Historical Irish Corpus
1600 - 1926
Historical Dictionary of Irish
Search the corpus
Browse the Text Archive 1600-1926
Eoghainín na nÉan
Title
Eoghainín na nÉan
Author(s)
Mac Piarais, Pádraig,
Pen Name
Colm Ó Conaire
Composition Date
1906
Publisher
An Claidheamh Soluis
Téacs
Comhad TEI
Gnáth-Théacs
Comhad ePub
Search Texts
Enter word/phrase
Search Type
Headword
Standardised
Exact match
Phrase
Word Type
All
Adjective
Noun
Preposition
Pronoun
Verb
Verbal Noun
Poetry/Prose
Both
Prose
Poetry
Set Dates
1600
1926
<N CS1906_06_16_05> <L 05> <B 1906> <C Prós> <M 8> <T An Claidheamh Soluis> <U Colm Ó Conaire> <F An Claidheamh Soluis> Eoghainín na nÉan. I. “Teanna uait isteach, a pheata. Tá sé in' am codlata.” “Ní fhéadaim corruighe go fóill beag, a mháithrín. Tá mé ag fanacht leis na fáinleogaibh.” “Cé leo a mhaicín?” ars' an mháthair agus iongnadh uirthi. “Leis na fáinleogaibh. Tá mé 'ceapadh go mbéidh siad annso anocht.” Bhí Eoghainín i n-áirde ar an gcarr- aig mhóir do bhí láimh le binn an tighe, é socruighthe go deas ar a mullach caonaigh agus cúl bán a chinn le bun na fuinnseoige. Bhí a cheann crochta aige, é ag breathnughadh uaidh ó dheas, agus taithneamh na gréine go soillseach ar a ghruaig. D'fhéach a mháthair suas air. “Agus cé as a bhfuil siad ag teacht, a leanbbh?” “Ó'n Domhan Theas — ó'n áit i n-a mbíonn sé i n-a shamhradh i gcomhnaidhe. Tá mé ag fanacht leo le seachtmhain.” “Acht cá bhfios duit gur anocht thiocfas siad?” “Níl a fhios agam acht mé 'ghá cheapadh. Badh mhithid dóibh bheith annso aon lá feasta. Is cuimhneach liom gur comh- throm an lae indiu go díreach aníos ó'n tobar nuair chuala mé a gceil- eabhar binn meidhreach mar bheidís ag rádh: ‘Támuid chugat arís, a Eoghainín! Sgéala chugat ó'n Domhan Theas!’ Annsin d'eiteall ceann aca tharm — chuimil a sgiathán dom' leacain.” Ní gábhadh a rádh gur chuir an chainnt seo an-iongnadh ar Nóra. Níor labh- air Eoghainín mar sin léi riamh roimhe. B'fheasach di gur chuir sé an-shuim ins an éanlaith agus gur iomdha uair chaitheadh sé ins an gcoill nó cois trágha “ag cainnt leo” mar deireadh sé. Acht níor thuig sí cé an fáth a mbeadh fonn chomh mór sin air na fáinleoga fheic- eál chuige arís: agus bhí rud éigin neamh- ghnáthach ins an méid adubhairt sé, agus go deimhin i n-a fhéachaint agus i n-a ghlór chomh maith, do chuir mí-shuaimhneas uirthi. “Dár ndóigh, is aisteach an chainnt ó pháiste í,” ar sise i n-a hin- tinn féin. Níor labhair sí faic ós árd acht í ag éisteacht le gach focal dá dtáinig amach as a bhéal. “Tá mé an-uaigneach ó d'fhág siad mé san bhfóghmhar,” ars' an gasúr beag arís, mar badh leis féin bheadh sé ag labhairt. “Bíonn an oiread sin aca le rádh liom. Ní hionann iad agus an chéirseach nó an bhuidheog* a chaitheann bunáite a saoghail cois an chlaidhe san ngarrdha. Bíonn sgéalta iongantacha le n-aithris aca i dtaoibh na gcríoch n-im- chian san Domhan Theas i n-a mbíonn sé i n-a shamhradh, i gcomhnaidhe, agus i dtaoibh na bhfairrgí bhfiadháin i n-a mbáithtear na luingis, agus i dtaoibh na gcathrach n-aol-gheal i n-a gcomhnuigh- eann na ríghthe. Is fada fada an bealach é ó'n Domhan Theas go dtí an tír seo: feiceann siad gach aon rud ar an aistear dhóibh agus ní dhéanann siad dearmad ar thada. Is fada liom uaim iad.” *Gealbhan buidhe, yellow hammer. <L 05> “Tar isteach, a ghrádh ghil, agus téidh a chodladh. Is baoghalach go bhfuaróchaidh tú.” “Gabhfaidh mé isteach ar ball beag, a mháithrín. Níor mhaith liom iad a theacht agus gan mé annso le fáilte a chur rómpa. Bheadh iongnadh ortha.” Chonnaic an mháthair nach raibh aon mhaith a bheith leis. Chuaidh sí isteach go buaidheartha. Ghlan sí an bord agus na cathaoireacha. Nígh sí na sgálaí agus na miasa. Rug sí ar an sguaibh agus sguab sí an t-urlár. Sgól sí an tulán agus na corcáin. Dheasuigh sí an lampa agus chroch ar an mballa é. Chuir sí tuilleadh móna ar an teinidh. Rinne sí céad rud eile nár ghábhadh dhi. Annsin shuidh sí os comhair na teineadh ag smaoineadh di féin. Tháinig píobaire na gríosaighe amach agus bhuail suas a phort croidheamhail. D'fhan an mháthair cois teallaigh ag smaoineadh. D'fhan an gasúr beag ar a shuideachán aerach ag faire. Tháinig na ba a bhaile ó'n mbuaile. Ghlaoidh an chearc chuici ar a héiníníbh. Chuaidh an smólach agus an dreoilín agus mion-daoine eile na coille do chod- ladh. Coisgeadh de dhordán na gcuil- eog agus de mheidhligh na n-uan. D'ísligh an ghrian go mall go raibh sí i n-aice le bun na spéire, go raibh sí go díreach ar bun na spéire, go raibh sí fá bhun na spéire. Shéid gála fuar anoir. Leath dorchadas ar an talamh. Fá dheireadh tháinig Eoghainín isteach. “Is baoghalach nach dtiocfaidh siad anocht,” ar seisean. “B'fhéidir le Dia go dtiocfaidís i mbárach.” Tháinig an mhaidin lá ar n-a bhárach. Bhí Eoghainín i n-a shuidhe go moch, agus é ag faire amach ó mhullach na carraige. Tháinig an meadhon lae. Tháinig an deireadh lae. Tháinig an oidhche. Acht ní tháinig na fáinleoga. “B'fhéidir go mbeidís chugainn i mbárach.” arsa Eoghainín agus é ag teacht isteach go brónach an oidhche sin. Acht ní tháinig. Ná ní tháinig siad an lá i n-a dhiaidh sin ná an lá i n-a dhiaidh sin arís. Agus sér'd deireadh Eoghainín gach oidhche ag teacht isteach dhó: “B'fhéidir go mbeadh siad annso i mbárach.” (Tuilleadh) Colm Ó Conaire
19 Dawson Street, Dublin 2
D02 HH58 +353 1 676 2570 info@ria.ie
Cookie Use
Website developed by Niall O'Leary Services
