Historical Irish Corpus
1600 - 1926
Historical Dictionary of Irish
Search the corpus
Browse the Text Archive 1600-1926
An Túirne Olna
Title
An Túirne Olna
Author(s)
An Múirneach Buadhach,
Pen Name
An Múirneach Buadhach
Composition Date
1902
Publisher
An Claidheamh Soluis
Téacs
Comhad TEI
Gnáth-Théacs
Comhad ePub
Search Texts
Enter word/phrase
Search Type
Headword
Standardised
Exact match
Phrase
Word Type
All
Adjective
Noun
Preposition
Pronoun
Verb
Verbal Noun
Poetry/Prose
Both
Prose
Poetry
Set Dates
1600
1926
<N CS1902_03_29_42> <L 42> <B 1902> <C Prós> <M 8> <T An Claidheamh Soluis> <U An Múirneach Buadhach> <F An Claidheamh Soluis> An Túirne Olna AISDE I nGAEDHILG AR “Olann-thiusgal na hÉireann, & an chuma is fearr chum a churtha chum cinn.” Is iongantach iad míorbhúilidhe & oibreacha an Chruthuigheóra dá ndéanfadh duine machtnamh sa cheart ortha. Féach ar gach ainmhídhe do chum Sé & do chuir Sé ar an saoghal so; chídhfir go bhfuil buadh faoi leith ag gach ceann aca, i gcómhair tairbhe & compórd an duine. Sin é an t-aon do chruthaigh Sé gan sgáth ná clúdach ó'n spéir. Mar sin féin ní raibh Dia chomh cruaidh sin air, do thug sé meabhair & tuigsint & intleacht do; is thug sé cumhacht do ar aimhmighthibh an domhain. Atá aon ainimhidhe amháin neamh-dhíoghbhálach do réidhtigh ceasnaidhe an duine, 'sas sí sin an chaora. Badh cheart dhúinn mór- bhuidheachas & moladh do thabhairt do Dhia do bhronn a leithéid de shúbhailce orainn. Ar an dtaobh eile is ionghantach é intleacht & tuigsint an duine, de bhrígh gur chum sé & do cheartaigh sé olann na caorach i bhfoirm éadaigh do féin ó radharc na spéireach. Ní indiu ná indé do ceapadh i nÉirinn é, atá an ceárd sain ar siubhal ann le aimsir imchian, acht is soth liom a rádh go bhfuil an cheárd sain ag dul chum deiridh go mór nuair badh cheart di bheith ag dul ar aghaidh. Sé an fáth é is dócha go gceapann muinntir na hÉireann gur comhartha ísleachta & táire dhóibh bheith ag caitheamh a ndéantús féin. Ba uabhairíghe go mór ár sinnsear ná sinne, is ní raibh aon cheann faoi ná náire ortha a lámh-dhéantús féin do chaitheamh. Ba chalma cródha na fir do bhíodh gléasda i mbréidín cluthar “do dheineadh na mná so tsliabh,” & i dtaobh na ngúnaidhe taimín ní raibh aon teóra leó. [Sam]{San} am sain ní raibh tiúsgal na hÉireann ar gcúl. Do bhí saothar dá dhéanamh leis an gcárda, an sgáinne, & an túrann. Bhí compórd & suaimhneas aigne aca, nídh nách iongnadh, nuair a bhí a gcuid tiúsgail fútha féin. Badh bhreágh an rud bheith ag éisteacht le fuaim an túrainn & díosgán na gcárdaí & bean-an-tighe 'sa clann ag obair leo go saothrach, is san am céadna iad ag canadh abhrán dóibh féin, mar atá, “Dómhnaill na Gréine,” “Páidín Ua Raithbhearta,” “Nóra Críonna” no saghas éigin don tsamhail sin. Ní mar sin dóibh anois idir óg & aosda, is amhlaidh a bhíd ná dríodar litridheacht Sasanna aca dá léigheadh, i n-ionad bheith ag sníomh 'sa córda dhóibh féin. Is fíor-bheag anois an obair láimh-dhéantús atá dá dhéanamh i nÉirinn, san áit go raibh b'fhéidir fiche fíghead- óir roimhe seo, ní geobhtha oiread & ceann aca ann anois. Siad na muillte do dhísgidh iad gan amhras, acht ní ar aghaidh do chuaidh olann-thiúsgal na hÉireann. Ní féidir a rádh ná go ndeineann muillte na hÉireann toghadh éadaigh do chumadh, acht cad é an mhaith é, an uair ná cuireann na hÉireannaigh féin aon tsuim ann. Is mó go mór an beann atá aca air mhuileann-dhéantús Shasanna, pé rud a chuirfidh Seaghán anall go hÉire gheóbhaidh sé ceannach air. Go deimhin is náire thar meadhon do Éireannacha bheith ag díol éadach Gallda mar dheadh, & dá bhualadh sias ar dhaoinibh, i bhfoirm & i gcruth Gaedhealach. An mbéidh aon mheas go deo ag muinntir na hÉireann ortha féin, is fíor go bhfuil siad ag dul i ndonacht gach lá. Más mian leó bheith na nÉirinneachaibh fíor-Ghaedhealach, is leór dóibh meas & urraim a bheith aca ar a dtiúsgallaibh féin ag baile. Sí an olann-thiúsgal an ceann is furusda chur ar aghaidh i nÉirinn. Is earradh éadach ná seasuigheann só-fhada, & uime sin ní mór a bheith dá dhéanamh síorruidhe. Má thugamaoid aire cheart don cheárd sain, béimíd san am chéadna ag déanamh sochar dár dtír. Ní hiongnadh go bhfuil na mílte do mhuinntir na hÉireann ag fágaint a cuanta gach bliadhain. Atá sé riachtanach dóibh imtheacht nuair atá uireasbhaidh oibre ortha ag baile. Acht dá gcuirfidhe tiúsgail ar bun dob 'fhéidir obair do thabhairt do na deóraighthibh seo, & do neartóchfaidhe Éire arís i ndaoinibh & i maoin, is do bhéadh sí 'na Náisiún neamhspleadhach uair eile. Más mian linn an olann-thiúsgal do chur ar aghaidh, caithfimíd 'san chéad iarracht cinéal maith caorach do choiméad, an chuid seo go háirithe do thugann an olann fhóghanta uatha. Atá talamh na hÉireann oireamhnach go leór ar chaoire do bheathughadh, acht gan amhras ní réidhteochaidh droch-thalamh le caoire foluigheachta. Is furusda an galar sain do leigheas, óir atá caoire le fagháil atá oireamhnach do gach talamh. Ní rud ró-ghlic ná ciallmhar daoine bheith ag coiméad caorach go mbíonn siad ró-aosda. Is beag an tairbhe caora ó aosuigheann sí cúig nó sé de bhliadhnaibh, béidh sí ag meathlughadh as sain amach. Ní bhíonn an bhírgh ná an tairbhe san fheóil mar badh cheart di bheith, & níl aon amhras ná go mbíonn an olann ag tréigeann leis. Sin dá shlíghe go gcailleann an feirmeóir é, bíonn sé chum deiridh 'san bhfeóil & san olann. Ní thugann muinntir na hÉireann leath a ndóthain aire do'n chaora, níor mhór dóibh iad do atharrughadh go mion & minic, mar nuair théidheann siad san aois tagann meathlughad ortha. Atá an chaora chomh tairbheach don nduine & atá an bó, mar a mbéadh ní bhéadh faic aige le cur ar a dhrom. [Da]{Dá} mbéadh sé na héaghmais bhí sé riachtanach air seithe na bó do chaitheamh mar éadach, & annsain ní misde “Seaghán an bhríste leathair” do ghlaodhach air dá ríribh! Atá aon rud amháin speisialta le déanamh ag muinntir na hÉireann i dtaobh na holna, & atá sé síos annso go soilléir. Nuair a bhíonn sí oireamhnach ar a díol atá sé ceart aca féachaint amach go cruinn & dul go dtí an siopa go bhfaghaidh siad déantús Éireannach uirthe 'na hionad. Is gnáthach leo anois an olann do mhalartughadh ar éadach, mar ó imthigh <L 43> na sean-mhná atá an túrann ar an gcúllochta ag dreóghadh dho féin leis na míola-críonna. Is sgan- naileach an obair do Éireannachaibh bheith ag cabhrughadh lé muileann-dhéantús Sheagháin Bhuidhe, & a fhios aca go dian-mhaith go bhfuil siad san am chéadna ag déanamh dochar & díoghbháil dá dtír & dá muinntir i n-éinfheacht. 'Sé mar atá an sgéal feasda ag an Sasannach & an Éireannach, 'ga bhfuil an Gaedheal galldha san Gall Gaedhealach. Acht b'fhéidir go bhfuil laethibh níos gile & níos séanmhaire i ndán do Éire fós, níl an spioraid ná na tír-ghrádh múchta na muinntir fós. Níl uatha acht iad do spreagadh suas aon uair amháin eile. Is cóir a leithsgéal do ghabháil óir ní raibh ionnta acht giollaidhe gan treóir. Ná cuiridís suim feasda i ngnóthaibh an fhir thall, acht tugaidís aire dá dtiúsgail féin ag baile, sas ro-ghairid gur féidir leo a gcuid tiúsgail féin do leathnughadh ar fuaid na tíre. Béidh obair go leor le déanamh annsain cois baile, is ná gádh do Éireannaigh formad a bheith aca le haon dream eile, & dá bhrígh sin eirgheó- chaidh sliocht Éibhir arís i réim mar bhíodar insna haimsearaibh sona chuaidh tharainn. (Críoch) “An Múirneach Buadhach” (Ag seo thuas aisde do fuair an chéad duais ag Feis Chorcaigh athrughadh anuraidh. Bhí an túirne isteach leis an aisde.)
19 Dawson Street, Dublin 2
D02 HH58 +353 1 676 2570 info@ria.ie
Cookie Use
Website developed by Niall O'Leary Services
