Historical Irish Corpus
1600 - 1926
Historical Dictionary of Irish
Search the corpus
Browse the Text Archive 1600-1926
An Chéad La Iasgaigh ag Garsún
Title
An Chéad La Iasgaigh ag Garsún
Author(s)
Common Noun,
Pen Name
Common Noun
Composition Date
1913
Publisher
An Claidheamh Soluis
Téacs
Comhad TEI
Gnáth-Théacs
Comhad ePub
Search Texts
Enter word/phrase
Search Type
Headword
Standardised
Exact match
Phrase
Word Type
All
Adjective
Noun
Preposition
Pronoun
Verb
Verbal Noun
Poetry/Prose
Both
Prose
Poetry
Set Dates
1600
1926
<N CS1913_04_26_05> <L 05> <B 1913> <C Prós> <M 8> <T An Claidheamh Soluis> <U Common Noun> <F An Claidheamh Soluis> An Chéad La Iasgaigh ag Garsún. (Gaedhilg Dhún Chuinn.) Tá paróiste Dhún Chuinn i n-aice na fairrge agus tá a bhfuil de dhaoine ann cliste ar gach aon ní a bhaineann leis an bhfairrge agus le hiasgaire- eacht. Bíonn garsúin bheaga an pharóiste bán geal as a meabhair chun dul amach ar an bhfairrge i mbáid i n-aonfheacht le n-a muinntir. Bíonn Árd-leisge ar chuid aca aon gharsún a leigeant isteach insa bhád, mar ní bhíonn aon chiall aca agus ní thugann siad aon aire dhóibh féin, agus b'fhéidir gur minic a thuitfeadh duine aca amach insa pholl as an mbád agus go mbádhfaí é. Ach ligeann a thuille aca i n-aon- fheacht leó na garsúin go mbíonn aon bhreis chaidhnlígheachta ionnta, mar tugann siad san aire dhóibh féin agus ní bhíonn leath-imshnímh ar lucht an bháid n-a dtaobh. Bíonn formad dóighte aige sna garsúin bheaga ná leigtear insa báid, leis na garsúin mhóra, nuair a chíonn siad ag fagháil cead ó n-a muinntir iad chun dul ar an bhfairrge. Nuair a bhíos fein im'gharsúirín bheag bhíos sgubhtha chun dul lá éigin i mbád ar an bhfairrge, mar b'ana-mhaith liom go bhfeicfinn cionnus a deintí an t-iasg a mharbhú. Níor mhair m'athair - beannacht Dé le n-a anam — an uair sin, agus cad a dheineas lá 'ná dul i bhfolach fé sheol i dtosach an bháid sar ar chuaidh an criú chun caladh na mbád. Níor tháinig giocs ná miocs asam nuair a bhraitheas an chriú ag teacht chun an bháid. Ní fheacaidh aoinne beó aca mé, agus láithreach baill bhí an bád sáidhte síos aca agus í curtha ar snámh. Nuair a bhraitheas an bád ar snámh ar an linn, dubhart liom féin, ó bhí an chriú dlú-mhuinnteara dhom ná caithfidís amach sa pholl i n-aon chor mé nuair a bhraithfidís mé bheith sa bhád. Do chuala an captaen 'á fhiafruighe dhe'n gcriú ar fhágadar aon ní ar bóiliagar n-a ndiaidh ar an gcladach. Dubhradar leis nár fhágadar agus annsan dubhairt sé leó go raibh an ghaoth n-a chóir ghlan aca agus an seol do chur i n-áirde. D'iompuigh an bheirt a bhí n-a suidhe ar an dtochta tosaigh társa amach agus do rug duine aca ar an seol agus cad a chífeadh sé istigh fé 'ná mé féin! “Nár i gcomhnuidhe a mhairfhir, a Sheáinín, má's tusa atá annsan,” ar seisean. “Cad é sin agat 'á rádh?” arsan Captaen go ciotarúnta. Do hinnseodh do gach aon ní agus dubhairt sé mara mbeadh gur dhíleachtaidhe mé, go gcaithfeadh sé amach sa pholl mé, ach dubhairt an fear a bhí le m'ais ar an dtochta tosaigh ná buailfadh sé barra méire orm ar mhaithe leis féin. Dubhradar liom go gcaithfinn fanacht mar a raibh agam go dtí an oidhche agus ná gheobhainn blaise mo phuis d'aon ghreim aráin uatha féin le n-ithe go dtí go dtiocfaidís abhaile um thráthnóna. B'é toil Dé gur chuimhnigheas ar stráice breágh de chíste steaimpí a chur im' phóca nuair a bhíos ag fágaint an tighe ar maidin, mar do thuigeas go maith, dá bhféadfainn dul amach sa bhád i gan fhios de'n gcriú, go mbeinn gan aon ghreim bídh go dtí am mí-mhairbh na hoidhche, mar b'shiné an t-am gur gnáthach leó teact abhaile ó'n iasgach. Níorbh fhada dhom gur thug an fhairrge goile muice dom agus thairrigígheas chugam píosa dom' chuid steaimpí agus bhíos 'á dh'ithe liom go tur ar mo chuailín teamhrach gan blogam dighe chun é leigeant siar. I gceann tamaill mhaith bhaineadar amach bannc an iasgaigh agus do leagadar an seol. Tharraig- eadar chúcha annsan a ndairighthe agus a gcuid baoite agus do chromadar ar a bheith ag iasgach deargán. Bhíos ag tabhairt gach aon chor agus iompódh a bhí ar siubhal aca fé ndeara, baoiteáil na ndubhán; ag aidhnliú an bháid; ag caitheamh na ndairighthe amach; ag tarrac na ndeargán isteach nuair a bheiridís ar na baoití. Ní fheaca aon radharc riamh roimis sin ba dheise liom 'ná nuair a chínn na deargáin ag preabar- naigh istigh sa bhád agus iad n-a steille-bheathaidh; gléas n-a nguiní ó sholus na gréine agus na sgeólbhacha ar dearg-leathadh aca nuair a bhídís 'á thachtadh istigh sa bhád. Níorbh fhada dhom go bhfeaca rud gránna éigin ag snámh i mbarra an uisge i n-aice an bháid agus chuir sé scannradh thar barr orm; ach níor fhan aon eagla orm roimis nuair na feaca gur chuir criú an bháid aon nath ann “T'anam 'on diabhal,” arsa fear an tochta seoil, “féach mar a bhfuil liop-a-do-leap!” Do bhuail sé Liop bocht le bas an mhaide rámha agus do shúncáil sé de gheit síos go tóin puill. D'fhanadar ag marbhú na ndeargán go dtí buidhiú gréine tráthnóna deireannach. Bhí sé n-a bharra taoide an uair sin agus bhí an bád lán suas go dtí sna tochtaí de dheargáin aca. D'órduigh an captaen dóibh annsan a ndorighthe do ghlinneáil suas agus a bheith ag cur díobh abhaile i n-ainm Dé. Ní raibh an ghaoth n-a cóir i n-aon chor aca mar bhí sí ana-docht, agus b'éigin dóibh é rámháidheacht abhaile go dtí an gcaladh. Bhí aon fhear seóigh amháin sa bhád agus chuir sé iachall orm fein, dá luighead mé, dul mar osgalán chuige d'fhonn seóigh do bheith aige orm. Nuair a chuireas ar an maide rámha, do sháthamair amach sa bhfairrge é, agus le linn é tharrac as an uisge, do bhuail sé suas fé'n smeigín me agus tógadh liom agus bualeadh síos ar fhleasg mo dhroma mé idir dhá thochta. Tháinig oiread son réiltíní ar mo shúilibh, ba dhóigh liom, a's ná raibh aon oidhche spéir-ghealaighe riamh sa spéir! Thánag chugham féin airís sar fada agus shuidheas amuigh i gcipín an bhaid mar a rabhas cheana. Bhí m'aghaidh amach ar na faillteachaibh agam agus mé ag cuimhneamh gach aon nóimint ar chathain a bhéinn aige baile. Chuireadh sé greann ar mo chroidhe nuair a chínn na bosóga fairgge ag síor- bhualadh i gcoinnibh thosach an bháid agus gan oiread a's aon streall amháin sáile ag teacht innti isteach. Nuair a bhí an bád leath-shlighe chun an chalaidh chuaidh sí isteach sa bhfairrge ramhar agus chaith an captaen aire na fola thabhairt di 'á stiúrú tríd an dtaoide, mar bhí an taoide ana-chas agus bhí feirside taoide ag teacht trasna air go minic, agus mara stiúruigheadh sé an bád i gceart tríotha, bheadh sé féin agus an chriú i mbaoghal a mbáidhte. Ach dá fheabhas a stiúraigh sé an bád, do ghaibh aon fhearsad amháin taoide treasna air, agus níor fhéad sé é féin a chosaint i gceart uirthi, agus do tháinig cuid di isteach sa bhád. Do fliuchadh na fir go léir agus do fuaireas féin leis mo cheart de'n sáile chómh maith le cách; ach níorbh fhada dhúinn go rabhamar amuigh as an bhfairrge chas, agus láithreach baill do bhaineamair an fhaill amach. Nuair a tháinig an bád go dtí imeall an uisge do caitheadh amach aistí na maidí rámha, na dairighthe, agus na deargáin, agus do shádhadar suas annsan í le cabhair a chéile go barra taoide. Chuir cuid aca annsan na maidí rámha go bun an phuirt ó'n dtaoide, agus do roinneadar an t-iasg agus chuireadar crainn air. Do chuir an fear seóigh dosaon de sna deargáin ba lugha bhí sa bhád, ar chóirdín dom féin, agus dubhairt sé liom iad san a thabhairt liom agus bheith 'á n-ithe go dtí go n-íosfainn an ceann deireannach aca. Ba mhustarach an garsún mé an oidhche sin ag teacht abhaile ó bheith ag iasgach agus lán mo dhroma de bheart éisg agam. Bhíos chomh tóirtéiseach 's bhí aon gharsún riamh nuair a leagas mo bheart éisg dem' dhrom ar bholg an urláir os cómhair mhuinntire an tighe go léir. Ní cás dom á rádh 'ná gur chodlaigheas chómh sámh le muic an oidhche sin; agus is mó oidhche ó shoin a thaidhbhrightear dom mar gheall ar an gcéad lá chuadhas ag iasgach. Common Noun. Nótaí Caidhnlígheacht: éifeacht, meabhair, acfuinn, toirt, tathac. Bóiliagar; ag dul amú; nú fágaithe n-a ndiaidh. Ciotrarúnta; go tuaisceartach, go neamh-fhuiliceach. císte steaimpí, císte aráin a deintear de phrátaí. cuailín Teamhrach; ar a shástacht. liop-a-leap; siné an t-iasg go dtugann na béarlóírí “Sunfish” air “Sáimhín” ainm eile air. Osgalán; bíonn beirt fhear ag rámháidheacht ar thochta an bháid .i.l fear ceann an mhaide agus an t-osgalán. boróga; cnapáin bheaga fhairrge. Fearsad taoide; fairrge chas a bhíonn ag briseadh agus ag casasdh ag imtheacht tríd an dtaoide.
19 Dawson Street, Dublin 2
D02 HH58 +353 1 676 2570 info@ria.ie
Cookie Use
Website developed by Niall O'Leary Services
