Historical Irish Corpus
1600 - 1926
Historical Dictionary of Irish
Search the corpus
Browse the Text Archive 1600-1926
Sgéul na mBeach bhFiadháin. Le haghaidh an aos' óig.
Title
Sgéul na mBeach bhFiadháin. Le haghaidh an aos' óig.
Author(s)
An Fainne Fionn,
Pen Name
An Fáinne Fionn
Composition Date
1908
Publisher
Dominican Fathers
Téacs
Comhad TEI
Gnáth-Théacs
Comhad ePub
Search Texts
Enter word/phrase
Search Type
Headword
Standardised
Exact match
Phrase
Word Type
All
Adjective
Noun
Preposition
Pronoun
Verb
Verbal Noun
Poetry/Prose
Both
Prose
Poetry
Set Dates
1600
1926
<N Ir.Ros.1908_02> <L 150> <B 1908> <C Prós> <M 8> <T Irish Rosary> <U An Fainne Fionn> <F Dominican Fathers> SGÉUL NA mBEACH bhFIADHÁIN. LE hAGHAIDH AN AOS' ÓIG. AN FAINNE FIONN. Seadh, a Chormaicín, raibh tusa ar sgoil indiu? Adeirim an mhéid seo leat, ar a shon gur ro luath atáir amuigh. Ar ith tú do phroinn fós? Is dóigh gur mó an dúil agat i n-imirt ná i n-ól, an eadh! Tá fhios agat nach féidir le sac folamh sheasamh. Ca fhad measann tú do b'fhéidir leat a dhéanamh gan biadh? Is gearr an t-am, táim cinnte & má's mór an spéis agat i n-imirt báire chamánuigheachta no cois- pheile, táim cinnte gur bhfearr leat anois rud éigin a bheith agat dhá chaitheamh 'ná 'n imirt go léir. Bhí fhios agam gur b'amhlaidh do b'eadh sé leat. Ní ritheann an t-ocras & an imirt go maith le chéile, acht is minic bíonn buachaill geabhtha suas comh-mór sin leis an bhfonn atá ar siubhal go láinréimeach aige go bhfanann sé amuigh & a chuid bidh dhá fuarughadh 'sa mbaile. An measann tú, a Chormaicín, gur ciallmhar an fear a dhéanfadh mar sin. Táim cinnte nach ciallmhar. Ar dtús, bíonn proinn té compórdamhail ag an gcuid eile do'n líon tighe, & tusa amuigh faoi'n bhfuacht & do ghoile ag tuitim asat leis an ócras! An dóigh leat go nglacfaidh do mháthair go réidh leat-sa amhlaidh sin? Tá sí ag fanamhuint leat dhá uair de chlog & níl fhios aici cad bhuail umat. Is mór an imnidhe bíonn ar mháthair fén a mac, tá fhios agat, & is mór sin an imnidh ar do mháthair-se anois. Bíonn fearg ar mháthair uair eile & buaileann sí an donas as a mac má fhanann sé amuigh ró- fhada. Bhfuil eagla ort anois, a Chormaicín. Measann tú nach mbuailfidh do mháthair thú, no cé an leithscéal béidh tú ag tabhairt uait nuair sroisfir a bhaile? Ná hinnis bréag dhi cor ar bith, acht innis an fhírinne ghlan. Is meata an garsún a d'inneósadh bréag le n-a mháthair féin, no le haoinne eile. Ní shlánuigheann an bhreug aon gharsún nó gearrchaile ar aon chor, ar a shon go dtiocfaidh an fhírinne amach uair éigin & annsin beidh an “bualadh baise” & déara diachra go fraiseach ann. Do cuireadh Tomaisín Ó Súileabháin, atá anois fásta suas, chum sgoile lá, lá breagh gréine san tSamhradh bhí ann. An dóigh leat cad <L 151> rinne sé an lá úd? Thug sé a chuid leabhar leis ó'n bhaile gan amhras, & do leig air gur ag dul chum scoile a bhí sé, acht 'na leabadh soin is é a rinne sé a leabhair do sháitheadh isteach i gcruaich féir 'san iathlanin, & amach go bráth leis fé'n tír & beirt eile dhá chompánachaibh scoile 'na fharradh. Do ghlanadar leó comh thapaidh i n-Éirinn, & go n-iomchrochadh a gcuid gcos iad go rabhadar as radharc a muínntire féin go háirighthe. Anois táid ar a dtoil féin. “Cad déanfamaid?” arsa Tomaisín Ó Súileabháin leis an mbeirt eile. Do bha é Tomaisín a bhí mar taoiseach & treoraidhe orra araon & ba hé do cheap an sgléip go léir & do chuir an lá saor sin ar bun do'n triúr. “Rachamaid ag lorg nead éun,” ar garsún díobh. “Ní headh,” arsan dara garsún, “acht rachamaid ag lorg nead beach.” “O! 'seadh, sin an dóigh,” arsan treoraidhe, ‘& tá fhios agam an áit 'na bhfuil mórán nead le fághail. Déanaidh deabhaidh anois & taraidh liom.” Siúd ar sodar iad i ndiaigh a dtreóraidhe & ní dhearnadar sdad nó comhnuidhe go rangadar an macaire mhóinfhéir leith-mhíle ar a n-aghaidh. Bhí an féur go hárd an taca soin, & beagnach apuidh le baint. Asteach leo thar an gclaidhe, & ionnsuigheadar ag priocadh & ag bualadh an fhéir fhada le cipínibh do bhuaineadar de chrann i n-aice dóibh. Ní fada dóibh mar sin gur sgairt Tomaisín go hárd do'n bheirt eile teacht go tapaidh chuige. Ag gabháil thríd an mhóinfhéir dó, bhuail sé a chos ar thaobh nid beach go raibh saithe mór ann, agus 'nuair airigheadar-san an buille thug Tomaisín dhá nead chuireadar munúr asta an-aoinfheacht, gur chualaidh Tomaisín an fhuaim & an geón & go raibh sé cinnte gur bha nead beach a bhí ann. Phreab a chroidhe le háthas. “Brostuigidh, brostuigidh annso,” ar sé leis an mbeirt. Do bhí siad-san a ngar dó anois. “Tá ceann aca againn,” ar seisean, “nár dhúbhairt mé libh sgathamh ó shoin go rabhadar go fairsing innseo? Íarramais an mhil d'fhághail anois.” Chrom Tomaisín ag spíonadh an fhéir thirm lobhtha & an chaonaidh bhuig do bhí fíghte fuaighte thart timcheall ar an nead, gur nochtaigh sé na cíora. Tort mór breagh bhí ionnta. “Béidh mil go flúirseach againn anois,” ar an beirt eile. Acht má milis an mhil sin, ba searbh a híoc. Bhí Tomaisín ar a láin-dícheall ag iarraidh an nead sin do sgaoileadh & a raibh ann do bhreith uatha. Gach aon íarracht do rinne sé, amh, b'éigin dósan & dhá chompanachaibh teitheadh chomh mear as bhí in a gcosaibh, & an saithe uile i n-a ndíaigh. Is iomdha cealg thugadar na beacha sin dóibh an lá úd sul ar éirig leó na cíora do bhaint amach. Bhí liubair móra, attha ar Thomaisín ó nimh na bhprioc do shaitheadar na beacha sin ann, & nir bh'fheirrde do'n bheirt eile, bhí a gcuid lámh & leacan gonta nimhneach mar an gceudna. Do chosnuigh na beacha go treun a nead sin & an stór meala a bhí bailighthe aca ann leis an oiread sin de dhuadh & diansaothar & níl aon iongantas 'san íde úd thug siad do na buachaillibh bradacha sin, do <L 152> chuir an leithéid beag suime sin 'san aithmhéal & cumha fo ndear siad dóibh. Do milleadh a dteach orra & do leigeadh gan biadh gan díon íad féin. B'éigin dóibh sgaipeadh ó chéile annsin & fascadh & fuighin d'íarraidh comh maith as do b'fhéidir leó faoi dhuilleógaibh na luibheann ann so & ann súd thart timcheall an mhacaire. Ní thug na buachaillí aon ní de'n mhíádh sin dá n-aoi chor ar bith. Bhí an chreach aca anois, & shuigheadar an triúr ar an gclaoide, & thosuigheadar ag fascadh a gcuid meala as na cíoraibh & 'ga h-ibheadh go soghamhail, go rabhadar súgach sásta. Do chaitheadar an triúr an lá sin go greannmhar, meidhreach, croidhe- éadrom go teacht an tráthnóna, no do badh cirte a rádh, go teacht na h-oidhche. Do chuir an meud chaitheamh-aimsire a bhí ar siubhal aca feadh an lae úd gach smuaineadh ar fhilleadh ar ais as a gcuimhne glan, & do bh'é an “fear gortach” an cheud teachtaire do tháinig 'na gcoinne dhá ngairm a bhaile an uair sin féin. D'éirigh eagla mór orra anois, mar bhí an sgoil thart fad ó, & na sgoláirí eile a bhfad tar éis a bproinn do chaitheamh, & íad ag foghlaim a gceacht i gcomhair an lae ar n-a márach. Do rinneadar comhairle le na chéile ann sin cad dhéanfai- dís ar chor ar bith. Bhí fhios aca go maith go mbeadh fearg mhór ar a maithreachaibh & a n-aithreachaibh leó, & go rabhadar astigh ar sgoth-bhualadh fholláin do sheasamh. Réir mar dhruidtear leis an mbaoghal 'seadh is móide bíonn an eagla 'n-a cheann, & bhí croidhe na ngarsún so ag preabadh na gcléibh 'nuair thángadar i radharc a dtightheadh féin. Dubhairt Tomaisín leis an mbeirt compánach go mbuailfeadh féin asteach pé sgeul é, & d'fháig sé slán & beannacht leó. Ba mhór an cathughadh orra cia aca an fhírinne no an bhréug a d'inneósadaois, nuair a bhéidís 'gá gceistniughadh air cá rabhadar comh deireannach sin, & co cé an fáth nár thángadar níos tuisge a bhaile. B'éigin dóibh an fhírinne ghlan d'innsint dá sinnsiribh, mar bhí fhios aca go bhfuighidís an sgéul amach ó'n mháighistir sgoile an lá 'n-a díaigh, an rabhadar ar sgoil, no ná rabhadar. Isteach le Tomaisín Ó Súileabháin innsin & ceann faoi air, & rinneadh leis an mbeirt eile mar an gceudna. Bhí imnidhe mór ar a máithreachaibh mar gheall orra & fearg ar a n-aithreachaibh, acht do ceannsuigheadh go mór íad ag feicsint a macaomh go slán ar ais chuca arís, & éachta & imtheachta an lae sin dá n-innsint go fíor gan bhréig dóibh. Tugadh a séire dóibh ann sin, acht ní fhuaradar proinn fuar no te. Bhí siad traochta tuirseach an oidhche úd tar éis a n-eachtra ar feadh an lae. Dubhradar a n-úrnuighthe innsin, bhaineadar a gcuid éadaigh díobh, & shaith an codladh a bhiorán shuain & shámhchodlata ionnta, go dtáinig an lá le na lán tsoillse ar na márach. Sin sgéul na mbeach agaibh anois, & bainidh an mhil uile as má tá sí le fághail ann.
19 Dawson Street, Dublin 2
D02 HH58 +353 1 676 2570 info@ria.ie
Cookie Use
Website developed by Niall O'Leary Services
