Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<!DOCTYPE TEI [
<!ENTITY hellip "…">
]>
<TEI><teiHeader type="text">
	 <fileDesc>
	  <titleStmt><title type="main">An Chéad La Iasgaigh ag Garsún</title><author><name type="main">Common Noun</name></author><respStmt>
		<resp>Electronic edition compiled by</resp>
		<name>Foclóir na Nua-Ghaeilge</name>
		</respStmt>
	  </titleStmt><editionStmt>
                     <edition>
                         <note type="N">CS1913_04_26_05</note>
                         <note type="L">05</note>
                         <note type="B">1913</note>
                         <note type="C">Prós</note>
                         <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
                     </edition>
            </editionStmt><publicationStmt>
		<publisher>Foclóir na Nua-Ghaeilge</publisher>
		<pubPlace>19 Dawson Street, Dublin 2</pubPlace>
		<pubPlace>http://www.ria.ie/research/focloir-na-Nua-Ghaeilge.aspx</pubPlace><date>2016</date><idno>CS1913_04_26_05</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
	  </publicationStmt>
	  <sourceDesc><biblStruct><analytic><author>Common Noun</author><title>An Chéad La Iasgaigh ag Garsún</title></analytic><monogr>
					<title level="j">An Claidheamh Soluis</title><imprint><publisher>An Claidheamh Soluis</publisher><date>1913</date></imprint>
 </monogr> </biblStruct></sourceDesc></fileDesc>
	</teiHeader>
<text><body><div><p>
<lb n="1"/><span>An Chéad La Iasgaigh ag Garsún.</span></p>
<lb n="2"/>
<lb n="3"/><p><span>(Gaedhilg Dhún Chuinn.)</span></p>
<lb n="4"/>
<lb n="5"/><p><span>Tá paróiste Dhún Chuinn i n-aice na fairrge</span>
<lb n="6"/><span>agus tá a bhfuil de dhaoine ann cliste ar gach aon</span>
<lb n="7"/><span>ní a bhaineann leis an bhfairrge agus le hiasgaire-</span>
<lb n="8"/><span>eacht.  Bíonn garsúin bheaga an pharóiste</span>
<lb n="9"/><span>bán geal as a meabhair chun dul amach ar an</span>
<lb n="10"/><span>bhfairrge i mbáid i n-aonfheacht le n-a muinntir.</span>
<lb n="11"/><span>Bíonn Árd-leisge ar chuid aca aon gharsún a</span>
<lb n="12"/><span>leigeant isteach insa bhád, mar ní bhíonn aon</span>
<lb n="13"/><span>chiall aca agus ní thugann siad aon aire dhóibh</span>
<lb n="14"/><span>féin, agus b'fhéidir gur minic a thuitfeadh duine</span>
<lb n="15"/><span>aca amach insa pholl as an mbád agus go</span>
<lb n="16"/><span>mbádhfaí é.  Ach ligeann a thuille aca i n-aon-</span>
<lb n="17"/><span>fheacht leó na garsúin go mbíonn aon bhreis</span>
<lb n="18"/><span>chaidhnlígheachta ionnta, mar tugann siad san</span>
<lb n="19"/><span>aire dhóibh féin agus ní bhíonn leath-imshnímh ar</span>
<lb n="20"/><span>lucht an bháid n-a dtaobh.  Bíonn formad dóighte </span>
<lb n="21"/><span>aige sna garsúin bheaga ná leigtear insa báid,</span>
<lb n="22"/><span>leis na garsúin mhóra, nuair a chíonn siad ag</span>
<lb n="23"/><span>fagháil cead ó n-a muinntir iad chun dul ar</span>
<lb n="24"/><span>an bhfairrge.</span></p>
<lb n="25"/>
<lb n="26"/><p><span>Nuair a bhíos fein im'gharsúirín bheag bhíos</span>
<lb n="27"/><span>sgubhtha chun dul lá éigin i mbád ar an bhfairrge,</span>
<lb n="28"/><span>mar b'ana-mhaith liom go bhfeicfinn cionnus a</span>
<lb n="29"/><span>deintí an t-iasg a mharbhú.  Níor mhair m'athair</span>
<lb n="30"/><span>- beannacht Dé le n-a anam — an uair sin, agus</span>
<lb n="31"/><span>cad a dheineas lá 'ná dul i bhfolach fé sheol i</span>
<lb n="32"/><span>dtosach an bháid sar ar chuaidh an criú chun caladh</span>
<lb n="33"/><span>na mbád.  Níor tháinig giocs ná miocs asam</span>
<lb n="34"/><span>nuair a bhraitheas an chriú ag teacht chun an bháid.</span>
<lb n="35"/><span>Ní fheacaidh aoinne beó aca mé, agus láithreach</span>
<lb n="36"/><span>baill bhí an bád sáidhte síos aca agus í curtha</span>
<lb n="37"/><span>ar snámh.  Nuair a bhraitheas an bád ar snámh</span>
<lb n="38"/><span>ar an linn, dubhart liom féin, ó bhí an chriú</span>
<lb n="39"/><span>dlú-mhuinnteara dhom ná caithfidís amach sa</span>
<lb n="40"/><span>pholl i n-aon chor mé nuair a bhraithfidís mé</span>
<lb n="41"/><span>bheith sa bhád.  Do chuala an captaen 'á fhiafruighe</span>
<lb n="42"/><span>dhe'n gcriú ar fhágadar aon ní ar bóiliagar n-a</span>
<lb n="43"/><span>ndiaidh ar an gcladach. Dubhradar leis nár </span>
<lb n="44"/><span>fhágadar agus annsan dubhairt sé leó go raibh</span>
<lb n="45"/><span>an ghaoth n-a chóir ghlan aca agus an seol do chur</span>
<lb n="46"/><span>i n-áirde.</span></p>
<lb n="47"/>
<lb n="48"/><p><span>D'iompuigh an bheirt a bhí n-a suidhe ar an</span>
<lb n="49"/><span>dtochta tosaigh társa amach agus do rug duine</span>
<lb n="50"/><span>aca ar an seol agus cad a chífeadh sé istigh fé</span>
<lb n="51"/><span>'ná mé féin!</span></p>
<lb n="52"/>
<lb n="53"/><p><span>“Nár i gcomhnuidhe a mhairfhir, a Sheáinín, má's</span>
<lb n="54"/><span>tusa atá annsan,” ar seisean.</span></p>
<lb n="55"/>
<lb n="56"/><p><span>“Cad é sin agat 'á rádh?” arsan Captaen</span>
<lb n="57"/><span>go ciotarúnta.  Do hinnseodh do gach aon ní agus</span>
<lb n="58"/><span>dubhairt sé mara mbeadh gur dhíleachtaidhe mé, go</span>
<lb n="59"/><span>gcaithfeadh sé amach sa pholl mé, ach dubhairt</span>
<lb n="60"/><span>an fear a bhí le m'ais ar an dtochta tosaigh ná </span>
<lb n="61"/><span>buailfadh sé barra méire orm ar mhaithe leis</span>
<lb n="62"/><span>féin.  Dubhradar liom go gcaithfinn fanacht </span>
<lb n="63"/><span>mar a raibh agam go dtí an oidhche agus ná </span>
<lb n="64"/><span>gheobhainn blaise mo phuis d'aon ghreim aráin</span>
<lb n="65"/><span>uatha féin le n-ithe go dtí go dtiocfaidís abhaile</span>
<lb n="66"/><span>um thráthnóna.  B'é toil Dé gur chuimhnigheas ar</span>
<lb n="67"/><span>stráice breágh de chíste steaimpí a chur im' phóca</span>
<lb n="68"/><span>nuair a bhíos ag fágaint an tighe ar maidin,</span>
<lb n="69"/><span>mar do thuigeas go maith, dá bhféadfainn dul</span>
<lb n="70"/><span>amach sa bhád i gan fhios de'n gcriú, go mbeinn</span>
<lb n="71"/><span>gan aon ghreim bídh go dtí am mí-mhairbh na</span>
<lb n="72"/><span>hoidhche, mar b'shiné an t-am gur gnáthach leó</span>
<lb n="73"/><span>teact abhaile ó'n iasgach.  Níorbh fhada dhom</span>
<lb n="74"/><span>gur thug an fhairrge goile muice dom agus</span>
<lb n="75"/><span>thairrigígheas chugam píosa dom' chuid steaimpí</span>
<lb n="76"/><span>agus bhíos 'á dh'ithe liom go tur ar mo chuailín</span>
<lb n="77"/><span>teamhrach gan blogam dighe chun é leigeant</span>
<lb n="78"/><span>siar.</span></p>
<lb n="79"/>
<lb n="80"/><p><span>I gceann tamaill mhaith bhaineadar amach bannc</span>
<lb n="81"/><span>an iasgaigh agus do leagadar an seol.  Tharraig-</span>
<lb n="82"/><span>eadar chúcha annsan a ndairighthe agus a gcuid</span>
<lb n="83"/><span>baoite agus do chromadar ar a bheith ag iasgach</span>
<lb n="84"/><span>deargán.  Bhíos ag tabhairt gach aon chor</span>
<lb n="85"/><span>agus iompódh a bhí ar siubhal aca fé ndeara, </span>
<lb n="86"/><span>baoiteáil na ndubhán; ag aidhnliú an bháid;</span>
<lb n="87"/><span>ag caitheamh na ndairighthe amach; ag tarrac na</span>
<lb n="88"/><span>ndeargán isteach nuair a bheiridís ar na baoití.</span>
<lb n="89"/><span>Ní fheaca aon radharc riamh roimis sin ba dheise</span>
<lb n="90"/><span>liom 'ná nuair a chínn na deargáin ag preabar-</span>
<lb n="91"/><span>naigh istigh sa bhád agus iad n-a steille-bheathaidh;</span>
<lb n="92"/><span>gléas n-a nguiní ó sholus na gréine agus na</span>
<lb n="93"/><span>sgeólbhacha ar dearg-leathadh aca nuair a bhídís</span>
<lb n="94"/><span>'á thachtadh istigh sa bhád.</span></p>
<lb n="95"/>
<lb n="96"/><p><span>Níorbh fhada dhom go bhfeaca rud gránna éigin</span>
<lb n="97"/><span>ag snámh i mbarra an uisge i n-aice an bháid agus</span>
<lb n="98"/><span>chuir sé scannradh thar barr orm; ach níor fhan</span>
<lb n="99"/><span>aon eagla orm roimis nuair na feaca gur chuir</span>
<lb n="100"/><span>criú an bháid aon nath ann “T'anam 'on</span>
<lb n="101"/><span>diabhal,” arsa fear an tochta seoil, “féach mar</span>
<lb n="102"/><span>a bhfuil liop-a-do-leap!”  Do bhuail sé Liop</span>
<lb n="103"/><span>bocht le bas an mhaide rámha agus do shúncáil </span>
<lb n="104"/><span>sé de gheit síos go tóin puill.</span></p>
<lb n="105"/>
<lb n="106"/><p><span>D'fhanadar ag marbhú na ndeargán go dtí</span>
<lb n="107"/><span>buidhiú gréine tráthnóna deireannach.  Bhí sé n-a</span>
<lb n="108"/><span>bharra taoide an uair sin agus bhí an bád lán</span>
<lb n="109"/><span>suas go dtí sna tochtaí de dheargáin aca.</span>
<lb n="110"/><span>D'órduigh an captaen dóibh annsan a ndorighthe</span>
<lb n="111"/><span>do ghlinneáil suas agus a bheith ag cur díobh abhaile</span>
<lb n="112"/><span>i n-ainm Dé.  Ní raibh an ghaoth n-a cóir i n-aon</span>
<lb n="113"/><span>chor aca mar bhí sí ana-docht, agus b'éigin dóibh</span>
<lb n="114"/><span>é rámháidheacht abhaile go dtí an gcaladh.  Bhí </span>
<lb n="115"/><span>aon fhear seóigh amháin sa bhád agus chuir sé </span>
<lb n="116"/><span>iachall orm fein, dá luighead mé, dul mar</span>
<lb n="117"/><span>osgalán chuige d'fhonn seóigh do bheith aige orm.</span>
<lb n="118"/><span>Nuair a chuireas ar an maide rámha, do sháthamair</span>
<lb n="119"/><span>amach sa bhfairrge é, agus le linn é tharrac as</span>
<lb n="120"/><span>an uisge, do bhuail sé suas fé'n smeigín me</span>
<lb n="121"/><span>agus tógadh liom agus bualeadh síos ar</span>
<lb n="122"/><span>fhleasg mo dhroma mé idir dhá thochta.  Tháinig</span>
<lb n="123"/><span>oiread son réiltíní ar mo shúilibh, ba dhóigh liom,</span>
<lb n="124"/><span>a's ná raibh aon oidhche spéir-ghealaighe riamh</span>
<lb n="125"/><span>sa spéir!</span></p>
<lb n="126"/>
<lb n="127"/><p><span>Thánag chugham féin airís sar fada agus shuidheas</span>
<lb n="128"/><span>amuigh i gcipín an bhaid mar a rabhas cheana.</span>
<lb n="129"/><span>Bhí m'aghaidh amach ar na faillteachaibh agam agus</span>
<lb n="130"/><span>mé ag cuimhneamh gach aon nóimint ar chathain a</span>
<lb n="131"/><span>bhéinn aige baile.  Chuireadh sé greann ar mo</span>
<lb n="132"/><span>chroidhe nuair a chínn na bosóga fairgge ag síor-</span>
<lb n="133"/><span>bhualadh i gcoinnibh thosach an bháid agus gan</span>
<lb n="134"/><span>oiread a's aon streall amháin sáile ag teacht </span>
<lb n="135"/><span>innti isteach.  Nuair a bhí an bád leath-shlighe</span>
<lb n="136"/><span>chun an chalaidh chuaidh sí isteach sa bhfairrge</span>
<lb n="137"/><span>ramhar agus chaith an captaen aire na fola</span>
<lb n="138"/><span>thabhairt di 'á stiúrú tríd an dtaoide, mar bhí</span>
<lb n="139"/><span>an taoide ana-chas agus bhí feirside taoide</span>
<lb n="140"/><span>ag teacht trasna air go minic, agus mara</span>
<lb n="141"/><span>stiúruigheadh sé an bád i gceart tríotha, bheadh sé</span>
<lb n="142"/><span>féin agus an chriú i mbaoghal a mbáidhte.  Ach</span>
<lb n="143"/><span>dá fheabhas a stiúraigh sé an bád, do ghaibh aon</span>
<lb n="144"/><span>fhearsad amháin taoide treasna air, agus níor</span>
<lb n="145"/><span>fhéad sé é féin a chosaint i gceart uirthi, agus</span>
<lb n="146"/><span>do tháinig cuid di isteach sa bhád.  Do fliuchadh</span>
<lb n="147"/><span>na fir go léir agus do fuaireas féin leis mo</span>
<lb n="148"/><span>cheart de'n sáile chómh maith le cách; ach níorbh</span>
<lb n="149"/><span>fhada dhúinn go rabhamar amuigh as an bhfairrge</span>
<lb n="150"/><span>chas, agus láithreach baill do bhaineamair an fhaill</span>
<lb n="151"/><span>amach.</span></p>
<lb n="152"/>
<lb n="153"/><p><span>Nuair a tháinig an bád go dtí imeall an</span>
<lb n="154"/><span>uisge do caitheadh amach aistí na maidí rámha,</span>
<lb n="155"/><span>na dairighthe, agus na deargáin, agus do shádhadar</span>
<lb n="156"/><span>suas annsan í le cabhair a chéile go barra</span>
<lb n="157"/><span>taoide. Chuir cuid aca annsan na maidí rámha </span>
<lb n="158"/><span>go bun an phuirt ó'n dtaoide, agus do roinneadar</span>
<lb n="159"/><span>an t-iasg agus chuireadar crainn air. Do chuir</span>
<lb n="160"/><span>an fear seóigh dosaon de sna deargáin ba lugha</span>
<lb n="161"/><span>bhí sa bhád, ar chóirdín dom féin, agus dubhairt</span>
<lb n="162"/><span>sé liom iad san a thabhairt liom agus bheith 'á</span>
<lb n="163"/><span>n-ithe go dtí go n-íosfainn an ceann deireannach</span>
<lb n="164"/><span>aca.  Ba mhustarach an garsún mé an oidhche</span>
<lb n="165"/><span>sin ag teacht abhaile ó bheith ag iasgach agus lán</span>
<lb n="166"/><span>mo dhroma de bheart éisg agam.  Bhíos chomh</span>
<lb n="167"/><span>tóirtéiseach 's bhí aon gharsún riamh nuair a</span>
<lb n="168"/><span>leagas mo bheart éisg dem' dhrom ar bholg an </span>
<lb n="169"/><span>urláir os cómhair mhuinntire an tighe go léir.</span>
<lb n="170"/><span>Ní cás dom á rádh 'ná gur chodlaigheas chómh</span>
<lb n="171"/><span>sámh le muic an oidhche sin; agus is mó oidhche</span>
<lb n="172"/><span>ó shoin a thaidhbhrightear dom mar gheall ar an</span>
<lb n="173"/><span>gcéad lá chuadhas ag iasgach.</span></p>
<lb n="174"/>
<lb n="175"/><p><span>Common Noun.</span></p>
<lb n="176"/>
<lb n="177"/><p><span>Nótaí</span>
<lb n="178"/><span>Caidhnlígheacht: éifeacht, meabhair, acfuinn, toirt, tathac.</span>
<lb n="179"/><span>Bóiliagar; ag dul amú; nú fágaithe n-a ndiaidh.</span>
<lb n="180"/><span>Ciotrarúnta; go tuaisceartach, go neamh-fhuiliceach.</span>
<lb n="181"/><span>císte steaimpí, císte aráin a deintear de phrátaí.</span>
<lb n="182"/><span>cuailín Teamhrach; ar a shástacht.</span>
<lb n="183"/><span>liop-a-leap; siné an t-iasg go dtugann na </span>
<lb n="184"/><span>béarlóírí “Sunfish” air “Sáimhín” ainm eile air.</span>
<lb n="185"/><span>Osgalán; bíonn beirt fhear ag rámháidheacht ar thochta</span>
<lb n="186"/><span>an bháid .i.l fear ceann an mhaide agus an t-osgalán.</span>
<lb n="187"/><span>boróga; cnapáin bheaga fhairrge.</span>
<lb n="188"/><span>Fearsad taoide; fairrge chas a bhíonn ag briseadh</span>
<lb n="189"/><span>agus ag casasdh ag imtheacht tríd an dtaoide.</span></p></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

An Chéad La Iasgaigh ag Garsún

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

An Chéad La Iasgaigh ag Garsún

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
