Historical Irish Corpus
1600 - 1926
Historical Dictionary of Irish
Search the corpus
Browse the Text Archive 1600-1926
Éigse na Máighe
Title
Éigse na Máighe
Compiler/Editor
Ó Foghludha, Risteard
Composition Date
1825
Publisher
(B.Á.C.: O.S., 1952)
Téacs
Comhad TEI
Gnáth-Théacs
Comhad ePub
Search Texts
Enter word/phrase
Search Type
Headword
Standardised
Exact match
Phrase
Word Type
All
Adjective
Noun
Preposition
Pronoun
Verb
Verbal Noun
Poetry/Prose
Both
Prose
Poetry
Set Dates
1600
1926
<N L165> <L 38> <B 1825ls 19T> <C Fil.> <M 8> <T Éigse na Máighe> <U Risteard Ó Foghludha> <F B.Á.C.: O.S., 1952> Sin file gan meang do mheabhruigh eagna is ciall Is b'fhorusta ceann is meabhair le tathac is riaghail; Bruscar na ngall le fonn do ghearradh go fial, Is na haingil dá chabhair in am go flaitheas ag triall. <L 71> AMHRÁIN SHEÁIN UÍ THUAMA. DÍOLFAD DAR EÓCHAIL nó RÁGÁIL AN GHLAIGÍN. Díolfad dar Eóchail mo líon stuic 's mo stórtha 'S ní chlaoidhfead le gnótha nár thaithigheas Is dingfead im póca síos píosa chun óla Is luighfead ar stróireacht 's ar aistíbh; Scaoilfead im scórnaigh 'na líonrith gan teóra Fíon agus beóir agus brandy 'S a bhaoin nach é an spórt é má bhím-se ar na bóithribh Im straoille mar ghósta ar fuaid lathaighe! Nuair théighim go tigh an tábhairne agus glaoidhim ar an dráire Is éascaidh bhíonn táin díobh ag teacht síos Ar éigean le dásacht ná réabaim mo chána Nuair phléascaim an clár is mé ag feadghail; Bíonn saothar an bháis ortha: "Pray, do you call sir?" Ní fhéadaim gan gáire fá a n-ealadhain; Is tréan tig an máistir go séirseach im dháil-se Is séimh thig im láthair is bheannuigheas. Is fraochmhar le cinnseal do ghlaodhaim buidéal fíona Níl séanadh go dtigheann súd is gloine, Is craobhach 's is scaoilteach 's is faobhrach do líonaim - Gach séib aca díogaim go grinneall; Bíonn éanlaith 'na líonrith ar chaol-bhearaibh sínte Dá ghléas dam chun bídh agus custard Dá fhéachain cé díobh-san do réidhfeadh lem intinn Is cia bhéarfadh dam píosa dhen chrusta. <L 72> Nuair thighim go tigh an ósta bíonn píobairí gleo agam Ag rinnce is ag fógradh is ag fastaoim, Is cinnseal gach nóimeant dá innsint le mórtas Go ndíolfainn dá n-ólainn mo chnaigín! 'Sé críoch ar mo sceól duit go mbíonn ag mnaoi an ósta Mo bhríste, mo bhróga is mo chaipín, 'S a bhaoin nach é an spórt é nuair scaoileann sí an ród mé Gan toinnte ar mo thóin acht mé im ghlaigín! IM AICE COIS MHÁIGHE. Im aice cois Mháighe tá an mhánla bhéasach mhín Is deise tar mnáibh 's is áluinn spéireamhail í A carn-fholt táclach breagh deas dréimreach buidhe Is gurab ise mo ghrádh tar mnáibh 'bé in Éirinn í. SCUIR FEASTA DHET PHLÁS. Scuir feasta dhet phlás, ná trácht go héag arís Ar t'ainnir bhig cháidh, cé áluinn aerach í; Is feasach ná tárla it dháil-se an bhé do ríomhaim - 'Sí an bhairrfhionn tais bhláith do ghrádhas, 'bé in Éirinn í. Tá a carn-fholt ceáfrach cárnach craobhach cruinn, 'S a pearsa uile atá gan cháim gan taom, gan teimheal, Níl maitheas le fagháil, níl cáil ná méinn i mnaoi Nach feasach 'san bháib do ghrádhas, 'bé in Éirinn í. <L 73> Cé aindeis mo cháil, 's do thárla im réic ar baois, Gan aiteas gan ádhacht, gan áird gan chéill gan bhrígh, A bhfeaca de mhnáibh níor tháthuigh saoghad im chroidhe Gur cheanglas páirt lem ghrádh, 'bé in Éirinn í. Cé fada le fán me ag trácht i bpéin gan scíth Le taitneamh don bháin-chnis mhnámhail mhaordha mhín, Ní scarfad go bráth le bláth na féile, is í Tá im aice cois Mháighe, 'sí ghrádhas, 'bé in Éirinn í. Gluaisidh, a cháirde, le gáirdeas gléastar píb, Buailidh an clár is trághaidh go héascaidh fíon, Suathaidh an cháirt le hábhacht is glaodhaidh arís Fá thuairim sláint' na mná 'bé in Éirinn í. MO MHUIRINN-SE MUIRINN. Mo mhuirinn-se Muirinn tar Muirinnibh áilne críoch, Mo mhuirinn do Mhuirinn do mhuirinn ag tál na dighe; Cé muirinn le Muirinn mo mhuirinn chun cláir ag suidhe Ní muirinn le Muirinn mo mhuirinn gach tráth gan díol. <L 74> A CHNAPÓG CHUIRICEACH THUBAISTEACH. A chnapóg chuiriceach thubaisteach d'árduigh brón Ar fhear shóghach shoineanta shultmhar den Tál-fhuil mhóir; Neart óil misnigh is mire don árd-fhlaith óg, Is dá neascóid guibhim-se briseadh agus bearnadh fós! GABHAIM PÁIRT LE SEÁN Ó TUAMA. Gabhaim páirt le Seán Ó Tuama an Ghrinn Fam bhrataigh áluinn ádhmharaigh uaibhrigh aoird Chun seasaimh tráth ar shár-fhuil sluagh agus saoi 'S mar cheap le dántaibh sláinte is suaga i gcrích. Ní gearra-chnápach dán ná fuachaid chríon Ná farcach fánach Seán Ó Tuama an ghrinn Acht gas geal-gháireach grádhmhar gruadh-gheal groidhe Is leabhair-ghlan dfhás gan cháim gan chruadhas 'na chroidhe. Is ait liom trácht ar áilneacht bhuachaill bhinn, 'S is maith liom a fhagháil tar cách go buan dom buidhin Le n' fheabhas a thárla a lámh, a dhuain 's a ghníomh Chun teacht go dána 'o láthair suas lem thaoibh. <L 75> Is beartach bearrtha bláith-cheart buan do scríobhas 'S is tapa tábhachtach táinmhar uaidh gach laoi; 'Na sraithibh slána táid ar fuaid an tsaoighil Ó shreabh na Máighe go lán-tsruth luath na Laoi. Tar fearaibh dán is tu chráidh 's do bhuaidhir mo chroidhe, Is ní scarfainn páirt let cháil go luath arís - Dalta 'en dáimh i ngábhadh nár dhual i dteimheal Nó ar dteacht don tráigh don táin sin uainn tar tuinn. Dá dtagadh stráille fáin ar cuaird don tír Nó leath na sráide lán de fhuargairíbh, Do leagfainn dán 'na ndáil 's ní luaidhfinn puinn Is gheabhainn páirt le Seán Ó Tuama an ghrinn. Ó GHABHAIS MO PHÁIRT SAN DÁN. Ó ghabhais mo pháirt san dán, a shuairc-fhir ghroidhe Gan ghangaid gan cháim gan ghnás gan chruadhas chroidhe, Is meanmnach táim 's is sásta suaimhneach binn Fá bheannaibh do bhláth-bhruit bháin ó fuaireas slighe. Slighe ádhmharach do dáileadh i mbliadhna chughainn Slighe Ábram in Áron 's is cian a chlú, Slighe ghrádhmhar do dáileadh le dian-toil dúinn 'S a Rí neámhdha tabhair árus dár dtriath-na it dhún. <L 76> It dhún gan teimheal, a Mhuire, 's it aol-bhrog árd Stiúruigh curadh agus cumann na saoithe it dháil, An crobhaire soineanta soithimh glan síoch gan tlás Nár dhiúltuigh mise do leigean dá choimhdeacht slán. Slán is fiche chun ciste na saor-fhear subhach, Le Seán geal soineanta, siollaire séimh gan smúit, Gan phlás gan bhuile agus bile de réxaibh Mumhan - Fáidh is file agus coinneal is craobh ghlas úr. Úr-ghas séimh aerdha na seamhar-shaoidheach suairc, Crú na laoch dtréanmhar na gcalm-ghníomh gcruaidh Ughdar léighinn béil-mhilis blasta binn buadhach Stiúir is caomh-réilteann is ceap le saoi is suagh. Suaga is saoithe, draoithe is éigse is dáimh, Uaisle is ísle líon go léir det ghrádh; Buadh lucht grinn ní bhíonn ar éinne acht Seán Le n' fheabhas dochíd súd gníomhartha a bhéil 's a lámh. A lámh nár mheathta i gcasmairt ná i ngleó na gcloidheamh A lámh is fearra dá bhfeaca-sa ar sheóladh an phinn Lámh ler glacadh fá bhrataigh an eolais sinn 'S a Sheáin, mo bheannacht bíodh agat go deó dot dhíon. Díonfair it aoil-bhruidhin agus gheabhair chughat Seán, An braínnse binn bríoghmhar is leabhair glan dfhás; Mo ghuidhe is m'intinn bíodh leat is m'acfuinn go bráth A fhile chaoin fhíor-ghlic ó ghabhais mo pháirt. <L 77> GACH SÁIR-FHEAR SAORDHA SÉIMH-GHLIC. Aonach Chromaidh an tSubhachais. Gach sáir-fhear saordha séimh-ghlic soilbh súgach Idir dháimh is chléir is éigse an phobail dúthchais Bhur ndán go léir le dréachta is cothrom conganta Chun trácht ar Aonach aerach Chromaidh an tSubhachais. Tá an Mháigh gheal bhraonach - céim do mholaid ughdair - Le fána ag téacht go slaodach stoirm-ghnúiseach; Is árd 's is tréan a géim go gclos don dúthaigh Ag snámh fát dhéin-se, a Aonach Chromaidh an tSubhachais. Bíonn táintibh éisc ag téacht 'na dtorann-bhrúchtaibh Ar bharr an fhéir trí chaorthaibh borb-thonntach, Na feádhbha ag slaodadh fé sna torthaibh cúmhra Cois Mháighe na dtréad ag Aonach Chromaidh an tSubhachais. Is gnáthach spéir-bhean mhaordha an bhrollaigh úir-ghil Bhreagh dheas bhéasach mhéar-lag mhodhmhail mhúinte Go scáil gach scéimh-chruith séadach socair snúdh-chirt Ar árd-mhuigh aerach Aonaigh Chromaidh an tSubhachais. Is gnáthach stéid-each craosach crothach cúmtha Lán-mhear léimneach léir 'na lonna-sciúirse Gan scáth gan scéin nár staon i gcogadh an chumhangraigh Ag rás gan traochadh ar Aonach Chromaidh an tSubhachais. <L 78> Dáimh is éigse an tsaoghail ag socrughadh cirt, Dán dá léigheamh is léigheann dá loma-scrúdadh, Ráidhte Dé gan bhaoghal ná dul ar gcúlaibh In árus naomh ag Aonach Chromaidh an tSubhachais. Ní thráchtaim féin im réim ar stoc na dtriúcha, Ar lán-mhairt mhéithe, ar thréadaibh sochair-iomdhach, Ar fhás na ndéas ná ar an bhféar glas gorm-ghnúiseach Mar atá ar gach taobh díot, a Aonach Chromaidh an tSubhachais. Níl áit in Éirinn éachtach oirir úr-ghlain Is fearr 'ná é 's is féile pobal dlúith-dhil, Bíonn glár ag éanlaith an aeir ag moladh an Dúilimh Le gárdas cléibh ag Aonach Chromaidh an tSubhachais. A cháirde cléibh do shaothruigh scoth na n-úghdar 'S dár tháil na béithe an léigheann 'na srothaibh úra, Ná fágaidh mési i gcéin gan chothrom conganta Ag trácht ar Aonach aerach Chromaidh an tSubhachais. <U Nioclás Ó Domhnaill> FÁILTE DÁR nÁRD-FHLAITH DÁR nDÍON. Fáilte dár n-árd-fhlaith dár ndíon, Go hárus na saoithe is na suag - Seán Clárach mo bhráthair mo bhaoin Do sháruigh i ngníomh glan gach suairc; A shláinte do thrághfainn i bhfíon Is gach árthrach libh líontar go bruach Is le háthas ní nár dúinn bheith binn Ó tháinig an tsaoi ghlan ar cuaird! <L 79> MO GHÁIR-SE, MO GHÁIRE IS MO GHNÍOMH. Mo gháir-se mo gháire is mo ghníomh Le gáirdeas ag ríomh libh go buan, Mo cháirde is mo bhráithre is mo bhuidhean Mar táid uile im thimcheall go suairc; Ár bhfáilte, ár lámh is ár gcroidhe Ár ráidhte ár laoi agus ár nduain Ag Seán geal ár n-árd-bhile groidhe Ná stánfadh roimh bhíodhbha dá chruadhas. FÁILTE, TRÍ FHÁILTE AGUS TRÍ. Fáilte, trí fháilte agus trí Roimh Sheágan an fhíor-fhlaith ba shuairc, Fáilte dho dáilim ó chroidhe Is é árd-fhuil na saoithe is na suag; Is fearr linn 'ná fagháltas an Ríogh Bheith láithreach 'san mbinnse gan ghruaim Chun ráidhtibh an dána is gach laoi Do thrácht is do shuidheamh 'san reacht nuadh. <L 80> IS AOBHACH LINN-NE A SHÉIMH-FHIR OILTE. Is aobhach linn-ne, a shéimh-fhir oilte, Mar aon libh sileadh go deóir-fhliuch, 'S is taomach tuirseach in éagcruth sinn-ne Go faon fá thuile gach bróin duibh; Tar éis gach tubaist is raon gach turais Dar éirigh d'inis gheal Fódla Mo léan níor tugadh ár léir-scrios uile Go téacht don mhinistir nódh anois. Is léir dam iomad de ghnéithibh iongnadh In Éirinn oirear-ghlain fhód-ghlais, An t-aer 's a thoradh fá éiclips uile 'S an spéir go foilighthe i rób dubh, Na héin gan bhinneas le chéile ag druidim, Ag déanadh cumhadh go brónach Tré scéalta an mhinistir thréig a chumann Le cléir San Doimnic ghlórmhair. Go daorthaibh ifrinn faon má d'imigh An t-éagconn buile tar comhairle, 'S i dtaobh den choire má léim de thurraic Fá chaortha fiuchta dá scóladh; An méid sin tuigidh, a chléirigh chliste, Nach béim ná teimheal don Órd san, 'S go mbeir-se is mise is gach n-aon dár bhfuirinn I saor-bhrog neimhe na glóire. <L 81> Is baoth an tuigse don tréid ler shnaimigh An phéist cham chuirpe chóirne, A ghaol nár choingibh le cléir ghil neimhe 'S do réab a mhionna is a mhóide, Go ngéilleadh fuireach i gcaomhnas fuirinne An Bhéarla bhriste sin Sheóirse 'S gan bhréig is cuma cia an taobh 'na dtuitfidh I gcéin ó d'imigh tar teórainn. Léig, a chumainn, ded déanamh cumhadh Is d'aon-ghuth sinnidh go ceólmhar, Taoscaidh, ibhidh go léir an gloine Mar aon le tuile den bheóir ghlain; Tá an t-aon ceart chugainn ag téacht le n' fhuirinn Le tréin-neart chumais tar bóchna, 'S beidh plaosc an mhinistir bhaoth seo briste 'S is baoghal do thuilleadh dá chomhursain. A SHEÁIN GHIL IONMHAIN, BREITHNIGH IS FÉACH MO CHALL. A Sheáin ghil ionmhain, breithnigh is féach mo chall An cás 'na bhfuilim is cuisle na cléire fann, An bráthair dfhuirinn San Doimnic, naomh na gceall, Mar tá ina mhinistir chuirpe ar thaobh na ngall. Ní cás a thuigsin go bhfuilim gan chéill, gan mheabhair, Gan fáidh gan file gan duine san tsaoghal dom chabhair A Sheáin, muna ngoilir-se linn-ne 's a dhéanadh in am Is gearr gur ministir Doimnic féin 's a chlann! <L 82> A SHAOR-FHIR CHUMAINN. A shaor-fhir chumainn dom thuigse is baoth an t-adhbhar Duit déara shileadh go tuirseach tré chlaon-bheart amhais 'S i réim dá ritheadh den bhuile seo ar thaobh na namhad Go ndaorfadh sibh-se go huile is bhur gcléir go teann. Féach gur mhionnuigh a chumann 's a aontadh thabhairt Go héag do Mhuire is gan cumasc le bé ina deabhaidh, Do chraos is d'ionnamhas chuirpe ó dhéanann rogha 'S gur shéan an Bhroinneal is cuma cé'n taobh 'na ngabhann. Ná géill gur luigide cuisleanna chléir na gceall Dá dtéigheadh de thurraic go hifreann daor na ndeamhan; Féach, a chumainn, cé cumasach craobhach crann Fréamhach duilleach, go mbíonn buinne dá ghéaga ag lobhadh. Is saobh an teastas, mar mheasaim, ar chléir na ngall Taobh le caimearthach cealgach claon do thabhairt Do scéinn ó bhrataigh is tug lathairt an tsaoghail de rogha - Mar Éasan mealladh 'na mhalairt, an séithleach bodhar. Sin fút i nglas, is taisc-se féin de ghnáith Fáth mhúr, a leac, an peacach faon ar lár, Trú tug aithis d'aspoil Dé na ngrás, An crunnca caithte Mac Uí Éadromáin. <L 83> TRÍOM NÉALLTA IS MINIC ME. Tríom néallta is minic me ag déanamh chumhadh 'S is baoth mo thuras gan fóirthin 'S is léir dam iomad tré chraos a mbuilg Do réab a ndlighthe 's a gcomhairle; Tá péist den fhuirinn seo thréig a chumann Is d'éaluigh linn-na thar teórainn Is do réir mar thuigim is baoghal dúinn uile 'S mar aon don mhinistir nódh so! Féach an duine gan chéill gan fhuirinn I gcéin mar d'imigh tar dúthchas Is mar thréig a chumann le cléir a cine 'S a chéile mhilis mar dhiúltuigh; Beidh sé is a chuideachta chlé gan fuinneamh In éagcruth snaimithe ag Liútar 'S is daor an t-ionad don tréad so Lucifer Ag téacht lá eile chun cunntais. Ól is imirt is póit go minic Spórt is mire nár chuibhe dho, Nóis is dlighthe gach ló dá mbriseadh Ag feóil dá hithe Dé hAoine; Seo an sórt 'om thuigse do leóin an duine 'S do sheóil mar mise chum baoise 'S ní brón ná teimheal don Órd ó'r imigh An stróinse buile don díoghaltas. <L 84> NÍ TARCUISNE DÁR nEAGLAIS. Ní tarcuisne dár n-eaglais ná céim do chách An mhallathacht lér aistrigh an sméirle smáil; Do ghlanadar ó smalairic an tsaoghail go bráth Ó scaradar le hAchrann Ó hÉadromáin. Srathaire do mhalartuigh Mac Dé na ngrás An bearradh fuilt, an tAifreann 's an léine bhán Ar hata dhuilleach, scairfeanna is ar dhaol-bhrat ghnáith Is ar ghreamannaibh de gharbh-rolla ar dtéacht ón tsráid. Do spalpadh leis na dearbhaithe bréige ar clár Do cleachtadh le lucht ainbhfis go léir amháin - Bearta buile barbartha ler léir-theasbáin Gur ainm chirt do Mearbhall Ó hÉadromáin! An Ceangal: A fhir d'aistrigh slighe 's ar Aoine itheas an fheóil 'S ler spalpadh an Bíobla ar binnse i gcoinnibh na hÓighe, Geallaim-se dhíbh ó chroidhe mun' silir 'na dheóidh Go gcaithfir gach nídh aca d'íoc in ifreann fós! <L 85> CÉ FADA ME FOLAMH. Cé fada me folamh gan chostas gan chíos ar bith 'S ár bhflatha gur follus gan chothrom i gcríochaibh Luirc Níor leagadh níor lomadh níor loisceadh níor críochnadh me Mo chapall, mo dhocar, gur goineadh le síobhra cnuic! A chnuic seo theas is dealbh dfhágais mé Gan chuid gan chreach fá cheas gach lá lem ré Gan rith gan rath gan tapa im lár gan léim Ó rugais m'each beag leat 's gan láir dá éis. Dá éis is dealbh me feasta 's is uaigineach Gan spréidh gan spaga gan capall ná a luach agam; Nuair théighinn 'na bhaitheas is tapa do scuabadh me 'S níor bhaoghal dam leagadh ná bascadh ná bualadh ar bith. Ní bhuaileadh me is ní leigeadh táin 'na ghaobhar, Ba mhuar a rith ar cnoc, is do b'árd a léim; Cuaille fuip ná spuir níor ghádh dho é 'S is truagh me anois im chois is cách 'na réim. Tá cách i ngradam gan easbhaidh go hiairbhiseach, 'S táim-se dealbh gan taisce, 'san iarratas; Do bhás, a Phreabaire, a cheartuigh im iarsma me, 'S mo shlán fá'n aindeise ó chailleas i mbliadhna thu. <L 86> I mbliadhna táim i bpráidhinn i bpeannaid 's i bpudhair Im iarsma ar chách ó ráinig Preabaire in úir; Níl cliar ná dáimh im dháil ler dainid me dubhach I gcian ó táid na Seáin 's an Mangaire Subhach! IS DOILIGH LIOM FLATHA GAN FLAITHEAS. Is doiligh liom flatha gan flaitheas i gcrích Fódla Gan chostas gan cheannas is gallaibh go sítheóilte Is doilbh liom t'amhail i nglasaibh ar mí-chóthrom 'S is dona liom Preabaire a cailleadh le míllteoireacht! Do milleadh thu ar fad 's is feas gur diombáidh sin Is d'imigh do rath ar meath do ghearráin bhig, Siollaire seang gan stailc nár starránach Is sibh-se nár leag i leacht ná i ndroch-bhearna. I mbearna is feas ná feacthas thú ná i bhféith, Ar lár i scairt i gclais i gcúil ná i gcaoth, Ó thá gan phreab is easmailt dúinn go léir Gan bláith-each beacht ná pead bheith fút dá éis. Dá éis is dainid liom t'amhail ag triall 'na chois Do dhéirc ar scaradh is gan tathac it iarratas, An tréad i bpeacadh, gan teagasc a ndiadhaire aca 'S an éigse i nglasaibh ar easbhaidh do riaghlacha. Do riaghail don éigs do shaothruigh teagasc na suadh Tug mian don chléir an saoghal do sheachain ar uabhar, Do riaradh céad, do réidheadh na ceasta ba chruaidhe An sirriam saor nár éimigh dealbh ná truagh. <L 87> Is truagh liom Preabaire i nglasaibh Chnuic Fírinne Nó i dTuaith it aice dá shladadh ag síobharaibh; Cuir tuairisc Pheadair is gheabhair uaidh luíbhne is lus Is muar-chuid arthanna chuirfeas é arís ag rith! IS CÁSMHAR DOCHARACH DOILIGH. Is cásmhar docharach doiligh mé déarach dian Mar táid sliocht Chormaic Chonaill is Chéin le cian - Ba ghnáith go follus ag cosnamh na hÉireann riamh - Fá bhráca an donais gan chothrom gan réim gan rian. Rian na bhflatha ní mhaireann 'san chrích monuar Acht iarmhar sleachta dár ndalladh fá dhaoirse chruaidh, Seo ciach tug dealbh gan garbh-each díoghla an suag Is dian-dhul Phreabaire marbh lag sínte is truagh. Is truagh tuirseach uaigneach liom Preabaire ar lár An scuabaire buacach ba bharramhail bláith; A luas luin ba luaimneach 's ba leabhair a spás Ag gluaiseacht gan tuairisc ó eachra an ráis! I rás na n-each ba mhear a lúth 's a léim, Gan scáth gan stad ag teacht 'na sciúirse thréan, Go ceáfrach creathach creat-ghlan cúmtha caomh, In árd 's i lag ba mhaith 's i gcumhangrach é. <L 88> É bheith marbh is dealbh don dútha an cás An stéid-each scafa ná stadadh i gcúrsa an gháidh. Le tréin-neart acfuinne reatha agus lúth a chnámh Do réidheadh an bealach don tsagart i bponnc an bháis. Do bhás, a Phreabaire, geallaim óm chroidhe go buan Gan sásamh daingean ná rachaidh le buidhin Chnoc Tuaith' Le hÁine chleasach ná aicme Chnoc Fhírinn' fhuair 'S gan trácht ar Pheadair go bpreabaidh ár saoi geal suas! MO DHEACAIR, MO CHÁS, A SHÁIR-FHIR CHEANNASAIGH SHUAIRC. Mo dheacair, mo chás, a sháir-fhir cheannasaigh shuairc Go dealbh mar táir gan fagháil ar chapall ná a luach; Preabaire ar lár san ár gan tapa 'san uaigh 'S mo shagart bhreagh sámh gan láir ag taisteal na gcuan. Na gcuan nár chleacht gan each mear luthmhar fí, Ar luas mar stail bhí ag flaith do b'fhearr sa Traoi, Má's tuaidh má's teas tá an bhean a' sluagh na mbruidhean Do scuab uait Preab ní ceart is dún let thaoibh! Let thaoibh-se a chnuic n-a dtug bheith fíor ar thréig Ag Clíodna an tsuilt den fhuil do b'aoirde i bpréimh, Má's í do chuir tu 'ot chois gheobhair díoghal gan bhaoghal Ó Stíobhart Luirc tá ar muir ag tigheacht i gcéin! <L 89> I gcéin ag tarraint go calma chughainn tar cuan Go tréan-mhear armach lannamhar lonnmhar luath Gheobhair réim i gCaiseal bheith it easpog gan smúit gan bhuaidhirt In éiric Phreabaire 's is malairt dar liúm nach fuar! Is fuar do scaipfidh an aicme do dhiúlt don Órd Buan go dealbh gan beath-uisce lionn ná feóil, A muar-chuirp searg gan tapa gan lúth gan treoir 'S mo chruabhaire sagairt dá radadh as dútha an leoghain. Leoghan meanmnach ceannasach lúthmhar óg De mhór-fhuil Alban, Bhreatan is Dhún an Óir Is cródha calma chasfaidh 'na chúirt i gcoróin Is Seóirse ceangailte i nglasa is gach búr dá shórt. M'AINDEIS GAN SOSADH LER GOINEADH MO CHROIDHE. M'aindeis gan sosadh ler goineadh mo chroidhe im lár Is ní capall bheith mothuighthe gonta ag an mbuidhin is cás, Acht danair 'nár mbrogaibh go socair 's ár saoithe ar lár Is ár manaigh go n-obaid a n-oifig gan groidhe-each d'fhagháil. Each níor iarr Froinsias dár ghealladar réir, Ní mar sin don chliar 'na dhiaidh a rug barra air i gcéill! Is eachrach srianach iad 's is faiseanta gléas Go flaitheas ag triall sin Dia leo is rachmas an tsaoghail! <L 90> An saoghal ní bhfuil anois ar díth eolas Cé géilleadh roimhe d'iomad síobhróga; Ní shéantar linn-ne bith na mbuidhean gcróga I gcéill ó cuireadh friotal Uí Dhomhnaill. A Uí Dhomhnaill aigeanta is seascair an gníomh bráthar An nós a sheachaint do leanadar príomh-fháidhe: Na bróga bata so is faisean sean mí-shásta - Ar rón-bhrat gharbh is malairt mhaith mín-cháimric! Cáimric sciomartha is uigeanna maingiléiseach In áit na nglibeanna ag fuirinn na ngarbh-léinteach, Cánaí is fuipeanna in ionad an isréada, 'S ní gnáthach duine aca anois gan wig is béabhar. A Dhúilimh dhil, anois nach ait é a gcúrsa Cé múinid sin gurab ionad maith do chúirt-se, Gur tú an sruith ó ritheann rath is flúirse 'S ní fiú leo dul dá gcois ar fad dot dhún-sa! A dhuine ró-ghlic ní thuigim deis do scéil - It mhuirear go bhfuil tú anois 's gur breis dot phéin; Is iongnadh an friotal san 's go ndeir gach aon Do ghiolla gan bhoin mar choin nach beag é féin! <L 91> MO MHALLACHT GO DIAN DIACHRACH DO GHASRA AN CHNUIC. Mo mhallacht go dian diachrach do ghasra an chnuic Gan mhagadh gan bhréag i mbliadhna shladadar me, An Preabaire ó d'éag - mo léan ní ghlacfadh an luibh 'S ó chailleas an riabhach 'na dhiaidh níl seasamh ionnam. Im sheasamh go dubhach fá smúit do chaithim gach lá Gan tapa gan lúth gan siubhal in easbhaidh na Seán; 'S an Mangaire Subhach go dlúith dothagadh 'nár ndáil Ag freagairt gach cúis 'san chúirt 's ag ceapadh na ndán. Dánta ceoil is spórt is iomad suaircis, Fíonta, feolta, seo an sórt do chleacht na sluaighte; Ba bhinn beo 'on tí gheobhadh 'nár measc an uair sin - An dlighe bhí romhainn dá chomhad i measc na n-uaisle. Dá dtagadh an cúigear úd go maiseach ar clár Ag canadh 's ag scrúd' na n-ughdar cheapadar dáimh, Do b'aite dar liúm a gclú, a n-ainm 's a gcáil 'Ná flaitheas na Mumhan, a bpúint 's a nglagaireacht smáil. Glagaireacht smáil mar chráin do chleachtaid na búir Nuair chasann ar thál 's na gártha ag bainbh 'na lúib, Ag gearradh na gcnámh 's ag áireamh maitheas na dtriúch, A leanbhaí 's a mná is a gcáirde uile bíonn subhach. <L 92> Subhach seascair dá dtagadh an cúigear rádhaim I gcúirt-ghairm i gceannas 'san dún san Sheáin, Cumha mo chapaill do scaipfeadh 's an phudhair seo im lár 'S do chongnadh Pheadair ní mhaithfinn dá fhiúbhas a cháil! SIN CRÉACHT-GHOIN TÁRLA. Sin créacht-ghoin tárla is dámhna cathuighthe cliar Ag tréad na Rátha fáth fá ndeara dham iacht Mar thraoch an bás fá lár i ngarbh-chuilt criadh - Scéal do chráidh me Seán Ó Ceallaigh gan rian. Ní haon chreach tárla it bhás dár bhfearaibh-ne, a thriath, Acht éag na dtáinte cáile chleachtais-se riamh - Féile is feárdhacht, ársacht eagna is ciall Mar aon le Seán is cás bheith taiscithe i gcriaidh. Fear glé gan ghnás ba ghrádhmhar greannamhar mian An féinneadh fálach fáilteach fearamhail fial, Déarcach dáilteach deárscnach, dalta le Dia, Nár aomh bheith tár 's nár ghráidh an cheacharthacht riamh. Is léan gach lá 's is lán-chreach leagaithe an liaigh Do shaor ó bhás na táinte d'anmnaibh riamh, Léigheann na ngrás mar ráidhtibh aingil ag tiacht 'Na bhéal gach tráth ba gnáith ag teagasc na gcliar. <L 93> Mo shaoth go bás níor chás dam aithint le cian Do ré gur ghearr, a Sheáin, 's gur ghairid duit triall, Ar mhéid do chrábhaidh, ar áilne thaitne do mhian Ar chléir ar dháimh ar bháird 's ar racaigh na rian. Is déarach dfhágais sráid na gceannuidhthe it dhiaidh 'S an méid de sháir-shliocht Ádhaimh do thaithigh an fial - Idir aosta is ársa is mná agus fearaibh gach rian d'aon-ghuth táid go cráidhte ag stathadh na gciabh. Ní héacht gan fáth is ní cás gan adhbhar an chiach Tug cléir is dáimh 'na dtáinte ag screadaigh it dhiaidh: Níor éarais gláimh, do lámh níor chrapais tar riaghail 'S ar léig Mac Mháire it dháil do scaipis le mian. An té ná dearna cás ná atuirse riamh Téigheadh don Ráth is tálfa a dhearca le mian Ag aoradh an bháis rug Seán Ó Ceallaigh go criaidh - Sin créacht-ghoin tárla is dámhna cathuighthe cliar. An feart-laoi: fát bhórd, a leac, taisc ar faon-luighe fann Sáir-leoghan gasta is greanta shaothruigheadh greann; Fáilteoir flaith is sagart séimhidhe seang - Seán Ó Ceallaigh, an gas nár aomh dlighe namhad. <L 94> TÁ SAOGHAD-GHALAR NIMHE DOM GHÉAR-GHOIN GO hUILE. Tá saoghad-ghalar nimhe dom ghéar-ghoin go huile, Is céasta mo thuras d'oidhche is de ló, 'S tréan tigid tuilte déara 'na sruithibh In éinfheacht óm ruisc ina linntibh go feóir Mar thréigis-se sinn-ne, a phéarla gan teimheal, Isé sin do chuir na mílte gan treóir; I gcéin tar na tuinnibh féachaidh mar imigh Réilteann is misneach shaoithibh an eóil. Do mhaothuigh mo ruisc-se, do thraochuigh mo chuisle - Ar dtréigean mo nirt níl brigh ar bith im ghlór; Mo ghéaga gan fuinneamh, d'éaluigh mo mhisneach - Is daol-dathach dubh mo ghnaoi agus mo shnódh; Is méala mo thuras im aonar gan duine Ag géar-ghol fá thuirse ag caoineadh mo leoghain A bhréithre gur bhinne 'ná éanlaith na coille 'S ná téada na cruite ag síor-sheinm cheóil. Tá spéirling is stoirm ghaothmhar ar uisce Ag réabadh is ag briseadh slím-chranna seóil, Is caor-thonna nimhe ag Tétis ar mire Ag scéithchain fá imeall tíre tar meodhan; Na stéid-eacha buile ag Phoebus ag rithe Gan géilleadh ná urraim díreach don chóir, Phlegon ar mire, Aethon gan fuinneamh, Eous go tuirseach fíor-lag ar neóin. <L 95> In éinfheacht le dula don laoch mear ar muire Tig saobh-chruth ar neithibh druim leis an gcóir, Ar réidhteach níl fothain, féar glas ná luibhe - Níl aon toradh anois ar choilltibh na gcnó; Níl gaorthadh ná cumar sléibhte gan tuitim Tréan-neartmhar-tuilte is díoghaltasach glór, 'Na dhéidh sin níl duine a scéalfadh 'na laoithibh Cé de sna righthibh is díleas don choróin. Réilteann is coinneal aerdha agus bile Éifeachtach oilte inntleachtach óg, Géag leabhair-dhuilleach chraobhach is file Faobharach fuinte is fíor-ghasta fós, Gach bhéarsa ina sruthaibh léigheanta le tuile De chaomh-fhocail shnoidhte is fír-bhinn ar seol, Claochladh agus cumasc caomhnas na nguithe I ngaol re gach litir sínte gan cheó. An Ceangal: Níl binneas i ndán, níl cáir ná cruit ar suaimhneas, Níl oideas le fagháil, tá an dáimh ghlic uile ar buaidhreamh, Cé tugadh ár n-ár bhí lá den chluiche ag suagaibh Gur imigh ár Seán† geal †Clárach cliste uainn-ne. <L 96> IS ATUIRSE CLÉIBH LIOM PRÉIMH-SHLIOCHT GHEAL-CHUINN. Is atuirse cléibh liom préimh-shliocht gheal-Chuinn Is Néill do cheartuigheadh námhaid, An ghasra ghlé do b'éascaidh i gcath-mhaidhm 'S nár bhaoth i ngleacaidheacht bheárnan, Bhíodh borb le tréan is séimh le lag-bhuidhin - Do réidheadh a n-easbhaidhe láithreach - Tachtaithe in éiclips, caoch ag smacht-dlighe Cléire Chailbhín chádaigh. Solus don ré ní léir mar chleachtaidhe Do réir mar bheartuighid fáidh ghlic, Tá teimheal ar ghréin le daorthaibh deataighe Is an saoghal dar linn d'átharruigh; Tá beanna-phuic traochta ar shléibhtibh gan bhrígh 'S na héin i gceasnaidhe chráidhte Le doilbheas déarach ag déanamh aithrighe - Is baoghal teacht laoi an bhrátha!" A chara mo chléibh do léigheas gach stair ghrinn 'Nar léir gach ealadha fháthach, Cá ngabhann an réx, cá ndéanann taithighe Céile ceart caoin Chláir Luirc? Ná a maireann de ghéagaibh Néill na bhfad-scríob Tug géilleadh ó annaoidhibh ársa Ná tagaid ag réabadh géibhinn gan scíth Chléire an Phaidrín Pháirtigh? <L 97> A URSA NACH TRÉITH AG RÉIDHTEACH GACH LAOI. A ursa nach tréith ag réidhteach gach laoi Éigsibh ealadha ársa, Scuir feasta dhet dhéaraibh daora is ceasnaidhe Cléibh, is gaibh meadhair-dhásacht; Sin chugat na tréin-truip bhéarfas cath-mhaidhm Ar chléire Chailbhín chnápaigh; Beidh deatach le daorthaibh éiclips gan scíth Chaochfas achtaíbh námhad. Is ullamh le caorthaibh préimh-shliocht gheal-Chuinn Is Néill do smachtuigheadh áraibh Tar tonnaibh 'na réim le dtraochfar creat-chlí Is plaoscaibh dailc-bhuidhe an cháise; Is solasmhar réidh 's is aerach crannghail 'Na ngéagaibh meas tríobh dfhásfaidh Le taitneamh don scéal do réir mar dhealbhuigheann Cléire eagnaidhe is fáidhe. Níl teimheal ar ghréin ná éin ag ceasnaighil. Is séismhar fead-bhinn bláthmhar I mbarra na ngéaga gcraobh-ghlas gach laoi In aon-ghuth cheart bíd fáilteach; Ar thaisteal don réx 'san réim seo gheal-Chuinn Le dtraochfar gasraí gáibhtheach, 'S a mbasailic aolmhar réabfaid gan scíth - I ndaor-bhroid beidh fí chána. <L 98> A chara na héigs 'nar léir an eagnaidheacht 'S do léigheas gach ealadha fháthach Sin agat mo scéal gan bhréig le tacaíbh Is déan go ceart guidhe Mháire; Tiocfaidh an t-aon dodhéanfas taithighe Ar chéile cheart chaoin Chláir Luirc, 'S do stollfas nó réabfas géibheann gan mhoill Chléire an Phaidrín Pháirtigh. IS TUIRSEACH FÁ DHAOR-SMACHT PÉINE. Is tuirseach fá dhaor-smacht péine i bhfad sínn Tréith ag neart nimhe námhad Gan urraim dár gcléir ná d'aon den deagh-chlainn Ghéill do reacht-dhlighe Pápa; Gan seinm na dtéad gan dréacht gan stair ghrinn, Léigheann ná ealadha ádhbhair, Gan tuigse gan chéill gan bhéas mar chleachtaidhe Ag Gaedhil na ndeagh-ghníomh ndáilteach. Tá Pilib is Séamus glé is a ngeal-bhuidhean Ag téacht le gasraí Spáinneach Go stoirmeach faobhrach fraochta fras-ghníomh, Mar aon le treabh Gaoidhal ársa; Brisfid is réabfaid, déanfaid bealaighe Is éirleach ar chlainn Shátain, 'S an mursaire bréan so taobh linn leagfaidhear Is plaosc a leath-chinn gearrfar! <L 99> Tiocfaidh lé chéile saor-shliocht gheal-Chuinn, Néill is Airt ghroidhe is Fháilbhe Mar churaidhe na Féinne déanfaid gleacaidheacht Thréan le scataíbh dána; A chumann ghil éirigh is gléas do mharcaidheacht, 'S léig 'na measc trí cheáfra, Go bhfeicir fuil chléibh gach sméirle leagfaidhear Ag téacht 'na caisí ar bánta. Scuiridh dbhur bpléidhe is dbhur ndéanamh ceasnaidhe A éigse gheal ghrinn ghrádhmhar, Sin chugaibh an réx de shaor-shliocht cheap Ghaoidhal I réimeas cheart chríoch Chláir Luirc; Den chuimreasc bhaoth so an Bhéarla bainfidhear Tré n-a n-aindlighe sásamh, Is ní cuma leo cé aca is éascaidh ghlacfaidhear Le cléir an Phaidrín Pháirtigh. <L 100> SEASCAD SPÉIR-BHAN BHÉASACH UAIM. Seascad spéir-bhan bhéasach uaim Go cneas-gheal caomh gan aon bhrat suain Ag taisteal tréan le saor-tholl suairc Ag amharc cuain na cléire: Mo shagart súgach séanmhar, Searcach suagach séadach, Fear gan ghruaim, Gan cheas gan chruadhas Mo bheannacht uaim dot chaomhnadh. Beannacht aonda d'éis ar luadhas Dot phearsain féin seoch aon den tsluagh, Gas gheal ghlé gan claon gan chluain An tAthair uasal Éamonn Is snasta suagach léigheanta 'S is fada a thuairim céille Is gasta suairc A dhreach gan ghuais 'S is blasta buadhach a bhréithre. <L 101> Ó scaras féin le tréad na suadh 'S gur thaisteal mé i gcéin chois cuain Tig srathaibh tréana déar lem ghruadh 'Na sreabhaibh uaim go féar glas; Is feas gur truagh me ag géar-ghol Tar lear im uadh 's im aonar Gan canadh duain Mar chleachtainn tuas I measc na suairc-fhear saordha. Trés gur mhéaduigh sé mo ghuais 'S gur adhbhar éachta léin is truagha Treabha Ghaedhil Ghlais faon monuar - Seo an bheart do bhuaidhir 's do chéas me, Ler scaradh uaibh i gcéin me I bhfad ó shuairceas éigse, Is d'eascair sluagh Na n-athach-tuath Fé rachmas suas lem thaobh-sa. Stadfad féin dem dhéanamh uabhair Is gabhaim Aonmhac Dé mar chuan Mar cheap mar réim mar réiltean chnuais, Is aitchim uaidh-sean faesiomh; Glacfaidh truagh dom ghéar-ghol, Is caithfidh scuaine an Bhéarla Le racht is ruathar Reatha is ruaige Amach tar cuantaibh Éireann! <L 102> AN CEANGAL: Uaim-se gabhaidh, a shagairt, le géar-shearc rúin, Buadh agus beannacht le tabhairt do Shéamus Bliúit - Fear suairc gan mhairg nár dhearmaid féile is clú, Uaisle is eagna i dtaitneamh na cléire is úird. TAISTIL, A CHAOIN-SCRÍBHINN. Taistil, a chaoin-scríbhinn, it rás tar lear, Ná claisim do mhoill choidhche in árd ná i lag, Mo bheannacht le fír-dhíoghrais go bhfágair theas Ag an sagart gheal ghrinn ghaoiseach mo ghrádh is mo shearc. Aithris don bhuidhin dílis mar táim le seal Ag seasamh le droing daoirse mar námhaid ar nasc, Gur lagadh mo chroidhe is m'inntleacht go dtárla ar meath Gan chabhair ná scíth saoirse go trácht tar n-ais. Is measa 'ná a ríomhaim díbh-se mar tá mo cheas Ag machtnamh slighe an rí-mhic ar fán tar lear, 'S ná faicim cloidheamh díoghaltais na Spáinne ag teacht, Ná fearachain ghroidhe Laoisigh le bhfághainn-se fasc. Gabhaidh go fír-íseal lem cháirde cead Is maithfid ó chroidhe maoile mo dháin gan dath An tan bhraithfid an scím draoidheachta fá a dtárla i gceas 'S gur glafairneach ghaill-bhuidhne do bháidh mo bhlas. <L 103> Tabhair arís sceimhle it rás tar n-ais Go ceannasach cruinn coimseach gan fagháil ar stad Mar gharbh-ghal sidhe gaoithe tar barr na dtreabh Go reacair linn suim slighe-chirt a sláinte ar fad. AN CEANGAL: A bhile gan mheang de sheann-tsliocht Airt is Éibhir, Do scuireas den ghreann gan bheann ar reacht na héigse; Le gliogarnach gall táim dall, is chailleas m'éisteacht, 'S do milleadh mo cheann le glam an ghalla-bhéarla. Thugas mo chall mo ghreann 's mo shearc do Shéamus, Gan laige gan leamhas an plannda 'e cheap Chinnéide, Is Muiris do mheabhruigh oghaim is acht na Gaedhilge - Muna dtigid in am dom chabhair gur gar dam cré-chuilt. SLÁN IS FICHE LÉIGIM-SE. Slán is fiche léigim-se caogad is míle Le géar-shearc mo chroidhe-se is le díograis don dáimh, Slán don fhuirinn aerdha de shaor-chlanna Mílidh Ba féile is ba fíre fá ríoghacht neimhe dfhás; Slán dá saoithibh suaga, Slán dá ndaoinibh uaisle, Ba ghnáith lem thaoibh go suaimhneach Gan buaidhreamh 'na ndáil, <L 104> Ag rádh is ag sníomh na nduanta Go gáireach grinn gan uamhan, Is trácht na dighe gan fuaradh Le suairceas ar clár. Ba gnáthach cruite téid-bhinne ag éigse is ag draoithibh Le saor-chantain síordha go hintinneach árd, Is gach ársa dfhuirinn Ghaedhil Ghlais ag léigheamh staire a sinsear Ar réimheas na ríoghra mar shíolruigh ó Ádhamh; Ól is imirt choidhche Ceól dá chur i nglinntibh Cóir gach cluiche coimseach Ag saoithe le fagháil; Fóirne fuinte fír-ghlic Go heolach oilte gaoiseach, Spórt is sult is aoibhneas Ó oidhche go lá. Ó thárla anois i gcéin me gan éinne den bhuidhin sin Im ghaobhar le n-a scaoilinn-se daoirse mo cháis, Gan dán gan binneas éigse, gan séimh-fhriotal saoithe, Gan caomh-ranna Gaoidhilge dá shníomh mar ba ghnáith; Féach anois, a rúin ghil, An méala libh mo chúrsa Ag déanadh cumhadh is lionn duibh I gcumangrach gach lá, Gan cléireach cirt dom chumhdach, Ná aon den fhuirinn dúthchais, Ná Gaedhal do ghoilfeadh liúm-sa 'S me i bponnc ag an mbás? <L 105> Dom cháirdibh uile d'aon-ghuth le séimh-ghean mo chroidhe istigh Léirigh-se, a scríbhinn, is innsidh mo chás - Tláith go bhfuilim faon-lag go tréith tur cois taoide, Gan chléirigh ná taoisigh acht daoirsigh an smáil; Níl spórt ná spreagadh im intinn, Níl treoir ná tapa 'om choimhdeacht, Is feoidhte glas mo ghnaoi anois Ó scaoileadh me ar fán; Beidh an brón ar fad dom chlaoidhe-se Go deo go rachad taoibh libh Ag ól 's ag caitheamh aoibhnis Arís i gCois Mháighe! A RÁIB GHIL MHILIS MHAORDHA. A ráib ghil mhilis mhaordha Na ráidhte snoidhte séimhe Is áilne cliste léigheanta I dtréithe agus i gcáil, Dfhágais sinn-ne faon-bhocht, Go tráighte tuirseach tréith-lag, Gach tráth in iomad géibheann I ngéar-ghoin 's i ngádh; Gáir na cruite téadaighe Go cráidhte cunnail céasta Go tláith gan siolla séismhar Acht géar-ghol gach lá, <L 106> Na táinte file is éigse De ghnáith ag sileadh déara It dheáidh-se, a chumainn chaomh-chirt Mo shaoth sin go bás! Tháinig teimheal tréan dubh Go hárd ar mhisneach éigse Dfhág a gcroidhthe traochta Gan téarnamh go bráth; Na dáimhe oilte béasach Ba gnáith bheith cliste taobh leat Go sásta soithimh séimh-cheart, Is éachtach a gcás; Níl fáidh ná file it dhéidh-se Le spás ná broinneal mhaordha 'San áit n-a dtugais féin seal Ag déanamh gach pláis; Nach cráidhte rithid déara Gach lá 'na dtuilte tréana Ó bharr a ruisc go féar glas Mar thréigis a bpáirt. Tá ádhbhar uile éachtach Ag dámhaibh oilte caomha Do bháthaidh a ndreach 's a ngnéithe Fá néallta de ghnáith - Im dháil gur chuiris dréachta Ód láimh d'innis do scéalta Go cráidhte tug na céadta Gan séimh-fhriotal sámh, Ar fán go bhfuil do thréithe 'S do cháirdibh uile it éaghmuis 'S do chlár gan fuirinn Ghaedhlaibh Do réidhfeadh do chás: <L 107> Is t'árus tirim taosctha Go cráidhte anois, mo mhéala, Gan dán ná snoidhteacht bhéarsa Dá dhéanamh go cáidh. Is cásmhar cunnail créimeach, Támhach tuirseach gné-ghlas Atáim le hiomad laethibh In éagcruth 's i gcneadha; Mo lámh gan foirm cléarchais I ndán ná i siolla Gaedhilge Chun trácht i bhfuinneamh éifeacht Ar shéimh-ghean mo láir - Bláth agus sult na héigse, Grádh agus cumann cléire - Seán mo churadh saor-gheal Is aon-chiste ag dáimh, Ar fán anois, mo ghéar-ghoin, In áit ná fuil 'na ghaobhar san Áireamh chlainne Ghaedhil Ghlais Acht sméirligh an áir. An Ceangal: Is dubhach atuirseach do chantar linn go faon gach duain Bheir cúis chathuighthe dom shamhail-se is do chléir na suag - An stiúir bhlasta mhil do chleachtamair i réidhteach nuadh An fonn fanamhain do fearadh leis i gcéin ar cuaird. A chnú chailce ghil do shearcas-sa tar aon den tsluagh Mar chúl bagartha i rannaibh glic 's i gcéim dá chruadhas; Is pudhair sheasamhach ná scarfaidh liom go dtéighead don uaigh Do ghnúis ghreannamhar im easbhaidh-sa i gcéin, monuar! <L 108> NÍOR THAGAIR LIOM NEACH Bean na Cleithe Caoile. Níor thagair liom neach acht beart gach breith ar aoirde Leabhar na gCeacht is ranna dheilbh-dhíreach 'S níor caitheadh me ar fad go teacht im sheirbhíseach 'S im reachtaire cearc ag Bean na Cleithe Caoile! Do chaitheas-sa seal fá rath ar leirg laoithe I gcaidreamh fear is flatha ar chreideamh Íosa, Airgead geal im ghlaic gan deireannaighe ar bith Cé dealbh mo mheas ag Bean na Cleithe Caoile! Isé laguigh mo dhreach, do mheath 's do mheirbh m'intinn Ná mairid na flatha lean den chreideamh dhíreach, Do charad na ranna a scanadh ar threibh a sinsear 'S a bhainfeadh an fhail de Bhean na Cleithe Caoile! Is feasach nár chleachtas teacht i ndeire coimheascair Ceasacht ná casmairt cailleach ceisnimh cinnte Ná achrann amh i bhfad ó bhreith an fhír-chirt Go ndeacha fá smacht ag Bean na Cleithe Caoile! Gidh fada me ag taisteal treabha is teighthe taoiseach 'S go bhfeaca gach eacht is reacht i rith na ríoghachta Níor bhfeasach me ar chleasa frasa feille-ghníomha Gonuig breabaire an ghaid is Bean na Cleithe Caoile! <L 109> Aitchim an Mac do cheap na cheithre soillse Flaitheas is fearann, fearta, is deilbh dhaoinna, Go ngabhaidh m'anam feasta i seilbh dhíleas Is me scartha fá bhlas le Bean na Cleithe Caoile! MO MHÍLE TRUAGH, MO BHUAIDHIRT, MO BHRÓN. Mo mhíle truagh, mo bhuaidhirt, mo bhrón An sceimhle ruaig ár n-uaisle ar feódhadh Gan slighe gan suadh gan suairceas sóghach Gan laoi gan duain gan chnuas gan cheól. Isé do léig me 'om milleadh i gceas, Isé do thraoch mo chuisle ar fad Uaisle Gaedhal Fá chruadh-smacht ghéar Ag cuaine an Bhéarla dhuibh i nglas. 'Bé chífeadh uaidh gach ruathair bróin, Gach daoirse chruaidh gach cruadhtan fós, Gach sceimhle fuair ár n-uaisle romhainn, Ba líonta a ghruadh le duartan deór. Mar a mbíodh na sluaighte 'e mhuar-shliocht Eoghain Dar chuibhe is dar dhual an uaisle ar dtóis, Ba bhuidheanmhar buannach buacach beó, Soillseach suagach snuadh-ghlan sóghach. <L 110> Mar a mbíodh Mac Cumhaill na bhfionn-tslat óir 'S an bhuidhean nár dhiúltuigh cúinse i ngleó Caoilte lúthmhar lúinneach leódhach Mac Dhuibhne is Dúnlaing thúrnadh treóin. An gorthach Goll ghníodh foghail ar tóir Is Oscar oll do lann-bhris slógh, Conall cabharthach ionchaibh óg - Níor chlos dam gall ba dheallrach leó. Mar a mbíodh sliocht Ír is Éibhir mhóir Ba líonmhar daoinmhar craobhach cóir Is saoir-threibh aoibhinn Éireamhóin - An rí fár shíolruigh tréine treóin. Mar a mbíodh Néill na ndaor-bhrat sróill San ríoghacht fuair géilleadh tréimhse i gcoróin, Fir Chraoibhe thraochadh tréith gan treóir Le cloidheamh gach aon fhear céad den tóir. An caithbhile Brian den Fhiann-fhuil mhóir Ba dathamhail diadha a mhian 's a chló, Le fearta ó Dhia tug riaghla is nós Chuir danair fá chiach a hiathaibh Eoghain. Isé do líon mo chroidhe le brón Gur aontuigh Críost a dtigheacht i gcoróin - Na béir chuir Bíobla Chríost as cóir 'S nár ghéill do naoimh do dhlighe ná d'Órd. <L 111> AN CEANGAL: Cantar i mbliadhna mian is aiteas daoibh-se 'S dá maireann de thriatha d'iarmhar chlanna Mílidh An araic tug Dia ar chiar-spruit Chailbhin choimhthigh 'S ní dainid liom iad fá phian dá ghreadadh i dteintibh. Teinte nuadha, buan-lasair, traochadh is tóir, Sceimhle is ruadh-ruathar gan réim gan treóir 'S gach daoirse is duadh-duartan dá léir-scrios beó Ar an mbuidhin le huabhar bhuaidhreas Rí Féinne an cheóil. A RÍOGHAN UASAL SHUAIRC 'S A STÓR. A ríoghan uasal shuairc 's a stór Do chaoidh is do bhuaidhirt is truagh 's is brón, Guidhim go cruaidh ar Uan na gcómhacht Fá thigheacht ar cuaird dod bhuachaill beó. De dheóin an Aenmhic tiocfa ar ais Go treórach tréanmhar tuilte 'e neart Go sluagach séanmhar, Fuadrach faobhrach, I gcuantaibh Éilge is Inis Airt. <L 112> Le suidheamh na suag, uch, gluaisfe an leóghan - Sa tríomhadh huair 'seadh bhuaidhfe an gleo; Beidh scaoile is ruagairt uainn go deo Ar bhuidhin an uabhair as Tuath Luirc fós. Níl óigfhear séimh den fhuirinn cheart Dfhuil Eoghain is Éibhir oilte is Airt Ná gluaisfeadh féin Gan fuaradh i gcéin Fá thuairim é do chur i gceart. Beidh an saogal suaimhneach, síoch go sóghach Gan phléidh gan bhuairt, gan bruighean gan brón; Beidh an spéir gan duartan suim iar nóin, Gan fraoch gan fuacht, gan teimheal, gan cheó. Coróin na réx, uch, dlighte i gceart Go deó do Shéarlas, linn is dleacht; Dar Duach! gan bhréig Ní truagh liom féin Gach tuathal tréan dá chur i sac. Beidh dlighe na Rómha i ngnás go mór, Beidh díodhacht is óird go bráth gan smól; Is mín bheidh Seóirse tláth ar ród Gan fíon gan feoil gan snáithe bróg! Beidh scóip ag cléir na cruinne, is reacht 'S ní leómhfaid aon 'na gcoinne teacht; Beidh duais gach lae Dá luadh don éigs' Acht duanta is dréachta sheinm seal. <L 113> An Ceangal: Aitchim ar Dhia, iarraim is guidhim go buan Na sabha do phian fial-treabh na nGaoidhal i nguais Do chaitheamh as iath-iarthar fá dhaoirse chruaidh Is aicme na ndiabhal n-iasachta a dhíbirt uainn! SIN AGAIBH AN FRANNCACH STOLLTA. Sin agaibh an Franncach stollta - an aindeis choidhche air! Sin Carolus toghartha i dteannta bhean an Ímpire! Sin galla dar leam ar ball i bhfearann Laoisigh Ó ghlacais-se lann go teann it ghlaic, a Phíotair! Sin cealla na seann gan ceann ar feadh na ríoghachta - Gan aifreann Domhnaigh ann acht galla-Bhíobla! Sin Cailbhin 's a chlann i ngreann 's i ngradam aoibhinn Ó ghlacais-se lann go teann it ghlaic, a Phíotair! A ghalla, seo dream dbhur gcabhair, is maithim díbh sin! - An leanbh ba cheannsa ionnraic, mac an tSíthigh, Massy ceann gabhair 'na dheabhaidh sin - scrata an chíste - Seachnasa steall is Dowdall brealla Phíotair! <L 114> A CHARAID, A THOGHA, IS MO ROGHA-SA. A charaid, a thogha, is mo rogha-sa d'fhearaibh díograis Ná gabhsa go trom an fobha so ar scairt do chroidhe-se; Beidh stracadh le scrabhadh, beidh scannradh is scaipeadh is scaoileadh Ar an aicme mar chabhair 'na dteannta tharraing Píotar! Is dearbh gur fanntais, foghail is easbhaidh buidhne, Greadadh agus an-neart namhad do bhain don druing sin, Le measann gur cabhair in am na dtreas 's i gcoimheascar An ceathrar dall 's an manga meathta Píotar! Is aimideach amplach amhsach amus-íoghmhar Maslathach mealltach meabhlach meangach millteach Casmairteach cam le ceann gach cealg-ghníomha Dealbh an dream 'na dteannta tharraing Píotar! Is feasach gur foghlach fallsa fealla-smaointeach Gaigeamhail glonnmhar granncach garg gríobhdha An ceathrar amhus tá ag damhas don charcair íochtair 'S gach leathartach lobhair 'na lom-rith leanas Píotar! Is maise don cheanntar gach breallsach bracach díobh-san Do chartadh thar abhainn 's anall nár chasaid choidhche - Na meathtaigh do mheabhruigh meabhal do mhacaibh Mílidh Do thrascairt in am 's an ceann go gcaillidh Píotar! <L 115> A SHAOITHIBH ÉIREANN CRÉAD AN TUIRSE. A shaoithibh Éireann créad an tuirse D'éirigh anois don dáimh ghlic, Is roimhe seo féin gur shaothrach sibh Go léir ag seinm dánta? Féach cobhair Dé i bhfogus saoghail sochair sásta Ár dtaoiseach féine ag téacht 's a thruip Go tréan le hiomad áthais. Ní smaointe saobha i gcéill ar bith Ní téarnamh tuisleach társna 'S ní laoithe bréige an méid seo anois Acht scéal do ghoin ár námhaid; Géag ghorthach craobh chosnamh laoch lonnach láidir Chuir Laoiseach féin le faobhar d'bhur bhfios Ag léir-scrios chine Shátain. A Rí na naomh ler saoradh sinn-ne, Cé ná cuirfead fáilte I nglinntibh aeir na spéire fuide d'aon-ghuth dil le gárdas Don té chuirfidh caor-chogadh tré chorpaibh námhad Is tug linnte tréana shéidfeadh muilte Faon le fuil ar bhánta? <L 116> A phrímh-shliocht Ghaedhil is Éibhir oinigh Taoscaidh uile sláintí An rí-ghais ghléigil ghlé seo anois Ag téacht go hInis Fáilbhe; Léig osna daor doiligh, scéal docht don táin sin Chuir buidhean an Bhéarla i mbaoghal 's i mbroid Go faon fá chiorrbhadh an bhráca. Ní díth liom féin an taom so thuit Ar bhéaraibh uilc le ráithe 'Na bpoimp 'na gcraos 'na réabadh dlighthe Is daor dothugaid sásamh; Bréan-chorpaibh claon-ghonta fé chosaibh ársa Go fíor-lag traochta Wade is Byng Gan raon gan rith gur fágadh. A bhuidhe le hAonmhac Dé na cruinne An t-éirghe rinn ár n-árd-fhlaith Go croidhmhar craobhach d'éis ar chuir An daorscar d'uilc 'na dháil sin; Céim dhoiligh é chrochadh fé chosa an Phápa An gníomh san saor ní léigfear libh 'S is aerach linn-ne an lá san. An Ceangal: Aitchim ar Dhia, iarraim is guidhim go buan Na fleascaigh do phian fial-treabh na nGaoidhal i nguais A chaitheamh as iaith iarthair fá dhaoirse chruaidh Is aicme na ndiabhal n-iasachta a dhíbirt uainn. <L 117> A CHUISLE NA hÉIGSE ÉIRIGH SUAS. A chuisle na héigse éirigh suas, Is tuirseach in éagcruth mé gan suan, Gan duine 'san tsaoghal Ag innisint scéil Ar thuras an té atá i gcéin ar cuaird 'S a Éire mo chroidhe tá m'intinn ort. Do b'aite liom súd óm úr-ghas óg Ag gearradh is ag brughadh na mbúr go feór Is fada me ag súil Go bhfaicinn a ghnúis - An faraire fiúntach fionn i gcoróin. Cuiridh go léir in éifeacht duain Is seinnidh-se dréacht do réir na suag, Sin chugaibh an t-aon Le nuimhir den Fhéinn Is stoirmeach tréan dodhéanfas buaidhirt. Tá Pilib is Séamus glé is a sluagh Is na righthe le chéile ag téacht le buadh; Tiocfaid go léir I bhfuinneamh 's i bhfaobhar Is in Inis† ghil †Éilge réidhfid cuan. <L 118> Brisfid is réabfaid, déanfaid ruaig Ar bhruithinisc bhaoth an Bhéarla uainn, Cuirfid na Gaedhil 'Na n-ionadaibh féin - Sin mise lem ré is an éigse suas! A Mhuire na naomh nach aerach suairc An briseadh seo ag téacht ar bhéaraibh uabhair, Fuireann na cléire Ag seinm na dtéad 'S gach bile den éigse ag déanamh duan? Ba bhinne liom súd, a rúin 's a stóir - An gloine go húr dá dhiúgadh ar bórd, Cuideachta shúgach Mhuirneach mhúinte Is go mbristear an cúl ná conganfad leó! IM AONAR SEAL AG RÓDAIDHEACHT. Im aonar seal ag ródaidheacht Cia sheolfaidhe im choinne lá Acht an spéir-bhean mhaiseach mhodhmhail mhín 'Sí Móirín Ní Chuileannáin; Ba réidh ba rathmhar ró-ghroidhe, Ba chóir cíortha cliste cáir A craobh-fholt cas mar ór síos 'Na thóirsí go troighthe ag fás. <L 119> Ba glé ba geal ba gleóite í, Do b'óg í is do b'oilte árd, Ba séimh ba slachtmhar seolta í, Ba snód-bhinn ba snoidhte sámh; Ba béasach blasta beódha í, Ba beol-bhinn dar linn-ne an bháb, Ba maordha maiseach mórdha í Ba modhmhail míonla miochair mnámhail. Ag téacht lem ais don óigh mhín Anois móidighim gur bhinne an bháb 'Ná éanlaith ag cantain nótaí Ar mhór-choill cois imill trágha; 'S ná an té do spreagadh ceól sidhe Chuir ceó draoidheachta ar Uisnigh lá, 'S is péarla ó Neamh an tseoid ghrinn Do sheól Críost im choinne an tsráid. Do shléachtas seal don óg-mhnaoi 'S ba dhóigh linn nár mhisde a thrácht d'fhéachaint cad do sheól í Gan mór-bhuidhean dá coimirc slán; An aon tar sleasaibh bóchna í Do bhreóidh sinn le hiomad grádha, Nó créad an treabh 'na gcómhnuigheadh I mór-chríochaibh Inis Fáil? "Is mé do shearc i gcómhnaidhe Cé hóll-bhaois anois a thrácht, Óm thaobh 's ó lacht mo nódh-chíoch Tigh Eóghan groidhe is gach cine is fearr; <L 120> Sliocht Néill is Airt is mhór-Chuinn Is pór Mhílidh uile d'fhás, 'S le héad do marbhadh beó sinn - Ag stróiridheacht ar mire atáim. "An t-aon ler ceart le cóir sinn Ar deóraidheacht amuigh atá, Is mé dom stracadh ag stróinsíbh Do león sinn go huile an cás; An Phoenix, flaith do phór Gaoidhil, Ní mór díbh a chur ar fagháil Le faobhar-neart frasa fóirní, Is le fórsaí go dtige im dháil. "Tá céadta ag teacht dom thóraidheacht Ó chóstaíbh na cruinne lán, Is le haon tar lear ní gheobhaimíd - Ní leomhthaidhe a chur im páirt; An féinneadh is fearra cló is gnaoi Dar tóismhigheadh ar fhuirinn Ádhaimh Réidhfidh ar trí choróiní Le Móirín Ní Chuileannáin." CUIRFEAM PLAID IS CLÓICÍN. Cuirfeam plaid is clóicín Ar mo dhreóilín go seascair sámh, Ó tháinig chugham fá róbaí Is dóigh linn gur geal an lá; <L 121> Is deas an aiste thóg sí Ón leomhan groidhe de scath na ndámh, Ba bhínn ba bheacht ba bheól-shnoidheach Gach ceól caoin ag teacht ó Sheán. Bíodh soillse ar lasadh i seómraíbh, Ól fíona is punch ar clár, Rinnce fada ar móintíbh, Sóirsí agus scuibs dá lámhach Le greann ag teacht don dreóilín 'Na nódh-thigheas go hInis Fáil, 'S go roinnfinn féin lem dheoraidhe Mo lóistín is leath m'estáit. Beidh fear is céad ag tóraidheacht Mo dhreóilín ag teacht don tsráid - Southwell, Crócar, Cóiplí, Seón Creed is Smith ón Ráith; Shíleadar gur feósaidhe Nó fóisidhe é a rith ón Spáinn Go bhfeacadar go fóirlíonta A choróin ríoghdha ag teacht um Cháisc. chífead-sa mo dhreóilín Le tóir-bhuidhin ag teacht ón Spáinn, Nó ag tarraingt ar na cóstaíbh, 'S is dóigh linn gur geal an lá; Réidhfidh sin an brón dínn 'S an mór-chíos so ag lucht an stáit, 'S ní bheidh Éire bhocht go deó arís 'Na lóipín ag spreas mar tá! <L 122> AON IS DÓ FÁ DHÓ, SRL. 1 Aon is dó fá dhó im chrann-sa d'oir 'S go tréan 'na ndeóidh ar seól dá sceinneadh mus Mo léan ná foghnann cródhacht saoithe Luirc Don réx i ndóigh go scólaidís na tuirc! 2 Dhá aon dhá dhó go glórach gaoismhar glic 'S 'na réim-rith leó 'san seoladh scaoilfead mus Dá mbéadh i gcoróin le fóirneart cloidheamh againn Nó aon dá phór 'sé dfhóirfeadh Gaoidhil go briosc! 3 Aon ar aon is aon 'na gceann san cuir, Aon aon dá n-éis is féach 'na dteannta mus; Aon 'na aonar, cé gur gann an chuid, Is é sin réx lé tréan-chur gall tar muir! 4 A dó roimh aon is aon beag greidhnach glic, Is seolfad aon 'na ndéidh fá mheadhair ag rith, Fós tig aon 'na béal mar ghreim ag mus Sin Seóirse daor an réx má théigheann tar muir! IS BRÓN LINN NA SEÓRTHAÍ SEO. Is brón linn na seórthaí seo chluinim gach lá Mar shórt grinn ag lóisti an tan ibhid a sáith - Ár ndreóilín mar spóirtín in ionad an dáimh Le glór nimhe is le spreótaidheacht ag briseadh na gcárt. <L 123> Ó sheól Críost san bhfód fír-sliocht oilte na ndámh Is gach eólaidhe glan cóir gaoiseach cliste ar gach cás 'Sé an sórt scaoileadh óllbhaois is gliogar gan áird Ag pór íochtair Mhór Bhuidhe is mac Liobair an smáil. Níorbh'eól díbh an ceol caoin dá sheinm ag dáimh Ar mhór-ghníomhartha phóir Ghaoidhil ba shine is do b'fhearr, Ná an ródaidheacht sa treóir aoibhinn ghoireas don Spáinn Ní spórt linn bhur nglórthaí le gliogar 'na n-áit. Níorbh'eól díbh fir Mhór-Chraoibhe chuireadh an t-ár Ná an treón groidhe le fórsaí dothigeadh 'na ndáil Ná an óigh mhín ler leonuigheadh Mac Uisnigh, an mál, Ná an mór-bhuidhean bhí ar thóraidheacht Chon Chulainn 'san Áth. An Ceangal: Ní hiongnadh leam seann-tsliocht na gcliar ar meath Is iomarca ag amhuis d'fheall-scrios le cian is chreach Le laige is lom-amhgar ár dtriatha i gceas Ó leigeadh an dream deamhnach ag riar 'nár measc. A Dhonnchadh, an plannda d'oll-stoc dearbh éigse Ler fromhadh an greann 's do mheabhruigh reacht na mbéithe, Tomuigh let chabhair in am le beart an éigin Nó is follus go mbodharfa an dream so fearaibh Éireann. <L 124> TÁ AN ÉIGSE DO SHAOTHRUIGH AN CEÓL Tá an éigse do shaothruigh an ceol Mar aon le lucht eolais an ghrinn Is gach bhéarsa go caomh-shnoidhte cóir Dá dhéanamh le seóladh ceart pinn; Tá béithe na gcraobh-fholt dtais n-óir Go haerach dá ró-chur i suim Gur théarnuigh ár saor-bhile sóghach Ó dhaor-ghalar thóirseach an fhill. Tá caomh-chruit ag saor-chantain ceóil Le géar-shearc dom leogan mear ghroidhe, Is na héin bheaga ar ghéagaibh um neóin Go haerach go ceolmhar 's go binn; Tá scéimh-dhreach ar shléibhtibh an cheoidh Is Phoebus gan smól air ná teimheal Tré éirghe gan bhaogal gan bhrón 'On chaomh-ghas dfhuil mhórdha na ríogh. Naomh-leanbh tréitheach mo stór, Mo chaomh-dhalta thógas mo chroidhe, Do shaothruigh na béasa go hóg Le héifeacht cheart eolach i ngaois; 'San réim sin ní déara níos mó - A mhéinn mhaith ní heól dam a mhaoidheamh - Tá an daonnacht go saor ina chló An fhéile is an mhórdhacht gan phoimp. <L 125> A Dhé dhil 'nois éist-se lem ghlór - Mar aon leis an leogan so scaoil Phoenix fionn aerach an spóirt I réimeas go cródha sa ríoghacht; An té sin dar chaomh-cheart an choróin I saor-bhrollach Fódla 'na shuidhe, Mo léan is breagh thaoscfainn-se an bheóir In éinfheacht le mór-chuid den fhíon. AN CEANGAL: Is fionn-dlaoitheach fearamhail fairsing gan cháim san tsaoghal Na planndaí calma ór eascair de Thál-fhuil laoch, Na lonnraí lasmhara it leacain is áilne scéimh Ag Hanraoi Hartstonge an barra san fág let ré. A RÁIB DHIL MHAISIGH, A CHARA IS A ROGHA. A ráib dhil mhaisigh, a chara is a rogha is a stiúir, Is cásmhar cathuightheach dealbh do chlann 's is dubhach; Dá dtráchtadh aingeal ó fhlaitheas it dheabhaidh-se chughainn Do scáil-se it sheasamh dobfhearra 'ná a thabhartas súd. Ní cás gan adhbhar do chreathnuigh an dream so i gcumha I ndeáidh a sagairt suilt seasamhach seang geal subhach, Don táin ba taca is ba tearmon teann gan tnúth, It shláinte abhaile go dtagair in am dot dhún! <L 126> Níl sáir-fhear seasaimh dá fheabhas a cheann 's a chlú Ná stáid-bhean mhaiseach, an leanbh, an fann 's an trú Gan gártha salm ag agall do thabhartha chughainn 'S na táinte beannacht ón bhfaithche sin Chromaidh chughat. Ná fág sinn feastain in anacra scannradh is cumha, Árduigh meanma is tabhair-se fobha chun siubhail Tar barr na gcathrach 's na ngarbh-chnoc reamhra dubha 'S fá bhrághaid ár n-anam gur b'aiteas don cheanntar súd. FÁILTE AGUS CÉAD DUIT. Fáilte agus céad duit, a mháistir na naoi dtreabh, A fhir ghrádhmhair dhil aeraigh gan mórtas, Is fáilteach an éigse 's is fáilteach an chléir cheart It shláinte do théarnamh ót bhreoidhteacht; Dfháiltigh an spéir ghlan is dfháiltigh na héanlaith Ar bharr bhog na ngéag nglas go ceolmhar; Fáilte dá n-éis súd ó lán-scairt mo chléibh duit Le háthas seoch éinne sa chóige. Ba támh-lag me céasta an fhaid dfhágais me i ndaor-bhroid Fá ghnáth-aithis daor ag mo chomhursain An tráth mheas gach n-aon díobh mo rábaire traochta Gan fagháil cheart ar théarnamh go deó aige; Is gearr glan 'na dhéidh sin ar mo láimh dheis gur éirigheas Gur thárrthuigh Mac Dé dhil mo leógan - Seo an cás dorinn saor me gan spleádhchas le héinne, 'S mo shlán-sa fá'n saoghal ina dheóidh sin! <L 127> Ní fáidh me atá déanta in árd-mheas na héigse Ná i lán-chumas léighinn chirt na mór-fhlaith, Is láidir mo mhéinn-se le grádh dhuit tar éinne - Sin sásamh do réidhfidh le heólaigh; Do chaile-se léighfead 's ní cás liom a dhéanamh Mar fhásais ó phréimh-shliocht do chomhgais Den lán-treibh sin Ghaedhil Ghlais is d'árd-fhuil na gCravens Dobfhearr a bhí in Éirinn gan teóra. Ar chlár cheart an aonaigh ní nár liom mo laoch mear Ar bhreághthacht a scéimhe tar treónaibh; Fear ádhmhar, ceart, déanta, fear árd-leabhair aerach, Fear gnáth-chumainn daonnach den phór ghlan; Fear láidir, fear laochda, fear lán-chumais léimneach Ná stánfadh ó éinne i gcomhlann, Ar ghrása Mhic Dé anois go bráth dam go gcaomhna A shláinte is a shaogal do Chóiplí. Fear rábach mo laoch mear rinn dhá leath dhen tsaoghal, Gan tábhacht ann ná spéis acht an mhórdhacht, Do chárnas na tréin-fhir le lán-neart a ghéaga - Bíonn tláith le gach daor-bhocht dá bhfóirthin; Gnáth-bhinneas Bhéarla do sháruigh na céadta Le sámh-shlacht ag scéidh as a bheól-san, 'S is fearrde don taobh so go bráth le n-a réime It shláinte do théacht ina chomhgar. <L 128> IS DUINE ME DHÍOLAS LEANN LÁ. Is duine me dhíolas leann, lá, Is chuireas mo bhuidhean chun rangcáis, Muna mbeidh duine ar mo chuideachta dhíolfas Mise bheas thíos leis in antráth. Taoscaidh bhur ndóthain den bhranndán, Bhur n-éadaighe ná tómhaisídh le bannlámh, Tá agam-sa scilling le leigean 'san bhfíon ghlan 'S is fearra 'ná an bhuidhean bhíos ag dranntán. Do b'ait liom-sa ceólta na dteampán, Do b'ait liom-sa spórt agus amhrán, Do b'ait liom-sa an gloine ag Muirinn dá líonadh, Is cuideachta saoithe gan meabhrán. Ag aithris eolais na sean-dámh, Carrbhus, ól agus branndán, Fuireann an ghliocais ag seinm na laoithe - Siúd mar do-ghním-se gach antlás. IS DUINE THU DHÍOLAS STEANNCÁN. Is duine thu dhíolas steanncán, Buisinn gan bhrígh agus branndán, Is chuireas do chuideachta ar uireasbhaidh cuimhne 'S a n-inchinn líonta dhe mheabhrán. <L 129> Is deimhin arís go meallfá Go minic do bhuidhean le sleamhnán, 'S go gcuirir gach duine ar giodam chun baoise Le gliogar gan chrích is le cannrán. Níl binneas it laoi ná it shean-dán 'S ní milis dar linn do steanncán, Bíonn iomad de thuise do ghloine gan líonadh, Is d'uisce na díge it phonnseáin. Buisinn dá dhíol mar leann lá Ag Muirinn dá líonadh i ngann-cháirt, Ní sultmhar don fhuirinn seo sibh-se dá innsint Go rithid dá bhíthin chun rangcáis. Is minic do líonais lom-cháirt Is cuirn fá mhaoil le cúbhrán, Is cuirir-se sinn-ne gan chumas ar shuidhe Ná imeacht san tslighe gan teanntán. Cé mursanta shuidhir ag ceann cláir 'S go n-ibhir leath síos gach tanncárd Muna mbeidh scilling ag duine chun díola Cuirfir do bhuidhean chun stanncáird. Tigir, is fíor, le lútáil I gcoinne gach n-aoin dá ngabha' an tsráid, Gloine má thugair do dhuine gan díol Is i mbille bheidh thíos air in antráth! Ar n-imeacht do arís an deamhan cárt Do-gheibhidh gan díol nó gealltán; Is cuma ca hionad 'na rithfidh, ca díg Ina dtuitfidh fá thrí ar a lamhancás. <L 130> Ní chluinim ag dís 'na gcomhrádh, Acht go millir an tír le sleamhnán; Slibire an Droichid is sibh-se go ndíolfadh Ar ghloine nó ar dhís bhur gcompán. Cuisle mo chroidhe na seann-dáimh Ní hionann is dlaoithe mheang-Sheáin - Mursaire buile tá ar mire dáríribh 'S a bhruinnibh gur líonta d'fhallsán. Gach duine den bhuidhin ler bhfonn ábhacht Gach file, gach saoi le hamhrán, A thiocfa go Luimneach - ritheadh gan mhoill Go sconnaire an ghrinn le ngabhaim páirt; - Siollaire groidhe gan cannrán 'S a mhuirineach mhín-tais mhodhmhail mná Dobheir punch do gach duine ina shrutha agus fíon Is cuirn gan díol de leann bhreagh! NÍ DUINE THU ACHT STRAOILLE FANN-BHÁIRD. Ní duine thu acht straoille fann-bháird Ba mhinic tú ag díol an mhangáin Rinn sibh-se go tuigseach i gcoinne na slighe sin 'S ní linn-ne ba chuibhe dhuit compráid. <L 131> Nach iongna an gníomh do bhreall-bhárd Ó dhruidim in aois don alltán, 'Na scruta bhocht bhuile go mursanta mí-ghlic Ná tuigeann go fíor gur dall tá. Ní tuigseach tu ar laoithibh seann-dáimh 'S ní file thu shníomhfadh rann dáin, Is deimhin gur buile dhuit iomadh le saoithibh Cé minic dá mhaoidheamh thu it mheabhrán. Is fiosach don tír gach streanncán Go fuinneamhach scríobhtha ar steall-mhná 'Na dtugair le tuigsint gach tubaist a chír-se Measc curraighthe is coillte is scabhartáil. Tuigtear arís don cham-stráic 'S a chuisleanna líonta d'fheall ghnáith Gurab ionann sinn-ne is gach nduine le síneann 'S is deimhin gur díth dho an chonntráil. Is tusa do líon an seann-rádh An tan chuirir an tír chun rangcáis; Go gcluinfear do ghotha tré imeall na tíre Le hiomarca baoise is bannráin. Ó's fiosach nach gnaoi le greann Sheáin Sibh-se do chlaoidhe 'san abhcáid Scriosfam-na an fionnadh de mhullach do mhaoile Go gcuirtear fá líg thu in antráth. <L 132> BA MHINIC TU AG DÍOL NA STEANNCÁN. An Mangaire Súgach cct. Freagra ar Sheán Ó Tuathail ris a ráidhtear Seán Ó Tuama .i. brócaeir Gheata Mhongairit, óstóir ar lom-amaisc agus Alltán aithiseach éightheamhanta, Breallsán bagartach baoth-lúbach, Compán cealgach claon-rúnach, Fallsán falathach faon-chongantach, Geócach gan ghaois gan ghliocas, Gósta gaoithe is gliogair, Lómach gan laoi gan litir, Lóiste ladhrach liosta, Uallán uallach gan urraim, Stuacán stuacach gan tuise, Fualán fuadrach gan fuinneamh, Truailleán tuathail gan tuigsin, Iarsma íogair gan oideas, Iarmhar daorscair le daille, Gan chiall gan chuimhne gan chruinneas, Gan mhian gan mhíne gan bhinneas. Ba mhinic tu ag díol na steanncán, Buisinn bhog bhuidhe agus bangán Is cumascaibh eile do stilleadh le Síle 'S is deimhin nár chuibhe libh compráid. <L 133> Is fiosach don tír thu it bhreall-bhárd 'S it mhursaire mhaoidhteach mhall-rádhach Ritheas gan chuireadh i ngach cuideachta chír-se It shuthaire ar shaoithibh ag spanncáil. Ar bhruinnil ní scríbhir ná ar sheang-mhná, Ar ursa ná ar shaoi dá fheabhas cáil; Gach sruthaire thugas duit buisinn gan díol Seo an fhuireann don mhaoidhir it streanncán. Níl imeall den tír 'na ngabhann bárd Ó Bhoirinn go rí-bhrog Ghleann Máighe Ná duine ler chuimil an scruta nár mhill 'S ná cuireann gan mhoill chum stancáird. Le deisciobal Chríost ní compráid Tusa tá suidhte it Iúdás It mhursaire buile, it fhear breibe is it spí Chuir tuille agus sinn chun rangcáis. Tá cuise agus caoiche is cannrán, 'San chuimide chríon is 'san cham-stráic, Tá clis agus cuir agus cuime 'na chlí 'S a chuisleanna líonta dfheall-ghnás. Gach duine ler chuimhin an seann-chás Cuireadh i ngeimhle an cam-bárd Nó, ionann is Pilib nó Luttrell, díolfaidh Luimneach bíodh gur antráth! Gach breillice brillsce breall-bháird, Nó giolla gan ghaois do ghabhann páirt Libh-se ná tuigtear go leigfeam sa tslighe Go rithir ar baois it lobhrán. <L 134> Níl duine den bhuidhin ler bhfoinn ábhacht, Níl file ná saoi le hamhrán Dothiocfadh 'na ghoire a choirthe nuair chíd - Sin cluiche agus críoch ar cheann Sheáin! An Ceangal: Ní caraid do shamhail acht namhaid do thréig an chóir, 'S is dearbh nach caraid acht namhaid don chléir do shórt, Is namhaid le gangaid do chealg an éigse, is fós Ní caraid dot charaid thu acht namhaid don tsaoghal is dóibh. Ní ghlacfainn mar charaid do shamhail ná aon det phór Ná srathaire spalpfadh na leabhair 'san bhréig is mó, Ar channa dhen amaisc do charaid ba dhaor it dheóidh, 'S is namhaid dá charaid má breabtar 's don tsaoghal é Seón. MO DHÍTH, MO CHREACH, MO CHEAS. Mo dhíth, mo chreach, mo cheas, mo chúis chumhadh anois An tí nár thaisc 'na chasc an bhrúideamhlacht, Do shuidheamhadh stair ba cheast ar phonnc ughdair Mar chím gan aithne mhaith ná úrlabhra! Dobhíos-sa seal 's is feas gur bh'ionrúin me Is tigheacht lem ais níor bheart ba chontabharthach, Níor dhíolas caraid mhaith ar bhúrdúnaibh, Ar fee ná ar bhreab níor chailleas m'úrlabhra! <L 135> Má's síobhra scart nó bathlach búndúnach Nó sídh-bhean tseasc do chaith i múisiún sibh, Má ghuidhir ó Pheadair artha is úrúireacht Fillfe ar ais ort t'aithne is t'úrlabhra! Tá míle scread is cnead is liúgh-liúgh anois 'San tír ar fad ba dheas go Cúndúnaigh; Tá saoithe is flatha ar feadh na gcúig gcúige Fá scíos ó chaillis t'aithne is t'úrlabhra! MO CHARAID DO CHARAID. Mo charaid do charaid, a chara mo chléibh gan ghó; Mo namhaid do namhaid go rachad san gcré ar feodh; Gach namhaid ba namhaid dot chara ní réidhfead leó 'S ní ghlacfad le namhaid acht seachnaid mé lem ló. A CHARAID NA gCARAD. A charaid na gcarad, is cara na héigse is mó, Mo thaitneamh do thaitneamh is taitneamh na cléire, is fós Ní caraid an Mangaire meangach ná aon den tsórt Acht namhaid tar namhaid, is namhaid do féin is dóibh! <L 136> A SHAOR-FHIR OILTE. A shaor-fhir oilte do choinghibh go dlúth mo pháirt Is nár aontuigh cumann le mursaire is cúthail cáil, Ó réab na dlighthe do cumadh sa chúirt is fearr Ná léig 'en chluiche gan tuilleadh agus cúiteamh dfhagháil. Éifid buile chuir Lucifer chughainn an stráic Do thréig Mac Muire is d'imigh 'na dhúnsa ar fán; Gaibh faobhar is fuinneamh is misneach le hughdarás, An phéist uilc coinghibh 's ná leigidh do chúis ar lár. GO DÉIDHEANACH IS PHOEBUS FÁ NEÓLL. Go déidheanach is Phoebus fá neóll Ag suidhe dham ar mhór-shleasaibh Máighe. Gan aon den treibh daonna im chomhair 'S mo smaointe dá sheóladh chun fáin, Taobh ris an dtréan-abhainn mhór - Do b'aoibhinn a glór is a gáir - Cé'r bh'aerach mo réim-se is mo cheól Tig sceimhle den bhrón dubh im dháil. <L 137> In éinfheacht tig tréan-stoirm mhór In thimcheall ar bhórdaibh na trágha, Na héin bheaga ag tréigean a gceoil 'Gus slím-chranna i ngleó-bhroid 'na mbarr: Tig néall dubh is spéirling tar cóir, Tig caoir-lasadh is tóirneach ós árd, Na spéartha ag daor-shileadh deór Ler líon tuile mór-shruth na Máighe. Tig scaoth na mban aerdha ós mo chomhair - Naoi soillse is naoi lóchrann 'na lámha - 'S dom léir-mheas ba caomh-chlos fá'n gCóig Na naoi nguth ba ghlór-ghonta cáil; d'aon-ghuth do léigeadar geóin Go nímhneach amhnósmhar ag rádh: "A Shéin dhil nach léan leat ár mbrón Mar slaodadh Mac Domhnaill chun báis?" Isé adeir an spéir-bhruinneal mhór Le ríomh Calliope na gceárd: "Ní d'aon duine in Éirinn is cóir A chaoineadh do ró-chur ós árd Ná a thréithe do shaor-chur i gcló Acht díbh-se agus damh-sa, a Sheáin, Dobhéar éirim mo scéil duit ar dtóis Is caoin-se é go deór-fhliuch im dheáidh. "Scéal éachtach rug céim tar gach sceól, Scéal príomh-ghonta cró-lag an cás, Scéal d'éirigh tré ghéir-nimh an bhróin Ler síneadh ár leógan ar lár; <L 138> An t-aon de threibh Ghaedhil Ghlais do dheóil Mo chaoin-bhrollach eólach gach lá, Tug féith agus réim do i ngach ród Tar saoithibh na hEórpa go lán. "Glé-bhile aonda mo stór Do b'aoirde i mór-Inis Fáil, Do shaothruigh na béasa gan cheó Is nár scríbh acht ar mhórgacht gach máil, Ar chéimibh 's ar thréithibh na dtreón I bhfíodh-Inis Fódla rug bárr, Ba ghéar-thuigseach aerach 'san cheól 'S ba phríomh-choinneal eólais don dáimh. "Éigeas is céir bheach na n-eol Ár bpríomh-fhile óir-bheartach árd Do réidhfeadh gach daor-cheast gan tóbhacht Dár scríobhadh in eolas na bhfáidh; Fear gléigeal ba tréitheach ceart cóir Ba dílse don choróin chirt gach lá, Anois éighim-se ort-sa, a Aenmhic na gcomhacht Dot naoimh-bhrog go seólair ár Seán." An feart-laoi: It chlúid atá, a lán-leac, 's is brón don tsluagh, Fear súgach sámh sár-oilte ag seóladh suag; Ba chlú do dháimh árd-inis Fódla, uair, An fionn-fhlaith, Seán Clárach Mac Domhnaill uais. <L 139> SIN TAOM THUIT 'NÁR MEASC. Sin taom thuit 'nár measc is scéal do chuir ceas Ar éigse is ar mhaithibh Mumhan Rinn daol-dubh mo dhath, mo ghné agus mo dhreach, Is mo dhéara go fras ag túirling - An tsaoghad nimhe chaith an t-éag re ár sagart Saorga ba searcach súgach, Tug léir-scrios na lag, tug créacht agus cnead, Tug éacht agus creach 'san dúthaigh. A Aenmhic na bhfeart, a Dhé ghil do cheap Réilteanna is reanna is dúile, Chuir scéimh ar an sagart, séimhe agus gean, Tug méinn do agus maise is múineadh; Tug léigheann do agus labhairt is tréithe tar fearaibh Gné ghlan is pearsa chumtha - Glaeidh air go tapa i gcaomhnas na n-aspol Naomhtha is na n-aingeal ionnraic! Níor léir do-san beart ar aon-chor ba lag Acht gléigile ar fad 'na chúrsa, An saoghal so níor char a chaomhnadh 'na thaisc, 'S is craobhach do chaith ar shiubhal air; A chaomh-ghlac ar ghaibh le daonnacht do scaip Le féile is le flaitheas fiúntais Ar chléir chirt na gceacht, ar dhaor-bhocht na dtreabh, Ar éigse is lucht taistil triúcha. <L 140> An tréan tug tar ais fá ghéilledh is fá smacht Is gan bhuidheachas do chaithfeadh umhladh, Is dfhéachadh go tais don tréith agus don lag - Ag réidhteach a gceasta cumhanga; Is éascaidh do scanadh saothar na sean 'S gach daor-cheast ba theasc ar ughdair, Och, mo ghéar-ghoin is mairg an tréad le n-ar scarais Is nach féidir tú chasadh chughainn-ne! An Feart-Laoi: A liag ghlas marmair fá'r leagadh an saoi ionnraic, Is ciach an taisce seo i dtalamh 'na luighe fút-sa - Fial-fhear flaitheamhail fairsing an chroidhe úir-ghil Ba sciath chun seasaimh dá charaid i ndaoir-phonncaibh. Mo chiach mo ghreadadh, is easnamh i gcrích Mumhan Fear riaghla ranna agus reachta do chaoin-scrúdadh, An biadh ar na lagaibh do scaipeadh gan gnaoi dhiúltaibh Dá riar go rathamhail rabairneach grinn-ghnúiseach. A mhian ba mheanmnach measardha mín múinte Le ciall le ceannas le caithis le caoin-dúthracht, Ba diadha dathamhail leanadh gach laoi in ughaim chirt 'S níor fhéad bheith dealbh ná ceachardha in aoin-chúinse. Uilliam fá leacaibh is dearbh gur díth dhúinn-ne - Triath ba taca le scanadh na bpríomh-ughdar, Liaigh an anma, eagnach, aoird-iúlach, Grian na sagart is geala-spirid ghroidhe-phrionnsach! <L 141> SEO AN tÉACHT DORINN CREACH. Seo an t-éacht dorinn creach tréada agus treabh, Tug méala agus meath 'san dúthaigh Mar traochadh ar fad ár nglé-ghas is feas Do léir-chuir i gcreathaibh cumhadh sinn; Saor-fhear is sagart tréan-fhlaith chun seasaimh, Caesar is seabhac súl-ghlas Do shaothruigh le ceart an fhéile 'na chasc, Méinn agus maitheas iomdha. Tá réalta gan rath, tá Phoebus ar ceal, Do ghéimeadar eas le scannradh, Na héanlaith ní hait, na béithe ní bleacht, Tá an éigse ar meath gan múscailt; Tá an chléire do chleacht an phoenix 'na measc Gan réidhteach a gceasta clampair, Is na céadta uile i nglas gan faesiomh le feacht An féinneadh ó's feas in úir-chill. 'Na thréithibh níor char claonadh ná cleas, Séada ná taisc níor shanntuigh, Is éascaidh 's is deas do léigheadh sé gach stair Is na téxa le ceart do scrúdadh; Is béasach 's is beacht, is glé agus is glan Gan saobhadh gan seas do labhradh Gréigis is Laidean, Gaedhilg go gasta, Le Béarla go blasta búch mear. <L 142> Ní féidir a mheas le daonnacht ar scaip - Le féile do chaith ar thiomsuigh - An Naomh-spirid do char mar chéile go dleacht, Is léigheanta do lean na hughdair; A Aen-mhic na bhfeart, caomhnaidh let ais, Ó's éigean gur scartha dhúinn leis, Is léig-se in ár measc an réx so tar lear Gan bhuidheachas do chlanna Liútair. An Feart-Laoi: Sin fút, a leac, 's is feas gur ciach le cách An crobhaire geal nár chleacht 's nár fhéad bheith tláith, Rug rogha gach reacht, do char an chliar 's an dáimh, An lobhar, an lag, an fhlaith, an triath 's an fáidh. Mo chumha, mo chnead, mo chreach, mo chiach, mo chás, Mo phudhair 'san bhfeart an fear do riaradh táin, Níor dhún a theach, níor chrap, níor iaidh a lámh, An crobhaire gasta gartha grianmhar grádhach. Ba subhach me seal nuair ghabhainn siar 'na dháil Gan chumha gan cheas le gean ag triall 'na pháirt, Ba fiúntach fleagach fairsing fial an fáidh Gan chumhangrach beart 's ba bhleacht mear briathrach bláith. I dtúis a bheathadh ghaibh le Dia mar stát, Le clú do chaith ar ghlac - níor iarr acht cáil - Is iomdha fear is bean i bpian mar táim, Mo chumha, mo scairt, ó's feas Uilliam ar lár! <L 143> SEO AN BÁS LE RUAIG NIMHE DO BHUAIDHIR SINN. Seo an bás le ruaig nimhe do bhuaidhir sinn, easnamh is mó ... méala, An bás im thruagh-chlí chuir cruadh-shaighead is bearanna bróin ... baogail, An bháin-chnis dfhuasclaigheadh uaim ríomh ranna agus cló ... daor-nod, 'S ní bás dofuair sí acht nuadh-shlighe in amharc na nÓrd ... naomhtha. Don dáimh is uaill í is cruadh-shnaidhm ceangall ar chló ... céadfadh An bás ler fuaduigheadh uainn grinn greanadh 'san gcomhar ... gcléire Máire an stuadh shníomhadh cnuas cruinn eagna is eóil ... éigeas I dtámh mar chuaidh sí is uaignidheacht easnaimh ar fód ... Éireann. MO THEASTAS DÍBH INNSIM DO CHLÉIR NA gCEACHT. Mo theastas-sa díbh innsim do chléir na gceacht 'S do ghasra ghrinn ghníomhach na saothar sean Gur thaistil im shlighe - suimigh an méid seo i gceart - Samhail mar mhnaoi ar lí an tsneachta ag téacht rem ais. <L 144> Preabaim gan mhoill, bíodhgaim mar éan ar scairt, Creathann mo chroidhe i gclíteach mo chléibh le racht, d'atharruigh mo ghnaoi i líon-rithibh léin go lag 'S is feasach gur líon slím-dhath an éaga im dhreach. Do ghabhas ag síor-smaoineamh 's ag féachaint feacht Ag amharc cia díobh d'fhinn-chrothaibh dhaonna an bhean Ba maiseach ba mín rí-mhiochair maorga mear Ba geanamhail grinn gnaoi-ghartha gné gan sal. Do mheasas gur príomh-ríoghan ba haerdha treabh Nó samhail tug sídhe gaoithe i gcéin tar lear, Gur labhair le brigh bhinn-ghotha béil le blas 'S go dtabhair dam laoi Ghaoidhilge go saor im ghlaic; Ba taitneamhach tím trillseach a céibh-fholt cas 'Na sraitheannaibh saoir soillseach is néamhdha dath, Ó bhaitheas a cinn fhinn-ghil ag téacht go halt, 'S a reamhar-rosc rinn rí-ghlas in éadan cheart: A mala mar scríob chaoil-phinn ag cléireach cleas, 'S a balsam-ghob cruinn binn-bhreathach béasach beacht, A seanga-chorp sidhe is slím-leabhair saorga slacht, Is mar sin a baill timcheall gan bhéim gan cheas; Gan deara gan díth scaoilim cois sléibhe na sreabh, 'S go fairsing fa'n saoighal saoirga gan phléidhe gan phas, An taistealach slighe timcheallach raon na sreabh - Anna† gheal †Príor sídh-bhroinneal aerga am bhean! <L 145> LE GREANN DO CHÉITINN. Le greann do Chéitinn is aerach linn 'nár measc An leabhair-ghas léir is cléireach caoin gan cheas, Plannda caomh de phréimh-shliocht saoithe sean - Gallda Gaedhlach gléigeal gaoiseach glan. Glan do ghníomh, do ghnaoi, do pháirt dar ndóigh, 'S do phearsa dhíreach aoibhinn áluinn óg; Fá bhrataigh Chríost is binn 's is sámh do ghlór, Is le searc mo chroidhe sin mílte fáilte romhat. Romhat-sa molaim don phobal bheith mín stuamdha Córach cothrom gan dochma gan mí-shuaimhneas 'S go comharach cobharthach bronnathach binn buacach Le leoghan do folcadh i dtobar na bhfíor-uasal. Is uasal eagnach aigne Chéitinn chaoin; Den uaisle leanfaidh gan scaradh go céim a shaoighil; Is uasal labhrann Laidean is Béarla binn 'S is suairc do scanas na ranna 'san Ghaedhilg ghrinn. Is grinn geal soineanta an siollaire súgach sámh Dár ndíon do cuireadh dár gcoimirc 's dár ndlúth-choimeád Is aoibhneach linn-ne do thuras le clú 'nár ndáil Is Rí na cruinne do leigean-sa dhúinn-ne slán. <L 146> ARÉIR DAM GO SÁMH IN ÁRUS CHUMHANG. Aréir dam go sámh in árus chumhang I bpearsa mná dotháinig chugham Éire mhánla Naonda ghrádhmhar Líonta 'e bhláth gheal sámh gan smúit. Ba soilbhir súgach gáireach í Go follus don Mhumhain go hárd dá mhaoidheamh Go gcaithfeadh na céadta Freagairt go héascaidh 'S go dtiocfadh a gcéile séimh gan mhoill. Tuigimse féin an scéal go maith, Is deirim nach bréag dodhéin an bhean; Tiocfaidh an bhláth A chuirfeas an t-ál Go dearbh chum fáin is Gaedhil 'na gceart. Is eagal liom féin ná réidhfid leat, 'S ná tiocfaid it ghaobhar go héag na mbreath Go bhfuil mioscais i gcléibh Aca leat agus éad An fhaid atáir, a Éire, baoth it spreas - <L 147> Ná masluigh-se choidhche arís mo chruth Fan agam go síoch, mo laoithe tuig, Dlighe reachta na naoimh 'S a dtairngreacht ghrinn Go bhfuilid fá shuim i mbliana amuigh. Cá bhfuil a mbrígh má taoid amuigh Ná faicim aon laoich 'na dtigheas istigh? Is gearr obann, ar sí, Go mbeidh it fhochair gan mhoill, Táid ullamh chum suidhte ar tír 's ar muir. Tiocfaidh in am bhur gcrann dín-se, Is tiocfaid a gcamthaí anall fí nimh, Tiocfaidh gach crobhaire I bhfoirm chum congcais Is cuirfid i dteannta dream an uilc. A RÉILTEANN TSOLUIS 'S A CHOINNEAL GHLAN AERDHA AN GHRINN. A réilteann tsoluis 's a choinneal ghlan aerdha an ghrinn A chraobh na dtortha de bhorb-fhuil Éibhir Fhinn, - Péarla is posta go fothaineach d'éigse is díon Is leígheanta gotha 's is obainne i dtréithe pinn. Óm pheann-sa, a charaid dhil, de chalm-shliocht na sáir-fhear Anonn lem theachtaire sin agat-sa mar atáim-se Gur fann le fada me gan tapadh bruibh go támh-lag Gan mheabhair ó shlad na cnaip gan aiste suilt ar lár me. <L 148> Ar lár ó táim, a Sheáin, is gur chailleas mo neart 'S gan leagha re fagháil mo chneádha do chasfadh i gceart, I dtráth im dháil ót láimh cuir blaise dhet reacht 'S is dóigh me slán go bráth faid mhairfead, mo mheas. IS CÁSMHAR MISE. Is cásmhar mise agus m'fhuireann go gáróideach Gan cháirt gan ghloine gan choinnil acht páideóga; Gan dáimh, gan file, gan duine acht an Báróideach Acht Áine 'om mhilleadh agus Muirinn le bánóga! CHUN BREITHEAMH NA HÉIGSE Ó DHEAS. Chun breitheamh na héigse ó dheas - An réiltean chliste cháidh - A bhile ba tréine i dtreas An réim seo cuirim it dháil. Le cumann mo bhéarsa glac, A chraobh ghlan dhil gan cháim; Do churadh na n-éacht nach lag Tar aon do raideas grádh. Do chailleas mo ghné is mo dhath, Mo léim, mo rith, mo rádh; Ó bhaitheas i bpéin gan phreab Le tréimhse in iomad cneadha. <L 149> Mo dheacair! táim traochta ar fad, Go léir mo ruisc gur trághadh Le galar bocht daor na gcnap, 'S mar aon go bhfuilir im páirt. A dhalta na mbéithe is feas Ba féile in Inis Fáil, d'aithris dam dé-bhean deas Tréith go rabhais mar chách. Is mór mo pheannaid ar leabain le mí traochta, Gan ór gan airgead, earradh ná aoin ghréithre - Fá bhrón le fada gan aiste gan laoi 'om éileamh Is Seón go gcasfadh mo ghalar le caoin-bhéarsa. Mo threóir gur chailleas, a dhalta na naoi mbéithe, Le fórsa creatha agus cnapa na ndaoir-phéine, Gan spórt gan aiteas acht aindeis dom shíor-chéasadh Mo bhrón! gan caraid, gan ainnir 'om chaoin-chaomhnadh! AN CEANGAL: Aitchim tráth an tÁrdmhac thuas 'ot dhíon 'S do choimirc slán, a Sheáin Uí Thuama an Ghrinn, File fáthach an sáir-fhear, suadh agus saoi In Inis Fáil is fearr fa dhuais gan mhaoidheamh. Maoidhim-se an fhlaith 's an chalm-stiúir sheólta I gcríochaibh Chais 's i bhfearann dúth' Eoghain A shníomh i gceart na ranna ciúin ceólmhar 'S a suidheamh 'san reacht 'na gceatha crú cróga. <L 150> Is cróga ceanasach calma fíor-éachtach An leogan lannamhar fearamhail caoin-léigheanta, 'San Eóraip eatortha samhail na craoibh-scéimhe Ní dóigh go maireann i bhfearann chirt Rí Séarlas. Dom chaomhnadh, a chumainn, ní chuirir ót mhéir andeas Bhéarsa soilbhir 'om choimirc ón bpéin seo seal; Dá mba tréith-lag thusa, óm rosca ba daor lúth-dhreas Is Éirinn uile go gcloisfeadh mo ghéim-se is feas. AN CÓMH-CHEANGAL: A chaomh-chnú chumainn, a choinneal 's a chraobh eolais, Séimh subhach sultmhar is bile den phréimh fhoghanta, 'S den Ghaedhal-chnú chumais do cuireadh as réim Fhódla Le claon-ghlam ghliogair dá ngoirthear an Bhéarlóireacht. Béarla is gallaibh is grathain a thráchtadh cian Gan aon dá gcabhair fan abhainn ar lár na bpian - Tug Gaedhil gan fearann fá'n ama go tláith 'san iaith - An méid sin aitchim is agallaim grása ar Dhia. A Dhia na gcomhacht go seólair iad chun fáin I mbliadhna as coróin 's an leoghan ag triall 'na n-áit; Cé dian mo bhrón ba dhóigh gan liaigh me slán Dá dtrian istló dá dtóga' an diabhal tar sáil. A dháimh gan bhéim is léigheanta líomhtha lán d'árd-fhuil Néill ná géilleadh puinn do chách, Mo chás go géar chughat léigim scríobhtha i ndán Tar leághaibh an tsaoghail is léir gur díobh thu is fearr! <L 151> BEANNACHT IS CÉAD CHUGHAT ÓN DTAOBH SO DO RAIDIM. Beannacht is céad chughat ón dtaobh so do raidim, A dhalta na mbéithe is fear tréitheach gan ghangaid, Breitheamh na héigse agus réiltean a d'eascair De shleachtaibh na réxa dar chaomh-cheart an fearann. A chara mo chléibh dil, an léan leat mo ghalar - Gan tapa in mo ghéaga is do léithigh mo dhearca, Do chailleas mo scéimh-dhreach, mo laethe táid caithte, Táim scartha go héag leat, cidh déarach le haithris. Táim treascartha in éinfheacht le géar-thuilte creatha Is le cnapa táim traochta le tréimhse gan tapa; Tá an aindheise 'om chéasadh, agus d'éaluigh mo phearsa, 'S gan caraid dom éileamh táim tréith-lag gan tathach. MO DHÓCHAS GUR FHÓIRIS BA PHIANTAMHAIL SAOTH. Mo dhóchas gur fhóiris ba phiantamhail saoth Mo scórnach le mór-chnaip dom riaghlughadh i gcré Le comhachta na n-eolas, a chian-chnú cléibh, Re fórsa gur thógais chun síor-shiubhail mé! <L 152> Mo shiubhal is feas gur chasais chugham-sa, a Sheáin, Go súgach seal gan galar, cumha, ná crádh; Mo phudhair, mo chreach, na dearta d'iompa' im dháil Im chlúid go fras, im chreata i dtionnta an bháis. A phlúr na bhfear is gasta clú agus cáil Nár dhiúlta' neach ag taisteal triúch i ngádh; Chugham andeas cuir blaise is súghach do lámh 'S is dúthchas dleacht dam preabadh chughat gan leagha! A CHARAID GHIL GHLÉ TAR AON. A charaid ghil ghlé tar aon do raideas duit grádh, A bhile gan bhéim 's a chraobh gheal chumais gan cháim De chalm-shliocht Néill 's de phréimh gach duine aca is fearr, De chriostal na réx gan bhréig duit d'eascair mo Sheán. A réilteann tsoluis 's a choinneal ghlan aerga an ghrinn, A chraobh na dtortha de bhorb-fhuil Éibhir Fhinn, Péarla is posta go foithineach d'éigse is díon Is léigheanta gotha 's is obainne i dtréithe pinn. Óm peann-sa, a charaid dil de chalm-shliocht na sáir-fhear Anonn lem theachtaire, sin agat-sa mar táimse, Gur fann le fada me gan tapa broibh, go támh-lag, Gan mheabhair ó shlad na cnaip gan aiste suilt ar lár me. Ar lár ó táim, a Sheáin, is gur chailleas mo neart, 'S gan leagha le fagháil mo chneadha do chasfadh i gceart, I dtráth im dháil ót láimh cuir blaise dhet reacht 'S is dóigh me slán go bráth faid mhairfead, mo mheas! <L 153> <B 1768 18D> <U Seán Ó Tuama> CÉ FADA ATÁ CINE SCUIT LE HAN-ÁDH. Cé fada atá cine Scuit le han-ádh ar buaidhirt Fá dhanair i mbroid gan chion acht gearán nuadh, Adhbhar chun guil go guirt le diombáidh cruaidh Níorbh'fheasach dár bhfir gur imigh Risteárd uainn. Uainn dorugadh an flaith fial - Triath ba dhuineamhail deagh-chiall - Fionn-tslat óir na Muimhneach mear Ba chuimhneach cóir, ba cheannsa. Ba cheannsa ceart i measc a mhór-thréada; Is cabharthach cneasta rad go leór daonnacht; Don dream ba lag ba taca i gcomhair réidhtigh, 'S a amhail níorbh'fheas gur mhair i bhfód Éireann. Éire dfhág gan triath treóra Ná fear dar chuibhe comóra; Lag 'san uaigh go fann an fhlaith Is éacht 's is uaill gan iongnadh. Ní hiongnadh an méid saor-fhlaith dar bh'eól an triath, Ní hiongnadh an tréad daor-bhocht dá dtógadh ciach, Ní hiongnadh cléir Éireann go deór-fhlich dian 'S dá sileadh an spéir aerga tar meodhan 'na dhiaidh. 'Na dhiaidh níl neach gan beart broin 'S gach treabh le duairceas dearóil, Ciach gan sos ag cléireach ceacht Is léir-chreach dian don dílleacht. <L 154> Don dílleacht is díth 's don donóig liaith 'S dfhíor-bhochtaibh Íosa dár fhriothóil biadh; Do dhaoirsigh na ngeimhleach 's do thionól cliar Sin saighead nimhe tríotha trét dhul fó chriaidh. I gcriaidh fá lic is lá leóin Don dútha is damhna dobróin, In úir chille gan réim riain A stiúir-choinneal 's a gcaomh-thriath. Ba triath ba taca ba tathac 'san tír ar fad Ba riaghail chirt dearbh a labhairt, ba bhinn a bhreath; Ba sciath chun seasaimh don anbhfann claoidhte lag, 'S ba grian gan scamall i bhfearannaibh Fhloinn an fear. Fear gan fíoch le fraoch fola Scagadh tríd na saor-shrotha, Forus céille gan chogailt Doras féile ar fíor-oscailt. Do b'oscailte a labhairt gan chasnamh le cuimhne is ciall, Gan sosadh ar a mhaitheas le fairsinge a chroidhe, is le mian, A fhocal do sheasaimh 's a ghealladh go díreach dian Gan obadh go gcailleadh an t-anam dobhí 'na chliabh. Cliabha chách le croidhe cneadhthach Tré bhás ár saoi shaoir-bhreathach, Cosnamh ceart don truagh gan treoir Gan luadh beart uilc ná urchóid. Urchóid ní rinne fós ná leimhe i gclú an tsaoghail, 'S 'na chuid óir níor chuir speóis cér bh'iomadamhail é; An Cruthóir tug onóir do is cion 'na chlúid féin, 'S 'na phiolóir tá i dtionólaibh neimhe i gcúirt Dé. <L 155> An Feart-Laoi: Is furus duit labhairt go teann, a mharmar-líog mhór Gur curtha fát bhonn tá an crobhaire scaip go groidhe an t-ór - Risteard ba chabhair in am na n-anacraí is mó, Is bile dá shamhail níl ann 's níor mhair lem linn beó. 'SÉ AN CHÉAD MHAC DO GABHADH. 'Sé an chéad mhac do gabhadh ón mhaorga ghil mhodhmhail, Is d'aon fhear dá thréine ní dhéanfadh a bhogha Le géilleadh dá phodhar i saoghaltacht ná labhair, Is caomhnachas cléibh go bhfaghaidh Éamonn mar rogha. Isé an laoch mear Lughaidh atá ná tréigeann súgradh namhad, Do thraochas búir dá mhéid a bpúint gan spéis ná dúil i mnáibh, Dobheir créachta úir is cneadha gan aon phioc conganta ó leaghaibh, 'S gurab é Séamus fionn an réidh-ghas úr fuair craobh na clú 'na láimh. Tar ais don úr-fhear slán do b'ainm dúthchais Seán Do ghlac a long go gearra-thonntach 's do lean go túirseach támhach; Do leathadh chughainne an tásc gur cailleadh tú insan ár Dobhí ag cúilfhionn i gcreathaibh cumhadh i ndiaidh ealta chlúmhail na mná. <L 156> Dá maireadh dúinn seacht lá gan malairt cunntais dfhagháil Ba tearc sa dúthaigh flaith gan chumha 's a bhean gur thúirseach támhach, Ní fhanfadh fonn ar dáimh, ní chanfadh ughdar dán, Gach ainnir mhúinte chneasta chlúmhail le dearca ag ionnladh a lámh. Níor bhfada dhúinn dá rádh gur chas an t-úr-mhac grádhach An marcach cumtha cneasta clúmhail de bharra srúilleach slán; Ní raibh scamaill dhubha ná scáil, ní fheaca súil air cáim Ag teacht go cúil na bhflatha bhfionn - sin barra clú don ál. Do casadh liúgh ins gach áird ó chaladh Dhún na mBárc I mbailtibh púirt i gcreathaibh cumhadh ag magadh fút 's ag cnáid Gur mealladh tú le spás le cleasaibh cúirt gan gádh Arradh is púint dá chaitheamh chughat ba gheal an connradh Seán. Sé Risteárd rí na bhfear an buinneán fíochmhar mear Ba mhacánta íoghar ar fad dá bhuidhin go dtí lá an ghnímh sa chath; Dá bhfaicthá cloidheamh 'na ghlaic ag slaiseáil naimhde i gceart Do thuigfá it chroidhe gur dhiombáidh taoibh leis cosán mílte fear. 'Sé Rughraí atá 'na ndiaidh in umhlaidheacht cháil na bpian Ní hiongantach tláith i gcúinníbh sráide acht sciúirsí námhad 'na dhiaidh, D'iompuigheann dána dian i gcúrsai an bháire a rian Cár dhúthaighe 'o Pháris clú-ghnímh d'áiteamh ná d'úr-chlainn mná ó shliabh. <L 157> A' muinighin Rí na gcomhacht tiocfa an dís seo fós Le hiomad daoine, nirt is buidhean is cuirfid críoch ar ghleo Ó chiumhsaibh Laoi na mBó go Muisiríbh an cheóidh Níl aon churadh dhíobh ná crithfe i gcroidhe mura dtugaid saoirse dhóibh. Go braoi an chnuic dá dtéighid níl suim aca i bpléar Ná saigheada gonta ó chlaedheamh acht mar rí-chath na Trae Ag síor-ghearradh géag chum go dtigheann leath an lae 'S a druim bheith go hoidhche ar a dtigheadh insa réim. Dá bhfeictheá Clíodna ar bórd 's a raibh dá breed 's dá pór Ag cur a nguidhe 's a gcoimircí fé choimirc Rí na gcomhacht Gan baint ag saigheadaibh leo ná ag stoirm, stríoc na seol Acht a ndul go síoch ó mhuir go tír fé choimirc Rí na slógh. IS FADA FÁ SMÚIT GAN MÚSCAILT PHOEBUS. Is fada fá smúit gan múscailt Phoebus, Tá scamallaibh dubha gan spiúnadh ar spéartha, Tá brataibh le cumha agus pudhair ar réaltaibh Ar reanna tig dúrtan dúr is daol-dath. <L 158> Níl aiste re greann ná fonn ag éigse, Níl freagra in am ná meabhair ag béithibh, Níl aiteas ar domhan ná labhairt in éifeacht Ó cailleadh mo chrobhaire cobharthach craobhach. Braínnse bagarthach barramhail béasach, Caoin tais ceanasach is dearbh gan bhaoth-bheart, Líomhtha leanbach labharthach léigheanta, Gan bhaois gan mhairg gan chleasa gan chlaeine. Dobhí sé fleagamhail flaitheamhail féastach, Gaoiseach greannamhar geanamhail géagach, Díleas deachtaithe dearbhtha i ndaonnacht, Aoibhinn aibidh gan aithis gan éalaing. Dobhí sé meanmnach measardha maorga Mín-tais measamhail marthannach méar-lag Naoidheanda nascaithe neartmhar in aon bheart Gan teimheal 'na phearsain gan easbhaidh 'na thréithe. Is gaoiseach gasta do chanadh gach bhéarsa, Is líomhtha labhradh Laidean is Béarla, Is binn 's is blasta do cheapadh i nGaedhilg Laoi agus psaltair is aiste nó aon-stair. Seanchas Gaoidheal is fíor gur léir do - A mbearta is a mbuidhean a suim 's a réimheas; 'S gach ceap dá aoirde suidheamh gan chlaonadh Ó Adam síos idir rígh agus saor-fhlaith. Cáim 'san tsaoighal is fíor nárbh'fhéidir Dfhagháil i ngníomh 'ná i ngnaoi mo laogh-sa, Do sháruigh míle saoi agus saor-fhlaith I gcáil i ngaois is deimhin 's i dtréithe. <L 159> Tá dáimhe is draoithe claoidhte céasta Is mná na mín-lios ag caoidh gan traochadh; Táid árd-fhlaith is saoithe i scíos 's in éagcruth Gan blás gan meídhir ó's fíor gur éagais. Tá Clíodna is Áine cráidhte céasta, Aoibhill ársa is mná Chnuic Gréine, 'S gach sidh-bhean bhláith ón Máigh go hÉirne Ag caoidhe de ghnáith ó táir gan faesiomh. Níl duain ná dán re fagháil in éifeacht Ag suag ná ag fáidh, ná trácht ar Shéarlas, Táid uaisle Fáil gach tráth i ngéibhinn Monuar, a Sheáin, ó thárla faon tu. Níl file ná fáidh ón Máigh go Béarra, Ná duine dhen dáimh nach cráidhte scéal leo Sibh-se ar lár gan fagháil ar éirghe, Is mise mar chách do chrádhais go léir me! Sin mise gan suan ar buaidhiart go n-éagad Gan file gan suag gan duain gan dréachta, Gan duine ler truagh me im uath is im aonar Ó's fiosach 'san uaigh, monuar, mo ghlé-ghas! Guidhim an tAthair go tapa is an Naomh-Spirid, Íosa 'ot chabhair 's a Bhanaltra in éinfheacht, Na naoimh, na haspoil 's na haingil le chéile Is choidhche Peadair go Flaitheas dot chaomhnadh. <L 160> AN CEANGAL: Mo dhíth, mo dhainid, mo dheacair 's m'obair cumhadh anois, Mo scíos 'nfhaid mhairfead mo charaid is scoth na n-ughdar, Mo ghroidhe-ghas gasta i nglasaibh go follus dúinn-ne Sínte marbh fá leacaibh i gCromadh an tSubhachais! Ní subhach atáim acht tláith i bhfíor-pheannaid, Gan chabhair im dháil, i bprádhainn, gan puinn carad, Mo chrobhaire Seán ó thárla i gcill-charcair - Is dubhach mo chás go bráth gan díon dalta! Mo dhalta bheith tláith mo chás, mo bhuaidhirt, mo dhíth, Cara na dáimhe, bráthair suag is saoi, Mo charaid gan cháim gan chás gan cruadhas 'na chroidhe Gan mairg 'na cháil 'sé Seán Ó Tuama an Ghrinn! TÁ PIANTA AGUS FIABHRAS IM CHROIDHE. Tá pianta agus fiabhras im chroidhe is im scairt, Tá dian-tsrotha dian-bhriste díle im dhearc, Tá cian-chreatha ag cliath-leathadh im lí is im dhreach Ó thriallais, a chiall-fhir, fá líog na bhfeart. I bhfeart úir-chille dlúth-luighte tá file fionn Fáil, Fear ciúil-linne an tnúth-bhile is gasta sonn sámh, Searc rún-bhroinneal búch-shnoidhte, urradh ós cionn dáimh, Creach trúithine cubhar gloine curadh is cabhair cháidh. <L 161> Cáidh-bhile is fáidh-fhile feasach fial, flós, Grádh dile deárscnuighthe is dalta dian dóibh, Bláth-churadh b'fhearr cine is reachta riamh romhainn Cá'r mhisde 'on sár-bhuinne tuilleadh is bliadhain fós? Fós má cailleadh an faraire, grinn na n-uas, Is brónach galarach atuirseach tinn ár suag - An Torna tagarthach, bearta don druing ba truagh, Óir is mairg a mhaireas má sceinn sé uath. Uainn-ne is crádh cásmhar 's is cinneamhail ceas Uas na dáimhe áilne agus duille dlúth dleacht, Cnuas na bhfáidh fátha is fuinneamhail feas, Is a Uain na ngrás táinigh a anam úr leat! MO CHEALG MO CHRÉIM MO CHRÉACHT. Mo chealg, mo chréim, mo chréacht, mo chaoidh chráidhte Is m'easnamh go héaga géag na gcaoin-ráidhte, Dalta na héigse is craobh na glinn-dáimhe, Marbh i gcré is léan i gcrích Chláir Luirc! Sin feasta na Gaedhil gan aon den aois dána d'aithriseadh réimeas réxaibh groidhe gáirdeach, A ngaisce i gcéin, a ngéill 's a gcíos cána, Feartaibh a naomh, a gcléir 's a bpríomháidhe. Dobhí Obhid na ndréacht le préimh a chroidhe táithte Is tar Aimhirgin tréitheach léigheadh gach laoi deárscnach, Startha na Féinne 's a dtréan-dtreas laoich láidir Is seanchas Éireann aosta go díl-bháidhte. <L 162> Ar shleasaibh an aon-stair is léir do scríobhadh m'árd-fhlaith 'Na sraithibh le chéile réim na ríogh rábach, Fearanntas Gaedhal 's a gcraobha i roinn Jáphet Is tarraingt mhic Féinius ghlé as tír Pháró. Ní beartaireacht béithe baotha binn-bhánda Ná startha na mbréag ar thréadaibh críon ársa Tug ranna go saor do is féith chun sníomh dánta. Acht dearbh-thoil Dé in aos a thrí ráithe. Mo mhallacht lem ré dhuit, a chréice chaoil-spágaigh Nár mhairbh na céadta baothlach buidhe bearrtha, 'S nár sheachain do shaeghead ar aon-stoc rí-dháimhe 'S a shamhail dá éis ní féidir arís d'áireamh. Ó's tarraingt i gcéin duit in aon-chairt cloinn Ádaim Is gur chaithis do ré is do shaoghal i gcuing chráibhtheach Beannacht na naomh go léir is guidhe Mháire Let anam go saor-bhrog séadach Ríogh Phárrthais. An Feart-Laoi: Mo chreach, mo dheacair-se, marbh gan luaid fá líg Ollamh na ranna do scanadh is na nduanta a shníomh, Tug srotha na ndearca go frasach le gruadhna Gaoidheal, I gCromadh ó taisceadh i bhfeartaibh Ó Tuama an Ghrinn. Sin Scotaibh gan seancha ar fhlaitheas a n-uasal-ríogh, Sin cosa na ranna gan freagairt in uaim 's i rinn, Sin oghmaibh na seanaibh fá bhrataibh go Luan na gcríoch Gan foras a bhfeasa ó leagadh Ó Tuama i gcill. <L 163> Cloistin a mhairbh ar maidin is dubhach an chreill 'S gan ollamh dá cheannas i bhfearannaibh úra Fhloinn Chun cosnaimh ár dteangan 's a teagasc tar ughdair draoi 'S na srothaibh go gcasaid a shamhail níl súil go bhfuigheam! Ní hobair linn labhairt ar theastas mo shuairc-fhir ghroidhe Is follus tar flaithibh go gcaithfeadh Ó Tuama an Ghrinn De chothrom, dá ngealladh, an tAthair do luach a chroidhe Á mbronnadh 's á scaipeadh san oineach mar Ghuaire bhí. TÁSC FÍOR A d'FHÁG SAOITHE ÉIREANN UAIS Tásc fíor a d'fhág saoithe Éireann uais I ndáil daoirse ag gnáth-chaoidh go déarach duairc Ráib líomhtha, árd-thaoiseach thréad na suag Fí chlár sínte tláith tím is éacht 's is uaill. Is uaill ghuirt dfhúig dítheach dáimh Gan uaim chirt i gcríochaibh Fáil, Ár ngas glinn ba gasta gnúis Scartha linn indé 'san úir. 'San úir sínte ag dubha-dhaoil mo dhainid go scairt Ár gcrann dín i bhfionntaoir, ár bhfile is ár bhflaith; I meodhan aoise is dóigh linn gur mairg do scair Le Seón grinn glan cóir-ghaoiseach, ciste na gceast. <L 164> I gceastaibh iúil, i reacht 's i riaghail, Go ceart do scrúd ár gceap le cian - Mogall maon ar thuitim tinn Tug tuilte déar le rosca rinn. A rinn-ruisc réidh mar réalta seaca gan smól 'S a chaoin-chorp glé mar ghéis ar chaise gan cheó, Guaire i méinn do réir a ghustail gan ghó Fuair folcadh agus féith i séad-shruth thobair na n-eól. Eol dáin is dian díth, Cró chách 's a gciall-dlighe, Scantóir ranna na seann-reacht, Abhall dualach is clúid-cheap. Ceap saoithe flaith aoibhinn subhach an tsuilt Ar mearaidhe, mo cheasnaighil, i gclúid na gcruimh; Gas ghlinn na ndeagh-ghníomh, mo chumha fá lic Do gheal-ghnaoi ler aibigheadh gan diúltadh fir. Fear fial ba foras eoil Taca agus triath na dtionól, Ruire na rann, mo léan, Bile gan mheang, gan bhéim. Béim baoghail is léan linn an siollaire Seán Tug tréith tinn an chléir chaoin do chleachtadh a cháil, Tá saobh-shíon 'san spéir aoird ag lingeadh gach lá Tug caorghail na tréan-thaoide i mbrollach na Máighe. Cois Mháighe na mart níl meadhair Ó claoidheadh ár gceap i gcill; Caomh-chnú dfhúig flaithibh Fá chumha go múr Chaisil. <L 165> Ó Chaiseal go Daoil re linn a ghonadh do ghéis Tonna agus taoide, tíortha, ealta agus éisc; Níl mothar ná mínleach, coillte, cumar ná céim Gan seascad bean-tsidhe dá chaoineadh i ndoilbheas déar. Is déarach dian diachrach dfhág An dámh dil sinn gach lá Mar long gan stiúir ar druim díle Ag túrnamh tonn le gal gaoithe. Gaethe an bháis do sháruigh dalta na muse Eagnach feardha fáilteach fearamhail fionn, Is tréith atáid társna ag treabhadh fá'n ughaim Ó saobhadh Seán sin fáidhe gan chiste gan chúirt. I gcúirt chiste na gcineól A ghnúis tuigse níor dhearóil - Breitheamh buadhach ba bhinn blas Saoi suag ba snoidhte snas. Is snasta gan teimheal do scríobhadh an t-eagnach saor Tochmharca ríogh-bhan, laoigh, agus casmairt na laoch, Geinealach Gaoidheal, a gcraoibha neasa 's a n-éacht Is sirimíd saoirse ó Chríost dá anam ar phéin. AN CEANGAL: Is fada faon gan fearantas, bailte puirt ná áitreabh ríogh Mic Mogha na n-éacht do chleachtadh cion is calmacht is cáin is cíos; Sliocht Chonn is Chéin is Chairbre fá Chailbhinists mar thárla tím Tug dream na n-éacht gan marthana ar scaradh leat, a Sheáin an Ghrinn. <L 166> Cois srúill na séad is dainid liom ár dtagra is ár dteannta dín I gCrúmadh faon fá mharbhail-lic is glasra 'na ngeamhar ret thaoibh; Seacht gcéad déag ceart gan dearmad, seachtmhogha agus cúig gan chlaoin Aois Mhic Dé mar chanaid sin ar scaradh leat a Uí Thuama an Ghrinn! SCÉAL DAINID DUBH I BHFEARANN LUIRC. Scéal dainid dubh i bhfearann Luirc is éacht go bráth, Taom anacrach gan mearathall is créacht don dáimh, Péin pheannaideach ler scamaladh ár gcléir go tláith Éag chalm-fhir na mbreatha ndil i gcéill rug barr. Barr oinigh ghlain is séimh-mhian 'S cáil dhuineamhail le déigh-chiall Dorug Seán soithimh-fhéil uais Ó dháimh fhuinte chaomh-bhuadh. Buadh-bhorra-bhille oirdhearc den tréad chaoin bhúch, Suadh forasta ba pholla cirt do chléir bhinn Mhumhan, Cuan cosanta na bpoblach, mo chréacht nimhe chumhadh, In uaigh Chromaidh ghil fá ghorm-lic is léan síor-dhubhach. Is dubhach dfhágais ár ndáimh uais Gan treóir oide ná caomh-luadh, Ag sileadh deór gan aon scíth Fá thuirse bróin ag trom-chaoi. <L 167> Caoi chathuightheach na n-anbhfann atá it dhéidh, monuar, A gcroidhe atuirseach mar scamall dubh gan scéal ná duain, Mo dhíth mharbhthach an fhaid mhairfead-sa is mo chréacht síor-nuadh An saoi tairise do b'fhearra againn, mo chréim nimhe uainn. Uainn dorugadh ár n-aon-tsúil, Ár mbuaidh-bhile 's ár gcléibh-rún, Ár ndruadh cosnaimh nár ob gliadh, Crann solusmhar ba séimh-fhial. Do b'fhialmhar cosanta lonnardha caoin-pháirteach An biadhtach oscailte cosnathach fíor-fháilteach, A Thighearna bhronnathach sholas-chirt fhíor-ghrádhmhair Ár dtriath is ár n-ollamh ná hobaidh dot ríoghacht neámhdha! A Rí neámhdha do dheilbh neóill Is flaitheas dil na naoimh-cheól, Gaibh it dhún chaomhdha buadhach Ár stiúir-choinneal 's ár gcaomh-luadh. Luadh t'fhorastacht i bhfoclaibh, a ghéag aoird bhúch, Níor thuar obair obann d'ollmhna na ndréacht-laoi ndlúth - Crann mogallach ba torthamhail nár chaol-chríon gnúis A bheith torcartha fá ghorm-lic is éacht nimhe dhúinn. Dúinn is bith buan bróin go bráth Flaith finn-chiabhach na ngéag mbláth; Gan réim 'san bhfeart is cás léan Úr-ghas éachtach ná raibh caol. <L 168> Níor chaol... críon cnaoidhte feóidhte fiar An saor-fhlaith gaoiseach bríoghmhar córach fial, Acht gléir-scoth dhíreach ba líomhtha beól is riaghail Le héifeacht intleacht cuimhne cóir is ciall. Ba chiallmhar sochma séimhidhe An curadh beacht nár bhaoth gnaoi Do fromhadh for an sreabh nglé Ar bhruit órdha na naoi mbé. Níl bé cailce-chnis ón Mangartain go naomh-chill Duach Ná éigs beachtaithe i labhartha na ndréacht bhfíor-uais Nach daol-dathach dubh ó chailleadar a séad chaoimh-bhuadh 'Sé flaithire na gceasta ndil do b'fhéil fí dhuais. Duais óir-niamhdha gan aon smúit Do raideadh d'úird gan chlaon-rún Flaith fíontach na bhfolt bhfionn bhfaon Liaigh lúthmhar ba leabhair-laoch. Laoch clúmhail ba lúthmhar i gcasmairt na gcloidheamh, Géag chumhra ba mhúinte is ba taise ar bith gnaoi, Séimh-ughdar is tréin-phrionnsa do lachtadh ó chroidhe Le glé-mhuses caomh-úr-chnis ar a mama gan teimheal. Fá theimheal doirbh dobróin dúir Ag frasadh deór le péin-phudhair d'fhúig do bhás ...inn gach aon lá Fá dhanar-bhroid ... léan-chás. <L 169> Cás claoidhte is ár daoine de uaislibh Gaoidheal Go bráth síorga Seán† aoibhinn †Ó Tuama an Ghrinn - Dobfhearr gníomhartha is rádh milse le stuamacht chruinn, A bheith tláith sínte is cás scíosmhar gan luadhail ná brigh. Gan bhrigh marbh is léir-scrios luain Ár dtriath cosnaimh nár chlaon duairc, Buinne leabhair nár chas cló 'S ba mhaith-ghníomhach i dtrom-ghleo. I ngleo chalma ar fhaithche ghlais níor bhfaon a neart Na dtreón gcaithiseach ag teascadh cuirp le tréine a ghlac; Mo sceól deacrach a bhalla nirt go tréith sa bhfeart 'S a bheól blasta dil 'na labhartha ba thréitheach ceart. Is ceart-chaoin fuinte fír-ghlé Cheapadh ranna go snas-chaomh; Éigs beachtaithe nár éar truagh Den tréadh bhorbdha nár bhaoth snuadh. Dobhí snuadh taitneamhach an tseabhaic mhir gan chréim ná cuas, 'S a ghruadh lasamhail mar shneachta ghil ar chaor-lí uais, Níl druadh feasta againn i bhfearann Luirc na ndréacht-laoi suairc Ó chuaidh an flaithire ba ghradamach, mo léan, don uaigh. 'San uaigh faon is dúinn is díth Saor-fhlaith soithimh ba chéillidhe; Úr-ghas séimh ba ghasta dil, 'S ba diadha dúil an flaithire. <L 170> Flaithire fáidheamhail fáthamhail fíor-fháilteach Ba ghradamach gáirdeamhail grásamhail grinn grádhmhar, Ba flaitheamhail fáilteamhail áirdeamhail groidhe láidir Ceannasach cáirdeamhail grádhach úr fíon-dáilteach. AN CEANGAL: Gas gan ghlas ba ghasta groidhe láidir Den cheap nár chas 's ba rathmhar fíor-áluinn, Nár mheath i dtreas ná i gcleasaibh laoich lán-mhear - Ba mhaith i gcath is ba thapa tríonálta. A dhath ba gheal mar eala ar linn shnámha, 'S ar ghaibh a ghlac do scaip le tigheas ádhbhal, Ba bheacht a bhlas 's a theanga bhinn-ráidhteach, 'S mo chreach sa bhfeart gan phreab an saoi grádhmhar. Níl art ná acht dar ceapa' i gcrích Chláir Luirc Ó theacht tar lear do chlanna Ghaoidhil ádhmhair Nár thaisc ár ngas-na a ngaisce i gcaoin-áireamh 'S do chleacht gach reacht de pheacht an Ríogh neamhdha. Ba phras gan chealt a bhreatha binn grádhmhar Mar eas ag teacht le sleasaibh líog árd-chnuic; Bhí a chneas gan snas mar shneachta ar dhruim bánta Nó lacht na mama mbleachtmhar gcaoimh bháin-chnis. Is deart go scairt do lagaibh fíor-thámh-lag Tu shlad de phreab gan stad ná puinn cáirde, 'S is feas gur creach do threabha Ghaoidhil ársa A bhfasc, a mbrat 's a dtaisce i gcill fágtha. <L 171> Gach earc nár ghaibh le dleaghtha an fhíor-Phápa Do chairt fá lais le taca a bhaill shásta; Beir leat, a Shearc, let ched dot ríoghacht árd-ghil Ár bhflaith i measc na n-aspol gcaoin n-áluinn. SIN TRAOCHTA IN ÉINFHEACHT FÁ RÍ-LIC. Sin traochta in éinfheacht fá rí-lic Ár dtéad gheal, ár n-impire, ár bhfáidh, Ár bhphoenix, ár bpéarla is ár rí-fhlaith, Ár séad ghlan, ár sinsear, ár ngrádh; Ár réaltann, ár gCaesar nár chinnteach, Ár nglé-ghas den fhíor-fhuil do b'fhearr, 'S is créacht-nimh gan faesiomh don tír sin - Ár réx dil mar síneadh ar lár. Do léimeadar éisc ghil ón dtaoide Le péin-bhroid i nglinntibh go hárd Le héigean a léin duibh mar síneadh Ár saor-fhlaith go claoidhte fá chlár; Do thréin-las na sléibhte mar theinte I néallaibh le bíodhgadh ina dheáidh Is táid éigse na ndaor-cheast do scaoileadh Go déar-fhliuch i ngeimhle de ghnáth. Trím néalltaibh im aonar ist oidhche Dom léir-mheas tig draoithe ina dtáin Lem thaobh-sa ag saor-chantain laoithe Is dréachta na sybils go sámh; <L 172> Gach n-aon aca ag géar-ghol 's ag caoineadh Le chéile go binn-ghuth ós árd Mar saeghdadh le claon-bheart is intleacht Ár nglé-ghas le mín-chleasa an bháis. Síor-mhéala is naoi ngéibhinn gan scaoileadh Ár gcaomh-Mhars gan bhrigh nirt mar tá, Dfhúig saeghada nimhe géara in ar n-intinn Gan pléireacht ná aoibhneas ar áird; Gan síor-scléip dá chaoin-ghléas ag saoithe Ó's tréith-lag do thaoiseach na bhfáidh Is tá daoil-ghné ar chaoin-spéir agus teimheal dubh Ón saor-fhear nár bh'aoismhar bheith tláith. Deir Bhénus gur claonadh a hintinn - Caomhnadh go síordha le Seán - 'S nár ghéill sé le géar-shearc do Chríost ghil A thaobh gheal do shíneadh i bpáirt Le haon bhean gheal aerga ná daoinna Dá aolda a píob gheal 's a brághaid Acht an t-aon-bhean dár aontuigh a chroidhe dhi - A chéile ghlan díleas go bás. Ar n-éagadh don tréan-ghas do b'aoirde Tig céadta go líonmhar im dháil De mhná-déithe na spéire mór-dtimcheall Is téapair go soillseach 'na lámha; Iad d'aon-ghuth le chéile dom aoiradh Nár léir dam mar síneadh ár Seán - An té sin dá mb'éigean dúinn stríocadh Gur bh'aeirde é 'ná sínn-ne 'san dán. <L 173> Céadar is craobh ghlas na Muimhneach, Is téad-bharc ar taoide sa lá, A gcéir bheach, a n-aon-tslat gan críonadh, A gcaomh-ghath 's a gcraoiseach i ngábhadh; A scéimh-dhath, a gcéad searc 's a sinsear, A scaoth-bheach 's a mílseacht de ghnáith; Mo léan-chreach fá chré-chuilt mar síneadh Gan téarnamh, 's is daoirseach an cás! Tá Phoebus fá dhaol-bhrata cíor-dhubh Is Phlégon fá dhaoirse an ráis, Aethon gan éirim is Tríton, Tréan-Mhars gan bhrigh nirt ná áigh; Tug Tétis baoth-léim ós íochtar Na tréan-mhara dfhíor-bhris a chnámha, 'S na péiste uile d'éimeadar choidhche Géilleadh mar rígh dho go bráth. Do réabadar géaga na gcoillte, d'éagadar mílte le ráig, Do léimeadar éisce tar líne, Níl maoth-thortha mílse ag fás; Atáid béithe agus éanlaith gan binn-ghuth Fá ghaothraibh go fíor-lag gach tráth, 'S na déithe i ndaol-bhrata síoda Gan faesiomh dá chaoineadh de ghnáith. <L 174> AN MANGAIRE SÚGACH A BHILE DEN FHUIRINN NACH GANN. A bhile den fhuirinn nach gann 'S ba churata in am gach cluiche nirt, Ná tuiteadh do mhisneach go fann 'S a ghoireacht duit cabhair is cuideachta. Is oscardha i gcoscairt a namhad Le fuinneamh gach crobhaire 'e chine Scuit, Scriosfaid as inis gach gall 'S is sinn-ne bheidh teann 'na bhfionna-bhruig. Is dearbhtha i dtreasaibh an dream Go calma cabharthach coinghibheach, Go lannamhar leadartha lonn, Feardha foghlach fuinneamhach. Beidh easpairt go fairsing le fonn I mBanba is loghadh L'fhéil Muire aca, Beidh sailm na marbh i dTeamhair Dá chanadh is gan beann ar mhinistir. Beidh luisne ó Dhoire go Leamhain 'S an fhuireann so teann is teine leo, Rithfidh gach bitheamhnach reamhar 'S ní coimirc dóibh long ná lomairne. <L 175> Sin chugaibh-se Pilib tar srúill 'S an bile nár dhúr 'san imreas Do chuirfeadh sliocht Chailbhin i bponnc Is fá bhinb na súiste ag Oscar síos. A chumainn na gcumann glac fonn Is tigidh dár gcabhair le ruithne-ghail Ag trascairt gach alpaire reamhair Is bainfeam a meabhair as cuid aca. Tá stoirm ná cuirfear ar gcúl Ag druidim le ciumhas na Sionainne Nuair thiocfas an fhuireann tar abhainn Is deimhin go bpleanncfam Whigeanna. Beidh an ghrathain dá thachtadh le tnúth Beidh bascadh agus brughadh agus briseadh ortha, 'S is gairid go bpreabfaid chun siubhail Nuair bhainfeas ár bprionnsa cluiche dhíobh. Ag taisteal na mara le fonn Tá Carolus lonn 's a chuideachta, Tá Neptune ag scaipeadh na dtonn 'S ní stadfaidh den fhobha go hInis Luirc. Beidh Mars i dtosach na dtrúp 'S an faraire fionn go fuinneamhach, Ní chasfaid go leagfaid an dream 'S is dearbh go bpleanncfar tuille aca. Beidh gearradh agus leagadh agus brughadh Beidh scaipeadh agus scannradh is uireasbhaidh Ar ghallaibh dá chaitheamh gan chabhair Nuair ghreadfaidh an Franncach teine leo. <L 176> Nár chaillead-sa amharc mo shúl 'S nár lagaidh mo lúth le foirbhtheacht Go bhfaicead an ghrathain gan cheann 'S an sean-phoc dall gan giolla aige. GO TÁBHAIRNE AN GHLIOGAIR. Go tábhairne an ghliogair nuair thigim 's mo bhuidhean im dheóidh Lem chána bainim-se teine go binn as bórd, Im dháil tig milis-bhean mhiochair dheas mhín-tais óg An drawer go ngoirim is fuinneamh fé ag tigheacht im chomhair. An lá nuair thigeann is tuilleadh den oidhche fós Ag trághadh na gloine agus cuideachta saoithe im chomhair Is árd mo mhisneach, bíonn binneas is brígh im glór Is gárdas mire ag gach duine dhem bhuidhin dar ndóigh. Cárt is fiche dothigeann gan mhoill ar bórd, A lán 'san ngloine agus tuille den fhíon 's den bheoir, Dáimh an ghliocais is mise go haoibhneach sóghach 'S gach dán dá sinnid go mbainfeadh det chroidhe istigh ceo! Tráchtar linne ar gheinealach Gaoidheal gan gó Ar fhás na righthe tré chuisle na craoibhe is mó, Fáth agus foirm a ndlighthe is a n-aoibhneas nós Is dáil gach duine dá gcuireann an scríbhinn romhainn. <L 177> Cidh breagh an fhuireann lucht cruinnighthe maoin is stóir, Stáit na cruinne is gach ionmhas líonta d'ór, Níl ceard ná cumas ag duine san tsaoighal is mó 'S is dáimhe linne 'ná cuideachta an ghrinn is beoir. Mo sháith nuair ibhim 's go bhfeicim mo bhuidhean go sóghach Scáil is gile tré dheirge bhíos 'na gcló, Is dána duineamhail goirim-se an tsídh-bhean mhodhmhail Ar clár go gcuireann gach duine againn timcheall coróin. Is gearr go dtigeann an Mhuirinn is aoibhne snódh, Cárt is gloine go cliste aici líonta ar bórd; "Fáilte is fiche" deir isi "don tír-si romhaibh - Ná fágaidh sinne, tá tuille den oidhche romhainn!" Is sámh sinn uile 's is sultmhar ár gnaoi 's ár nglór, A lán go gcuirim is gach imeall den tír le ceol, Níl trácht ar bhinneas nach aca dofríoth ar chóir Is sláinte an leinbh nár chuireamair críoch air fós! Ó mhuise a shearc-rúin is greannamhar an scéal sa tír Seóirse is a bhastúin dá gclasughadh 's dá dtraochadh ar tuinn! <L 178> NUAIR THÉIGHIM-SE GO TIGH AN TÁBHAIRNE NÍ CÁS LIOM FUIREACH OIDHCHE ANN. An Mangaire: Is bachallach glas an chleach so os comhair do thighe Ag mealladh na bhfear isteach ag ól na dighe. Seán Ó Tuama: Airgead geal go pras do réidhfeadh slighe Tá an charaid ag teacht, an bhraich 's an hóp gan díol. An Mangaire: Nuair théighim-se go tigh an tábhairne níor chás liom fuireach oidhche ann Agus buidhean shultmhar shásta ag ól sláinte mór-thimcheall, Mar bha mhian liom an t-árthrach bheith lán ann gan chinnteacht Agus gasra bhreagh ghrádhmhar nár ghnáthach bheith bruigheanach. Seán Ó Tuama: Siúd ort féin le ceart, a rúin ghil suidh lem ais, Bí subhach is ól do dhram as an gcrúsca so go fras - Go ndiúgam é go cneas 's go nglaodham tuille isteach, 'S a thréin-fhir ná tréig me. <L 179> <U Aindrias Mac Craith> AN MANGAIRE: Ceól píbe agus bheidhlín is ceól crot gan aimhreas Níor mhór liom im thimcheall ag ól punch go meadhrach, Nó beoir mhaith 'gus saghdar is a dtaoscadh le hintinn 'S níor leór liom mar shaidhbhreas gan a ndiúgadh go haidhbhéil. Éamonn de Bhál: Is maith san beart in aon do chaithfeadh coróin nó réal 'S a liacht scramaire gan chéill do mealladh leis an saoghal Atá anois ag dreoghadh sa chré agus fir ag a mnáibh dá n-éis Is iad féin fá líg sa teampal. An Mangaire: Leagadh agus leónadh agus breoidhteacht in éinfheacht, Aicíd is tóirse agus tóirneamh gan téarnamh Ar gach spreasán do dhiúltfadh suidhe i gcunntas na féile Is chuir i dtaisce gan spiúnadh gach ar chúm sé le saothar. Éamonn de Bhál: Gach siocán dona dhíobh tubaist air is díth N-a mbeadh a sparán aige go cruinn fá lic nó i ndíon an tighe Is do luighfeadh insan oidhche ar shop nó ar smúdar tuighe 'S nár chaith riamh scilling le féile. Seán Ó Tuama: Seo comhairle do léigfinn le saor-ghean óm intinn - Gach faraire breagh tréitheach gan géilleadh dá mhuintir, Acht suidhe síos go héascaidh is a spréidh chnuic do dhíogadh Is gheóbhaidh ó Dhia ghléigeal gan an saoghal so dá chlaoidhchan! <L 180> An Mangaire: Is gnáthach é mar acht gur réic do phósann bean A mbeadh spreasán aici mar fhear ná rachadh deór 'na chab Dfhág 'na dhiaidh an spag 's a ráinig riamh 'na ghlaic Atá anois gan bhrigh gan phreab 's an liag ar a dhranndal! 'SÍ AN BHLÁTH-BHROINNEAL BHLÁTH-MHILIS BHÉASACH. 'Sí an bhláth-bhroinneal bhláth-mhilis bhéasach Bhláth-mhiochair bhéal-tana mhódhmhail Le grádh geal dá bláth-chruth do chéas me Is dfhág mé gan téarnadh gan treóir; Tá a bláth-fhuilt go bláth-tiugh ar daol-dath Is bláth-shnoidhte a haol-chorp gan smól, Is bláth-thuigseach ráidhte na béithe 'S is bláth an uile-ghéag di go feoir. A ghrádh ghil do ghrádhas tu thar béithibh Is do ghrádhfinn dá mb'éidir níos mó, Do ghrádhas thu, a ghrádh ghil mo chléibh-se, Le grádh geal dot mhéinn is dot chló; Ó ghrádhas thu a ghrádh ghil le géar-shearc, Do ghrádh-sa ní shéanfad lem ló, Do ghrádh-sa is mo ghrádh-sa má réabthar Gan grádh glan ag éinne go deó! <L 181> A rún ghil is rún duit tar aon me - Mo rún-sa lem ré thu is mo stór - Do rún-sa mo rún-sa go n-éagad, Mo rún tu is mo chéile lem ló; A rún dhil na rún gceart ní léigfead Mo rún, tuig, le haon bhean it dheóidh, 'S má's rún san ár rún-na do scéidhfar Gan rún ceart ag aon bhean go deo! A chara na gcarad le chéile Do charas le saor-ghean ar dtóis, Mo charaid a chara do thréigfinn 'S dorachainn i gcéin leat 'na dheoidh; Ní cara dham cara ná céithleann Acht cara na mbéithe tá 'om breodhadh, 'S mo chara-sa a chara má shéanair Gan caraid ag éinne go deó! A annsacht na n-annsacht do chéas me Le hannsacht dot scéimh is dot phóig, Bíodh a rogha agat-sa m'amhail-se mar chéile Nó dúnsa gan bhéasa, agus fós A annsacht na n-annsacht 's a chéad-shearc, Ná sanntuigh-se baothlach mar stór, Is m'annsacht-sa a annsacht má thréigir Gan annsacht ag éinne go deo! A chumann na gcumann ná tréig me 'S go bhfuilim in éagcruth it dheóidh 'S gur cumann mo chumann ná tréigfinn A chumainn go dtéighinn-se fén bhfód; <L 182> Ó thugas duit cumann is géilleadh Mo chumann-sa a shéanadh ní cóir, Is mo chumann-sa a chumann má thréigir Gan cumann ná ré agat im dheóidh! A stóir ghil mo stór-sa tar aon tu 'S mo stór tu go n-éagad dar ndóigh, Is stór me, a stóir ghil, gan tréada Is gur dóigh leo gur réic me gan fód: Beidh stór ag mo stórach ní baoghal duit, Beidh bólacht gan buidheachas is fós A stóir ghil do stórach má thréigir Gan stórach ná ré agat im dheoidh! AN CEANGAL: A chumann na gcumann mo chumann 's mo rogha thu is feas, Is mo chumann gach cumann ba chumann le togha na mban, Ó's cumann do chumann a chumann gan cham gan chleas Mo chumann do chumann a chumann is gabhaim-se leat. IS FADA ME IN ÉAGCRUTH. Is fada me in éagcruth is 'om radadh le gaethe Is cathathach faon me gan fóirthin Le taitneamh dom chéithlinn - a hainm ní déarfad - 'Sí an lacha-bhean bhéasach do bhreóidh me. <L 183> Is camarsach craobhach a carn-fholt néamhach Ó bhaitheas ar aol-dath go feóir léi Is geanamhail maorga a reamhar-ruisc chlaona Do laguigh, do léan is do leóin me. Tá a mala go caol-deas, a balsam-ghob craorac 'S a leabhair-chrobh aolda do chóireoghadh 'S do bhainfeadh ar dhaor-bhrat cranna agus caol-bharc Eala agus éanlaith agus róinte; Is taitneamhach aerach a pearsa mar Hélen Ler cailleadh an Trae agus a mór-thruip, A chara 's a chéad searc is damanta an scéal duit Mo mhalairt má dhéanair ar chóbach! Má ghabhair le baothlach le taitneamh dá thréadtha An tEarrach ní léigfidh le córaid, Beidh an bodach ag éad leat, ní ghlacfaidh let bhéasa, Beidh an aindeise 'ot chaomhnadh go deó arís; A chara ná taobhuigh a shamhail mar chéile 'S go mb'fhearra dhuit mé agat gan feóirling - Do chanfadh duit bhéarsa, do bhlaisfeadh do chaor-ghob 'S dorachadh i gcéin leat ót chomhgas. Cidh feasach gur réic me 's im beartaire scléipeach Gan talamh gan tréadta gan chóraid, 'S gur tapa do thaoscfainn le haiteas gach cré-mhug Is ainnir na gcraobh-fholt go bpógfainn, Is dearbh a spéirbhean go mb'fhearra mar chéile Mo shamhail 'ná baothlach is bólacht Gan aiteas gan éifeacht gan maise gan béasa Gan flaitheas gan féile gan foghnamh. <L 184> IS TRÉITH ME, IS FEAS, 'S IS FANN. Is tréith me, is feas, 's is fann, Mo ghné do mheath go lom, d'éaluigh cnead Is saeghad is deart Im ae im scairt im chom; Do thréig me seal mo ghreann, Tá an chléir in earraid leam, Is baoth mo bheart, Is faon mo neart, Do chlaon, do scaip mo mheabhair Le héigean gean do mhodhmhail - 'Sí céithleann deas an Bhrogha Do mhéaduigh easmailt Dhaor im aice - Is é bheir seasc mo shamhail; Tá a craobh-fholt tais go bonn Go néamhrach crathach crom, 'S a réighin-rosc mear Re gaethe read Na céadta fear le fonn; Tá a béilín blasta búch 'S a déid mhion cailce cumhang, A réidh-chrobh deas, A haol-chorp seang, A scéimh mar eala ar shrúill <L 185> I gcéin ag teacht go humhal, 'S na déithe ag freastal dúinn, Do théarna' is feas An bhé lem ais Do chlaon do leath mo lúth; - Seachanuighidh-se, a mhná Cearrbhach mar atáim, - Beartaire Gan dearmad Do chaith a chuid le hábhacht; Sealad dam ar clár Ag spreagadh suilt is dán, Ag reacaireacht 'S ag mangaireacht I measc na mbruinneal mbán. An Ceangal: Go lá an tsléibhe féachaidh beartaire baoth mar táim - Fámaire magaidh is cearrbhach claon ar clár, Grábaire seascair is mangaire théigheas ar fán 'S im cháil-se carrbhas fada agus scléip 'na dheáidh. CÉ FADA MÉ LE HAER AN TSAOIGHIL. Cé fada mé le haer an tsaoighil 'S gur charas bé agus céad má's fíor, Níor dhearcas aon do léir-ghoin sinn Go téacht dom shlighe don bháin-chnis; <L 186> 'Sí an chéithleann chaoin-tais ghrádhmhar Le gae do mhill mo shláinte, Aon gan phoimp gan taom gan teimheal, 'Bé nÉirinn í mo ghrádh í! Is crathach craobhach réidh a dlaoi, Níl snas 'na scéimh níl claon 'na croidhe, Tá maise is méinn is méid 'san mnaoi, Níl saobh le suidheamh 'na cáile; 'Sí an bhé do chlaoidh na táinte Le héigean grinn dá báin-chnis; Mar aon chuir sí in éagcruth sinn, 'Bé nÉirinn í mo ghrádh í! Is deas a déad a béal 's a píob, A mala chaol 's a claon-ruisc righin, 'Na leacain féach an chaor 's an líth, Mar ghéis ar linn a bán-chruth; Tá féile is fíor, is fáilte 'San bhé nár thuill a cáineadh, Ní baoth a gníomh, ní daor a dlighe, 'Bé nÉirinn í mo ghrádh í! Ó ghabhas léi mar chéile shíor Ní scarfad léi go dtéighead don chill, An bhalsam bhéasach bhéal-tais bhinn Do ghéar-ghoin sinn le grádh dhi; I gcéin gan moill má's áil leat Le chéile ragham, a ghrádh ghil, An saoghal ní bhfagha go héag ár ndeighilt, 'Bé nÉirinn í mo ghrádh í! <L 187> A hainm saor ní déarfar linn, Is feas don tsaogal cé do ríomhaim - An bhean do léir-chuir saoghad im chlí, 'Bé nÉirinn í mo ghrádh í! An chéithleann mhín-tais mhnámhail Le gaethe chlaoidh na táinte, Bé gan phoimp gan taom gan teimheal, Is taoscfaimíd a sláinte! A SHAOI GHLAIN TSULTMHAIR IS CLAOIDHTE MISE. A shaoi ghlain tsultmhair is claoidhte mise Trít dhíol ag fuirinn ná foghnann, 'S mar luighis le sruingire síleach sruimealta - Scaoinse is scoible scólta; Leidhce liodartha ladhrach liosta, Gan líne liteardha an lómach, Daoiste druinnire deimhneach doineannta, Daoi agus duine do-eolais: Maighistir mogallach millteach modartha, Maoidhteach mothanach mórtais, Cladhaire colgach, cainteach, corrathach, Crainnce is crochaire an chórda; Faingce fotharthach feighleach, folaire Fadhbach fothathach fórsach; Píobaire potaire pleidhce plotaire, Plíoma is pollaire póirseach; <L 188> Gaingce, glotaire gaibhdeach, gothanach, Gaillseach, goraire is geócach Taidhbhseach, toranta, taghdach tiomanach, Treighid is turaire an tóirse; Brainnseach bothanach, breillsce, brostathach, Badhb is bonnaire bóthair; Rícheach rothaire righin an ropaire, Arís go roichidh an rópa; Meadhg i gcorn is roinnt mhaith grotha Faighidh is bocaire brón do, An cladhaire crocaidh in aghaidh a chosa Gan mhoill as polla ag an bpóna; I radharc an phobail 's a phipe fé n' oscail - Mar a bhfaghaidh Buckner ceol uaidh; Na gadhair sin cosain nó raghaid dá stolladh 'S níl greim 'na cholainn ná stróicfid. An Ceangal: Is anáirde it ladhar, a chrainn, tá an chúiréibe, Is fáisc an tsnaidhm go doimhinn 'na chúil-fhéithibh; Gárlach gaill is gaingce giúirléideach, Pádraig maighistir, cladhaire is cú an éithigh! Is cráidhte sinn 's na mílte in dútha Éibhir Ár sáir-fhear groidhe mar claoidheadh le cú an éithigh; Tá a fhios ag Íosa Críost gur cúis éigin Chuir Seán geal choidhche ar bhuidhin an Liútaeraigh. <L 189> SLÁN IS CÉAD ÓN DTAOBH SO UAIM. Slán is céad ón dtaobh so uaim Cois Mháighe na gcaor na gcraobh 's na gcruach, Na stát na séad na saor na sluagh Na ndán na ndréacht na dtréan gan ghruaim. Och, ochón, is breoidhte mise, Gan chuid gan chóir, gan chóip gan chiste, Gan suilt gan seóid gan spórt gan spionnadh Ó seóladh me chun uaignis! Slán go héag dá saor-fhir suairc, Dá dáimh dá héigs dá cléir dá suag, Dom cháirde cléibh gan chlaon gan chluain Gan cháim gan chaon gan chraos gan chruadhas. Slán dá n-éis dá béithibh uaim - Dá gcáil dá gcéill dá scéimh dá snuadh - Dá mná go léir, dá gcéim dá gcuaird, Dá bpráisc dá bpléidhe dá méinn dá mbuaidh. Slán tar aon don té ná luadhaim, 'Sí an bháin-chnis bhéasach bhéal-tais bhuadhach, Chuir tráth chun sléibhe me i gcéin im ruaig - 'Sí grádh mo chléibh 'bé in Éirinn cuach. <L 190> Is fánach faon me, is fraochmhar fuar, Is tláith 's is tréith 's is taomach truagh - I mbarr an tsléibhe gan aon, monuar, Im páirt acht fraoch is gaoth adtuaidh! Don tsráid nuair théighim mar aon ar cuaird Ní háil leo mé is ní réidhid lem chluain; Bíd mná le chéile ag pléidhe dá luadh - "Ca háit, ca hé, ca taobh ó'r ghluais?" Och, ochón, mo bhrón mo mhilleadh, Iomarca 'en ól is póga bruinneal d'fhúig mise lem ló gan fód gan foithin Is fós gan iomad fuadair. Dom cháirde im ghaobhar gan téacht is truagh 'S me 'om chrádh ag an saoghal i ngéibheann guais Le ráithe i bpéin i gcéin ar cuaird Gan ábhacht gan scléip gan scéal dá luadh. Ó dháil an chléir dam céile nuadh Cois Mháighe go héag ní hé mo chuaird, Go bráth lem ré táim réidh lem chuach 'S le mnáibh an tsaoghail chuir mé ar bhuaidhirt! MO SHLÁN GO hÉAG DOM GHLÉ-GHAS tSUAIRC. Mo shlán go héag dom ghlé-ghas tsuairc, Slán ár gcléire ár saor ár suag; Ár slán go léir leat d'aon ghuth uainn Go bráth dot chaomhnadh ar chéimibh cruadha. <L 191> Mo dhíth mo bhrón lem ló is mo thuirse Mo ghroidhe-ghas ghlórmhar ghleoite an ghliocais - Ba síordha sóghach ba seólta snoidhte - Fá dhraoidheacht gan treóir in uaigneas! Mág Craith caomh isé do luadhaim, Máistir léighinn is cléireach cnuais - Grádh na mbéithe saor-ghean suag Den Tál-fhuil Ghaedhal do b'éachtach uair. Is cásmhar mé is gach aon monuar Cois Mháighe go léir 'dir thréan is truagh, 'Dir ársa is aosta, cléir is tuaith, 'S ár mná it dhéidh is déar-fhliuch duairc. Is ádhbhar léin don taobh so is truagh Fear sámh suilt, séimh, fear saordha suairc; Fear dáin is dréacht do dhéanadh is duain Ar fán chun sléibhe i gcéin gur ghluais. Seo an fáth, mo léan, ón dtaobh so a ruaig Ár sáir-fhear séimh den tréan-fhuil mhuair - A pháirt re béithe is claon-chlis cluain Chuir táinte tréan mar é ar buaidhirt! Paris féach is Aonghus buadhach, Áiacs laochda léidmheach luath, Iáson caomh is Caesar uair, Gur mná do thraoch 's a dtréanta sluagh. <L 192> Ó sháruigh béithe an méid seo i nguais - Dáibhí an réx is céad ná luadhaim - Ní nár duit géilleadh is téacht anuas, Is na mná san tréig acht aon 'san chuaird. A ghrádh mo chléibh nár thaobhuigh cruadhas Acht fáilte is féile béasa is buaidh, Trághadh na bléithe is gné gan ghruaim, Mo shlán go héag dot chaomhnadh buan. AN COMHCHEANGAL: Siúd mo bheannacht don Mhangaire Shúgach ghrinn D'fhúig me i ngalair it easbhaidh 's an chúirt gann suidheamh; Is dubhach ár bhfearaibh 's gach ainnir is túirseach tinn Gan tnúth re haiteas go dtagair-se chughainn arís! IS AINDEIS ATÁIM 'S IS CÁSMHAR. Is aindeis atáim 's is cásmhar cathach claoidhte, Gan aiteas gan áird gan ábhacht, ar easbhaidh buidhne, Gan caraid im dháil ná cáirde ag teacht 'om choimhdeacht Ó caitheadh chun fáin me tráth go Baile an Fhaoitigh! An uair ghabhaim an tsráid bíd cách go ceanna-choimhtheach, Ní ghlacaid lem páirt, im dháil ní thagaid choidhche, Mar bharra ar gach cás na mná go seachnuighid me An tamall so táim gan áird i mBaile an Fhaoitigh! <L 193> Deir Anna le hÁine: "Crádh dho, an aithnidh díbh-se An Mangaire a rádhaim - tá a cháil ar feadh na tíre; Meallann sé mná, seo an cheárd do leanann choidhche, 'S a thaisteal tar Máigh ní fearrde Baile an Fhaoitigh!" An sagart tar cách do sháidh in anacraí sinn, 'S an smalaire smáil 'na pháirt do dhearbhuigheadh coir, An aicme seo rádhaim 's an bháb ná hainmnighim-se Fá ndeara dham trácht go bráth go Baile an Fhaoitigh! Admhaim tráth gur ráig is ragairne oidhche, Dramanna is cáirt is cláir dá chnagadh choidhche, Sparainn le cách is mná dá mbaint chun aimhlis Fá ndeara dham trácht go bráth go Baile an Fhaoitigh! IS CEASNAIDHEACH CÁSMHAR ATÁIM 'S IS LEÁNMHAR. Is ceasnaidheach cásmhar atáim 'is is léanmhar Gan aistí gan áthais ó thánga ar an dtaobh so, Gan stair ghrinn na dáimhe ná mná fionan 'om chaomhnadh, Gan ealadha, gan ádhbhar gan fagháltas gan féile. Dlighthe cruadha na Whigs do ruaig me in imeall Tuaithe im aonar Do rith, monuar, mo mhire ar cuaird, is dubh mo shnuadh 's is créimeach, D'imig uaim mo shult mo shuan, tá tuirse mhuar 'om chéasadh 'S is duine gruama gan friotal suag ná cuirfeadh duain 'om fhéachaint. <L 194> Dá dtagaidís na sáir-fhir tar sáile dár saoradh, Sliocht Airt is Chuinn is Fháilbhe is an fánach ná déarfainn, Bheadh Cailbhín is a cháirde 'na dtáin-rith tar gaothradh 'S ní ghlacfaidís gan sásamh 'na ndearnadar den éigean. A CHARAID CHLÚMHAIL DHÍOGHRAIS. A charaid chlúmhail dhíoghrais, A shaoi ghlain de stoc na ndámh, Mo bheatha chughat do scríobhaim Nó an díth leat mo chor ag mnáibh; Gach caile clúmhach má's cuibhe liom A coimhdeacht le toisc an ghrádha Ní ghlacaid súd mo dhícheall Tan chíd me gan stoc gan stát. Cé geallaim súd don bhuidhin seo - Do Shíle is do Mhuirinn bhláith - Stair do scrúdadh, is laoithe Do shuidheachan mar Oilioll fáidh; Cleasa lúith go líomhtha 'S na laoithe ba toil le mná, 'S is feas gur dhiúltadh is díol dam Ó chíd me gan chuid gan cháin. Deir Cathal† dúr †mac Shímoin "A Shíle, anois, tuig an cás; Gaibh-se chughat mac Feidhlim Is maighistir na scoile fág; <L 195> Is fearra dhúinn-ne Tadhg beag 'Ná scaoinse dhen fhuil is fearr Gan rath gan chlú gan oidhreacht 'S ar thuill riamh gur shloig 'na bhrághaid." Ar ghaibh mo ghlaic do scaoileas - Le haoibhneas gach corn thraghainn - 'S gach bean do ghabhadh im líonta Ba ghnaoi liom a cion 's a páirt; Gach dailc go pras nach cuibhe liom Le righin-dair a chorp do chneadhainn 'S is Mangaire ait le baois me Cé shaoilid gurab olc mo cháil. Geallaim-se don bhuidhin sin - Cé díth leó mo dhul 'na bpáirt - Ar chaitheas-sa gur dhíolas Le haoibhneas 's go bhfuilim slán; Gurab aithnidh dam na mílte Go cnaoidhte ná hibheadh cárt Is an Mangaire nach cinnteach Ina scaoinse go hiomalán. Is éascaidh cliste shuidhfinn I gcuibhreann i dtosach cách Ag glaodhach ar bhlas na dighe sin Dochím aca i soitheach cárt; Na céadta fear dobhíonn agam Sínte ina gcuirp fá chlár 'S is mó mo shraith le díol ann 'Ná ag Tadhg† beag †Ó Conalláin! <L 196> Mo bhroid, mo dhoigh, mo scíos guirt, Mo sceimhle, mo ghoin, mo ghádh, Mo loit do loisc mo chroidhe ionnam Ár saoithe 's ár sliocht ar fán; Gan chion gan chuid gan oidhreacht, Gan feidhm cirt gan cothrom stáit Is tuirc is duirc is daoithe Go buidheanmhar is bodacháin. An Ceangal: Dearcaim le dúil cúilfhionn is meallaim maighdean. An canna go húr diúgaim is dram le hintinn, Gach drannaire dúr ná humhlann bainim rinnce as, 'S an Mangaire Súgach siúd mar chaitheann a aimsir. A DHALTA DHIL AN DAINID LIBH MO CHÁS ANOIS? A dhalta dhil an dainid libh mo chás anois, Dom chartadh tiugh, ag eaglais gan fáth ar bith; An aicme sin ní ghlacaid me acht im fhánaire, 'S ní ghabhaid liom im protestan ná im pápaire. Deir pearsa aca gur cearrbhach neamh-ghnáthach me 'S go n-adhmhaim gur Sasanach do láthair me, Nuair scaraim leis chun Aifrinn go mb'fhearr liom dul, 'S nach ceachtar mise protestan ná pápaire. <L 197> Dearbhann gan dearmad nach fuláir leis me Do chartadh tiugh le harma do láthair chirt, Go rachaidh liom chun achrainn gan spás ar bith 'S go gcaithfead bheith im protestan nó im pápaire. An sagart deir gur feannaire neamh-fhálach me 'S go dtarraingim le mangaireacht na mná chun uilc, Gur measa me 'ná ceatharnach atá le broid, 'S ná glacfaidh me im protestan ná im pápaire. Is do freagradh gur eachtrannach gan náire me, Is nach taithneamhach mo bhearta ná mo cháile ris, Nach atharrach me acht reacaire atá gan strus Do chleachtann bheith 'na phrotestan is nach pápaire. Ní carthannacht fé ndeara dho ná grádh do shult Mo chartha-sa do thagradh do láthair Scuit, Ní maise dho mo mhasladh-sa i gcás ar bith Pé aca mise protestan nó pápaire. Ó caitheadh me as an eaglais is go dtárla amuigh Is gur fada me ar mearathall gan áit ar bith Caithfead cur le hatharrach na táine sin Dogheabhas leam im protestan nó im pápaire. Cé fada dobhí Magdalen is Dáibhí an king Ar mearathal is an t-aspol do cuir táinte i mbroid Do glacadh iad nuair chasadar i gcáil 's i gcion Is ceachtair díobh níor phrotestan ná pápaire. A chara dhil cá rachad-sa chun fáin anois? Ó's feasach me ar dearmad gan fáth gan fios, Caithfead bheith im Chailbhinist nó im Árian uilc Ó scaras le bheith im protestan nó im pápaire. <L 198> 'Bé aca-san den aicme-se ar a dtráchtaim-se Nár dhearmaid na haitheanta is atá gan choir Caitheadh liom a gharbh-leac go hábalta Pé aca-san me protestan nó pápaire. AN CEANGAL: Féach an t-aspol do pheacuigh fá thrí ar dtúis Ag séanadh a Charad gur glacadh arís go humhal; A Dhé dhil aitchim, cé scaras le dlighe na nÚrd, Mar aon le Peadair an Mangaire scaoil it dhún. A CHARAID CHUMAINN LEANAS LAOITHE. A charaid chumainn leanas laoithe is dánta suilt Go hacfuinneach ar aithris na dáimhe dil Ní thaitneann liom dot chartadh thu is dot cháibleadh anois Ag eaglais idir phrotestan is pápaire. Da mb' atharrach na heaglaise do dháilfeadh duit Na bearta san nach taitneamhach let cháil do dhruid, Allus fliuch a leatharach níor shásamh linn Go dtagadh as a mbaitheasaibh le fánadh fuil. Admhaim nach fearg tug do ráib an tsuilt Labhairt ar do chartha-sa 'sna cásaibh sin Acht carthannacht ar mhaithe leat, is grádh le cion, Dot scaramhain ón aicme sin do sháruigh sibh. <L 199> A fhir ghasta ghlic gaibh meanma is ná trácht-se linn Go rachair-se go seachmallach chun fáin gan fios; Bíodh tearman an Araid-mhic 'na ghárda agat Is fearra dhuit 'ná an protestan is an pápaire. Rachad-sa 'na sheasamh is dá áiteamh duit Gur bh'aithnidh dam it leanbh thu is it mháistir ghlic Ná feaca ionnat 'san aga san acht cáile fir Gan eagla roimh phrotestan ná pápaire. An phearsa dhubh is aithnidh dam a cháile sin 'S ní abraim nach faltanas le dásacht uilc Fá ndeara dho go maslathach a ráidhte libh Gidh gearra a chuid den phrotestan 'ná 'en phápaíre! Ná gabhaidh-se anois meathtachas ná tláthas ris Na bearta san dá gcasadh leat, cé árd i nguth, Leantar leat na haitheanta go fáthach glic 'S ní heagal duit-se protestan ná pápaire. Ná tagair liom ar Chailbhinists i gcás ar bith, Ná an aicme sin ná hadmhann an pápa i gcion, Aire dhuit ná leanaidh slighte Mhártain uilc 'S mar sin beir it phrotestan is it phápaire. Má's aineamh ort bheith greannamhar i ráidhtibh suilt Feasach fuinte fearamhail 's go fáilteach fliuch Geala-spirid na fairsinge bheith táithte libh - Is fada tusa ceangailte 'sna cáilibh sin. Geallaim duit, a dhalta dhil, 's a ghrádh mo chuirp An ceangal tugas cheana dhuit, an pháirt 's an cion Go mairfid sin go scarfa thusa an bás is me - Bí it mhangaire, it phrotestan, nó it phápaire! <L 200> MO MHALLACHT-SA FÁ THRÍ. Mo mhallacht-sa fá thrí do phearsa ar bith mar sinn Dogheabhadh le n-a shaoighal le haon bhean 'S gur feas ar feadh na gcríoch gach fear do lean mo shlighe Gurab easmailteach a dhíol 'na shaothar; Cé fada me le baois 's gur radas searc ó chroidhe Dá n-abrainn is fíor do chéadta; Feasta ó táim ar deighilt 's gur scaras leó gan roinn An aicme sin is deimhin go dtréigfead. Nach baoth an bheart don trú do léigfeadh seal a rún Le héigeas ait gan chlú gan éifeacht; Féach gur bean ar dtúis do shaothruigh easmailt dúinn 'S do thréig a cheart don ubhall in Éden; Féach gur bean annsúd an Trae do leag 's a trúip 'S is léir tug creach na dtriúch le chéile, Féach gur bean, mo phudhair, tug Éire Airt fé smúid Ag méirligh Shaxan úd dár ndaoradh - Tar sáile dá dtigheadh an Spáinneach is a bhuidhean Re háthas is Laoiseach taobh ris Gach árd-fhlaith dfhuil Chuinn 'san fánach so ar deighilt A bhfagháltas a ngníomh 's a réimheas Dob' ábalta binn ceáfra le méadhair 'S an dáimh uile is deimhin go saothrach 'S gach cnápach do shíolruigh ón gcráin duibh gan chrích 'Na dtréin-rith gan mhoill in éagmuis. <L 201> An ceangal: Ó thárla scartha le haicme do chiap me 'e ghnáith Do chráidh me gan fhios 's do chaitheadh go dian mo phágh Mo chuid 'n fhaid mhairfead nach ngabhad re hiarsma mná Acht ráfla is carrbhas is baraille á riar ar chách. IS IAD NA MNÁ DO CHIAP ME 'E GHNÁITH. Is iad na mná do chiap me 'e ghnáith 'S ní fhéadaim tráth a dtréigean Is iad na mná so im dhiaidh gach lá Thoir thiar do chráidh go léir me; Is iad na mná is an mian so im lár Chuir riamh le fán an tsaoghail me 'S cé riabhach atáim gan tighearnas stáit Is dian atáid dom éileamh. Tá dias tar chách i mbliadhna 'om chrádh 'S a riar ní bhfághaim ar aon chor - Dias de mhná na gciabh-fholt mbláith Ag fiadhach im dheáidh gan traochadh; An dias so a rádhaim chuir riamh mo phágh 'S mo chiall go bráth dom thréigean 'S dá dtriallainn tráth go hiarthar Fáil Biaid siar im dháil go saothrach. Trian dem cháil-se riamh le hábhacht Gach criadh-mhug lán do thaoscadh, Trian dem cháil ní fhiadaim trácht Gan ciallach mná dom chaomhnadh; <L 202> Trian dem cháil níl riaghail sa chlár Ná stiallaim tráth le héigean, 'S i ndiaidh gach cáis is rian gach fáin Bíd cliar is cáirde 'om dhaoradh! A Dhia na ngrás fuair pian is páis Cuir srian lem námhaid le chéile, Is riar 'na dheáidh an fiadh seo ar fán Is triatha Fáil 'na réim chirt; Gach iarmhar tá dár gcliar gan stáit Iad 'na n-áitreabh saothruigh 'S an chliar atá san iaith go sámh Iarraim tráth a dtréigean! SCAOILIM SA TIMCHEALL LE hIOMAD DÚTHRACHT. Scaoilim sa timcheall le hiomad dúthracht Sceimhle gan faoiseamh ar fhuirinn Liútair, An geimhleach dá sraoille go teine-thnútha Is rí ceart trí ríoghachta ina sheilbh dúthchais. Ríomhadh a bpríomha ní doiligh dúinn-na As Inse na míleadh sin Chaisil Mhumhan, 'S gur dfhíor-shliocht an taoisigh sin Maine Leamhna Tug díleas dfhuil Stíobhart i bhfearainn iomdha. Guidhim-se le croidhe dhil an tAthair ionnraic Díbirt is díochur is fannadh is fanntais, Duíbhe agus claoidhteacht is creathadh is canntlamh Ar bhuidhin uilc ba cíocrach chun cealla-scannradh. <L 203> Gach saoi suilt ler b'aoibhinn na galla d'ionnradh Is fírinn mo scríbhinne i Meitheamh Shamhraidh Díogadh sruth fíonta le hiomad brannda Le hintinn an laoi bhig seo cantar leam-sa. TÁ PRUISE AGUS PÓLAND FÓS AR MEARATHALL. Tá Pruise agus Póland fós ar mearathall Sin scartha go deó le Seoirse Hanobher Is an calm-fhear cródha ar phórtaibh Alban 'S go leór dá charaid 'na ghárda; Gach faraire fionn ar bhfonn leis greann Tagadh in am ag cabhair lem ghrádh, Ná tugaidh bhur bhót dbhur ndeóin le Sasanaigh Is gairid uaibh gleo ná leomhfaid labhairt libh Beidh atharrach spóirt fán bhfoghmhar i mBanba Is sealbh trí choróin ag an leoghan ná habraim Sin Fódla feasta ag mo ráib gheal. Guibheam go léir Mac Dé is a Bhanaltra An siollaire séimh 'bé hé ná habraim Gan mhiolam gan bhéim do léigean eadrainn Gan bhaoghal gan bhascadh gan bhearnadh; Beimíd go sóghach ag ól gach neóin 'Nuair thiocfaidh mo leoghan 's a shlógh tar sáil, Beid míle hussa i gClár na Banban Beidh cíoradh is cárnadh is tnáthadh ar fanatics, Beidh sagairt is bráithre ag rádh na salma Is galla fá sháil an bhráca ag Carolus Is ólam feastain a shláinte! <L 204> An ceangal: Gach sáir-fhear glé de shaor-shliocht Airt is Fheidhlim Ler shámh an réx do théacht i gceart a shinsir Le gárdas glaodhadh go héascaidh canna saghdair, Is sláinte Shéarluis taoscam feasta timcheall. A DHALTA NÁR DALLADH LE DLAOITHE. A dhalta nár dalladh le dlaoithe 'S do sheachain an tslighe 'nar ghaibh Seón Seasaimh-se sealad is chífir Gach cabhair tá ag Íosa fít chomhair; Tá Carolus calma croidhe-mhear Ag bascadh na buidhne seo 'ot bhreódhadh. Bainfe sé allus as mílte, 'S ní ghlacfaidh gan díoghaltas it bhrón. Tá galla 'na srathairt dá síneadh, Tá masladh agus moill ar a ngnó, Tá easbhaidh ar an aicme ná hinnsid 'S is dearbh nach díth liom a ngleó; Beidh Banba, geallaim, ag Stíobhart, Beidh cantain is laoithe ag lucht ceoil, Beidh a gcealla ag an eaglais fhíre 'S is fada uaidh síos bheidh na Seóin. Treabhaidh is lasaidh bhur dteinte Agus leanaidh go díreach an tóir, Tá an seabhac ag taisteal nó Laoiseach Is dathad glan míle ina gcomhar; <L 205> Beidh flatha na Banba 'á gcoimhdeacht Is bainfid siad síneadh as na Seóin, Is an t-anam go gcaillidh de sceimhle Na fearaibh do stríocfadh ón ngnó. Tá cascar is bascadh ortha roimhe seo, Tá eagla suidhte ar an gcóip, Ag Falkirk do cailleadh na mílte, Tá Campbells go claoidhte agus Cope; Beidh sealbh na Banba ag Gaoidhlaibh, 'S na danair seo choidhche gan treóir, Beidh Carolus feasta ina rígh againn 'S beidh an aindeis go cinnte ar na Seóin! TÁ CÉADAR, TÁ CAESAR, TÁ TREÓN. Tá Céadar, tá Caesar, tá treón, Tá craobh ghlan go cróga 'san tír, Tá saor-fhear, tá saor-fhlaith gan smól Go saothrach go sóghach is go síoch; Tá béasa gan baethe go leor, Tá tréithe sa tóirse gan teimheal, Tá séimhe gan séanadh, agus fós Tá féile agus fórsa ina chroidhe. Saor-bhile saor-bheartach sóghach, Saor-mhaiseach slóghmhar le suidheamh, Séimh-ghas is scéim-ghartha snódh I saoghaltacht 's i seoda gan suim; <L 206> Phoenix den tréan-fhuil ba mhó De shaor-fhearann Fódla go fíor, 'S chuir daorscar dá dtréine is dá dtreoir As Éirinn, is dheoruigh tar tuinn. Féachaidh in éadan mo leoghain Ar chaol-each go cróga an uair shuidheann, Géarthach i réidh-chrobh an treóin Mar Aonghus i ngleó agus i ngníomh; Bíd méith-phuic go créimeach 'na dheoidh Is daorscar ní leomhaid teacht 'na shlighe, Ní ghéilleann don tréine go deo 'S an faon dogheibh cóir uaidh is didhean. I MBAILE NA NEANNTA ATÁ. I mBaile na Neannta atá An crobhaire fir gan cháim 'S ba ró-bhreagh a phearsa Ag gabhóil an bhealaigh Ar óig-each greanta stáit; A chloidheamh chinn óir 'na láimh Do ghearradh cinn is cnámha 'S ní fheaca a shamhail - Ní tháinig ann Ó d'imigh Fionn chun fáin. Dá maireadh Fionn 's an Fhiann A thrúip 's ar ghaibh leis riamh I mBaile na Neannta Gheobhaidís brannda Is martas reamhar gach bliadhain, <L 207> Ón mbuinneán áluinn fial An seabhac nár cáineadh riamh, Cath-urradh na dtáinte A bhuadhadh an báire I ngach áird 'na mbíodh a thriall; An laoch nár mheathta i ngleó A thug na céadta i mbrón, 'S an leoghan mear tapa Ar óig-each ghreanta - Ba ró-bhreagh a fhead 's a ghlaodhach; 'S i ndiaidh na ngadhar go tréan, An fiadh ar bhinn an tsléibhe, An ceol ban sidhe Insan róda roimhe ? Le dearcadh grinn don laoch. 'Sé an laoch nár mheathta i ngleo A thug na céadta i mbrón Le ghiúmar grinn Don mharcach ghroidhe Rug barr sa tír chun spóirt; Is ar thalamh bhíodh a chóip Is ól is fíon ar bórd, Is ceol dá spreagadh Is suairceas aca Ó Luan go Satharn dóibh. Dá dtriallainn féin tar sáil, An Fhrainnc do shiubhal nó an Spáinn Dá bhfeaca a shamhail Níor léir dam amharc A phéarla rug an barr; <L 208> Le feabhas do mhaoin, - do cháil, Go dtugaidís duit grádh, Is béithe ag iomaidh Le héigean siosma I ndiaidh do phearsan bhreágh. IS CRÁIDHTE AN SCÉAL SA TAOBH SO CHLUINIM. Is cráidhte an scéal sa taobh so chluinim Ag dáimh is cléir is éigse is uile, Stráill gan bhéasa acht Béarla briste Ón Mháigh go Féile do réir mar thuigim; Má tá aici réal don tsaoghal ná scilling Nach áil gan téa tug gaoth tar uisce; Bíonn cába daor ar phéist an phruisle Is lása fé go néata aici-si; Bíonn lámhaing is créip is réidh-bhruit eile 'S go bráth an téa dá gléas mar thuilleamh; Seo an fáth bheir Gaedhil gan séan gan uirrim, Gan stát gan séad gan spré gan spionnadh, Fá cháim gach lae dá dtraochadh ag fuirinn, 'S gan fagháil 'na ngaobhar go téacht don duine; Seo an fáth bheir mé gan chéim gan chiste Gach lá, mo léan, ag pléidh le cumaisc; Go bráth lem ré ag réabadh dlighthe I bpáirt na méirleach méithe buile; Gach sáir-fhear séimh ó Mhéin go Cuilinn, Idir bháird is éigse is saor-fhaith cliste, <L 209> Is cás na nGaedhal 's a gcléir fá thuirse Is mnáibh an téa ag scríobh bhéarsa is fiche; A lucht an téa is truagh bhur dtoisc-se Is bocht bhur scéal, is buaidheartha bhur gcor-sa; Is cathach le sealad me 's is fraochmhar dreóil Is d'atharruigh ar mhalairt cruith mo ghné 's mo shnódh, Tá an aindeise go dearbhtha mar aon im dhóid Ó scaras leis an ngasradh nár chlaon i ngleó; Is eatortha do chaitheas-sa mo shaoghal go sóghach I gcarrabhas ag reacaireacht 's ag déanamh spóirt, An baraille gan dearmad dá thaoscadh ar bórd Is dramanna in aice sin le héigean póit. AITHRIS DÚINN, Ó'S TÚ DO RIACHT. Aithris dúinn, ó's tú do riacht tar lear T'ainm ar dtúis, cá dútha ar thriallais as; An aithnidh dúinn thú, a fhir úd na mbriathar gceart - An tú an Mangaire Subhach is umhaile riarfadh ceast? MO PHEANNAID, MO PHUDHAIR, MO CHUMHA. Mo pheannaid, mo phudhair, mo chumha, mo chiach, mo chnead, Cidh Mangaire Subhach me is dubhach me i gcian tar lear; Admhaim súd gur smúit is diachair seal Fá ndeara dham chughaibh óm dhútha triall abhfad. <L 210> SIN BÉITHE AN OCHTA SONA SÉIMH GAN CHLÚID. Sin béithe an ochta sona séimh gan chlúid Don nao ? go cora ag nochtadh a héadaigh súd Ón dtaobh so 'e chnoc cois brog na réx den tsrúill fád dhéin-se anocht, a scoth na saor-fhear subhach! I MBAILE COIS MHÁIGHE. I mBaile cois Mháighe tá an sáir-fhear suairc - Fear soineanta grádhach nár ghnáth air gruaim; Ceann urraid na ndán nár stán riamh suas 'S go bhfuilid na sluaighte i ngrádh leis; Guidhim-se go bráth chun a Áirdmhic mhuair Chun Flaitheas na ngrás atá go buan Don bhrainnse bhreagh a dfhás go luath - Ceann urraid an tsluaigh den árd-fhuil mhuair Ní bladar ná práisc atá mé a luadh Acht preabaire uasal Éamonn! <L 211> UAIMSE GABHAIDH, A SHAGAIRT. Uaimse gabhaidh, a shagairt, le géar-shearc rúin Buadh agus beannacht do shleachtaibh suilt Éibhir úir; Gach suairc-fhear searcach ba taitneach leat féin is liúm Buan fá mhaise go rabhaid do thréad is tú. A FHLAITH-BHILE MHODHMHAIL NACH GANN. A fhlaith-bhile mhodhmhail nach gann i sult ná i dtréithe Ar sparnaibh lann ba theann ag trascairt méirleach, Ó cheaduigh anall go cobhnach trúpach Séarlus Beidh againn 'na cheann i dTeamhair 's i Lios na Laochra. IS FADA ME I GCUMHA GAN TNÚTH LE TÉARNAMH. Is fada me i gcumha gan tnúth le téarnamh Go dubha-chroidheach tréith-lag, tláith, gan treoir, Dom bascadh idir búir is dom brughadh age baothlaigh I lúib luim sléibhe fá bhráca an bhróin, <L 212> Gan de charaid dom chabhair acht Donn 's a ghaolta Do bheartuigh ar dtúis dam túirling taobh leis Go n-aithriseadh dúinn gach rún ba léir do Le dúil ghrinn scléipe agus gárdas ceóil. d'aithris ar dtúis dúinn cúis na saor-fhlaith Go fiú suim a ngné agus fáth a ngleó 'S gur gairid bheas búir i ndúthchas Fhéidhlim Is crú chaoin Éibhir táir gan treóir; Tá Carolus lonn is a chabhlach gléasta Ag tarraing tar abhainn le cabhair dár saoradh, Is ní mhaithfe sé bonn do chlann Liútaerius 'S beidh foghlaide éigin tláith san tóir. Tá Ferdinand fann 's an Franncach taobh leis Is Hanraoi traochta ag Daun dar ndóigh; Tá scaipeadh ar na hamhais - cá ngabhaid ní léir dam - As Pruise d'éaluigh ar ndáil don ghleó; Tá Saunders gan ball is a chabhlach réabtha Is Rodney i gcúil gan chognadh ó éinne, Tá Cumberland dubhach 's an gúta á chéasadh Is HouldThief déanta 'e Hawke ó ló. Feasta beidh greann le fonn ag éigsibh Is tiúin fuinn gléasta ag dáimh an cheoil Beidh cantain i dTeamhair fá Shamhain ag saor-fhlaith Is togha slighe ag cléir le fagháil óm leoghan; Beidh cealla agus úird gan chúinse ag papists, Beidh easpairt Domhnaigh i dteampull prayers, Beidh scaipeadh agus scannradh ar chomplacht éigin 'S is subhach síoch Gaedhil go bráth 'na dheoidh. <L 213> Sin agaibh ó thúis gach rún ba mhéinn liom Is meabhruighidh féin le cách mo sceól, Tagadh gach crobhaire ag cabhair le Séarlus Is togha cloidhimh gléasta i láimh gach treoin; Sin agaibh an t-am agus gabhaidh le chéile - Preabaidh le fonn agus pleanncaidh méith Whigs - Leanaidh an fobha san ar dhream an éithigh Is ná hiompuigheadh aon le scáth ón ngleó. NÍL DRANNAIRE DÚR NÁ SCRÚILLE. Níl drannaire dúr ná scrúille ar feadh na ríoghachta Ó Dhaingean Uí Chúis go Siúir le hais na taoide Le cealg, le tnú tar triúch do chaith a scríbhinn Dá mb' fheasach a rúin níor chlú dho a bhearta suidhte. Is cleachtach le trú tré thnú bhíos tarthach líonta 'S bheadh in earraid gan chúis lem shamhail-se 'e charaid choidhche Gan farcach gan chlú ná brúid do mheas mo ghníomhartha 'S ná braitheann a rúin gan cionta caitheadh líog liom. Is feasach don tsaoghal na céadta ar easbhaidh caoinis Do dhearmaid daonnacht féile is teagasc Íosa, Do chreachadh an faon, do réabadh reacht na dtíortha 'S a ghlacadh le craos gach féasta maidean Aoine! <L 214> Peadair, mar léighim, do shéan a charaid dílis 'S an t-aspol dá éis an chléir do léag, do dhíbir Do glacadh fá réim gach aon nuair agalluigheadar 'S an Mangaire claon so léigtear seal dá gcoimhdeacht! A CHARAID DHIL CHLÚMHAIL. A charaid dhil chlúmhail, a rún 's a shearc na saoithe Do shleachtuigh ar dtúis ó úr-fhuil Chlanna Mílidh Do chleachtas na húird do scrúdadh is stair do suidheamhchant Is dearbh me dubhach fá phudhair ó scaradh sinn leat! Ní scarfaidh mo pháirt go bráth lem shuairc-fhear groidhe - Mo shagart gan cháim gan ghnáis gan ghruaim 'na ghnaoi Dalta na dáimhe, fáidhe, suaidh is saoi Gan mhairg 'na cháil, gan chás gan chruadhas 'na chroidhe. Óm chroidhe fáth dhéin-se léigim fuireann ar fán - Míle bé agus céad gan foithin ar lár Dot dhidhean go héag gan taom gan tuisle gan táir Is do bhuidhean go léir gan chéim gan chruime gan chrádh. Ó's cráidhte mise is go bhfuilim go breoidhte tréith, Gan cháil gan chiste gan chruinneas gan chóir gan chéim; Ó táim gan mhire is gur fiosach me leointe i mbaoghal Ní foláir go gcuirfir mé 'om chlipeadh don óspitéal. <L 215> BARÁNTAISÍ. A ghasradh fhial ghrianda. Ag seo réamh-rabhadh nó príomh-fhógra do gach aon ler mian athnuadhadh na sean-nós nÉireannach ar feadh na gcríoch reamh-ráidhte, go bith-chinnte do gach n-aon atá ainmnighthe 'san leathanach so, le comhchruinniughadh go toirteamhail trom-thionóil go teaghlach an bhreithimh reamh-ráidhte i gCromadh an tSubhachais an t-aonmhadh lá fichead den ochtmhadh míosa is measa dá ngairmthear 'san mbéalradh gallda October, chun an lae sin d'onórughadh re hiar-chruinniughadh aithbheodhadh agus síor-aithris na saor-ghníomha saidhbhre sochar-mhianda do chleacht ár bhforas feasa, ár gcoinneal adhanta, ár gceap craoibhe, ár stoc stiúrtha agus ár mbile buacach buadh-fhoclach .i. Seán† geal †Clárach Mac Domhnaill, árd-ollamh Inse† iath-ghlaise oileánaighe †Éireann ina chomhaimsir, chum cuidiughadh go cáirdeamhail ria aroile le greann agus le glé-mhian do chothughadh agus do shíor-choimeád diaidh i ndiaidh fá chomhair ár lucht leanamhna féin, amhail dorinne an t-éigeas iolbhuadhach adubhramair agus mórán eile dár sinsearaibh romhainn ó aimsir go haimsir. Óir dá laighead mhaireas anois dár dteangain ghaois-bhriathraigh Gaedhilge gan dul i mbáthadh agus i mór-dhearmad tré gach doilgheas tré n-ar hionnarbadh í go nuige seo, rachaidh go comair go neimh-nídh muna bhféacham meón-dícheallach le cuidiughadh go caoin caomhchumainn le chéile go toileamhail re n-a coimeád ar bun. Ag sin bunadhas cúise an tsuaidh-thionóil nó na scolgharma <L 216> so. Dá dhearbhadh sin, gach aon ghabhas air féin bheith i síth re héigse nó le glé-mhian ár sean-Ghaedhal agus ná tiocfaidh 'san gcomhdháil seo mar adubhramair thuas, beidh deighilte ris an éigse agus gearrtha go hiomlán as comhluadar gach aon díobh go fuin a shaoghail. Toirbheartha fám láimh an 23 die 7bris, 1754. Seán Ó Tuama. A ghasradh fhial ghrianda do b'úire uair Is gach leanbh den mhian iadhfas le hiúl na nduan Ag scanadh gach riain riaghla is gach dúr-cheist chruaidh Tagaidh go dian d'iarracht ar chúirt na suag. A Dhiarmuid, tabhair mo bheannacht le dian-dúthracht Do thriath Chon Mara, mo chara is mo chliath chumhdaigh, Ag riar na ranna is ag canadh na gcian-ughdar Trialladh feasta ag amharc ár ngrian-chúirte. An tAthair Uilliam Ó Mulriain, An tAthair Diarmuid Ó hIcidhe, Seán† uasal †Mac Connartha de threibh na Connairthe Móire, Tomás de Barra na Rátha; agus an chuid eile. WHEREAS ÁITEAMH FAOBHRACH FÁTHA ... TUG AN BÁILLE. Ag seo barrántas ón bhfear gcéadna go fairsing foir-leathan chun gach oifigigh uasail oll-ghníomhaigh bhaineas leis an gcúirt shuagaigh, go speisialta agus <L 217> go bith-chinnte chun Séamuis Mic Cinnéide, Séamus Gratham agus Séamus Mac Aodhgáin, mar aon le n-a lucht cabhartha ar faid agus ar foir-leithne an dá chóige mhór-fhairsinge mhín-leathana Mumhan, chum gach mursaire meathta mí-rúnach d'iarmhar na n-athachtuatha is de dhubh-riascaibh dúr-aigeantacha na ndaor-chlann atá insna críochaibh céadna san ag rith le rannaibh agus ag iomlat le hamhránaibh gan chead gan chomhairle ón gcúirt réamh-ráidhte, do chenagal is chruadchuibhreach go dtigid do láthair Uachtaráin na cúirte i mBaile an Fhantaigh i gconntae Luimnigh, mar a bhfuighid fios riaghla ranna agus reachta 'san dteangain ghaois-bhriathraigh ghlain-eólaigh Ghaedhilge, mar aon le peannaidí pian-ghonta pionóis, dá gcrádh dá gcéasadh dá gciorrbhadh is dá gcnámh-ghearradh, muna ndéinid leór-ghníomh láithreach ina lochtaibh; agus fós ní foláir dóibh éiricí troma agus cáin-cheannach cumasach crobh-scaoilte thabhairt d'abhcóidíbh is d'aighneasóiríbh na cúirte ionnas go ndéanaidís argumaint acfuinneach agus abhcóideacht iongantach iolbhuadhach ar a son re ndéanamh síothcháin dóibh. Gur do dhearbhadh na neithe sin atá an barrántas so síos: Whereas áiteamh faobhrach fátha is a thabhairt le díogras Tug an báille indiu dom láthair fá dhearbhadh an Bhíobla Go bhfuil triar spreas fá n-a n-iarraidh a dhiúltuigh comhairle Is nár lean na riaghla cheap na triatha i gcúirt an eolais; Bíd fá líogaibh go meadhon oidhche - tuille dá n-antlas - Is ní bhfaghaid dá bharr de thaidhbhreamh dána acht seinm ar dhranntán; Má léigheann an sméirle bhéarsa Gaedhilge ar aithris uasal Ina dhóchas féin ní mór go ndéanfaidh ranna agus duanta! <L 218> An uair is cruadh do is ná faghann fuascladh tig builg is teannta air Glacann ar lán-láimh ranna do thácláil is bíonn i gclampa; Le samhail le riastáil ar mhachaire riasc-bháin gach sracadh dá scríbhinn; Bíonn marcanna is spotaí is leachta 'e lochtaí ar leathadh 'na líntibh; Bíonn muar-chuid páipéar fuaighte ag fáiméar 'na gcúil go taiscithe Go dtagaidh 'na chlamhta maidean Dé Domhnaigh chughainn chun Aifrinn; I radharc an phobail go taidhbhseach torannta suidheann ar thuartán Mar a mbí Lochlainn, Mathghamhain modartha is Tadhg an tsuasáin; Is iomdha aingréis múta raingléis furcó farcáin Do léigheas an lóiste fé neart mórtais do Chlann Tomáis; Ní ríomh ar shuairceas saoithe is suaga doghní an aicme sin Acht an teanga Ghaedhilge is reacht na héigse thabhairt ar dearmad. Dá bhrigh sin fógraim díbh go cródha, agus sáruighim Do gach constábla siubhlach sáir-ghlic agus dom báillí; Tar gach aon is cóir do Shéamus is dá lucht cabhartha Gach iarsma 'en tsórt so dfhiadhach go cródha 's a dtabhairt leó ceangailte; Muna dtigid go humhal ar mhullach a nglún nuair thiocfar dá ngabháil Bristear a gceann, a ngoile is a ndrom má léigid ar chrostáil; Córdaí cnáibe ar a scórnaighe fáiscidh is fill mhaith ghadraigh, Is cuir céad cruadh-chor den téid ruainnigh fí n-a reaghthachaibh; <L 219> Go dtagaid chun cúirte is go dtabhraid cunntas ina mbeartaibh uilc Is go leigtear chun siubhail iad go sciomartha sciúrtha d'éis a gceartuighthe; Whereof fail not to search all places ar fad go hiarthar Go hárd Sléibhe Mis, go barr Féile is go Dún Diamhair; Ó bhun Damhsa go Cnoc Teamhrach 's go Caiseal Mumhan Siar tré Chruachain go Sliabh Uí Luascain 's go Cnoc Fionntain Ná fágaidh slighe ar bith, árd ná íseal, dóibh ná siubhalfar, Go dtugtar na truailleáin ceangailte ar shuasán chun na cúirte; Ag seo ordughadh fuinneamhail fórsamhail díbh fá shéala Fí láimh shuaga rí-dháimh uaisle breitheamh na héigse. An Ceangal: Siubhail feasta an Mhumhain agus Éire Airt Is tabhair leat chun cúirte gach éigeas ait; Gach dúr-scraith nách umhal duit chun géille 'ot reacht Brughfam gach cúinne dá phlaosc le staic. DE BHRIGH GUR DHEARBHUIGH AR THÍ NA SAGARTAIBH. Ag seo gearán gríobhdha géar-thuigseach an Athar Seán Ó hÓgáin .i. eagailseach uasal árd-léigheanta aoibhinn <L 220> il-theangthach go dtug sé féin agus an tAthair Mathghamhain Ó Giaráin, isé sin sagart suaimhneach sitheóilte reamh-rádh agus fógra follus foir-leathan don phobal a bheith rómpa seachtmhain ón lá san go bith-chinnte ag teach áirithe den pharóiste chun a n-ullmhuighthe mar ba dhual is mar ba dhleaghthach 'san chreideamh Chríostamhail a dhéanamh; gurab é dorinne dubh-bhodach an tighe reamh-ráidhte teicheadh go hiargcúlta óna theaghlach féin an lá ainmnighthe sin, óir do líonadar foraoisí a chroidhe le dúthracht agus le dúrtam dúr-dhoichill ar eagla go dtabhradh a bheag ná a mhór de bhruaidh bheathadh don dís eagailseach reamh-ráidhte, go mb'éigean dóibh féin cuid den bhagún dobhí na phriosúnach le seacht mbliadhna crochta istigh d'éis a liaithe de cheal a chaithmhe dfhuascailt óna dhaor-chuibhreach agus a ullamhughadh dhóibh féin, mar aon le glasraí gorma garbh-dhreasacha dobhí in iargcúl gháirdín an bhodaigh reamh-ráidhte; go measann an fiadh mór-fhiadhaigh sin dlighe daor-dhamanta na ndubh-ghall do chur i bhfoirm agus i bhfeidhm ortha, gidh mar ná tagann dlighe ar riachtanas, is dá bhrigh sin gabhaim-se re hais a ndíonadh is a gcaomhnadh ó chumhachtaibh gach suime dá dtiocfas ortha dá thaobh in aon áit ná ionad cúirte ná cóimhtionóil tré cheithre ranna Oileáin iath-ghlais bhfearann-ghlain úr-aoibhinn Éireann; gur dá dhearbhadh san atá an reamh-chosc so síos ar a dtugaid siad Supersedes i nuadh-shlighe na ngall: De bhrigh gur dhearbhuigh ar thí na sagartaibh - Dís den Eaglais shíor-aonda - 'S gur mhaoidhim go maslathach millteach mallaithe Le dlighe go gcreachfadh an dís naoimh-chléireach De thaoibh gur leagadar píosa é shena-mhuic Dobhí aige i bhfraightheacha an tighe i ndaor-bhroid, Gur scaoil an Eaglais ghrinn ón gceangal é Le fír-neart fairsinge is fír-fhéile. <L 221> Chun dlighe má rachann an fuingce fleascaigh Níl díon ná cabhair do i gcrích Éireann - Ó Rí-bhrog Chaisil go fíodhbhaí an Daingin Ní timcheall mar sin go Baoi Bhéarra; Nó síos dá rachadh go dtí sreabh Dhealgan Mar ar claoidheadh danair le buidhin Ghaedhla Beidh roimhe 'na seasamh an bhuidhean do ghreadfas A chroidhe 's a chraiceann le righin-chaolach. Suim ná gabhaidh-se 'san ríceach reatha so - A dhlighe ná a labhartha ní cuibhe d'éisteacht - Níl maoidheamh ná maitheas ná brigh ina labhartha Acht croidhe le cealg chun círéibe; Maoidhim is measaim gur gníomh ó fhlaitheas Do scaoil as ceangal na righin-téide An daoisteach deataigh de dhíth a chaithmhe Tug aimsir fhada 'san bhfír-ghéibhinn. AN CEANGAL: Mo dhíth, mo bhrón, is dóighte an bheart, dar leam-sa Dís den Órd 's de phór na bhflaitheas seanda Fá dhlighe tar cóir ag cóbach ceasach canntlach Ag maoidheamh a lóta dfheoidh de cheal a rannta! Ní coir ar Eaglais bheannuighthe mhíorbhúilteach A gcuid do tharraing ó ghlasaibh na daoitheamhlacht, 'S gur fios a' teagasc is aitheanta an Ríogh chumhachtaigh Ag cur na marbh 's ag amharc na bpríosúnach! <L 222> WHEREAS CÚIGEAR THÁINIG CHUGHAINN-NE. Whereas cúigear tháinig chughainn-ne le hInformation Equally sworn upon oath of Declaration Go bhfuil stuacán chuiriceach ualán de chocól éadmhar Insan chrích seo ag déanamh aimhlis do na héigsibh; Diabhal dubh cuirpe thriall ó ifreann chughainn le haindlighe, Spriata muiniceach, cliabh-chlab tubaisteach den tsluagh deamhnaidhe Dar dhearbhuigh tríochad fiche agus míle laoch mear soineanda Gur de phrímh-shliocht Phlútó chríona an lionnsca liodartha. Thug an scrúille an méid sin dúthchais leis ó Lucifer Gur do na héigse nó don chléir doghníodh toirmeasc Tig Seán Ó Barráin chughainn le gearán ar an gcladhaire Gur báthadh a ghearán 's a dhá bhullán 'san Áth† sin †tSaidhbhe; Dofuair sé turainn in Áth an Tulca is é ar muin lárach Trí n-a ghleacaidheacht do chaill sé a mharcaidheacht ar an áit sin, Níor stad an fuaid sin riamh dá ruathar, mar bhí an donas air, Go dtug sé cuaird ar Sheán Ó Tuama, nídh nár chuibhe dho. Ar an adhbhar sin, a bháillí an anma, m'órdughadh dhíbh-se Cuarduighidh fairsinge bánta is claidhtheacha, is cuarduighidh dígeach; <L 223> Cuarduighidh garbh-chnuic, coillte is cairrgreacha, is cuarduighidh sléibhte Is cuiridh a thuairisc insna cuantaibh i gcríobhaibh Éireann; Tógaidh comharthaí de lóma an lóipín as a dheallramh Scuible tútach mursanta srún-fhliuch agus é geanncach A chrín-ghlib thanaidhe chíor-dhubh bhreac-shnidheach ar mhullach a stuaice Na mílte caisirnín trínseach dearg-bhuidhe tá ar a chruadh-scroig. Ó táid adharca ag fás go taidhbhseach ar an gclamh-lobhar, Do chaill a chluasa, níl a dtuairisc ar a chnait-cheann Therefore fail not in nomine regis, don't neglect to Search the traitor in all places being suspected. 'Bé ar bith póirse 'n-a bhfuighthidhe an cóbach beiridh ar chúl air, Beiridh an cladhaire ceangailte ar adhastar chun na cúirte; Bíodh greim ar bhaitheas air, is fill mhaith gadraigh ar an gcnápach; When he is taken, by all means shew your orders. DE BHRIGH GUR DHEARBHUIGH SAOI DE SHAGARTAIBH. Ag seo gearán géar-thuirseach an Athar Seán Ó hEidhin, .i. sagart suaimhneach sítheoilte subháilceach saoir-bhéasach <L 224> a chomhnuigheas 'san mBearnain Choill sa chonntae réamh-ráidhte, do láthair Sheáin Uí Thuama an Ghrinn, aon de phrímh- bhreitheamhain fír-dhlightheacha na suadh-éigse 'san ríoghacht réamh-ráidhte, an treas lá den mhíosa Abráin sa mbliadhain d'aois an Tighearna, 1752. Gur dhearbhuigh an sagart réamh-ráidhte ar mhóide an Phortúis dhiadha go dtáinig tionól mallachtach i ndubh-dhoircheacht na hoidhche timcheall a theaghlaigh, agus, mar aon riú san, ceatharnach cnámh-ársa cuiriceach crom-cheannach ciar-dhubh crosta críon-fhiaclach buidhe bórthach brach-shúileach pusach pioslach poll-ghnúiseach, agus é ar iomlat ina chrunnca chrom cham-stágach, ina chaimearthach chrácach chaol-scrogallach agus ina shruimile shraoilleach spairt-shiubhlach draoidheachtach dubháilceach droch-fhaicseana; gur ghoid an conablach gráinneamhail clamh-chlitheartaidhe sin ón sagart reamh-ráidhte: - Éan éadtrom aerdha éagsamhlach fearamhail feardha fír-niadhta meadhrach maiseamhail mórdhálach buadhach beannuighthe binn-ghlórach uasal ádhmharach áluinn ealadhanta do b'fhearr mian méid agus maise, cruth creat dealbh is conntanós, faire, forcamás agus foir-coimeád tréithe agus tráthaidheacht d'éanaibh na cruinne go hiomlán. De bhrigh gur dhearbhuigh saoi de shagartaibh Go caoineach cathuightheach caoi-deórach Gur shín leis aicme den bhuidhin sin d'eascair Ó dhríodar danar tar druim bóchna, Le díoghaltas daingean dorinn a chreachadh 'San oidhche gan fhios dá phríomh-chomhursain, Dobhí ina bhfara san straoille sean-duine Draoidheachtach danardha dí-chomhairleach. <L 225> Tríos gach milleadh dorinn an scruta Le díoghaltas buile agus míchóthrom Tug sidhe le fuinneamh ar rí-ghas coiligh Dobhí ag an siollaire croidhe-mhórdha; Ler mhín-ghoid misneach mo ghroidhire churaidh De bhrigh gur imigh an tsaoi threórach Ba díon ba dile ba caoin le coimirc An tighe is na fuirinne ó mhillteoireacht. Ba saoi le binneas an groidhe-ghein coiligh 'San oidhche ag feitheamh na gcaoil-nóimeant Le gaois le gliocas do shíolruigh chuige Ón Naoimh-Spirid milis le príomh-chomhachta; Ag glaoidhach gan tuirse go coimseach cliste 'S go bríoghmhar bileamhail binn-ghlórach, Gan díth gan milleadh de shíor gur choinghibh An bhuidhean fá choimirc an Ríogh ghlórmhair. Ba buacach barramhail muardha maiseamhail Suaimhneach seasamhach sítheóilte An gruagach greannamhar dualach dathannach Fuadrach fearamhail fíor-chródha; Ba luaimneach lasamhail uasal acfuinneach Cruaidh do ghreadadh le groidhe-ór-spuir Anuas i mbaitheas nó i mbuaic a namhad Go buan chun reatha dá shír-sheóladh. Ó Luan go Satharn is truagh na cearca Fá ghuais ag screadaigh go scinn-ghlórach Go luath ó cailleadh a gcuaille casnaimh Ba dual dá samhail ar shlighe tórmaigh; <L 226> Monuar is measa liom buaidheartha cathuightheach Mo shuairc-fhear seasamhach sítheoilte, Ó ghruadhna an tsagairt anuas go dtagaid Na sluaighte srathanna síor-dheóra. Ar shuagaibh aitchim gach suairc-fhear searcach Is lucht duana chanadh go caoin-eólach Ba fuadrach feasach i dtuairim ranna In uaim in aiste 's i scríbhneoireacht; In bhur gcluain dá dtagadh an fuaice fleascaigh Nó fuaid dá amhail in aoin bhóthar Buailidh bascaidh a chruadh-chreat greadaidh Gan truagh gan taise don bhfíor-lómach. Fuagraim feasta don ruairidhe reatha so, Cuarduighidh leasa agus groidhe-mhór-chnuic, Cuarduighidh leathan-chnap Tuath fí aireachas Is sluagh sidhe sealga ar thaoibh Bóinne, Tan buadhfaidhear amharc an fhuaid bhuidhe-scrata libh A chuail chríon ceanglaidh, síor-fhógraim, Bíodh a uaithní ag cnagarnaigh i gcruaidh-shnaidhm ghadraigh is a thruagh-phíob agam-sa i gcaoil-chórda. Go fíochmhar feargach tigheadh an ghasra Gonuig Aoibheall Chraige na ngroidhe-leogan 'S má bhíonn an fleascach fá dhíon a tearmain Scaoilidh fairsinge an ríogh-róid ris; De shíor ná stadaidh ris dá bhfuigheadh sibh amharc air Go binn dá chartadh i ngach aoin bhóthar Go tigheacht abhaile cois taoibh an Gheata Fá dhaoirse ceangail don bhfíor-lómach. <L 227> Fógraim dóibh sin do thogha na bhfear Tógaidh bhur seólta go lom le neart An stróinse seo seólaidh go crom-ar-nasc Cois Mhór-gheata Mhóngarait ag Lom na nEach. Toirbeartha fim láimh SEÁN Ó TUAMA. WHEREAS D'ÁITIMH ARÉIR DOM LÁTHAIR. Ag seo faisnéis Mhichíl Uí Longáin dom láthair-se an dara lá déag den mhíos January agus 'san bhliadhain d'aois ár dTighearna, 1752. Arn-a cheart-dearbhadh don bhfaisnéisidhe seo adeir an tan dobhí ar mór-chuaird i gConntae Luimnigh go ráinig 'san bhaile sin ris a ráidhtear Cromadh an tSubhachais seacht míle 'san taobh ba thiar badh dheas ó Luimneach amach, mar a dtárla le breallsún báirdín, duine dubh dorcha diablaidhe droch-oinigh agus búrdúnaidhe brúideamhail búndúnach ris a ráidhtear Seán Ó Tuama .i. geócach gaige gan uige gan oideas dobhíos de ghnáth ag imdheargadh ag aoradh is ag aithisiughadh ban bocht agus baoth-dhaoine agus é ina chaimearthach cham-ioscadach clamprach cailleamhnach maoidhteach milleánach agus é ina spadalach sprionnluighthe spadánta scagh-fhiaclach gan mhodh gan mhaith gan mheas gan <L 228> mhaise, agus atá fós ina uan uchta ina dhalta cíoch ag bacaigh ag geócaigh agus ag bitheamhnaigh na críche go huile, ag déanamh dín agus for-coimeád dóibh an tan dobhíd ag slad agus ag creachadh na tíre ina dtimcheall gach uair dogheibhid uain aga nó amus ortha. Dearbhann an faisnéisidhe seo gur theaspáin an caimearthach reamh-ráidhte sórt sean-pháipéirín do ina raibh righin-ráiméis leamh gan bhun gan bharr gan snoidhe gan snas dobhí i nádúir nó i bhfoirm bharrántais do chuir sé gan ughdarás ar bith i ndiaidh éin choiligh do ghoid sé féin nó Reynardín leath- chaoch amach ón Athair Seán Ó hEidhin .i. sagart paróiste Mhongairit mar aon le lacha agus bárdal agus púnt tombac. Ghoid an dís chéadna so le congnamh an deisciobail ó bhaintreabhach bhocht do chomhnuigheas i mbaile cois abhann Móire ris a ráidhtear Máire Ní† ghlan-†Bhriain áit in ar cuireadh coigeal túrna i súil Reynardin agus dá chomhartha san tá ar leath-shúil ó shin aleith. Níbhus mó ní deir an faisnéisidhe, agus dá dhearbhadh sin atá an barrántas so síos: Whereas d'áitimh aréir dom láthair Saoir-fhear sáir-ghlic sitheoilte Aon den dáimh ba chaoine cáil Is groidhe-fhear grádhmhar gaois-ghleoite Gur shín 'na dháil re tigheacht tar Máig Daoirscar dána dí-eólach, Breillsce báird gan fheidhm gan áird Do mhill gach áit le draoidheadóireacht, Ablach íogair airciseach íseal Amhasach íotmhar éagcórach Bradaire bíodhbha breabaire baogail Beanna-phoc bruigheanach baois-lómach <L 229> Caimearthach cíor-dhubh ceachartha cinnte Cearrbhach caointeach caoil-thónach Drannaire díscir danardha dí-chirt Damanta, is dríodar daoi-chóbach; Feallaire fíochmhar falathach fuighealach Feannaire fuingce is fíor-lómach Gaige bocht gaibhneach garb-phoc gaillseach Glamaire is guingce gnaoi-dhóighte; Learaire líomhtha leatscuilte leadhbach Lastaire is leidhce laghar-dhreoighte, Meallaire millteach maslathach maoidhteach Is madra maoir le mí-chóthrom; Nathaire nimhneach nathannach naimhdeach Nascaithe níl i nidh foghanta; Plubaire pleidhce pusaire plíoma Pollaire puinn is príomh-lóiste; Raille bocht ríceach, raiste le righne, Rangartach roimhe seo is rí-chóbach Srathaire síleach, smagaide suidhte Steallaire steill is sraoille ólach; Treas-dhuine taidhbhseach taistealach timcheall Teallaire tíre is tighe ósta, Do ghadfadh gach nídh dogheabhfadh 'na líon Gan aiseag arís dá chaoin-chomhursain; Do bhraduigh is fíor an lacha is a huibhe Is earradh ná maoidhim im scríbhneoireacht, Aitchim 'na dhíoghal má thagann 'nbhur slighe A cheangal gan mhoill le righin-rópa. <L 230> Bíonn fós mar chluinim 'na bhrócaer ime 'Na phórtaer uisce ag linnteoireacht, 'S is ró-mhinic é ar bhóthar Luimnigh 'Na óstaer buisinne baoith-dhreoighte; Ar bórd cé thigeann 'na stróire buile I gcomhar gach fuirinne ag físeoireacht Is cé ólann iomad le póit 'na ghoile Go deó níl pingin 'na chruinn-phóca. Aitchim ar shuaga leanaidh an ruaig air I gcaladh i gcuan is i gcaim-bhóithre De shleasaibh gach tuath ó Ghaillimh go Tuamhain Is ó Chaiseal go bruachaibh binn-Bhóirne, Is má castar an fhuaid 'nbhur bhfaraid ar cuaird É cheangal go cruaidh le righin-chórda, 'S ná glacaidh-se uaidh aisce ina dhuais Go mbaintear na cluasa 'en bhfíor-stróire. An Ceangal: Aitchim-se gach faraire idir éigse is dáimh Is gach preabaire den eaglais ón bhFéil go Máigh An srangartach so ceanglaidh go daor le cnáib Is bainidh uile cnagarnach is béic as Seán! WHEREAS THÁINIG INDÉ DOM LÁTHAIR. De bhrigh gur dhearbhuigh im láthair-se an t-ochtmhadh lá déag de mhíosa 8ober, aois an Tighearna 1776 gur goideadh, <L 231> an cuigmhadh lá déag den mhíos chéadna so agus san in am mharbh na hoidhche, uimhir géanna go n-a ngandal, mar aon le fíor-phocán fíor-áluinn fíor-mhaiseach gabhair ó Uilliam Ó hAithnín .i. suairc-fhear sona sítheoilte fliuch fairsing, fíor-fháilteach do chómhnuidheas i dTobar na Naomh 'san chonntae reamh-ráidhte Luimnigh; agus cé mór do shiubhal dá lorg is dá léir-chuardach ná fuair a dtásc ná a dtuairisc, fios fáithe ná faisnéis cia cuan nó cumar, coill ná currach inar gabhadh leo, ná fós cia an foghlaidhe fuilteach fíor-bhradach nó an gadaidhe gruama gráinneamhail tug sidhe sanntach sáir-nimhneach ar an eallach san nó go ráinigh don Ráth go tigh Sheáin Uí Cheallaigh agus gur gheall do a lorg is a léir-chuardach, go raibh amhras aige féin gur tré Árd Pádraig soir chun Baile an Ghriana tugadh iad, agus gurab é Pilib de Búrc do sciob nó dfhuaduigh iad agus go gcuirfeadh sé barrantas cuarduighthe ina ndiaidh, agus gan de shlighe ná de réasún aige leis sin acht dfhonn an duine macánta do chur ar dearmad ó dochonnaic ar an lorg cheart nó ar an rian díreach é, agus mar dobhí a sháir-fhios aige gur 'san Ráth do coscradh is do críochnuigheadh iad. Agus fós do dhearbhuigh an faisnéisidhe seo gurab é croiceann an phocáin ba díon cinn agus cabhlach don tSeán Ó Ceallaigh so, mar atá, an croiceann ar a chabhail agus an guaireach ar a cheann aige. Ar an adhbhar san fuagraim is órduighim ar a bpriacail do gach árd-chonstábla 'san chonntae seo agus do gach báille nó íochtaránach fá n-a mbun san, mar atá Seán Rábach go bith-chinnte gan buaidhreamh ná trioblóid, scannradh ná imeagla do chur ar Philib de Búrc ná ar aon dá chuideachtain, agus má gabhtar nó má cuirtear ar láimh aon duine aca, a leigean chun siubhail arís gan mhoill ar a n-aontadh agus ar a dtoil feín, agus gan aithis ná náire do thabhairt dóibh agus an fánaidhe foghlach so .i. Seán Ó Ceallaigh agus gach aon dá chomhluadar, mar atá Seán de Faoit .i. an fear braithte <L 232> dobhí ina bhfochair etc., do cheangal agus do chruadh-chuibhreach agus a dtabhairt dom láthair-se go gcuiread Mittimus go Caiseal leó i láthair an árd-bhreithimh is an chirt, agus go gcuirtear i mbraighdeanas iad go dian daingean do-fhuascailte, go roinntear leo mar órduigheann an dlighe. Ag seo bhur n-ughdarás chun bhur n-órduighthe do chur i gcrích: Whereas tháinig indé dom láthair is tug na móide Saorfhear sásta glé-ghas grádhmhar cliste ceolmhar Gur duine ón Ráth do shín 'na dháil 's dorinn dóigh dhe Do chuir 'na sháin-rith anois chun fáin é ar lorg an eolais. Tháinig an scoinnse i meádhon na hoidhche mar aon le stócach 'S do ghoid gach nódh dá dtárla roimhe is tug a ród air, Do ghoid ón mnaoi go fiú na huibhe dobhí ina cófra 'S an chráin chríona dobheireadh dhá líne agus do thógadh. Do chuir an gandal chuige 'na dteannta go ró-threórach Is pocán gabhair ba mhaith an chabhair é bruithte nó rósta, Dodhéanfadh easna dhe béile sagairt ar baiste nó ar pósadh Cé chaill a acfuinn dodhéanfadh acartha i measc na gcomhursan. Gur rith Seán aniar ón Ráth is go dtug fobha air 'S gur chuir na cránta chuige 'na mhála i bhfochair an ghandail, Tá croiceann an phocáin ar a gheadán fós mar bhríste Tá a ghuaireach ar a chluasa ag déanamh dín dóibh. Seán de Faoit do dháil 'na shlighe is dorinn treóir do I lár na hoidhche tháinig á choimhdeacht ag braith na comhursan; Dá bhrigh sin órduighim do gach treóraidhe ar feadh na dúithche An dís seo leanamhain is a dtabhairt ceangailte chun na cúirte. <L 233> Ná glacaidh bannaí ná fós tacaidheacht ó aon den chóip sin Acht cuiridh an sealán go ró-fholláin fá n-a scórnain; Ag seo sáir-chead do Sheán Rábach go foir-líonta Le cead óm láimh-se chun breith do láthair ar an ndís seo. A dtabhairt go Caiseal chugham go tapa go gcaithfid géilleadh Is teacht fá bhrataigh chúirte an reachta 's na fír-éigse; Dá bhfuigheadh sibh báille nó constábla i mBaile an Ghriana Má's ón Ráth é cuirtear ar láimh é agus tugtar pian do. Seo Supersedes díbh fá shéala agus sin le fórsa Chun gan géilleadh thabhairt don méirleach ná dá chomhachta; Déanaidh bhur ndícheall ar an ndís seo is a dtabhairt chugham-sa Is bainfead-sa díoghal ceart ina ngníomhartha agus 'n-a siubhalta. AN CEANGAL: Ní séantar linn tréithe Uí Áithnín tsuairc Ná a léir-scrios in éinfheacht mar áirmhíd suag A mhéith-phoc le faol-choin mar árduigheadh uaidh Mar aon is a ghéanna le ránaidhe ruadh. Is géire linn Séarlas ar fánaidheacht uainn Is daor-phoc an éithigh ina árd-righ mhuar Dá dtéarnadh ár gCaesar le gárdaí cruadha Dobheadh méirligh i ngéibhinn 's an dáimh ghrinn suas. Ó traochadh ár nglé-bhile do b'fhearr fí dhuais 'S gur faon-lag an éigse gan gnáth-chíos uaidh Faesigh ar Ghaedhil bhocht a Árd-rí 's a Uain Is saor feasta an réx ceart ón ránaidhe ruadh. <L 234> WHEREAS THÁINIG INDIU DOM LÁTHAIR AGUS SIN LE DÍOGRAIS. Ag seo faisnéis an uasail Uilliam Ó Nialláin ó Dhroichead Bhuinn Bhriste im láthair-se an t-ochtmhadh lá de July d'aois an Tighearna, 1769. Arn-a dhearbhadh don fhaisnéisidhe seo isé adeir, an tan dobhí ar deoraidheacht 'san bhaile leis a ráidhtear Cathair Cinn Lis san chonntae chéadna go dtárla leis baoth-bhastún brúdach búndúnach agus cladhaire cealgach cailleamhnach dara comh-ainm Muircheartach Ó hUrthaille .i. duine dubh dorcha diablaidhe droch-ghnéitheach aithiseach éightheamhanta gráinneamhail gruama giúirléideach agus foghlaidhe fuadrach fad-scrogallach dobhí sealad i leith ina shagart chiallmhar Chríostamhail nó gur dhiúlt agus gur dhúr-shéan Críost is an naomh-chléir le hainmhiana agus le grádh dá chorp agus gur iompuigh chun a bheith ina mhinistir mhioscaiseach droch-aigeanta, atá anois gan mhodh gan mheas gan chreideamh gan choinsias gan ghrádh Dé ná duine, ag imeacht ina chaimearthach cham-ioscadach chlamprach agus ina shéithleach shamhalta ó thig go tig agus ó bhothán go bothán mar aon le ciar-chléireach coirtighthe cnámh-reamhar buidhe baoth bolg-mhór breacloirgneach ag pósadh agus ag ceangal bacach agus baoth-dhaoine agus gach aon eile dobhéarfadh réal nó scilling dóibh ar son a saothair agus san in aghaidh dlighe Dé agus an tsaoghail. <L 235> Ar an adhbhar san fógraim agus órduighim do gach faraire forránta fíor-uasal, do gach saor-fhear súgach so-bhéasach, go speisialta don Dochtúir Micheál, don Athair Tadhg Ó Céirín, do Philib Ó Meachair agus do Sheán Ó Ciairmhic agus do gach glé-ghas greannamhar eile ar feadh na conntae reamh-ráidhte agus Leithe Mogha go huile an crochaire cuirpe ciréibeach so, mar aon le n-a chiar-chléireach Tomás Ó Lochlainn do ghabháil, do cheangal agus do chruadh-chuibhreach agus a dtabhairt dom láthair-se go Bruighean nó go Sídhe-Chnoc Áine go gcuiread Mittimus go hifreann leo do láthair a maighistir féin .i. Lucifer, mar a bhfuighidh siad a sciúradh agus a sciomaradh, mar aon leis an gcuid eile den chlé-eaglais do dhiúlt do Chríost agus don Mhaighdin ghlórmhair. Ar an adhbhar san ag seo bhur n-ughdarás chun bhur n-ordughadh do chur i bhfeidhm: Whereas tháinig indiu dom láthair agus sin le díograis Saoi agus sáir-fhear, groidhe-ghas grádhmhar, is tug an Bíobla Go bhfuil cladhaire ag imeacht 'na scainnse ar fuaid na dúithche Ag déanamh aimhlis le hiomad taidhbhse ó chuir gúna air; Dobhí ina shagart ar feadh tamaill ag déanamh clampair Ní dubhairt Aifreann ná fiú sailm ó chuir banda air; Atá anois 'na mhinistir crón dubh cuirpe is coinneal-bháthadh air; Mar thug na mionna ná fuil i Muire acht mar a mháthair; Mar bharra ar a bhaois do dhearmaid Críost 's a chléir le mailís Go dearbhtha díbh le taitneamh do mhnaoi gur thréig sé an aibíd; Ainm an duine seo Muircheartach Ó hUrthuille, eascú an éithigh, Bíonn go minic ar fuaid Luimnigh 'na chúréibe, <L 236> Ag ól 's ag imirt 'na stróire buile i bhfochair a chléirigh, 'S nuair ólann iomad le póit 'na ghoile bíonn sé ag blaodhraigh. Ag seo a chomharthaí do gach treoraidhe ar feadh na dúithche - Fear caol cróilidhe cas dubh crón-bhuidhe is é dubh-shúileach; Cuarduighidh cumair do, cuanta is curraighthe, talamh is taoide, Is ró-mhinic é ag ól sa Droichead 's i mBaile an Fhaoitigh; I charge you therefore má gheibhtí an séithleach ná glacaid air bannaí Acht tugaidh an bhaothlach chugam 's a chléireach - ná déanaidh faillighe Go gcuiread an cúpla cuirpe ar úrla i láthair Chailbhín I bhfara gach scrúille d'imig le Liútar 's ná dearna aithrighe. Ag seo barrántas tugtha fám láimh-se is fám shéala Chun breith ar bhrághaid ar shruimile an smáil is ar a chléireach. Fám láimhse an t-ochtmhadh lá de July, míle seacht gcéad naoi mbliadhna is trí fichid. AINDRÉAS MAC CRAITH. An Ceangal: Mo dhíth mo dheacair mo dhainid mo dhíth threórach Seo an dís tug easmailt is aithis don Rígh ghlórmhar Críoch a leasa ní leanaid 'na bpríomh-chomhairle Is tríd ní rachaid go cathair na Tríonóide. Seo an dís do spalp na leabhair go éagcórach, Do dheighil le Peadair 's le teagasc na bhfíor-eolach Le baois a mbeathadh, le masladh 's le millteoireacht Do dhíol a n-anam ar easna maith caoir-fheóla. <L 237> Tar tuinn dá dtagadh na fearachoin fíor-chródha - Sliocht Chuinn is Chairbre 's a ndeacha de dhruim bóchna - Bheadh sceimhle is scaipeadh agus creathadh ar na fíor-chóbaigh Leaghadh agus leathadh agus leagadh agus síor-leónadh. Guidhim is aitchim gach faraire fíor-eolach Gach saoi gach sagart gach seabhac suilt sítheoilte An dís seo chartadh do ghreadadh is do shíor-scóladh, A gcinn do ghearradh is a gceangal le righin-chórda! WHEREAS CUNNTAS TÁINIG CHUGHAMSA GAN AON MHEARAIDHE. Whereas cunntas táinig chughamsa gan aon mhearaidhe Gur i Sean-drom atá an clamhaire Domhnall Maistín Bíonn an smamhaire ag déanamh amplaisc ar lucht ealadhan Is beidh sé i dteannta tré n-a labhartha againn fá smacht dlighe. Bíonn an dailtín críon-dubh cas-bhuidhe mar chuid mórtais Ag déanamh rannaidheacht do lucht ealadhan, nídh nár chóir do; Clamh-lobhar tútach creat-lom giúnach de shliocht Órla Nár dhual do ceathramha dána atharrughadh ná a chur i gcóir chirt. <L 238> Órdughadh díleas dobheirim scríobhtha do gach báille Cuarduighidh dígthe, gleannta, coillte agus bánta, Gibé cuasán 'na bhfaighthí an fualán beiridh ar bhrághaid air Fáiscidh cruadh-théad ar an bhfuairnéal go dtige sé im láthair. Ag seo comharthaí bheirim fós díbh ar an séithleach - Is gnáthach fuachtáin ar a chruadh-sháil, fadhb is méirscre; Bálta garbh tiugh mar chlár srathrach fá n-a chaol-speir Tá dhá lorgain dhóighte ón dteine ag an arcán créimeach - Mar gheabhaim teastas air tá sé baistithe gan fáth amhrais Domhnall Maistín is ainm dom aircín bhíos i Seandruim; Ná leigidh an leadaidhe uaibh le faillighe, beiridh ar chúl air, Tugaidh é im láthair ceangailte ar thácla is glaodhtar cúirt air. Therefore spare not to search all places ar feadh na dúithche Radharc má fheachtar air faghtar marbh é mura mbiaidh umhal díbh! An seoladh: Ní cumar ná cúinne, clúid ná claidhe buidhe cré Ná cuirfimís cú agus triúr go dtaighidfaidhe é Gach nduine go humhal ag rúscadh an chladhaire bhréin Go dtugthar ar chúl go cúirt na Laghraighe an phéist! Gach cuimide clamh gan bhlas gan puinn eolais Ná tuigeann an reacht ba cheart do dhaoine óga Cuirfeadh i nglas fá cheas an fíor-lómach Má chluinim an spreas ag screabhadh ar scríbhneoireacht! Fám láimh-se SEÁN Ó TUAMA.
19 Dawson Street, Dublin 2
D02 HH58 +353 1 676 2570 info@ria.ie
Cookie Use
Website developed by Niall O'Leary Services
