. An smachtín chrón, &c. .i. maileud beag crón .i. donn-ruadh. mailéi- dín beag donn-ruadh .i. únsa tobac, agus crón .i. bó dhonn- ruadh. an bhó sin do chrú go meidhreach .i. an sean-dúidín do chaitheamh .i. dá olcas é an sao- ghal gail don phíopa do chaith- eamh. Sean-ráidhte ann. crún adeirtear. Dá bhfaghbhadh an aois a ritheann leis i. ní léi. óir ba neutar aois .i. dá bhfaghbhaidís na sean-daoine gach ní ba mheabhair nó ba dhóigh leo do thiocfaidís prátadha gan a gcur ar aon chor .i. is leamh cuimhneamh an tseanóra. L. 10. Is fuiris a d'fhaghbháil iad .i. is fuiris iad d'fhaghbháil. An t-uisce an t-iomadamhlacht .i. tugtar iomadamhlacht ar an uisce i sceul éigin fiannuidh- eachta. L. 11. Toicín túcáilidh. Cuirtear tuiseal na geinidine ar túcáilidh .i. tú- cáileadha. Cuirtear an oiread aile ar rúcáinidh. it'dhiaidh. Puic, cuir piuc ann. L. 12. Atá feuchaint strus uirre .i. deall- radh strusamhail uirre. Buain an chluais se dhíom .i. sean- ráidhte deimhnighthe focail ann. Fa do chosaibh istigh .i. gan slighe agat do ghnó do dheunamh acu. L. 13. Acht cogar me se leat .i. eist liom nó innis dam an méid se. L. 14. Dogheuna sin leadhb gan lúth .i. beidh sin na leadhb ar an ball. Ar son Dia adeirtear ar agus ní er innso. L. 15. Sé rud is lugha orm é .i. is mo bhfuil a fhuath orm. L. 16 An saoghal ag rioth ort .i. an iomar- cra agat le deunumh. L. 17. Cuir chughat é .i. cuir i gcoimheud leat, nó cuir id' phóca é. Ar leith i leith .i. leis féin a aonur. L. 18. Idir goid & déirc .i. a bhfeudfa tu do bhuain amach le goid & déirc. L. 19. Do chuimhneamh féin .i. a bhfeudfa do chuimhneamh do chur leo. Gabhaim párdún agat .i. gaibh agam. Maiste isé sin féin é .i. nach deas an obair í. L. 20. Más meabhair leat é .i. más maith leat é. A dtuitim i ngabhail na croiche .i. a gcrochadh. Drannadh an mhadra go deoidh .i. biodh do dheimhin agat gorab ionnan é & gáire an tSassnaigh. L. 21. Aná se istigh annsin .i. atá droch- mhianach ann. Cá bhfuighbhthidhe é .i. Sin é ba dhual athar & máthar do. L. 22. Atá do mhaireachtain orra .i. tríotha sin atá do chothughadh. Cad ba chor do .i. cad ba dháil do, nó cad bhainfidh do. L. 23. Agus a leagaint i gcionn bliadna, &c, .i. é do fhágbháil fa mhuintir sidhe an tigh do leagaint i gcionn bliadna, & aroile. Fuacht in a comm .i. an morteul ar aghaidh na cloiche leath is muich & lár an bhalla fuar gan mor- teul. Atá greas oibre deas innsin agat .i. cuir i gcás go mbeadh greas oibre deas innsin agat cuirtear atá & do bhí ar do beadh isan Ghaedhilg deismireacht ar do bhí Marbheadh feabhus mo reatha ag léim tar clathacha do bhí mo chuid leathair i dteanntaibh. Ón tráth go chéile .i. ón a leithéid se do thráth indiu go dtí an tráth ceudna arís lá ar na mbárach. L. 24. Teighimid fa'n gcoill .i. ar teigheam. atá sin, .i. modh faogamhal air. Agus an coir in aghaidh an chaimm-se, &c., .i. is cóir droch-bheart i bhfeidhm in aghaidh fheill-bhearta. Múinfidh an bhliadain-se chughainn .i. óir do bhí i gcontabhairt do a bheo nó a mharbh. L. 25. Godar gan sugradh .i. duine ag tabh- airt na gcor i lúib chórda chnáibe gá chrochadh. Rince an ghaid .i. an ní ceudna. I dteanntaibh an da fhichead .i. i dteanntaibh ar fad. Ní fhead ar cia hiad an da fhichid marab iad an da fhichid mairtíreach ar ga- bhadh fuacht orra ar leac oighre an locha reoidhte gor fhuascaill an bás orra. nó bheith i dteann- taib ag an da fhichid amhail ade- irtear an diabhal san deamhan san da fhichid. Fiuchadh feirge gan feiscint .i. fearg amba éigean do a ceilt. An gob grádhmhar .i. gach snódh gáir- eatach bréige chuireas neach air fhéin le ceilg d'fhonn neach aile do mhealladh. L. 26. As so amach .i. tar éis an áit se d'fhágbhail. tríom neulta .i. gach aisling dogh- eunthaidhe 'na chodladh do dhuine .i. per quietem. An chú féin .i. adeirtear go b'í an chú an spiorad is meassa do- chífeadh duine. Na gcúig gcaol .i. dá chaol dá chos dá chaol dá lámh agus caol an mhuiníl. B'fhearrde a rún é .i. a mbeith marbh. Ní scaoil marbh rún. L. 27. Mar cheardaidhi .i. in a gceardaidhibh. L. 28. Is na craobhacha .i. bheith ag im- theacht fiadhta nó ar buile. craocha adeirtear. Do thuillfidís díchiollach .i. & iad ar a ndíchioll. L. 29. Lá eile ag an Phaorach. sean-ráidhte ann .i. beidh lá eile ag an Phao- rach & cead aeirigheacht (aer- eacht adeirtear) gá chailínibh. A fearaibh .i. a fheara. Nár theaga sibh .i. nár theaga sib slán. Eascaine ann. L. 30. I gcomhnaidhe .i. go fóil .i. atá ann as sin go so. Atá sé sáidhte .i. cuir i gcás go mbeadh sé sáidhte. Feuch leat andubhradh romham ag trácht ar greas oibre léightear ag l. 23. Bím-se innso .i. modh fógartha ann & an cheud phearsa air. Futráilidh bocht bocht .i. futráilidh- bocht bocht. Gabhaidh an ceud bocht le futráilidh & is ar an dara ní dhíobh thuit an béim gotha le searbhus adubhradh bocht fa dhó ann. L. 31. Ár dtuarastal dúinn anóis .i. tabhair ár dtuarastal dúinn anois. Cadé an rud é .i. dae 'r dae adeir- tear. Teacht thairis .i. trácht air. L. 32. Buaidh ar chaisleán .i. feabhus thar gach caisleán. Ag deunumh amadáin de .i. ag magadh faoi ag maoidéamh a mbreagh- dhachta féin leis. Do bhuainfidhe an snab de .i. buaidh maise orra sin thairis & múchadh dá chlú sin amhlaidh. Buaidh gan buadhchain air .i. bíodh buaidh air ná buadhfaidhe air. A rí .i. atá r. caol innso. Fa n-a déin sin .i. chum í d'fhaghbháil. L. 33. Deich gcinn .i. deich gceann. Cumma baoghal .i. is cumma liom baoghal. L. 34. Eolus do thighe dham .i. deun eolus dam, &c. L. 35. Don bhaile, a bhaile adeirtear. do bhuain don ní as do cheann ná raibh béim air chailleamhain acht .a. A mba fhada tháinig tu mar sin adubhairt a mba. & mar sin le méid a hurrama dho. L. 36. Sidé áit díreach do bhí me do lorg. .i. ar. Sidé an áit .i. a do dheu- numh don an gan bhéim agus an .a. sin do shúghadh isteach ag an .é. fada trom do bhí roimhe. Díreach .i. go díreach. Mhaiseadh, wisha adeirtear. Níor bhfhiu leat a buain iad .i. iad do bhuaint. L. 37. Mar so ghabhaim innsin .i. mar so shiubhlaim. L. 38. Ar ghabhas tríd acu .i. ar chuireas d'amhgair & do chráidhnis díom tar a gceann. Ná bí ag caint a bhean .i. níor airigh tu a leithéid riamh a bhean, nó a shamhail. Foighneamh gan foighne .i. gor bh' éig- ean do foighneamh is gan an fhoighne aige. Ró-dhian ort .i. ró-chruaidh ort. Sceimhle na hoibre dá cur díobh .i. sceoin do bhí orra chum i hoibre do chur díobh. L. 40. An ainm-se .i. an ainm. Dá mba mhadra é dobheuradh sé orm. .i. sean-ráidhte adéirtear nuair bhíos duine ag cuardach a lán ag lorg ní & é as a chomhair. L. 41. Seo leat anois .i. se leat adeirtear .i. cuirim geall leat nó tiomáin leat anois feuchain cadé an gaisceadh dogheuna tu, nó go bhfeicim-se do ghaisceadh .i. mo shlán fád dhíchioll. Greim orra .i. geimheal nó cuibhreach nó ceangal. Greim asta .i. greim do bhuain asta. <L 4> OWNED BY THE PEOPLE! CONTROLLED BY THE PEOPLE!! FOR THE BENEFIT OF THE PEOPLE! THE Cork Coal Co. LIMITED. COPLEY STREET, CORK. The Pioneers of Cheap Coal. The above Company has been the means of reducing Price of Coal fully 30 per cent. MAC SWEENY'S OF RED IVY, CURLS CORNS ABSOLUTELY WITHOUT PAIN IN BOTTLES 1/- POST FREE, 1s. 1c. from MACSWEENEY'S Prescription Pharmacy. 91, PATRICK STREET, CORK. 946 “AN LÓCHRANN.” SAMAIN & MÍ NODLAG, 1910. BAILE BINN BHÉARLAC MAC BUAIN. Bhí triuir ua ag Capha mac Cinga mic Rosa mic Rudhraighe .i. Monach agus Baile agus Fercorb. Aon mhac amháin do bhí ag Baile & Buan dob ainm dó. Agus gach naon dá bhfeiceadh nó dá gcluineadh é, bhiodh grádh aca go léir idir fhearaibh agus mnáibh dó ar fheabhas a urscéal. Bshiné an chúis go dtugtí Baile binnbhéarlach air. Bhí, iomorro, inghean áluinn ag Lughdach mac Feargus Fairrge. Ail- eann a hainm, agus nuair airigh sí Gacht ar thréithibh agus ar uaisle Bhaile, sí grádh cléibh dó. Agus de bharr an grádha agus na seanseirce sin ein sí coinne leis teacht chuichi go s na Righ ag Lainn Maolduibh ar ach Bóinne Breagha. Tháinig an fear adtuaidh ó Eaain tar Sliabh Fuad, agus tar Mur- mne go Dún Dealgan agus sluagh mór dh Ultaibh lena chois. Ar theacht chun na Bóinne dhóibh, do scuireadar a gcarbaid, do chuireadar a n-eich ar inníor, agus do chromadar ar áineas agus ar aoibhneas go teacht na hinghine 'na láthair. Níor bh'fhada dhóibh ansan ar bruach na Bóinne go bhfeacadar chucha andeas an duine uathmhar allta. Ba dhian a chéim agus a chruaidhi-mtheacht, agus é ag cur an bhóthair de amhail sighe sea- bhaic de bhárr faille nó gaoth os cionn na mara glaise. Bhí a chlé le tír. “Téightear 'na choinne siúd” ar Baile” go bhfiafruightear de cá bhfuil a thriall nó cá dtainig sé nó cad é fáth a dhoithinis.” Do-chuadhthas na choinne agus do fiafruigheadh sgeala dhe, fá mhar adu- bhairt Baile. “Go Tuaigh Inbhear ó thuaidh seadh téighim” arsa sé “agus ó Shliabh Suidhe Laighean iseadh thánag anois. Agus níl de sgéalaibh agam acht in- ghean Lughdach mic Feargusa thug grádh agus seare do Bhaile mac Buain agus do bhí ag teacht 'na choinne, go ruga- dar óig Laighean uirthí, agus gur mhar- bhuigheadar í. Agus bhí sin indán di” ar sé “amhail do ghealladar draoithe agus deaghfháidhe dhóibh ná tiocfaidís le chéile go deó 'na mbeathaidh, agus go rachaidís iar n-a mbás, agus ná sgar- faidís go bráth. “'Siad sin mo sgheala” arsa sé, agus d'imthigh sé uatha mar sídhe gaoithe tar ghlasmhuir agus níor bhfhéi- dir a chongbháil. D'fhill na teachtairí thar n-ais mar a raibh Baile, agus an chlos an sgéil sin do, thuit sé marbh gan anam. Claidhtear a fheart agus a ráith. Sáidh- tear a lia os a leacht, agus do ghníth- ear a aonach gcumha leh Ultaibh. D'fhás crann ubhair aníos tríd an uaigh agus dealbh cinn Bhaile do bhí ar a bharr. Ní go Tuaigh Inbhear ámh, do ghluais ar duine iasachta ach ó dheas arís go dtí an áit 'na raibh an inghean .i. Ail- eann, an tráth san agus í ghá hollmhu- ghadh féin chun gluaiseachta ó thuaidh go bruach Bóinne Breagha mar a raibh an coinne aicí le Buan. Siúd leis isteach 'san nGrianán. Bhí Aileann istigh roimis agus cuid- eachta finnbhean in a fochair. Bhí iong- nadh agus alltacht ortha a leithéid d'fheicsint chucha isteach. “Cad as do'n té nach n-aithnighi- míd?” ar Aileann. “As tuaisceart leithe Éireann, a inghean,” arsa sé “Thó uaigh Inbhear, agus táim ag dul thairis seo go Sliabh Suidhe Laighean.” Tháinig luisne i leacainn Ailinne mar is amhlaidh do cheap sí gur ó Bhaile mac Buain a tháinig sé le sgéa- laibh. “An bhfuil aon sgéala agat?” arsa sí leis. “Níl aon sgéal dobh fhiú a innsint anois” arsa sé acht do connac Ultaigh ag aonach gcumha le hais na Bóinne, agus ag claidheadh rátha, agus ag rádh lia agus ag sgríobhadh anma Bhaile mhic Buain Righdhamhna Uladh do fuair bás agus é ag teacht i gcoinne leannáin agus mná seirse dá dtug grádh. Agus bhí sin indán dó, mar ghealladar draoithe agus fáidhe agus fir feasa ná sroichfidís a chéile 'na mbeathaidh, agus ná feicfidís a chéile 'na mbeo.” Agus iaa n-insint an mí-sgéil sin do ling amach as an g=nGrianán, agus níor bh'fhéidir a thuille sgéala do bhaint de. Ach ar chlos an sgéil sin do'n inghin .i. Ailinn, do thuit sí marbh gan anam ar an láthair sin. Claidhtear a feart agus a ráith. Sáidhtear a lia ós a leacht, agus sgrí- obhtar a hainm i n-ogham chraoibh. Ba ghearr gur fhás crann ubhall aníos trí n-a huagh, ba chrann mór é i gcionn seacht mbliadhan agus dealbh cinn Ailinne ar a uachtar. I gcionn seacht mbliadhan tháinig filí agus fádhe agus fir feasa agus leagadar an t-iubhar bhí os cionn Bhaile mhic Bhuain. Deineadh tabhall file dhe agus do sgríobhadh físe agus searca agus tochmarca Uladh innti. Da teasgadh an crann ubhall bhí ag os cionn Ailinne mar an gcéadhna. Deineadh tabhall file dé agus do sgríobhadh tochmarca Laighean innti. Tamall fada 'na dhiaidh sin, do tionóil Art mac Cuinn feis agus aos gacha dána chun na feise sin amhail ba bhéas. Thugadar a dtáibhlí leo. Do chonnaic Art iad, agus iar n-a bhfeicsint dó, d'iarr sé ar na filí iad chun go bhféacfadh sé ortha. Tugadh chuighe an dá thabhaill úd go rabhadar 'na lámhaibh aige ar aghaidh a chéile. Ní túisce bhíodar mar sin ná greamu- gheadh dá chéile iad amhail féithleann um urshlait, agus níor bhféidir a sga- radh. Agus bhíodar amhail gach seod uasal eile i dTeamhraigh gur loisc Dunlaing mac Enda, iad, nuair do loisc sé na hingheana i dTeamhraigh, i mbliadhain 241, ar bheith do Chormac mac Airt i righe Éireann. CORMAC UA CADHLAIGH, do sholáthruigh. SUGRADH NA LEANBH. Seo cleas deas anois a bhíonn ag cuid dos na páisdíbh tímcheall an bhaill seo. Tógann duine aca blúire de chipín agus cuireann sé ceann dé sa teine. Nuair bhíonn sé dearg tógann sí amach é, & síneann sí chum an duine i n-a h-aice féin é, agus deireann sí & an cipín i n-a láimh aici: “Seo mo bhirín duit, birín beó, birín marbh, Má fhaigheann mo bhirín bás idir do láimh Bíodh an trom trom ort. Sicín circe ag siubhal na muinge, Cos léi briste, is beart uirthi.” Tógann an duine i n-a h-aice uaithe é annsoin, & tugan sí do dhuine eile é ag rádh na rann céadna. Pé duine go múchfhaidh an birín 'n-a láimh cuir- fidh na daoine eile dalladh-phúicín uirthi, síneann sí ar an úrlár, agus cuirid rud éigin anuas ar a drom mar ursal, nó stól, nó fód móna, ag rádh le gach aon ualach: “Is trom é, is trom é, 'S cad tá anuas ort?” Beidh sí ag tomhas cad tá ar a drom, & fágfar annsoin é go mbeidh an to- mhas ceart aici. Mar so, má chuir duine éigin fód móna ar a drom & nuair deir sí, b' féidir, go bhfuil an gadhar anuas uirthi, déarfaidh an duine eile: “Fan annsoin, a fhóid mhóna, go dtiocfaidh an gadhar,” — acht ar a mbás ní chuirfheadh siad an gadhar anuas uirthi 'n-a dhiaidh sin. Is cuimhin liom tamall ó shoin, gur mhúc an birín in mo láimh-se, & sinn ghá imirt sa bhaile, & go deimhin do chuir an chuid eile ualach capaill de rudaíbh anuas orm, sar ar thugas tomhas ceart; acht fé dheireadh do chuireadar cearc anuas ar mo cheann, agus do chuaidh a cosa i n-achrann im chuid gruaige, agus b'fhéidir annsoin go raibh tomhas ceart, agus tinneas ceart, leis, agam. Sighle ní Loineacháin. CEART. Bhí beirt bhitheamhnach le crochadh. Bhíodar i n-áirde ar an sgálán, gach rud socair nách mór, an sagart ag tabhairt chómhairle dhóibh, agus iad ag cur suime n-a chaint. Bhí culaith bhreagh ar dhuine de na bitheamhnachaibh, agus ní raibh ar an duine eile acht culaith shalach ghiobhallach. Bhí fear na ngiobhall ag druidim isteach go gcloiseadh sé gach fochal ó'n sagart. Chuir san fearg ar an bhfear eile, & do labhair sé: “Dhruid siar uaim,” ar seisean leis an bhfear mbocht, & bíodh foidhne agat.” “Ní dhruidfead,” ars' an fear gioballach, “tá sé chómh ceart agam- sa bheith annso is atá agat-sa.” Sighle ní Loineacháin. ÁIREAMH. Fuaras na ceisteanna so ó shean mhnaoi i gCuilinn. Fagaim a réidh- teach fé léightheóirí “An Lóchrainn,” go mór mór fá'n aos óg. AN CHEUD BAILIUGHADH. 1. Congbhuigheann cisean sé h-ubhla, an mó ubhall do chongbhochadh cúig cis- eáin dá leithéid? 2. Cuireann Máire tuistiúin dtaisce gach seachtmhaine, an mór a stór i ndeire nadála? 3. An mó cos fá ocht mbórdaibh, cheithre cosa fá gach ceann aca? 4. Tá cheithre póca ag Seáan agus seacht gcnaipí ins gach póca aca. Dá dtugadh sé uaidh cúig cinn de sna cnaipíbh. Cá mheud bheadh aige i n-a ndiaidh? 5. Do dhíol buachaill sráide ocht bpáipéirí nuadhachta gach maidin ar feadh cúig lá, an mór do dhíol sé ar fad? 6. Cheannuigh Pádraig luach chúig bpinginn d'ubhlaibh — cheithre cinn ar phinginn agus fuair sé seacht gcinn eile ó n-a mháthair, an mo ceann bhi aige annson? 7. Do bhí dhá chnó deug i mála, agus do chuireas a cheithre oiread mar thuilleadh ann; an mó cnó do bhí ann annsan? 8. Tuilleann buachaill coróinn gach seachtmhain go ceann sé seachtmhaine & tuilleann buachaill eile seacht scil- linge ar feadh cheithre seachtmhain. Cá mheud tuarasdail do bhíonn le fagh- bháil aca araon agus an mór sa mbreis bhíonn ag duine aca ar an nduine eile. 9. Do bhí ochtar buachaillí i ngach buidhinn de chúig buidheannaibh agus i sé buidheannaibh eile do bhí seiseir cailíní ins gach ceann aca. An mór sa mbreis do bhí ag na na buachaillíbh ar na cailíníbh. 10. Do bhí sé mhála ag buachaill agus deich n-ubhla ins gach mála, agus do bhí seacht málaí ag a dheirbhshír agus ocht n-ubhla ins gach ceann aca san; an (mó) ubhall do bhí ag an mbeirt? 11. Tá sé choróinneacha ag Tomás agus cheithre coróinneacha ag Seáan; an mó scilling sa mbreis atá ag Tomás ar Sheáan? 12. Tá aon mhion-chloch deug ag Máire agus tá a naoí n-oireadh ag Nóra; an mór atá acá araon? (Fógartar gach ceart ar cosnamh). A Fhir an Lóchrainn, — Má thaithneann na ceisteanna so le sna Leightheoiribh oga gheobhad tuille ón sean mhnaoi ceudna agus cuirfead ag triall ort é. SEÁAN Ó CADHLA. Cuilinn Uí Chaoimh, 18, XI., 1910. DHÁ BHIORÁN. I gcathair mhóir áirighthe do bhí fear ag lorg oibre ar feadh a bhfad agus ní raibh an obair le fághail aige. B'é an freagra ceudna a gheibheadh sé i ngach tig, ná raibh aor fhear ag teas- tabháil uatha. Fé dheire thiar thall do thárla aon lá amháin go ndeaghaidh sé isteach i siopa áirighthe feuchaint an bhfaghadh sé aon nidh le deanamh, ach dubhairt fear an tsiopa leis ná raibh aon ghnó aige dhe & d'iompaigh an fear ar a sháil chun dul amach. Chonnac sé biorán ar an urlár agus da chrom sé & do thóg sé é. Nuair thug fear an tsiopa an méid sin fé ndeara do ghlaodhaigh sé thar n-ais ar an bhfear & thug sé post sa tsiopa dho mar du- bhairt sé gur thaisbeáin an gníomh beag san gur fear cúramach tiúsga- lach é. Seadh! bhí fear eile ag lorg oibre san am ceudna & nuair airigh sé an sgéal san dubhairt sé go ndéanfadh sé féin aithris ar an bhfear eile feu- chaint a mbeadh an t-ádh ceudna air. Chuaidh sé isteach i siopa mór áirithe. D'fhiafruig sé cá raibh fear an tsiopa. Do taisbeánadh do é. Chaith sé biorán <L 5> ar an urlár a gan fhios d'éinne sar a ndeachaidh sé chun cainnte leis. Nuair airig fear an tsiopa gur obair a bhí uaidh, dubhairt sé ná raibh aon obair aige féin do. Bhí an fear ag imteacht leis féin. Do chrom sé & do thóg sé an biorán a chaith sé uaidh tamaillín roimis sin. Nuair chonnac fear an tsiopa é 'á dheanamh ghlaoidh sé ar fhear eile. “Feuch” ar seisean leis, “ná leog an fear san as do radharc go mbeidh sé taobh amuigh de'n dorus agat, éinne a ghoidfeadh biorán do ghoidfeadh sé aon rud eile a fhéadfadh sé chomh maith. D'imthigh an fear bocht amach go dólásach gan focal do rádh. Cad é an mhaith dho é. Sin mar bhíonn an saoghal go minic. MÁIRE NÍ SHÍTHÉ. AMHRÁN NUADH. I gCATHAIR SAIDHBHÍN DO BHÍOS FEADH SEALAID. Fonn: “An Spailpín Fánach. I. I gCathair Saidhbhín do bhíos feadh sea- laid, Measc daoine ceannamhail lághach deas, Ag sreagadh na mbuidhean chun Gaodh- ilge labhairt, Mar ghnidheadh sein-treabh Uibh Ráthach; Níor bh'anamh am shuidhe me go dtí an mhaidean, Ag scríobhadh na teangan ársa, As ag machtnamh ar chrích an rioghacht seo againn, Fé chuinng as smacht ag námhadáibh. II. Thaithneadh lem chroidhe an tír bhí am'- aice As suidheamh na gcnoc mór árd ann, Gach leaca fhraoigh, a's rinn a's caraig, Ar gach nidh cois taoide as trághana; Is dearbh gurbh bhinn lem chroidhe na hainnir, Ba mhín, tais, bhanamhail, mhánla, Do chasadh an shligh, lem' linn, san Chathair, As fé'n dtír, go gasta grádhmhar. III. Ag teasdal na tíre, bhinn feadh tamaill, Ón Snaidhm go dtí Gleann Chárthaig, Ón gCathair go dtí Cill Droigheallaig gharbh, As cois taoid' go Doire Fhionáin theas. Cois Bórd Eoghainín foth oidhche d'fhan- ainn, Le buidhean ba chneasda, fáilteach, As i nDairbre an ghrinn le daoine greannta Do bhínn fé rath go sásta. IV. Bhí aicme dúr fé chlú ró fhada, San dútaigh sin Uibh Ráthach, Sár dteanga bhúidheach do bhrúghadh sa lathaig Dob fhonn leis an ngramaisc námhai- deach; Níor bhfearra an scéal ag Gaedhil gan mhaitheas, De shéanaidh teanga a máthar, As do chanad Béarla bréan na Sac- son, Mar ghnéadh gach staigín grádna. V. Caithtear gan mhoill, fé dhraoib a's lathaig, Earaidhe as teanga Sheáin ghlic; Ná fanam san díg, mar dhaill bheadh balbh, Gan bhrígh, gan neart, gan choráisde; Cantar arís go bínn an teanga, Mar labhair bhúr sínnsear cáileamhaíl; A ghasra ghroidhe d'fhuil fhír na seabhac Ná bídh-se lag san mbeárrain! PEADAR Ó hANNRACHÁIN, I gCathair Saidhbhín dom. 20-x-1910. DO DHÁ SHAGHAS GHAEDHILGE ANNSO THÍOS. Giota beag a cuireadh fá chló i n “Guth na Bliadhna, am Foghar 1907,” e seo leanas. Tá sé dá innsint agam in ár nGaedhilg féin chun an deifir atá idir an dá Ghaedhilg do chuir i gcéill díbh & do chífear dibh nách mór é. “Nilim im' scoláire; a's ní háil liom a bheith.” Más fior an scéal, bha sionnach agus mada-allaidh a' triall comhla madainn a' bha sin, is faicear iad asail ag ion- altrach air léanag uaine. Tharraing iad dluth ar an asail agus ars' an sionnach ris an mada-allaidh — “Mur 'eil mo shúilean 'gam mhealla, tha sgriobha neorach air brog dheire clith na h-asail; rach an taobh a tha i agus leúgh dé tha ann, oir is sgoilear thu. Cha d'fhuair mi fhein a bheag de'n sgoil riamh.” Bha am mada- allaidh cho próiseil gu'n d'fhuair é urram na sgoilearach, gu'n deach é 'n taobh a bhá'n asail, a bhuail breab 'sa chlaigionn air a chuir an t-eanch- ainn as. Nuair a chonnaic an Sionn- ach mar a thachair, labhair é na bria- thran a tha anois air an suaineadh am measg nan sean-fhacal — “Cha'n 'eil mi 'm sgoileir; 's cha'n áill leam a bhi,” mar a thubhairt am madaruadh ris am mhada-allaidh. Más fíor an scéal, bhí siónnach agus mada-allaidh (machtíre) ag triall cois a chéile, maidin, agus do chonnacadar Tharraing asal ag inbhéar i léana glas, do thar- rangadar i gcomhgar an asail agus ars an sionnach leis an mada-allaidh — “muna bhfuil mo shúile 'gam mheal- ladh, tá scribhinn éigin ar chruidh deiridh clé an asail; téidh-se mar abhfuil sé & léigh 'dé atá ann, óir is scoláire thu. Ní bhfuair mé féin morán scoluidh- eachta riamh.” Bhí an mada-allaidh chómh mhórálach sain go bhfuair sé ainm (urraim) na scoluidheachta, go ndea- chaidh sé mar a raibh an t-asal, do bhuail an t-asal buille sa chloigean air, a bhain an innchinn as. Nuair a chonnaic an siónnach conas mar a thárla, dubhairt sé na briathra so atá anois ameasc na sean fhocal “Nílim im' scoláire, & ní háil liom a bheith,” mar adubhairt an mada-ruadh leis an mada-allaidh. Tá an scéilín seo le cloisint i gCo. an Chláir freisin, ach ní ar chrudh asail a bhí an sgríbhinn ach ar chrúdh chapaill. Mada ruaidh & asal a bhí ag caint. “Téidh-se & léigh na focail sin” ars an mada-ruadh “ós ort atá an fhog- luim,” do chuaidh an t-asal 'á dheanamh & do bhuail an capall speach air a mhairbh é. “Ní fearr iomarca den léigheann 'ná bheith fá'n a bhun,” mar adubhairt an mada-ruadh leis an asal. SEÁN TÓIBÍN. SGEUL “BHACACH A MHÁLA.” Bhí bacach ann fadó a' lorg a dhéirca. Fuair sé gráine púire ó bhean tíghe agus chuaidh sé isteach idtíg eile agus chuir sé an gráine púire ar cheap an toirn & dúbhairt sé le bean a tíghe é sin a choimeád do. Nuair d'imthig an bacach amach tháinig cearc isteach agus d'ith sí an gráine púire. Nuair a tháinig an bacach isteach d'fhiafruigh sé do bhean a tíghe. Cá raibh an púire, agus dúbhairt sí go dtáinig cearc isteach agus gur sgiob sí léithe é. “Is liomsa an chearc,” ar sa an bacach. “Ní leat,” ar sa an bhean. Bhíodar ag áiteamh ar a chéile mar sin ar feadh tamaill ach pé nÉirinn é do sgaoileadh an chearc leis an mbacach. D'imtig sé leis annsan agus an chearc aige. Dochuaidh sé isteach go bean tighe eile agus thug sé an chearc di le choimeád go dtioc- fhadh sé féin a triall uirthi arís. Nuair d'imthigh sé amach tháinig muc isteach agus d'ith sí an chearc. Nuair a tháinig an bacach arís d'fhiafruigh sé don mhnaói cá raibh an chearc. “Tháinig muc isteach ó chiannaibh agus dh'ith sé an chearc. “Is liom-sa an mhuc,” ar- sa an bacach. “Ní leat,” arsa an bhean acht ar deire do thug an bacach an mhuc leis. D'imthigh sé leis agus an mhuc aige agus chuaidh sé isteach go tig eile. Do chomáin sé isteach an mhuc agus dúbhairt sé lé bean a tíghe aire do thabhairt don muic sin go dtiocfhadh sé isteach. Nuair d'imthigh sé amach tháinig capall isteach agus bhris sé cos na muice. Nuair a tháinig an bacach isteach d'fhiafruig sé do bheanatíghé cá raibh an mhuc. Dúbh- airt sí go dtáinig capall isteach agus gur bhris sé cos na muice. “Is liom sa an capall,” arsa an bacach. “Ní leat” arsa an bhean. Do cuadar i láthair na cúirte agus b' é an soca- rúghadh a deineadh ná an capall a scaoilead leis an mbacach. D'imthigh sé leis go tig eile agus cheangail sé an capall agus dúbhairt sé lé bean a tíghe aire a thabhairt do go dtioc- fadh sé isteach. Nuair d'imthig sé tháinig cailín isteach agus do sgaoil sí an capall amach an doras. Nuair a tháinig an bacach isteach d'fhiafruig sé cá raibh an capall. Dúbairt an bhean go dtáinig cailín isteach agus gur sgaoil sí an capall amach an doras. “Is liomsa an cailín,” arsa an bacach “Ní leat,” arsa an bhean, acht do caitheadh an cailín a scaoileadh leis an mbacach. Dúbhairt an bhean go gcuirfeadh sí an cailín isteach i mála. Bhí madradh bán ag an mnaoí agus do chuir sí isteach sa mhála in ionad an chailín é. Do thug sí an mála don mbacach agus do bhuail sé thíar ar a dhrom é. D'imthigh sé leis go dtáinig sé go mullach cnuic agus d'osgail sé an mála go gcaithfeadh sé an cailín anuas leis an gcnoc. Nuair a dh'osgail sé an mála do léim an madrad amach agus siúd leis abhaile. Do bhí gach aon liúgh ag an mbacach ar an madradh bán, acht do fágadh é gan chearc, gan mhuc, gan chapall 's gan aon rud eile thar eis a laé. Sin é mo sgéul-sa & má tá bréag ann bíodh. Siobháinín Ní Lubhaing. Baile an Fhirtearaigh. AR DTEANGA FHONN-BHREAGH. Fonn: Cois Leamhan tonn-támhach. Mac Liag cct., 1910. (Do fuair so an cheud duais ag Feis Cathrach Domhnall i mbliadhna. Seaghan Ó Seaghdha an file,) Ár dteanga fhonn-bhreagh cé fada fann-tláith ag achtaibh Gall lán- chlaonmhar — 'S de dheasgaíbh trom-shámh 'bhí'r fhear- aibh leamhais fáil nár dhearc an an fealltath déanta — Beidh feasta 'r ceann clár na Seanad neamh-nár gan eagal anthláis méirleach, 'S 'n-ár sgolaibh oll-árd i bhfocháir togha (ea)ládhan, go socair sean- rádhach léigheafar. A's cleachtaimís buan ár dteanga bhinn shuairc 'thug Clanna Gaoidhil suas d'Éirinn, An teanga ghlinn-bhuadhach badh ghrama- daighe fuaim dár chéap an Righ suas d'aonneach; Ag Aimheirghín druadh badh ghasta mín- luadhach í 'g canadh laoi-dhuan d'Éilge, 'S táid againn faoi stuadh ó pheannaibh ríogh-shuadh, (a)ch gur cas an nidh duadh a léighte. 'S í chan go brígheamhail ár n-Aspal sítheamhail ar faithche ríogh-dhún Laoghaire, 'S ab tseamair mhín úr 'n-a ghlaic ag suidhiughadh Trí bPearsan bhfíor- dhlúth Dé ghil; 'S í labhair Brighid chludha(mha)il an bhean badh ghnaoidheamhail ag tea- gasg buidhean ciúin naomh-bhan, A's Colm fíor-stiúir na ndronga ndaoitheamhail d'á sporadh 'r slighe úmhal naomhtha. IS aiteas mór trácht thar sheanaid Chrócáin ar Daire Fhionáin árd aerach, Mar 'gcleachtfaidh ógáin gach aiste 's rócán i dteangain ró-dhámh Gaedh- ilge; Gach ainnir óg mhná ar dath an róis bhláith, foiltleabhair, órnáidheach, péarlach, Ag canadh beodha-dhán go greant(a) i bhfoghar bhreagh mar spreagadh ceoil gradh(a) Orphéus. Ní fhanfaidh Gaoidhilgeoir i dteach i gcríoch Eoghain ná tacfaidh faoi mór-shóirse, Go faithche 'n tighe mhóir i ngar do'n bhuidhin ceoil 'tabhairt aga groidhe leo 'g éisteacht; Dob' fhearsa faoi dhó do neach ar dith sóigh an tamall scíth' 'gheobhadh taobh leo, Ná (a) bhfeacaidh d'fhior-spórt ar talamh-dhruim fás d'á faid a bhí gclódh shaoghaltha. SEAGAN A' BHRÍSTE LEATHAIR. I. Hy! for cups and saucers, Hy! for shaney dishes, Hy! for the lad I love That broke my heart with kisses. Curfá: Teabha rail leabha rail leá, Teabha rail leabha rail leaidí, Teabha rail leabha rail leá, Seaghan 'sa' bhríste leathair! II. Hy! for Saturday night, Sunday is 'long time coming, Till I go down the street To see my darling coming. Teabha real leabha, &c. III. Bhí me lá 'gen aonach, Dhruid me suas le standing, Cé chifinn ann ach lady Is í ceannach ubhal' is crackers. Teabha rail leabha, &c. IV. Dhruid mé lé go dána, Thóg mé an veil d'á bonnet; Chuir sí nimh a súl I bpóca 'n bhríste leathair. Teabha rail, &c. V. Airiú, a Sheagháin, a laogh, Cuir uait your tricks and magadh, Gheobhair sugar-a-candy ar raél A Sheaghain a' bhríste leathoir. Teabha rail leabha, &c. SEAGHAN Ó CEARBHAILL Re Chan. <L 6> RÍOGHDHAMHNA, MAC RÍOGH DEISCEARTA NA h-ÉIREANN. Fad ó, is na ciantaibh sar ar fhág sin-sin-sean-athair shin-sin-sean-athar. Finn mhic Chumhail broinn a mháthar do mhair righ comhachtach i ndeisceart na h-Éireann. Ní raibh de chlainn mhach aige acht an t-aon mhac amháin. Ríogh- dhamhna a b'ainm do'n mhac san. Nuair bhí sé i n-aois a fhoghlumha do cuireadh é fé lámhaibh an ghaisgidhigh ba mhó cáil le fagháil ar fuaid na h-Éireann. Fuair so órdughadh cleasa gaisge agus deagh-laoich a mhúineadh do'n ógánach. “Fanfaidh mo mhac trí bli- adhna id'fhochair, a ghaisgidhigh,” ars an righ, “agus i gcionn na h-aimsire sin, má bhíonn sé ábaltha ar shleagh a chaith- eamh leath-mhíle ó bhaile agus torc a bheidh an fhaid sin uaidh a mharbhadh leis an urchar sain, béadsa sásta agus gheobhair-se t'iomchur féin de bhuidhe- ór mar thuarastal.” Sar a raibh an tréimhse sin aimsire istigh b'fheárr Ríoghdhamhna féin ná a mháighistir ar gach cleas a múineadh do. Bhí lúghas na con fiadhaigh agus neart an leomhain agus clisteacht thar fearaibh na h-Éireann ann. Chuirfeadh sé ga chómh h-árd-san 'san spéir go m-beadh uain ag duine a bhí t'réis trosgadh trí lá a dhéunamh a leor- dhóthain bhidh a chaitheamh sar a bhfilleadh an ga. Seadh: nuair bhí a théarma tugtha aige leis an ngaisgidheach do thugadh sé furmhór a aimsire ag fiadhach agus ag sealgaireacht fé bhorb-choilltibh ríoghachta a athar. Ba mhinic 'n-aonar é, acht ba mhincighe ná san uaisle cúirte a athar le 'na chois. Aon lá amháin ghluais sé amach leis féin fé'n g-coill. Do theastuigh uaidh teacht suas le torc mór a bhí ag scrios na tíre mór dtímcheall. Ní ráinig le Riághdhamhna riamh fós súil a leagadh air, acht fuair sé sgeula an oidhche roimhe sin go bhfeacathas an torc an lá céadna san agus gur sciob se leis mac gárnóra an ríogh. Bhí Ríoghdhamhna ag siubhal 's ag cuardach tamall fada gan bith tuair- isge an tuirc d'fhagháil. Fé dheireadh, tháinig sé go ciúmhais máighe réidhe a bhí i n-imeall na coille. Dhearc sé uaidh amach é scáth na g-crann, agus cad a chidhfeadh sé faid urchair sleighe uaidh acht an torc ba mhó a connaic sé riamh agus é ag éalughadh fé dhéin fiolair a bhí 'n-a throm-shuan fé bhun toir. “D'réir gach comhartha,” arsa Ríoghdhamhna léis féin, “seo é an torc go bhfuil an díoghbháil deunta aige.” D'árduigh agus do dhirigh Ríogh- dhámhna a shleagh. Chuir sé iomlán a nirt 'san g-caitheamh. D'imthigh an t-sleagh cruinn-díreach fé dhéin an tuirc, agus do chuaidh tré cheart-lár a chroidhe anonn. Acht níor tháinig an fiolar saor ar fad uaidh. Ráinig leis an dtorc cos a bhaint de sar ar buai- leadh é féin. “Níl tuilleadh díoghbhála fágtha ionnatsa a thuirc,” arsa Rióghdhamhna, “acht tá eagla orm gur fhágais do chomartha ar an bhfiolar.” Bhí an fio- lar ag sgréachaigh go beo-ghlórach & a chúis aige, mar bhí cos bainte dhe. Chuaidh Ríoghdhamhna sall chuige. Bhí iongnadh a chroidhe air nuair chualaidh sé an fiolar ag caint. “A Ríogh- dhamhna, a phrionnsa uasail,” ar seis- ean, “bheirim mo mhíle buidheachas duit i d-taoibh gur shaorais ó bhás mé. Mar sin féin ní fheadar ná go mb' fheárra dhom an bás ná mé bheith im' mhairtíneach go deireadh mo shaoghail pé fada gearraid anois é. Tuig nách í seo mo dheilbh cheart. Prionnsa dluasal-fhuil Uladh is eadh mise agus do cuireadh fé dhraoidheacht ar an g-cuma so mé de bhrigh gur eitigheas ar phósadh inghean Rígh na n-Oileán. Ban draoi chomhachtach a b'eadh banar- thla na mná óige, agus d'imir sí a cleasa draoidheachta ormsa. Thárla d'éis caitheamh mo bhéile dhom gur thuit trom-chodladh annso orm. Tá amhras láidir agam gur bh'í an bhan- draoi cheadna a sheol an torc nimhneach sain fe'm chomhair le súil go marbhó- chadh sé mé, mar sin rud ná fuil 'n-a cumas féin a dheunadh. Mara mbeadh ádhmharaighe do theacht-sa chun fóirtine orm, béile ag an d-torc orm.” “Cá bh-fuil do chos anois?” arsa Ríoghdhamhna. “Tá sí i g-craos an toirc. Ní raibh uain aige ar í chogaint sar ar buail- eadh é.” Tharraing Ríoghdhamhna sgian gheur as a phócha, D' osgail sé craos an tuirc agus bhain amach cos an fhiolair. “Tá na liagha is feárr an dhruim an do- mhain i gcúirt m'athar, agus má fhil- leann tú im' theannta-sa, bheirim-se mo bhriathar go n-deunfar tú leigh- eas.” “Má deintear an méid sin maitheasa dhom', ars' an fiolar. “Cé gur oighre ríoghachta mé, beidh mé mar sheirbhiseach duit an fhaid a mhairfead.” “Acht fan,” ars' eisean, “feúc mar a bh-fuil mo namhaid.” D'fheuch Ríoghdhamhna mór dtímcheall, acht chuaidh de í fheiscint. “Tá sí os do chionn anáirde 'san aer,” ars' an fiolar. D'fhéuc Ríoghdhamhna anáirde agus do chonnaic sé fiach dubh. “An í sin í?” ars' eisean. “Is í go cinnte bain cleite as mo sgiathán deas: cuir i ngath é agus caith léi é.” Dhein Ríoghdhamhna gach a ndubharthas leis. Dhírigh sé a bhogha ar an bhfiach dubh, agus do sgaoil sa' tsiubhal an ga. Do thuit an fiach dubh, i gcló seanmhná, fuar marbh go talamh agus an ga sáithte 'na h-ucht. “Mo ghraidhin do shúil, a Ríoghdhamh- na! Tá sise as an t-slighe go deo airís, agus ní bhaoghal dom feasda í.” Annsan do thugadár a n-aighthe ar chúirt an ríogh — an fiolar i mbac- lainn Ríoghdhamhna. Ar an mbóthar dóibh, d'fhiafhruigh Ríoghdhamhna de'n phrionnsa eile an raibh aon dul go bhfaghadh sé a chló féin go bráth. “Ní bheadh aon dul air,” ar seisean, ar seisean, “dá maireadh an t-sean- bhean úd gur imríghis an bás ó chianaibh uirthe. Anois tá sise as an t-slighe agus dob' fhéidir mo leigheas d'fhagháil dá mbeadh fear neamheaglach meis- neamhail raghadh 'a thóraidheacht dom.” (Ní críoch), “seaán na gcleas.” NA RINNCÍ GAEDHLACHA. II. — AN COR NO RIL SINGIL. The reel dance is of several kinds, of which the most in use are the eight- hand reel and the common reel. The manner of dancing the common reel bears some resemblance to that of the jig, but in saveral respects they dif- fer. In the jig the dancers remain stationary, and dance part after part consecutively without ceasing — occa- sionally moving round the room for relaxation; but in the reel they dance only every alternate part — moving round the room while the other parts are played. Thus, the first eight bars are danced — the movement round the room, or promenade, occupies the next eight, and as this alternate succession continues usually to the end of the dance, the reel is, therefore, much less fatiguing than the jig. As in the latter also the reel is “halved,” and in a similar manner; and as usual, the most difficult and fatiguing portion of the dance follows. The reel promenade is performed in this way. The dancer first steps for- ward with the right foot — the left im- mediately follows, but is not placed beyond the right, and the body leans on it for an instant, while the right foot is raised one or two inches off the floor and let fall again with a slight sound, taking the weight of the body and leaving the left free to be moved forward as the right was moved in the beginning. Thus the dancer steps forward with each foot alternately, and each step occupies half a bar, or four quavers. This movement is sometimes continued all round the room, and at other times is varied, in the middle of the promenade, with other movements. I may also observe that, in the reel, as well as in the different kinds of jig, the dance is not commenced imme- diately; there is always a preliminary movement that occupies one part of the time — sometimes two. The part- ners on first coming out stand side by side — the woman to the left of the man — and generally allow the first part of the tune to be played without mov- ing. They then, hand in hand, move, first forward and then backwards, keeping strict time to the tune, and, lastly, separate to their respective places to commence the dance. The whole is concluded by a similar movement. “Battering,” as applied to the reel, is called “triple battering,” or more commonly “thribbling.” It differs, however, from the battering of the jig, the floor being struck four times, corresponding with the four quavers forming half a bar of common time, in- stead of three, as in the jig — once by the foot on which the body leans, and three times by the foot thrown for- ward: and it is from this latter circum- stances it derives its name. “Drumming,” too, is employed in the reel, and is generally sounded in triplets, i.e., there are three strokes to correspond with two quavers. The dance of a common reel is always com- menced with “the side step,” in which the dancers move lightly on tiptoe from left to right, and from right to left, alternately, during the first two or three parts of the tune. The eight-hand reel is, as its name indicates, danced by eight persons — four men and four women. They first stand in a circle round the room, and then go through a regular series of com- plicated evolutions, somewhat like the figures of quadrilles, but much more animated as all are continually in motion. In these movements there are regularly recurring pauses, during which the women stand still, while the men exercise themselves to their hearts' content in “thribbling,” taking parti- cular care during these intervals, how- ever short, never to allow a single bar or note of the music to go waste. It is an object with the musician to procure the recurrence of the eight- hand reel as frequently as possible, for the men who dance it always pay him. After it is concluded and a minute or two allowed for rest, four of the dan- cers — of whom two are women — stand up and dance a common reel, a jig or a hop-gig according to the choice of “the girls.” These are followed by the other four. On first standing out after eight-hand reel — which passes off without any immediate payment, this being reserved for the dance succeeding — each man puts a piece of money into the hands of his partner, who hands it to the musician. This payment varies from a penny up to a shilling, but seldom goes above two- pence; as the same person may have to pay several times during the same evening. The payment, however, of a shilling, or any large sum in the com- mencement, exempts the person from further charge. Among the poorer classes of peasantry, each man pays one penny — seldom more — every time he dances a reel. The woman fre- quently increases the offering by an addition of her own; but this is an act of generosity from which, if she please, she may always exempt herself. The dance of the women is generally of a lighter and less fatiguing kind than that of the men: they seldom use battering, drumming, grinding or any other of those heavier operations performed by the men. In this re- spect, however, there is a great differ- ence between the usage in the counties of Limerick and Cork — as far at least as I have been able to observe. In Cork the women endeavour to emulate the men in all the various and difficult movements with few exceptions, while in Limerick, this, for a woman, is con- sidered unbecoming. I have seen them dance repeatedly in both counties, and where I to pronounce judgment, I should feel inclined to coincide with the opinion of the Limerick folk. My knowledge in this matter is, however confined to a very limited extent of lo- cality. (Ar Leanmhuint). AN SLUAGH SIDHE. Dubhairt bean liom go ndubhairt bean léi, Go ndubhairt bean eile gur innis bean dí, Go bhfeacaidh sí bean ag bun na sgéiche, Agus bean nár bhean, acht sidh bhean í II Dubhairt bean liom go ndubhairt bean léi, Go raibh sean-eolas aici ar mhnaoi, Do-chualaidh bean agus í ag innsint, Gur seinneadh 'na cluais sa ceolta sidhe. III Dubhairt bean liom go ndubhairt bean léi, Go raibh crann ann agus pálás faoi, Líonta suas le daoinibh uaisle, Agus gurbh' í sin cúirt an ríogh. IV. Dubhairt bean liom go ndubhairt bean léi, Go raibh bean bhán, bean dhearg, bean bhuidhe, Ag deunamh rinnce an fuaid na gcoillte, Insan oidhche ameasg na sidhe. V Dubhairt bean liom go ndubhairt bean léi, Go bhfeacaidh sí bean ag gol 's ag caoi, Sean-bhean aosta nach de'n tsaoghal so, Agus a gruaig ag dul le gaoith. VI Dubhairt bean liom go ndubhairt bean léi, Gurab í sin an tsean-bhean sidhe, Agus gur tuar mór uilc do dhaoinibh Í bheith ag caoineadh timcheall tighe. VII Dubhairt bean liom go ndubhairt bean léi, Oidhche bhí sí i n-a suidhe, Go bhfeacaidh féin na mílte solas, Insan lios, agus sgannruigheadh í. VIII. D'innis an bhean an sgeul go snasda, Blasda briatrach binn le brigh, An sgeul do fuair sí ó bhean ad- tuaidh, 'S do fuair an bhean adtuaidh ó mhnaoi. SIOBHÁN NÍ CHONCHUBHAIR, Droichead na Dóinne. <L 7> A FHEIRMEÓIRÍ! We stock the highest grades of SEEDS, COALS, MANURES, IMPLEMENTS FEEDING STUFFS. IRISH MANUFACTURED GOODS a specialty. Prices and all particulars gladly furnished on application. SUTTONS, LIMITED. 1 South Mall, CORK, and Depots. AN FILLEADH BEAG. AN CULAITH GAEDHEALACH I n-IOMLÁN, agus BRÍSTÍN, agus BRAT, agus DEALG, agus CAIPÍN, i n-a Theannta ar — 50/- SERÍOBHAIDH CHUGHAM GO SRÁID AN RÍGHO 49A I gCORCAIG. TOMÁS Ó GORMÁIN. TROSGÁN TIGHE. HOUSE FURNISHING. I beg to call attention to my present stock of Furniture and Bedsteads. My Irish-made Parlour & Dining-room Suites cannot be beaten for Price and Quality. All my Bedding is now made in my own Workshops. Catalogues Free on application to JEREMIAH O'KEEFFE, HOUSE FURNISHER, Pembroke Street, Tralee. (IYL810) FÓGRA. LEABHRÁIN PINGINNE “AN LÓCHRAINN.” Táid na leabhráin seo leanas ullamh anois — 1. PÁIRLIAMENT NA MBAN, Cuid I. 2. PÁIRLIAMENT NA MBAN, Cuid II. (Cormac Ua Cadhlaigh do chuir in eagar). 3. CAISMIRT NA gCEARC. Cuid I. 4. CAISMIRT NA gCEARC. Cuid II. 5. AN SIOTA 's A MHÁTHAIR. 6. LIAM NA GIÚISE. (“An Seabhac” do chuir in eagar). 16 Leathanaigh de glan-Ghaedhilge ngach ceann. Le fághail saor tríd an bpost ar 1½d. an ceann nó ar 9d. an dosaen. Scríobhtar go dtí Raighill is MacCuirc, TRÁIGH - LÍ. THE BEST STOCK OF IRISH-MADE GOODS IN KERRY, AT T. LYONS & CO., LIMITED, 21 and 22 THE MALL, TRALEE. The Largest Drapers in Ireland. SEANCHUS. THE LATEST IRISH TEXT BOOK. BY MICHEÁL UA FLAINN, Múinteoir Gaedilghe. The Lessons are based on an entirely new plan, and are arranged to suit the requirements of learners. Ní'l focal sa leabhar ach gnath-chainnt na ndaoine. Tá and is fully explained conversationally. PRICE, 4D; BY POST, 5D. FROM — THE MANAGER, “People” Printing Works, Wexford; or from MICHEÁL UA FLAINN, Ballymullen, Tralee. WILLIAMS & WOODS LTD JAMS. MADE FROM SELECTED IRISH GROWN FRUIT. NO FINER PRESERVES OBTAINABLE. ON SALE WITH ALL THE LEADING GROCERS & PURVEYORS LATCHFORD & SONS, LIMITED, TRALEE, LISTOWEL AND DINGLE, OFFER Richardson's Chemical Manure Co. Ltd., CELEBRATED Special Manure for each Crop. XXX Super 36% Special Dissolved Bone Compound Super 26% Dissolved Bone Compound Dissolved Grane, &c. ALL IRISH MANUFACTURE. ANALYSIS GUARANTEED QUALITY AND CONDITION UNRIVALLED. OUR PRICES WILL DEFY COMPETITION. EMPORIUM. We stock a Variety of Sizes, Shapes and Styles. “WINSTANLEY'S” FAMOUS IRISH-MADE BOOTS. None Better for Wear. Lowest Prices Anywhere. M. O'SULLIVAN & SON, KILLARNEY. IF YOU WISH TO UNDERSTAND THE LANGUAGE MOVEMENT One Penny Weekly. If you want to know the aims and methods of the Gaelic League, to learn the tune, meaning of its doctrines, to become acquainted with its organ- isation and development, You must read … “AN CLAIDHEAMH SOLUIS,” Yearly Subscrip- tion 6s. 6d. Published by the Gaelic League, and the Only Authoritative Exponent of its views. News of the Week in Irish. Articles and Stories in Irish by the best writers. Lessons in Irish and Hints to Students. Offices — 25 RUTLAND SQUARE, NORTH, DUBLIN. <L 8> PIERCE CYCLES IRISH AND BEST. Illustrated Art Catalogues FREE ON APPLICATION. MANUFACTURERS — PHILIP PIERCE & CO., WEXFORD, IRELAND. 456 Mackey's Farm Seeds OF PROVED GERMINATION AND PURITY. Mackey's Irish Farmers Manual POST FREE. Sir James W. Mackey, Ltd SEEDSMEN, DUBLIN. FOUNDED 1777. 450 GAIRM SCOILE. DO SCOILEANNAIBH CHORCAIGHE agus CHIARRAIGHE. Tá ádhbhar airgid fachta againn ó dhaoinibh a chuireann suim i n-obair na Gaedhluinne, le bronnadh an leanbhaíbh scoile i gconndae Chorcaighe is i gCo. Chíarraighe. Roinnfimíd an t-airgead so idir na scoláirí scoile ó-n dá chonndae seo a chuirfidh na sgéilíní is feárr 'sis taithneamhaighe chughainn gach mí. Cuirtear na sgéilíní go dtí Mícheál Ua Floinn, ag Connradh na Gaedhilge i dTráighlí. Ask for O'MARA'S Limerick Hams and Bacon. A Ghaedhla, cabhruighidh le chéile! FOR IRISH CYCLES. P. J. O'HEA, 17 North Main Street, CORK. M. H. GILL & SONS, BOOKSELLERS. Publishers to the Gaelic League. Full Catalogue sent Post Free on Application. 50 UPPER O'CONNELL STREET, DUBLIN. NA BÚTASAÍ IS FEÁRR, At STEPHENS & BOURKE'S, 26, Stephens Green, DUBLIN. (Next Shelbourne Hotel) DO THIGHTHIBH AOIDHEACHTA INSO. Má's as baile dhíbh a Ghaedhilgeóirí gheobhaidh sibh ósduigheacht & bárr freasdail má chuireann sibh fúibh ins na tighthibh Gaedhlacha so: I gCORCAIGH. Tigh Inghín Ní Bhuachalla, 6 Sráid an Droichid. (Láimh le Droichead Pádraig). Grianán na nGaedhal 44, MOUNTJOY STREET, DUBLIN. PRIVATE HOTEL. Five Minutes walk from G.P.O. 890 TERMS MODERATE. MISS McCARTHY, PROPRIETRESS. I gCILLÁIRNE. PARK PLACE HOTEL (Le Seághan ó Murchudha.) GAEDHLUINN AG MUINTIR AN TIGHE. 1033 FOLEY'S PRIVATE HOTEL, WATERVILLE. (A few minutes' walk from the sea and from Loch Cuirreain). Gaedhluinn ag muintir a' tighe. 57 LEE'S HOTEL, DINGLE. WELL APPOINTED, COMFORTABLE, AND COMMODIOUS. M. McCARTHY, Proprietor. 551. IN UÍBH RÁTHACH ÁLUINN. Aoidheacht maith do Ghaedhlaibh. BEAN UÍ DHUILLEAIN, Spúncán, An Cuirreán. KENNEDY'S DYGATE ST., DINGLE. Good Fare. Comfort and Satisfaction, at a Moderate Tariff. Five minutes' walk from Railway Station. Labhartar Gaedhilg 'sa' tig seo. GLANACHAR SAOIRSEACHT SÍBHÍALTACHT. Temperance Hotel, Castleisland. M. D. BROSNAN, Proprietor. I LÚNNDAIN SASANA. CUIRIDH FÚIBH I DTIGH AN PHAORAIGH. DESMOND HOUSE. 2, GREAT ORMOND STREET, LONDON W.C. GEARY'S HOTEL, 49 & 50 THOMAS STREET, LIMERICK. Very Select and Central. Breakfasts, Luncheons, Dinners and Teas, at shortest notice. PRICES MODERATE. 953 SOCAIR-LIOS DO GHAEDHEALAIBH, I nDÚN GARBHÁN. Tá teach aoidheachta deas ag. MAIGHRÉAD NÍ ANNRACHÁIN (Private Hotel, 26 Mary-street, Dungarvan). 867 Baile an Fheirtéaraig an Craoibhín Aoibhinn, Ameasg Ceanntair Gaedhlacha nÉirinn tíom- pall. Tá ann greann Seana-nósa a's ceólta ár sinn- sear. Tá rinnce is damhas ann & amhráin bhríoghmhar Má tá Gaedhluin uait, ná cunlaiste chum í fhoghluim, nó airgiod agat le caitheamh cuir fios air an fear fíor-ghaedhlach Liam ó Lúbhaing. Baile an Firtéaraig, Daingean. I dTráighlí. TIGH-ÓSTA UÍ SHUILIOBHÁIN, 33 UPPER CASTLE STREET. TERMS MODERATE. 1058 MUINTIR AODHAGÁIN, 32, SRÁID PHÁDRAIG, 32 I gCorcaig. Makers of Medals in Gold and Silver. Celtic Designs a specialty. GAELIC LEAGUE BADGES IN GOLD AND SILVER. Makers of Irish Poplin Vestments. RELIABLE WATCHES FROM 10s. 6d. UPWARDS. W. EGAN & SONS, 32 PATRICK STREET, CORK The Highest Point IN ARTISTIC FURNISHING has been reached with the superb new designs we have now on show. People who know good furniture when they see it, and have studied furniture designing are making a point of seeing our showrooms. MUNSTER FURNISHING CO., 11 Great George's St., CORK. TÁILLIÚIREACHT. DONNCHADH UA LIATHÁIN, 43, Sráid Marlboro, I gCorcaigh. Tailoring by First-class Tailors, On the premises, Labhartar Gaedhilge ann. TROSGÁN TIGHE. HOUSE-FURNISHING. LOOK through my Stock before buying. I hold the best Variety and GIVE THE BEST VALUE. M. RYAN, 36 and 37 King St., CORK. SOLUS NA nGAEDHEAL déanta I mBAILE ÁTA CLIATH Irish Medicines. WE guarantee our Irish Manufactured Medicines equal, if not superior, to any imported. We employ more Qualified Chemists than any firm in Ireland — all Irishmen. We have maintained our proud posi- tion as Premier Chemists of Ireland for 105 Years. CORK CHEMICAL & DRUG CO. (LIMITED), HARRINGTON'S 80 and 81 Patrick Street, CORK. 7812/1 IRISH GOODS ONLY AT THE IRISH ART COMPANIONS, 28, Clare Street, DUBLIN. Gach aon saghas earraí le fághail ann. WRITE FOR CATALOGUE. CÓMHLUCHT NA FÍRINNE CATOILICE I N-ÉIRINN, LEABHAR ÚRNAIGHTHE, PRAYER BOOK IN IRISH, Containing the ordinary Morning and Even- ing Prayers, Prayers for Mass, Confession and Communion, Litanies, Indulgenced Prayers, Devotions to the Sacred Heart, Holy Family, and the Prayer En Ego after Communion, etc., etc. Paper Boards, 1d; Cloth. 9d; Leather Gilt, 1s 6d. CATHOLIC TRUTH SOCIETY OF IRELAND, 24 UPPER O'CONNELL STREET, DUBLIN. Complete Catalogue, post free on application. FÉ CHOMAIRCE NAOMH PÁDRAIG. AG SRÁID AN RÍOGH I gCORCAIG. SEÁN Ó CONAILL SAOR EALADHANTA AGUS SNAIGHTHEADÓIR CLOICHE. IS uaidh a gheobhfar gach aon nidh dá fheabhas mar chros-liag, leac-cuimhne altóra, agus mar sin dóibh, chun órnáidí ar uaghaibh agus ar eaglaisíbh C. MURPHY. 100, Great Britain Street, DUBLIN, FOR goods of Irish Manufacture. Gene- ral House Furnishing, Ironmongery, Brush, Lamp, Glass and China Ware- house. Goods Hired out. PÍOPAÍ GAEDHLACH. SMOKE FITZGERALD'S Absorbent Clay Pipes. 2 Adelaide St., CORK. GALÚNAC GAODHLACH. KELTIC SOAP, 2d., 2½d., and 3d. Sizes. E. RYAN & CO., LTD. Manufacturers, CORK. JM. RUSSELL & SONS, Ltd. Flour and Meal Millers, NEWTON PERY LOOK AND CORBALLY MILLS. LIMERICK. “AN LÓCHRANN.” Ar na chur amach gach mí ag Muintir Raighill is Cuirc i dTráigh-lí. Le fághail saor tríd an bpost ar trí réalacha san mbliadhain.
19 Dawson Street, Dublin 2
D02 HH58 +353 1 676 2570 info@ria.ie
Cookie Use
Website developed by Niall O'Leary Services
