Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<!DOCTYPE TEI [
<!ENTITY hellip "…">
]>
<TEI><teiHeader type="text">
	 <fileDesc>
	  <titleStmt><title type="main">Sgéul na mBeach bhFiadháin. Le haghaidh an aos' óig.</title><author><name type="main">An Fainne Fionn</name></author><respStmt>
		<resp>Electronic edition compiled by</resp>
		<name>Foclóir na Nua-Ghaeilge</name>
		</respStmt>
	  </titleStmt><editionStmt>
                     <edition>
                         <note type="N">Ir_Ros_1908_02</note>
                         <note type="L">150</note>
                         <note type="B">1908</note>
                         <note type="C">Prós</note>
                         <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
                     </edition>
            </editionStmt><publicationStmt>
		<publisher>Foclóir na Nua-Ghaeilge</publisher>
		<pubPlace>19 Dawson Street, Dublin 2</pubPlace>
		<pubPlace>http://www.ria.ie/research/focloir-na-Nua-Ghaeilge.aspx</pubPlace><date>2016</date><idno>Ir_Ros_1908_02</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
	  </publicationStmt>
	  <sourceDesc><biblStruct><analytic><author>An Fainne Fionn</author><title>Sgéul na mBeach bhFiadháin. Le haghaidh an aos' óig.</title></analytic><monogr>
					<title level="j">Irish Rosary</title><imprint><publisher>Dominican Fathers</publisher><date>1908</date></imprint>
 </monogr> </biblStruct></sourceDesc></fileDesc>
	</teiHeader>
<text><body><div><p>
<lb n="1"/><span>SGÉUL NA mBEACH bhFIADHÁIN.</span>
<lb n="2"/><span>LE hAGHAIDH AN AOS' ÓIG.</span></p>
<lb n="3"/>
<lb n="4"/><p><span>AN FAINNE FIONN.</span></p>
<lb n="5"/>
<lb n="6"/><p><span>Seadh, a Chormaicín, raibh tusa ar sgoil indiu?  Adeirim an mhéid</span>
<lb n="7"/><span>seo leat, ar a shon gur ro luath atáir amuigh.  Ar ith tú do phroinn</span>
<lb n="8"/><span>fós?  Is dóigh gur mó an dúil agat i n-imirt ná i n-ól, an eadh!  Tá</span>
<lb n="9"/><span>fhios agat nach féidir le sac folamh sheasamh.  Ca fhad measann tú do</span>
<lb n="10"/><span>b'fhéidir leat a dhéanamh gan biadh?  Is gearr an t-am, táim cinnte</span>
<lb n="11"/><span>& má's mór an spéis agat i n-imirt báire chamánuigheachta no cois-</span>
<lb n="12"/><span>pheile, táim cinnte gur bhfearr leat anois rud éigin a bheith agat dhá</span>
<lb n="13"/><span>chaitheamh 'ná 'n imirt go léir.  Bhí fhios agam gur b'amhlaidh do b'eadh</span>
<lb n="14"/><span>sé leat.  Ní ritheann an t-ocras & an imirt go maith le chéile, acht</span>
<lb n="15"/><span>is minic bíonn buachaill geabhtha suas comh-mór sin leis an bhfonn atá</span>
<lb n="16"/><span>ar siubhal go láinréimeach aige go bhfanann sé amuigh & a chuid bidh dhá</span>
<lb n="17"/><span>fuarughadh 'sa mbaile.  An measann tú, a Chormaicín, gur ciallmhar</span>
<lb n="18"/><span>an fear a dhéanfadh mar sin.  Táim cinnte nach ciallmhar.  Ar dtús,</span>
<lb n="19"/><span>bíonn proinn té compórdamhail ag an gcuid eile do'n líon tighe, &</span>
<lb n="20"/><span>tusa amuigh faoi'n bhfuacht & do ghoile ag tuitim asat leis an ócras!</span>
<lb n="21"/><span>An dóigh leat go nglacfaidh do mháthair go réidh leat-sa amhlaidh sin?</span>
<lb n="22"/><span>Tá sí ag fanamhuint leat dhá uair de chlog & níl fhios aici cad bhuail</span>
<lb n="23"/><span>umat.  Is mór an imnidhe bíonn ar mháthair fén a mac, tá fhios agat,</span>
<lb n="24"/><span>& is mór sin an imnidh ar do mháthair-se anois.  Bíonn fearg ar mháthair</span>
<lb n="25"/><span>uair eile & buaileann sí an donas as a mac má fhanann sé amuigh ró-</span>
<lb n="26"/><span>fhada.  Bhfuil eagla ort anois, a Chormaicín.  Measann tú nach</span>
<lb n="27"/><span>mbuailfidh do mháthair thú, no cé an leithscéal béidh tú ag tabhairt uait</span>
<lb n="28"/><span>nuair sroisfir a bhaile?  Ná hinnis bréag dhi cor ar bith, acht innis an</span>
<lb n="29"/><span>fhírinne ghlan.  Is meata an garsún a d'inneósadh bréag le n-a</span>
<lb n="30"/><span>mháthair féin, no le haoinne eile.  Ní shlánuigheann an bhreug aon</span>
<lb n="31"/><span>gharsún nó gearrchaile ar aon chor, ar a shon go dtiocfaidh an fhírinne</span>
<lb n="32"/><span>amach uair éigin & annsin beidh an “bualadh baise” & déara diachra go</span>
<lb n="33"/><span>fraiseach ann.</span></p>
<lb n="34"/>
<lb n="35"/><p><span>Do cuireadh Tomaisín Ó Súileabháin, atá anois fásta suas, chum</span>
<lb n="36"/><span>sgoile lá, lá breagh gréine san tSamhradh bhí ann.  An dóigh leat cad</span></p>
</div>
<pb n="151"/>
<div><lb n="37"/><p><span>rinne sé an lá úd?  Thug sé a chuid leabhar leis ó'n bhaile gan amhras,</span>
<lb n="38"/><span>& do leig air gur ag dul chum scoile a bhí sé, acht 'na leabadh soin is é</span>
<lb n="39"/><span>a rinne sé a leabhair do sháitheadh isteach i gcruaich féir 'san iathlanin, &</span>
<lb n="40"/><span>amach go bráth leis fé'n tír & beirt eile dhá chompánachaibh scoile 'na</span>
<lb n="41"/><span>fharradh.  Do ghlanadar leó comh thapaidh i n-Éirinn, & go n-iomchrochadh</span>
<lb n="42"/><span>a gcuid gcos iad go rabhadar as radharc a muínntire féin go háirighthe.</span>
<lb n="43"/><span>Anois táid ar a dtoil féin.  “Cad déanfamaid?” arsa Tomaisín Ó</span>
<lb n="44"/><span>Súileabháin leis an mbeirt eile.  Do bha é Tomaisín a bhí mar</span>
<lb n="45"/><span>taoiseach & treoraidhe orra araon & ba hé do cheap an sgléip go léir</span>
<lb n="46"/><span>& do chuir an lá saor sin ar bun do'n triúr.  “Rachamaid ag lorg</span>
<lb n="47"/><span>nead éun,” ar garsún díobh.  “Ní headh,” arsan dara garsún, “acht</span>
<lb n="48"/><span>rachamaid ag lorg nead beach.”  “O! 'seadh, sin an dóigh,” arsan</span>
<lb n="49"/><span>treoraidhe, ‘& tá fhios agam an áit 'na bhfuil mórán nead le fághail.</span>
<lb n="50"/><span>Déanaidh deabhaidh anois & taraidh liom.”  Siúd ar sodar iad i ndiaigh</span>
<lb n="51"/><span>a dtreóraidhe & ní dhearnadar sdad nó comhnuidhe go rangadar an</span>
<lb n="52"/><span>macaire mhóinfhéir leith-mhíle ar a n-aghaidh.  Bhí an féur go hárd an</span>
<lb n="53"/><span>taca soin, & beagnach apuidh le baint.  Asteach leo thar an gclaidhe, &</span>
<lb n="54"/><span>ionnsuigheadar ag priocadh & ag bualadh an fhéir fhada le cipínibh do</span>
<lb n="55"/><span>bhuaineadar de chrann i n-aice dóibh.  Ní fada dóibh mar sin gur</span>
<lb n="56"/><span>sgairt Tomaisín go hárd do'n bheirt eile teacht go tapaidh chuige.  Ag</span>
<lb n="57"/><span>gabháil thríd an mhóinfhéir dó, bhuail sé a chos ar thaobh nid beach go raibh</span>
<lb n="58"/><span>saithe mór ann, agus 'nuair airigheadar-san an buille thug Tomaisín</span>
<lb n="59"/><span>dhá nead chuireadar munúr asta an-aoinfheacht, gur chualaidh Tomaisín</span>
<lb n="60"/><span>an fhuaim & an geón & go raibh sé cinnte gur bha nead beach a bhí ann.</span>
<lb n="61"/><span>Phreab a chroidhe le háthas.  “Brostuigidh, brostuigidh annso,” ar sé</span>
<lb n="62"/><span>leis an mbeirt.  Do bhí siad-san a ngar dó anois.  “Tá ceann aca</span>
<lb n="63"/><span>againn,” ar seisean, “nár dhúbhairt mé libh sgathamh ó shoin go rabhadar</span>
<lb n="64"/><span>go fairsing innseo?  Íarramais an mhil d'fhághail anois.”  Chrom</span>
<lb n="65"/><span>Tomaisín ag spíonadh an fhéir thirm lobhtha & an chaonaidh bhuig do bhí</span>
<lb n="66"/><span>fíghte fuaighte thart timcheall ar an nead, gur nochtaigh sé na cíora.</span>
<lb n="67"/><span>Tort mór breagh bhí ionnta.  “Béidh mil go flúirseach againn anois,”</span>
<lb n="68"/><span>ar an beirt eile.  Acht má milis an mhil sin, ba searbh a híoc.  Bhí</span>
<lb n="69"/><span>Tomaisín ar a láin-dícheall ag iarraidh an nead sin do sgaoileadh & a</span>
<lb n="70"/><span>raibh ann do bhreith uatha.  Gach aon íarracht do rinne sé, amh, b'éigin</span>
<lb n="71"/><span>dósan & dhá chompanachaibh teitheadh chomh mear as bhí in a gcosaibh, & an</span>
<lb n="72"/><span>saithe uile i n-a ndíaigh.  Is iomdha cealg thugadar na beacha sin dóibh</span>
<lb n="73"/><span>an lá úd sul ar éirig leó na cíora do bhaint amach.  Bhí liubair móra,</span>
<lb n="74"/><span>attha ar Thomaisín ó nimh na bhprioc do shaitheadar na beacha sin ann, &</span>
<lb n="75"/><span>nir bh'fheirrde do'n bheirt eile, bhí a gcuid lámh & leacan gonta nimhneach</span>
<lb n="76"/><span>mar an gceudna.</span></p>
<lb n="77"/>
<lb n="78"/><p><span>Do chosnuigh na beacha go treun a nead sin & an stór meala a bhí</span>
<lb n="79"/><span>bailighthe aca ann leis an oiread sin de dhuadh & diansaothar & níl aon</span>
<lb n="80"/><span>iongantas 'san íde úd thug siad do na buachaillibh bradacha sin, do</span></p>
</div>
<pb n="152"/>
<div><lb n="81"/><p><span>chuir an leithéid beag suime sin 'san aithmhéal & cumha fo ndear siad</span>
<lb n="82"/><span>dóibh.  Do milleadh a dteach orra & do leigeadh gan biadh gan díon</span>
<lb n="83"/><span>íad féin.  B'éigin dóibh sgaipeadh ó chéile annsin & fascadh & fuighin</span>
<lb n="84"/><span>d'íarraidh comh maith as do b'fhéidir leó faoi dhuilleógaibh na luibheann</span>
<lb n="85"/><span>ann so & ann súd thart timcheall an mhacaire.  Ní thug na buachaillí</span>
<lb n="86"/><span>aon ní de'n mhíádh sin dá n-aoi chor ar bith.  Bhí an chreach aca anois, &</span>
<lb n="87"/><span>shuigheadar an triúr ar an gclaoide, & thosuigheadar ag fascadh a</span>
<lb n="88"/><span>gcuid meala as na cíoraibh & 'ga h-ibheadh go soghamhail, go rabhadar</span>
<lb n="89"/><span>súgach sásta.</span></p>
<lb n="90"/>
<lb n="91"/><p><span>Do chaitheadar an triúr an lá sin go greannmhar, meidhreach, croidhe-</span>
<lb n="92"/><span>éadrom go teacht an tráthnóna, no do badh cirte a rádh, go teacht na</span>
<lb n="93"/><span>h-oidhche.  Do chuir an meud chaitheamh-aimsire a bhí ar siubhal aca feadh</span>
<lb n="94"/><span>an lae úd gach smuaineadh ar fhilleadh ar ais as a gcuimhne glan, &</span>
<lb n="95"/><span>do bh'é an “fear gortach” an cheud teachtaire do tháinig 'na gcoinne</span>
<lb n="96"/><span>dhá ngairm a bhaile an uair sin féin.  D'éirigh eagla mór orra anois,</span>
<lb n="97"/><span>mar bhí an sgoil thart fad ó, & na sgoláirí eile a bhfad tar éis a</span>
<lb n="98"/><span>bproinn do chaitheamh, & íad ag foghlaim a gceacht i gcomhair an lae ar</span>
<lb n="99"/><span>n-a márach.  Do rinneadar comhairle le na chéile ann sin cad dhéanfai-</span>
<lb n="100"/><span>dís ar chor ar bith.  Bhí fhios aca go maith go mbeadh fearg mhór ar a</span>
<lb n="101"/><span>maithreachaibh & a n-aithreachaibh leó, & go rabhadar astigh ar sgoth-bhualadh</span>
<lb n="102"/><span>fholláin do sheasamh.  Réir mar dhruidtear leis an mbaoghal 'seadh is</span>
<lb n="103"/><span>móide bíonn an eagla 'n-a cheann, & bhí croidhe na ngarsún so ag</span>
<lb n="104"/><span>preabadh na gcléibh 'nuair thángadar i radharc a dtightheadh féin.</span>
<lb n="105"/><span>Dubhairt Tomaisín leis an mbeirt compánach go mbuailfeadh féin</span>
<lb n="106"/><span>asteach pé sgeul é, & d'fháig sé slán & beannacht leó.  Ba mhór an</span>
<lb n="107"/><span>cathughadh orra cia aca an fhírinne no an bhréug a d'inneósadaois, nuair</span>
<lb n="108"/><span>a bhéidís 'gá gceistniughadh air cá rabhadar comh deireannach sin, & co</span>
<lb n="109"/><span>cé an fáth nár thángadar níos tuisge a bhaile.  B'éigin dóibh an fhírinne</span>
<lb n="110"/><span>ghlan d'innsint dá sinnsiribh, mar bhí fhios aca go bhfuighidís an sgéul</span>
<lb n="111"/><span>amach ó'n mháighistir sgoile an lá 'n-a díaigh, an rabhadar ar sgoil, no</span>
<lb n="112"/><span>ná rabhadar.  Isteach le Tomaisín Ó Súileabháin innsin & ceann faoi</span>
<lb n="113"/><span>air, & rinneadh leis an mbeirt eile mar an gceudna.  Bhí imnidhe mór</span>
<lb n="114"/><span>ar a máithreachaibh mar gheall orra & fearg ar a n-aithreachaibh, acht do</span>
<lb n="115"/><span>ceannsuigheadh go mór íad ag feicsint a macaomh go slán ar ais chuca</span>
<lb n="116"/><span>arís, & éachta & imtheachta an lae sin dá n-innsint go fíor gan bhréig</span>
<lb n="117"/><span>dóibh.  Tugadh a séire dóibh ann sin, acht ní fhuaradar proinn fuar no</span>
<lb n="118"/><span>te.  Bhí siad traochta tuirseach an oidhche úd tar éis a n-eachtra ar</span>
<lb n="119"/><span>feadh an lae.  Dubhradar a n-úrnuighthe innsin, bhaineadar a gcuid</span>
<lb n="120"/><span>éadaigh díobh, & shaith an codladh a bhiorán shuain & shámhchodlata ionnta,</span>
<lb n="121"/><span>go dtáinig an lá le na lán tsoillse ar na márach.</span></p>
<lb n="122"/>
<lb n="123"/><p><span>Sin sgéul na mbeach agaibh anois, & bainidh an mhil uile as má tá sí</span>
<lb n="124"/><span>le fághail ann.</span></p>
<lb n="125"/>
<lb n="126"/><p>
<lb n="127"/></p></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Sgéul na mBeach bhFiadháin. Le haghaidh an aos' óig.

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Sgéul na mBeach bhFiadháin. Le haghaidh an aos' óig.

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
