Historical Irish Corpus
1600 - 1926
Historical Dictionary of Irish
Search the corpus
Browse the Text Archive 1600-1926
Nuaidheachtóireacht ar Muir
Title
Nuaidheachtóireacht ar Muir
Author(s)
Ó Conncheanann, Tomás,
Composition Date
1911
Publisher
An Claidheamh Soluis
Téacs
Comhad TEI
Gnáth-Théacs
Comhad ePub
Search Texts
Enter word/phrase
Search Type
Headword
Standardised
Exact match
Phrase
Word Type
All
Adjective
Noun
Preposition
Pronoun
Verb
Verbal Noun
Poetry/Prose
Both
Prose
Poetry
Set Dates
1600
1926
<N CS1911_10_14_04> <L 04> <B 1911> <C Prós> <M 8> <T An Claidheamh Soluis> <U Tomás Ó Conncheanann> <F An Claidheamh Soluis> Nuaidheachtóireacht ar Muir. Seal bliadhanta ó shoin nuair a bhíodh duine caidhte spíonta do bharr oibre, budh gnáthach leis an dochtúr comhairliughadh do'n duine breóidhte dul ar aistir fhada fairrge chun a sgith a leigean. Ar feadh na haistire ar an bhfairrge bhí sé saor glan ó imnidhe agus ó chantal gnótha, acht san am atá i láthair ní'l saorsacht ar bith mar sin indán do'n cheannuidhe. Ní'l aon mhaidin ar feadh na haistire nach mbíonn leagtha ar an mbórd os comhair a dhá shúil amach páipéar nuaidheacht a clóbhuaileadh agus a cuireadh in eagair ar bórd nuair a bhí se in a chodladh go sámh ar feadh na hoidhche. Tá an nuaidheacht is deireannaighe le léigheamh san bpáipéar seo. Cé go m'bféidir gur chuir an ceannuidhe é féin faoi gheasa dearmad a dhéanamh ar gach rud a d'fhág sé in a dhiaidh san mbaile, ní maith gur féidir leis, ná, go deimhin, ní maith go bhfuil sé i nádúr an duine gan aon pháipéar a láimhseáil, agus annsain ní fada go mbeidh sé go cíocharach ag léigheamh céard a thárla indé, nó goidé an luach atá ar a léithide seo agus ar a léithide siúd ar Mhargadh an Stoic agus Mhargadh an Airgid. Ní leithsgéal dó a rádh nach bhfuil aon mhion airgead na pingineacha ruadh aige, agus dá bhrígh sin, nach dtig leis é cheannach, mar ní'l cíanóg le n-íoc ar an bpáipéar. Tugtar cóip de do gach paisinéara ar bórd na loinge in aisge, agus ní hé sin amháin acht leagtar ar a chathaoir é ag an mbórd gach uile mhaidin, i riocht is nach bhfuil aon dul ó'n a léigheamh. Ní'l pioc difiridheacht ins na hurnaisí chun an pháipéir seo a chur i gcló i gceart — lár na haigéine móire agus na hurnaisí a chlódhas na páipéir móra ins gach cathair san domhan, acht amháin nach bhfuil na huraisí ar boird loinge chomh mór ná chomh cúmhachtach leis na hurnaisí eile. Acht tá go leór leór dealbhúghadh eidir an chaoi in a dtugtar an nuaidheacht chuig eagarthóirí na bpáipéar ins na cathaireacha ar fuid an domhain agus an chaoi in a dtugtar an nuaidheach chuig eagarthóir ar bord loinge i lár na haigéine móire. Fághann an “tAtlantic Daily News” an nuaidheacht ó'n Associated Press. Tá nuaidheachtóirí aca-san ins gach cathair agus sráid-bhaile ar fuid an domhain, agus ní'l aen nuaidheacht ar bhfiú é áireamh nach gcurtar ar an téadagán go dtí an Árd Oifig in Eabhrach Nuadh gach uile lá san mbliadhain. Cáitear agus sgoitear an nuaidheacht san oifig seo agus ní curtar chuig an bpáipéir ar bóird loinge acht an chéad sgoth de'n nuaidheacht. Ó oifig an Associated Press in Eabhrac Nuadh seóltar an nuaidheacht ar théadagán go dtí Stad Gansrang Mearcóní i Wellfleet, baile beag ar imioll na mara in aice lé Boston. Déantar é seo ag 8.30 gach tráthnóna san mbliadhain. Cuirtear as an oifig seo, le gansrang, nuaidheacht an tsaoghail chuig na loigis mhóra atá na céadta mílte ó láthair amuigh san teisginne mhóir. Tá Gléas Gansrang anois, beag nach, ar bórd gach uile long. Bíonn an Gléas Gansrang crochta ó bharr na gcrann agus beireann na sranga ar an oiread sin de'n íotar chreatha a curtar amach ó'n Stad i Ros na Cadóige is oibrigheas an t-inneall glacach mothálach atá ar bórd. Sgríobhann an Gans- rangóir síos an sgéala agus ar maidin in am bricfeasta bíonn leagtha os comhair an taisdeal- aidhe an nuaidheacht a tháinig chomh fado ó láthair as gach ceárd de'n chruinne agus a clóbhualadh ar bórd nuair a bhí sé srannadh codlata. Ní'l aimhreas ná'r mhaith lé Gaedhilgeóirí tráchtas fhághail ar an Stad Gansrang ag Ros Cadóige, in aice Bhoston, ar an gcaoi ag curtar an nuaidheacht chun bealaigh, agus ar an mítheal beag fear a oibrigheas an gansrang. Tá an Stad Gansrang tuairm is dhá mhíle amach ó stad an bhóthair iarainn as Wellfleet, agus tá sé suidhte ar ghuaire mór árd gainimh ag dearcadh amach go míchéadtach ar an Aigéin Atlantic. Is beag eile atá san áit seo acht gainimh, agus sé an cineál sin gainimh é a fhanann seasta ar feadh tamaill agus imthigheas leis arís ar a shiubhal ionnsuidhe. Gainimh séidte is dóigh liom, an t-ainm ceart lé tabhairt ar an gcineál sin gainimh, agus gan bhréig gan áibhéil ní leas-ainm é. Is minic a bhíos na tighthe plúchta múchta taréis gála móire agus stoirme. Sé an t-aon rud a shúghas substaint ná súghachas ar bith aníos as an ngainimh seo ná féar-guaireach, cinéal féir, garbh, láidir. Agus marach an féar-guaireach ní dóighide go mbeadh Ros na Cadóige ann chor ar bith, mar gan é shéidfidhe an Ros chun bealaigh fadó an lá. Tá ceithre túir mhóra, árda íarainn déanta i bhfuirm ceanóige agus iad dhá chéad agus chúig troigh déag (215) ar áirde. Is asta seo atá na sranga copair fighte a bhfuirm eangach crochta. Teidheann an chuid íochtarach de na sranga isteach san seómra cuirtreasnach. Nuair a líontar na sranga lé aibhleach creathann siad an t-íotar ar feadh chúig chéad déag míle mhór-thimcheall. Faoi scáile na dtúr mór seo tá na tighthe a bhaineas leis an áitiughadh — ceithre cinn aca. San teach íseal cearnógach, bríceach, tá na sgrungaí réideach agus an fuinneach cróná- nach a thugas an chumhacht atá ríachtanach leis an teachtaireacht a chur a bhfad as láthair. Faoi fraochaí an tighe céadna tá suidhte an tais- cineall agus an cheárdcha. In aice an tighe seo - ní'l eatorra acht pórsa mór fada — tá an seómra cuirtreasnach. Tugtar mar ainm ar seo Muileann Tóirneach Mhearcóní de bhrígh gur ionnta a déantar an lasrach aibhleach. Ní leas-ainm Muileann Tóirneach a thabhairt ar mar is an-chosamhail lé torann tóirneach an torann a déantar ann. Tuairim lé trí chéad go leith slat (350) ó'n áit tá an bungaló beag a thugas dídean agus fosgadh do na fir ag obair ins an Stad. Tá casán déanta do chláracha tiugh adhmáid ó'n áitiúghadh go dtí an bungaló, agus is iomdha sin sgéal a neóstar ar an íaracht a déantar ar an gcasán a choinneál gach oidhche stoirmeach nuair a bhíos an talamh clúdaighthe lé sneacht séidte agus an t-aer tiugh lé calógaí; agus freisin nuair a bhíonn siad ag féachaint leis an mbungaló a bhaint amach oidhche anfádhach nuair atá an gainimh séidte dá shéideadh chomh cruaidh agus chomh géar sin go ngearrann sé leicne na bhfear agus tagann an fhuil dhearg amach in a braonacha móra. Seal bliadhanta ó shoin cuireadh mearbhall chomh mór sin ar an stiúrthóir ar a dhul dó 'ó'n mbungaló go dtí an áitiúghadh nár fhéad sé an casán a dhéanamh amach agus b'éigin dó an fálsrang a leanamhaint ó na thosach go dtí na dheireadh. Tá an bungaló chomh teith agus chomh teolaidhe agus chomh seascarach as is féidir lé teach ar bith a bheith. Tá seómra maith mór i lár an tighe(seómra comhnuidhe creidim is fearr dúinn a thabhairt ar); tá cathaoireacha agus suighistiní sócamhala ann, agus tá crochta ar na ballaí peictiúirí maithe slachtmhara, agus maidir lé leabhra agus irisleabhra tá siad ann ar gach ceist agus ar gach ealadhain. Déanann gach duine de'n mhuirighin iarracht ar ghléas ceóil éigin a imirt, acht bíodh an íarracht go maith nó go dona ní'l aon cómharsa béal-dorais lé íad a mholadh ná lé íad a cháineadh. Tá fónagraif maith aca agus go leór buandáin. Bhí ríaghal aca tamall ó shoin duine ar bith a dhéanfadh easgainí ná mionaí móra go mbeadh ar an oiread seo cánach íoc gach am dá ndéanadh sé an choir agus cuirtí an t-airgead cánach i dtaisge chun buandáin a cheannach; nó dá leigfidhe aon nduine aca go Boston ar saoire lae nó leath-lae chuirtí faoi gheasa é leath- doiséine buandáin a thabhairt ar ais leis mar gheall ar an phríbhléid sin a thabhairt dó. Tá dhá sheómra i gcóir strainséaraí, seomra deas bídh agus seomra maith mór eile agus oifig an stiúrthóra. Ochtmhar atá san mhuirghin, mar atá an stiúrthóir, beirt théadagóirí, beirt gcrungadóirí, beirt shean mháirnéalaigh lé dul suas ins na crainn, nó túir, chun na sranga a choinneál mar is ceart, an cócaire agus an freastalaidhe. Maille leó seo tá dhá choileán coin. Sé an stiúrthóir an fear ceárdamhail <L 05> agus an sgrungadóír gansrang, maille leis seo tá sé in a cheann-tighe. Déanamh an dá théadagóir an obair lé sealaidheacht , seal leis an ngansrang agus seal leis an téadagán talmhan, mar déantar úsáid de'n Stad chun nuaidheacht ceannaidheachta nó tráchtala a chur anonn agus anall ó Bhoston. Gach dara oidhche is eadh théidheas na sgrunga- dóirí ar faire, chun na sgrungaí a chasadh agus chun iad a choinneál ag imtheacht go mín réidh. Tá a lán rudaí eile aca lé déanamh ar feadh an lae:- ag deasúghadh na n-ineall, a snadhamughadh na sranga má bhíonn síad briste ná lag in aon áit, agus ag déanamh fiosdhearbhughadh do'n phríomh sgrungadóir san Árd Óifig in Eabhrach Nuadh. Coinnigheann na seanmháirnéalaigh na túir agus na tacaí, nó teanntacháin, in ordughadh. Is beag lá nach bhfuil síad lé feiceál shuas in áirde na gcrann ag leagann téad annso, ag cur isteach srang-mhogaill annsúd thall, nó ag bainnt srang fhabhtach as an tacadán a gcúinne éigin eile, agus ag cur ceann eile in a háit. Is minic a bhíos síad sé seachtmhainí i mbéal a chéile ag dathúchán na gcrann. Sé an cócaire an taon duine in a bhfuil sé ar a chumas an mhuirighin a dhéanamh sásta nó mí-shásta, agus is fada amach ó'n áit a coinnightear an t-ocras. Ní mór do'n chócaire a bheith fad-bhreathnuigheach agus a bheith in a ríaruidhe mhaith oilte má's leis an lóncha a choinneál líonta ins an áit íargúlta seo, mar tagann an chuid is mó de'n bheatha cuca ó Bhoston; acht lé cuidiúghadh siopa an bhaile, íasg na n-íasgairí áiteamhla agus cor bhéilidh leathógaí agus plásanna a mharbhuigheas na fir lé cleith-fhada ó'n gcarraig, nuair nach mbíonn tada eile ar a n-aire, ní minic a bhíos an lóncha gan a bheith loma lán. (Ní Críoc) Tomás Ó Conncheanann. Gluaisín 1. Nuaidheacht ar Muir, Journalism on the Sea; 2. téadagán, Telegraph; 3. íotar chreatha, Ether vibrations; 4. inneall glacach mothálach, sensitive receiving apparatus; 5. Gansrangóir, wireless operator; 6. Stad Gansrang, Wireless station; 7. guaire, Sand hill; 8. gainimh séidte, drift sand; 9. Ros na Cadóige, Cape COd; 10. seomra cuirtreasnach, transmitting room; 11. íotar, ether; 12. sgrungaí séideach, puffing engines; 13. fuinneach crónánach, humming dynamo; 14. taiscineall, storage battery 15. fálsrang, wire fence 16. suighistíní, couches; 17. buandáin, musical records; 18. téadagóirí, telegraph operators; 19. sgrungadóirí, engineers; 20. fear ceárdamhail, technical man; 21. sgrungadóirí gansrang, wireless engineer; 22. téadagan talmhan, land wire; 23. fiosdhearbhúghadh, experimenting; 24. tacadán, antennae; 25. lóncha, larder.
19 Dawson Street, Dublin 2
D02 HH58 +353 1 676 2570 info@ria.ie
Cookie Use
Website developed by Niall O'Leary Services
