Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<!DOCTYPE TEI [
<!ENTITY hellip "…">
]>
<TEI><teiHeader type="text">
	 <fileDesc>
	  <titleStmt><title type="main">Maith i naghaidh an oilc</title><author><name type="main">Ní fios</name></author><respStmt>
		<resp>Electronic edition compiled by</resp>
		<name>Foclóir na Nua-Ghaeilge</name>
		</respStmt>
	  </titleStmt><editionStmt>
                     <edition>
                         <note type="N">CS1901_12_21_642</note>
                         <note type="L">642</note>
                         <note type="B">1901</note>
                         <note type="C">Prós</note>
                         <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
                     </edition>
            </editionStmt><publicationStmt>
		<publisher>Foclóir na Nua-Ghaeilge</publisher>
		<pubPlace>19 Dawson Street, Dublin 2</pubPlace>
		<pubPlace>http://www.ria.ie/research/focloir-na-Nua-Ghaeilge.aspx</pubPlace><date>2016</date><idno>CS1901_12_21_642</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
	  </publicationStmt>
	  <sourceDesc><biblStruct><analytic><author>Ní fios</author><title>Maith i naghaidh an oilc</title></analytic><monogr>
					<title level="j">An Claidheamh Soluis</title><imprint><publisher>An Claidheamh Soluis</publisher><date>1901</date></imprint>
 </monogr> </biblStruct></sourceDesc></fileDesc>
	</teiHeader>
<text><body><div><p>
<lb n="1"/><span>Maith i naghaidh an oilc.</span></p>
<lb n="2"/>
<lb n="3"/><p><span>Bhí feilméara i gConndae an Chláir fad 'ó darab</span>
<lb n="4"/><span>ainm Mícheál Mac Taidhg, agus bhí mac is fiche aige.  Ní</span>
<lb n="5"/><span>raibh aon fhear is fiche le faghbháil a b'fhearr ná clann</span>
<lb n="6"/><span>an athar so, agus bhí a gcáil i bhfad agus i ngearr.  Bhí práinn</span>
<lb n="7"/><span>mhór ag an tighearna talmhan, do bhí as cionn an athar,</span>
<lb n="8"/><span>asta, mar is minic a tháinig sé ag féachaint orra ag</span>
<lb n="9"/><span>obair, agus ag déanamh grinn, agus chonnaic sé nach raibh goir</span>
<lb n="10"/><span>ar bith ag fearaibh eile na dúithche orra.  Bhí sé ag</span>
<lb n="11"/><span>cainnt orra, lá, le comharsa leis, tighearna talmhan eile</span>
<lb n="12"/><span>bhí na chomhnuidhe i bhfogus dhó, agus chuir sé geall asta leis</span>
<lb n="13"/><span>an bhfear so, go mbuailfidís báire chomhórtuis le fear is</span>
<lb n="14"/><span>fiche ar bith eile dh'á raibh sa taoibh tíre.  Chuir an</span>
<lb n="15"/><span>tighearna eile an geall leis, agus chuireadar an dá dhúithche</span>
<lb n="16"/><span>i n-aghaidh a chéile.</span></p>
<lb n="17"/>
<lb n="18"/><p><span>Bhí an mac is fiche faoi an-smacht ag a n-athair agus ní</span>
<lb n="19"/><span>leigfidh an fhaitchíos dóibh dhul i náit ar bith thar a</span>
<lb n="20"/><span>chomhairle.  Bhí fhios sin ag an tighearna talmhan, agus lá</span>
<lb n="21"/><span>nach raibh an t-athair leó sa ngort, tháinig sé gá n-iar-</span>
<lb n="22"/><span>raidh le haghaidh an báire comórtais a bhualadh.  Bhí</span>
<lb n="23"/><span>leisge air iad iarraidh ar a n-athair, bhí sé chomh cantalach</span>
<lb n="24"/><span>sin, agus níor mhian leis gan an báire a bhualadh tar éis a</span>
<lb n="25"/><span>dhúithche bheith curtha.  Is go dtí an mac is sine, Diarmuid,</span>
<lb n="26"/><span>do tháinig sé, mar is aige féin agus ag Conn, an mac a</span>
<lb n="27"/><span>b'óige bhí an chomhairle le na n-aghaidh ar fad.  Thug</span>
<lb n="28"/><span>Diarmuid toil ar a dhul leis, acht dubhairt sé leis</span>
<lb n="29"/><span>cead iarraidh ar Chonn freisin.  Bhí Conn chomh toil-</span>
<lb n="30"/><span>teanach leis an bhfear eile, agus dubhairt sé</span>
<lb n="31"/><span>“Cuirfidh mise amach na comáin anocht, i gan fhios,</span>
<lb n="32"/><span>agus tar éis ar mbreicfeasta ar maidin i mbárach</span>
<lb n="33"/><span>imtheóchamuid, agus beidhmíd ar ais i n-am dínnéir, agus</span>
<lb n="34"/><span>stiall mór oibre déanta againn tar éis an báire bheith</span>
<lb n="35"/><span>buailte, mar leagfamuid orainn féin, agus ní aireóchaidh</span>
<lb n="36"/><span>ar n-athair go rabhamar imthighthe chor ar bith.”</span></p>
<lb n="37"/>
<lb n="38"/><p><span>Tháinig an bheirt daoine uaisle ar pháirc an bháire go</span>
<lb n="39"/><span>moch lá ar na bhárach, agus bhí cruinniughadh mór ann i</span>
<lb n="40"/><span>n-éinfheacht leó.  Fuair an tighearna do chuir an</span>
<lb n="41"/><span>geall i n-aghaidh tighearna an mhic is fiche, fear is fiche</span>
<lb n="42"/><span>eile, agus b'iad-san na fir a b'fhearr a bhí i mbaile is fiche</span>
<lb n="43"/><span>ar a dhúithche, agus bhíodar-san ar an bpáirc gléasta réidh</span>
<lb n="44"/><span>leis an mbáire do thosughadh.  Is mór an mhuinghin</span>
<lb n="45"/><span>bhí aca so asta féin, agus bhíodar ag éirghe mí-fhoighideach</span>
<lb n="46"/><span>nuair nach raibh clann Thaidhg ag teacht, acht mar sin féin</span>
<lb n="47"/><span>bhí a fhios aca muna dtagaidís go mbéadh an báire ag</span>
<lb n="48"/><span>an muinntir a bhí ar an bpáirc.  Ní raibh fá dheireadh</span>
<lb n="49"/><span>aca acht leath uair a chloig, agus ceapadh nach raibh clann</span>
<lb n="50"/><span>Thaidhg ag teacht chor ar bith, acht ní raibh chúig noiméad</span>
<lb n="51"/><span>eile caithte, nuair chonnaiceas ag teacht iad ag comhrádh</span>
<lb n="52"/><span>is ag gáiridh le na chéile, agus gan cosamhlacht sár-dheifir</span>
<lb n="53"/><span>ar bith orra.  Níor bh'fhada go rabhadar i n-a léinteachaibh,</span>
<lb n="54"/><span>na seasamh i lár na páirce, a chomán 'na láimh ag gach</span>
<lb n="55"/><span>uile fhear aca.  Caitheadh amach an liathróid agus ba ghearr</span>
<lb n="56"/><span>gur chuir an mac is fiche amach ar thaoibh í.  D'iom-</span>
<lb n="57"/><span>puigheadar, agus chuireadar amach ar an taobh eile í.  Thug</span>
<lb n="58"/><span>a dtighearna léim san aer, chaith sé a bhirréad suas,</span>
<lb n="59"/><span>chuir sé gáir agus gáir eile riméid as, agus d'imthigh sé gur</span>
<lb n="60"/><span>chraith sé lámh leó ó dhuine go duine, agus é ag siosgadh</span>
<lb n="61"/><span>cainnte agus 'gá moladh go hárd.</span></p>
<lb n="62"/>
<lb n="63"/><p><span>Bhuaileadar orra a gcuid éadaigh annsin le dhul a</span>
<lb n="64"/><span>bhaile, i gcruth is go mbeidís sa ngort i n-am dínnéir,</span>
<lb n="65"/><span>agus gan a gcuid oibre bheith chum deiridh nuair thiocfadh a</span>
<lb n="66"/><span>n-athair, mar is é sin a bhí fútha.  Ní leigfidh an</span>
<lb n="67"/><span>máighistir uaidh iad annsin gan deoch, agus dubhairt sé go</span>
<lb n="68"/><span>ngabhfadh sé féin a leithsgéal le na n-athair, agus nach</span>
<lb n="69"/><span>mbeadh aon mhilleán aige orra, nó dhá mbéadh féin gur</span>
<lb n="70"/><span>gearr é nuair chloisfidh sé fheabhas is chruthuigheadar-san</span>
<lb n="71"/><span>ag bualadh an báire.  Níor thaithnigh leó-san fanacht,</span>
<lb n="72"/><span>mar bhí an cleachtadh aca ar an an-smacht a bhí orra, acht</span>
<lb n="73"/><span>mar sin féin, dubhradar go n-ólfaidís deoch nó dhó,</span>
<lb n="74"/><span>mór-mhór ó bhí tart orra tar éis an tsiubhail; ní raibh</span></p>
</div>
<pb n="643"/>
<div><lb n="75"/><p><span>suim ar bith sa mbáire aca, agus níor bhain sé aon allus</span>
<lb n="76"/><span>asta, agus go n-imtheóchaidís annsin.  D'ól siad deoch, agus</span>
<lb n="77"/><span>deoch eile, agus do réir mar bhíodar ag ól bhí a dtart</span>
<lb n="78"/><span>ag méadughadh, agus a gcuimhne ar dul a bhaile ag</span>
<lb n="79"/><span>laghdughadh, nó nach raibh ionnta imtheacht faoi</span>
<lb n="80"/><span>dheireadh; agus d'fhan siad go dtáinig an oidhche.  Ghluais-</span>
<lb n="81"/><span>eadar annsin, agus nuair thángadar go dtí an teach bhí</span>
<lb n="82"/><span>faitchíos orra dul isteach, acht dubhairt Conn:</span></p>
<lb n="83"/>
<lb n="84"/><p><span>“Éistfidh mise ag an doras go cheann tamaillín go</span>
<lb n="85"/><span>bhfeicfidhmid céard tá ar n-athair a rádh.”</span></p>
<lb n="86"/>
<lb n="87"/><p><span>D'éist agus chuala sé an t-athair ag dul le cúthach, agus le</span>
<lb n="88"/><span>báine istigh.</span></p>
<lb n="89"/>
<lb n="90"/><p><span>“Ní thiocfaidh siad abhaile anois anocht,” a deir sé,</span>
<lb n="91"/><span>“nó má thagann ní thiocfaidh siad isteach annso, ní</span>
<lb n="92"/><span>leigfidh an faitchíos dóibh, agus luighfidh siad 'sa sgioból,</span>
<lb n="93"/><span>sin é an rud a dhéanfas siad.  Acht ní luighfidh siad</span>
<lb n="94"/><span>ann arís geallaim-se dhóibh, cuirfidh mise smacht orra,</span>
<lb n="95"/><span>nó cuirfidh siad-san smacht ormsa.  Ná coigil an teine</span>
<lb n="96"/><span>sin,” deir sé le na mnaoi, “go ham suipéir, go</span>
<lb n="97"/><span>dtugaidh mé teine do ceithre coirnéil an sgiobóil,</span>
<lb n="98"/><span>nuair bhéas na bitheamhnaigh seo na gcodhladh ann ar</span>
<lb n="99"/><span>ball.”  Níor labhair an mháthair smid, mar bhí a fhios</span>
<lb n="100"/><span>aice nuair bhí an fhearg ar Mhícheál nach mbeadh sisi acht</span>
<lb n="101"/><span>ag séideadh faoi, dhá dtagadh sí n' aghaidh, agus pé ar bith</span>
<lb n="102"/><span>cia 'n ceart a bhainfidhe dhó le éisteacht leis, nach</span>
<lb n="103"/><span>ndéanfaidhe acht a rún a dhaingniughadh, bheith ag iarraidh</span>
<lb n="104"/><span>foighid a chur ann.</span></p>
<lb n="105"/>
<lb n="106"/><p><span>D'iompuigh Conn ar a chois, d'innis sé an sgéal ar</span>
<lb n="107"/><span>fad d'á dhearbhráthrachaibh, agus chinneadar ar dhul a</span>
<lb n="108"/><span>chodhladh go maidin sa n-iothlainn.  Le huathbhás níor</span>
<lb n="109"/><span>thuit néal orra go ham suipéir, agus i dtaca an ama sain,</span>
<lb n="110"/><span>bhíodar ag breathnughadh ar a n-athair ag tabhairt</span>
<lb n="111"/><span>splainnce leis, agus ag tabhairt teine do'n bhun-tsop, i</span>
<lb n="112"/><span>gceithre coirnéil an sgiobóil.  Níor choruigheadar le</span>
<lb n="113"/><span>na mhúchadh, ná le na bhacadh, acht thuit codhladh mío-</span>
<lb n="114"/><span>shuaimhneach orra, acht ar bheirt d'fhágadar ag faire</span>
<lb n="115"/><span>go maidin.</span></p>
<lb n="116"/>
<lb n="117"/><p><span>Ar maidin lá ar na bhárach chinneadar gan a n-athair</span>
<lb n="118"/><span>a thaobhughadh arís go bráth, acht imtheacht go cheann lá is</span>
<lb n="119"/><span>bliadhain, agus gach uile fhear déanamh dho féin.  Chuadar</span>
<lb n="120"/><span>annsin i gcomhgar ceithre bóithrí, agus thugadar gealla</span>
<lb n="121"/><span>theacht i gceann a chéile arís faoi cheann lá is bliadhain.</span>
<lb n="122"/><span>Sgaip siad annsin, fear soir, agus fear siar, agus ní dheachaidh</span>
<lb n="123"/><span>an dara duine aca i n-éinfheacht.</span></p>
<lb n="124"/>
<lb n="125"/><p><span>Bhí Diarmuid, an mac is sine, ag imtheacht, agus ag</span>
<lb n="126"/><span>siar-imtheacht go dtáinig sé go háit a raibh cúirt dá</span>
<lb n="127"/><span>déanamh ag duine uasal.  D'iarr sé obair ann, agus</span>
<lb n="128"/><span>fuair sé í.  D'fhiafruigh sé de'n stiobhard an bhfuighfidh</span>
<lb n="129"/><span>se páidhe beirte dhá ndéanfadh sé obair beirte.</span>
<lb n="130"/><span>Dubhairt an stiobhard go bhfuighfidh agus páidhe ceathar dhá</span>
<lb n="131"/><span>saothróchadh sé í.  Níor éiligh seisean acht páidhe</span>
<lb n="132"/><span>beirte.</span></p>
<lb n="133"/>
<lb n="134"/><p><span>Is sean chúirt a bhí ag an duine uasal cheana, agus ba</span>
<lb n="135"/><span>breágh an chúirt í, acht bhí sé 'gá bánughadh mar bhí sé ag</span>
<lb n="136"/><span>aireachtáil rud innti, bhíodh taidhbhse nó rud neamh-</span>
<lb n="137"/><span>shaoghalta éigin eile ag teacht innti san oidhche.</span></p>
<lb n="138"/>
<lb n="139"/><p><span>“Cia 'n chiall sibh a bheith bánughadh na sean-chúirte</span>
<lb n="140"/><span>sin san oidhche, agus ag teacht innti sa ló?” ar sa Diarmuid</span>
<lb n="141"/><span>leis an duine uasal.</span></p>
<lb n="142"/>
<lb n="143"/><p><span>“Tá,” a deir an duine uasal, “mar nach bhfuil aon</span>
<lb n="144"/><span>oidhche le chúig bhliadhna ó cailleadh m'athair, nach</span>
<lb n="145"/><span>bhfuilmíd ag aireachtáil rud innti, agus muna mbéadh</span>
<lb n="146"/><span>sin ní bhéadh aon cháll agamsa an chúirt nuadh so chur</span>
<lb n="147"/><span>'ghá déanamh.  Ní'l fear maith ar mo dhúithche nach bhfuil</span>
<lb n="148"/><span>caillte agam léithe.  Cuirim an fear is fearr, agus is</span>
<lb n="149"/><span>misneamhla agam innti san oidhche gá faireadh, agus ar</span>
<lb n="150"/><span>maidin bíonn sé caillte.”</span></p>
<lb n="151"/>
<lb n="152"/><p><span>“Tiocfaidh mise anocht innti,” ar sa Diarmuid,</span>
<lb n="153"/><span>“acht go dtiubhraidh tú teine agus solas dom.”</span></p>
<lb n="154"/>
<lb n="155"/><p><span>“Badh mhaith liom fios a bheith agam céard tá innti,”</span>
<lb n="156"/><span>adeir an duine uasal, “acht is fearr dhuit gan bacadh</span>
<lb n="157"/><span>leis, pé ar bith céard é féin, tá tú ag tastáil le</span>
<lb n="158"/><span>haghaidh an chúirt nuadh a dhéanamh, agus is deacair fir</span>
<lb n="159"/><span>mhaith fhagháil anois.  Dhá dteightheá innti ní bheitheá</span>
<lb n="160"/><span>acht 'g a do mharbhughadh féin.”</span></p>
<lb n="161"/>
<lb n="162"/><p><span>Níor leig Diarmuid dó, agus d'iarr sé cead air arís agus</span>
<lb n="163"/><span>arís, nó faoi dheireadh go dtug an duine uasal cead</span>
<lb n="164"/><span>a chinn dó.</span></p>
<lb n="165"/>
<lb n="166"/><p><span>Chuaidh mac Thaidhg sa sean-chúirt an oidhche sin, thug</span>
<lb n="167"/><span>sé leis teine agus solas, agus leabhar le léigheadh go gcaithfidh</span>
<lb n="168"/><span>sé an oidhche dhó.  Bhí an codhladh ag tuitim air, san am</span>
<lb n="169"/><span>mharbhthach de'n oidhche, agus an leabhar ag brath ar tuitim</span>
<lb n="170"/><span>as a láimh, nuair d'airigh sé mar shaoil sé bárr an tighe</span>
<lb n="171"/><span>ag creathadh, agus mar bhéadh an ceann ag tuitim isteach</span>
<lb n="172"/><span>leis an torann, agus an “trup trap” a bhí ann.  Theann</span>
<lb n="173"/><span>an torann leis, acht gidh nach raibh aon chall a dhúiseacht,</span>
<lb n="174"/><span>níor tháinig aon mhoisiam thairis sin air, agus d'fhan sé ag</span>
<lb n="175"/><span>léigheadh a leabhair mar'dh eadh.  Ba ghearr go dtáinig</span>
<lb n="176"/><span>an taise go dtí é i gcomuirdheacht fir, agus bráithlín mar</span>
<lb n="177"/><span>shaoil Diarmuid, casta timcheall air, agus labhair sé.</span></p>
<lb n="178"/>
<lb n="179"/><p><span>“Is tú an fear misnigh is fear a chonnaic mé ariamh.”</span></p>
<lb n="180"/>
<lb n="181"/><p><span>“Tuige?” adeir Diarmuid, “níor chuir tú aon</span>
<lb n="182"/><span>trioblóid orm.”</span></p>
<lb n="183"/>
<lb n="184"/><p><span>“Chuir mé an oiread ort, agus chuir mé ar leath chéad eile</span>
<lb n="185"/><span>fear a tháinig annso rómhat.” adeir an taise, “agus ní</span>
<lb n="186"/><span>raibh fear ag faireadh annso fós nach dtuitfidh an</span>
<lb n="187"/><span>t-anam as le teann faitchís nuair d'airigheadh sé mé</span>
<lb n="188"/><span>ag teacht.”</span></p>
<lb n="189"/>
<lb n="190"/><p><span>“Cia thú féin, mó cia 'n trioblóid atá ort?” arsa</span>
<lb n="191"/><span>Diarmuid.</span></p>
<lb n="192"/>
<lb n="193"/><p><span>“Mise athair an fhir a bhfuil tú ag obair aige, agus ní'l</span>
<lb n="194"/><span>aon oidhche ó fuair mé bás nach dtiocfainn annso</span>
<lb n="195"/><span>féachaint a bhfuighinn duine ar bith a bhféadfainn cainnt</span>
<lb n="196"/><span>a chur air.  Níor fhéad mé ariamh níos lugha torainn a</span>
<lb n="197"/><span>dhéanamh ag teach ná rinne mé anocht, ná ní thig liom</span>
<lb n="198"/><span>mo chuma d'athrughadh, agus is tusa an cheád fhear nach</span>
<lb n="199"/><span>bhfuair bás le eagla nuair a thagainn.  Tá m'fhóithrín</span>
<lb n="200"/><span>i ngar dhom anois, ó fuair mé tusa misneamhuil go</span>
<lb n="201"/><span>leór le fanacht beó.  Nuair a bhí mé beó ar an talamh</span>
<lb n="202"/><span>so, chuir mé trí fichid baintreabhach amach as a gcuid</span>
<lb n="203"/><span>talmhan ar mo dhúithche.  Fuair cuid aca bás ó shoin</span>
<lb n="204"/><span>acht tá a muinntir beó, agus tá an chuid eile aca beó</span>
<lb n="205"/><span>iad féin.  Tá dhá shoitheach airgid a bhain mé amach</span>
<lb n="206"/><span>go neimhdhlisdionach ar an dúithche, curtha ag coirnéal</span></p>
</div>
<pb n="644"/>
<div><lb n="207"/><p><span>na cúirte, agus tá soitheach eile le na n-ais a fuair mé go</span>
<lb n="208"/><span>cneasta.  Bíodh an soitheach sin agat féin, acht abair</span>
<lb n="209"/><span>le mo mhac an dá shoitheach eile do thabhairt ar ais do'n</span>
<lb n="210"/><span>mhuinntir ar bhain mé dhíobh é; abair freisin leis na</span>
<lb n="211"/><span>baintreabhacha a leigeann isteach i n-a gcuid talmhan</span>
<lb n="212"/><span>arís, agus é thabhairt dóibh níos saoire ná bhí sé aca uaimse,</span>
<lb n="213"/><span>níos saoire, níos saoire ná bhí sé aca uaimse.”</span></p>
<lb n="214"/>
<lb n="215"/><p><span>Nuair a bhí an méid sin ráidhte aige d'éalaigh, leis</span>
<lb n="216"/><span>amach, acht d'imthigh sé níos éadtroime, níos sgafánta,</span>
<lb n="217"/><span>níos aermhula ná tháinig sé.  Lag an bualadh-croidhe</span>
<lb n="218"/><span>ar Dhiarmuid, acht nuair bhí an taise imthighthe, d'airigh</span>
<lb n="219"/><span>sé an t-allus ag tuitim anuas de féin, agus nuair chuir</span>
<lb n="220"/><span>sé a lámh suas le n-éadan a chuimilt, bhí sé chomh-fliuch</span>
<lb n="221"/><span>agus dh'á dtarraingeochaidhe thrí shruthán é.</span></p>
<lb n="222"/>
<lb n="223"/><p><span>Go moch lá ar na bhárach, tháinig máighistir na cúirte</span>
<lb n="224"/><span>isteach go dtí Diarmuid, agus gan ceapadh ar bith aige</span>
<lb n="225"/><span>é bheith beó roimhe.  Bhí iongnadh an domhain air,</span>
<lb n="226"/><span>Diarmuid fheiceál beó, acht thug sé faoi deara go</span>
<lb n="227"/><span>raibh sé claoidhte, caithte, curtha, agus sgéin i n-a shúilibh,</span>
<lb n="228"/><span>cé nach raibh fhios aige féin go raibh sé ag breathnughadh</span>
<lb n="229"/><span>leath chomh dona agus bhí sé, mar tháinig a lán dá chuid</span>
<lb n="230"/><span>misnigh ar ais aige i leabaidh a chéile nuair d'fhág an</span>
<lb n="231"/><span>taise é.</span></p>
<lb n="232"/>
<lb n="233"/><p><span>“Bhfuil tú beó fós?” ars an máighistir “nó a bhfaca</span>
<lb n="234"/><span>tú aon phioc, acht céard a bhí ann?”</span></p>
<lb n="235"/>
<lb n="236"/><p><span>“Beó!” adeir Diarmuid, “d'eireochadh dhom nach</span>
<lb n="237"/><span>mbéinn beó; ní raibh aon an-shógh orm-sa, acht chonnaic</span>
<lb n="238"/><span>mé t'athair-se aréir, sé bhíodh ag teacht annso le fada</span>
<lb n="239"/><span>acht tá sé réidh leat anois ní thiocfaidh sé níos mó.”</span></p>
<lb n="240"/>
<lb n="241"/><p><span>D'innis Diarmuid ansinn dó an sgéal a fuair sé</span>
<lb n="242"/><span>ó'n athair, go raibh na soithighe airgid curtha ag coirnéal</span>
<lb n="243"/><span>na cúirte, go raibh péire aca le tabhairt ar ais do na</span>
<lb n="244"/><span>baintreabhachaibh, agus go raibh an ceann eile fágtha aige</span>
<lb n="245"/><span>féin, agus nuair bhéadh na baintreabhacha socruighthe isteach</span>
<lb n="246"/><span>arís nach raibh trioblóid ar bith eile ar an athair.</span></p>
<lb n="247"/>
<lb n="248"/><p><span>“Go deimhin” a deir an duine uasal, “ní bheidh</span>
<lb n="249"/><span>bainnt ná páirt na pléidh agamsa leó, tóg thú féin an</span>
<lb n="250"/><span>t-airgead, ó's leat a bhí sé ag cainnt, agus roinn iad;</span>
<lb n="251"/><span>agus ó thárla gur chruthuigh tú chomh maith sin, tiubhraidh mé</span>
<lb n="252"/><span>m'inghean le pósadh dhuit agus dúithche mar spré léithe.”</span></p>
<lb n="253"/>
<lb n="254"/><p><span>Bhí Diarmuid sásta, agus pósadh é féin agus an inghean.</span>
<lb n="255"/><span>D'innis sé dá mhnaoi annsin mar chaith sé a shaoghal sul</span>
<lb n="256"/><span>tháinig sé go caisleán a hathar, agus mar b'éigean dó</span>
<lb n="257"/><span>dhul agus a dhearbhrathacha fheiceál nuair bhéadh an bhliadhain</span>
<lb n="258"/><span>caithte.  Níor cheap sé go n-eireóchadh an aimsir chomh</span>
<lb n="259"/><span>sonaidhe le ceachtar aca agus d'éirigh sí leisean a dhéanamh</span>
<lb n="260"/><span>dhóibh, ó thárla gur air-sean do thuit ar t-adh.</span></p>
<lb n="261"/>
<lb n="262"/><p><span>“Rachad-sa i n-éinfheacht leat, muna bhfuil aon</span>
<lb n="263"/><span>diúltadh agat dom” ars an bhean.  “Badh mhaith liom</span>
<lb n="264"/><span>iad fheiceál is dóigh liom gur fiú togha fir na tíre</span>
<lb n="265"/><span>fheiceál, agus dhéanfadh an t-aisdear maith dhom.”</span></p>
<lb n="266"/>
<lb n="267"/><p><span>“Tarm agus míle fáilte,” arsa Diarmuid.</span></p>
<lb n="268"/>
<lb n="269"/><p><span>Nuair tháinig an lá a raibh an bhliadhain caithte ag</span>
<lb n="270"/><span>Diarmuid ó d'fhág sé a dhearbhráthracha, dubhairt sé</span>
<lb n="271"/><span>an cóiste agus péire capall do ghléas amach, agus thomáin</span>
<lb n="272"/><span>sé leis, é féin agus a bhean sa gcóiste go ndeárnadar</span>
<lb n="273"/><span>comhgar na ceithre bóithrí.  Bhíodar ann i dtosach mar</span>
<lb n="274"/><span>ba dhóibh a b'fhusa, acht is gearr gur thosuigh na fir eile</span>
<lb n="275"/><span>ag teacht ó dhuine go duine, agus iad lom leadhbhach</span>
<lb n="276"/><span>nochtaighthe ó ghéar-an-shógh agus ó chruaidh chúis na bliadhna.</span>
<lb n="277"/><span>Níor aithnigh ceachtar aca Diarmuid, mar nach raibh</span>
<lb n="278"/><span>aon tsúil aca é fheiceál i n-a chóiste, agus mar nár thug</span>
<lb n="279"/><span>sé aon áird orra, acht é ag spaisdeóireacht síos is</span>
<lb n="280"/><span>suas an bóthar le na mhnaoi.  Bhí imnidhe orra-san gan</span>
<lb n="281"/><span>é bheith ag teacht, agus chuala sé duine aca ag rádh gur</span>
<lb n="282"/><span>dhóigh gur bás a fuair sé, óir dá mbeadh sé beó nach</span>
<lb n="283"/><span>mbeadh gan a bheith annso anois.  Faoi dheireadh b'fhada</span>
<lb n="284"/><span>leis é, agus labhair sé leo.</span></p>
<lb n="285"/>
<lb n="286"/><p><span>“Nach n-aithnigheann sibh mise, nó céard tá oraibh?”</span></p>
<lb n="287"/>
<lb n="288"/><p><span>“Ní aithnigheann,” adeir duine aca.</span></p>
<lb n="289"/>
<lb n="290"/><p><span>“Níor bh'é sin daoibh bliadhain sa lá indiu” adeir</span>
<lb n="291"/><span>seisean, “acht bíodh sin mar tá sé, is mise bhur</span>
<lb n="292"/><span>ndreabhráthair, agus so í mo bhean phósta.  D'éirigh an</span>
<lb n="293"/><span>saoghal chomh maith liom go bhfuil dúithche agam anois, agus </span>
<lb n="294"/><span>siubhlaigidh abhaile liomsa, agus tiubhraidh mé feilm thalmhan</span>
<lb n="295"/><span>do'n duine agaibh chomh maith, agus bhí ag ár n-athair ariamh.”</span></p>
<lb n="296"/>
<lb n="297"/><p><span>Níor bh'orra-san do bhí an mhoill, chuadar leis, agus</span>
<lb n="298"/><span>fuair gach uile fhear aca feilm thalmhan uaidh chomh</span>
<lb n="299"/><span>breagh agus bhí ag a n-athair i gConndae an Chláir.</span></p>
<lb n="300"/>
<lb n="301"/><p><span>Tráthnóna fóghmhair sa mbliadhain dá chionn sin bhí</span>
<lb n="302"/><span>Diarmuid ar dínnéar sa gcaisleán, agus chonnaic sé fear</span>
<lb n="303"/><span>bocht lag, liath, ag dul thart amuigh ar an mbóthar agus</span>
<lb n="304"/><span>mála ar a dhruim ag iarraidh na déirce.  D'aithnigh</span>
<lb n="305"/><span>sé ar an toirt go mb' é a athair a bhí ann, agus ghlaodh sé</span>
<lb n="306"/><span>ar shearbhfóghanta, agus dubhairt sé leis dul amach agus rádh</span>
<lb n="307"/><span>leis an sean-fhear úd gan imtheacht go cheann tamaill.</span>
<lb n="308"/><span>Nuair chuala an sean-fhear an teachtaireacht, sheas sé</span>
<lb n="309"/><span>san áit a raibh sé, agus chaith sé an mála dh'á dhruim, nó</span>
<lb n="310"/><span>go dtagadh duine amach aige, dar leis, le déirce.</span>
<lb n="311"/><span>Ba ghearr go bhfaca sé an máighistir ag teacht air, agus</span>
<lb n="312"/><span>chroch sé an mála air arís, shaoil sé gur gá mhealladh</span>
<lb n="313"/><span>bhíodar.  Ghlaodh Diarmuid air, agus d'fhiafruigh sé dhe cia</span>
<lb n="314"/><span>'n chaoi a raibh sé.  D'fhreagair an sean-fhear go raibh</span>
<lb n="315"/><span>go maith.</span></p>
<lb n="316"/>
<lb n="317"/><p><span>“An aithnigheann tú mise nó an bhfaca tú ariamh</span>
<lb n="318"/><span>mé?” arsa Diarmuid.</span></p>
<lb n="319"/>
<lb n="320"/><p><span>“Ní fhacas,” arsa Mícheál “cá bhfeiceann tú; ná</span>
<lb n="321"/><span>cá bhfuighinn aithne ar dhaoinibh-móra na tíre seo?”</span></p>
<lb n="322"/>
<lb n="323"/><p><span>“Maiseadh chonnaic mise thusa go minic,” adeir an</span>
<lb n="324"/><span>mac, “d'aithneóchainn m'athair i n-áit ar bith a bhfeicfinn</span>
<lb n="325"/><span>é, agus is tusa m'athair.”</span></p>
<lb n="326"/>
<lb n="327"/><p><span>Ní raibh an sean-fhear i n-ann focal a labhairt acht</span>
<lb n="328"/><span>thug Diarmuid isteach é, agus tar éis a ghléas, agus bhéilidh</span>
<lb n="329"/><span>thabhairt dó, thosuigh sé ag cainnt, ag fiafrughadh cia'n</span>
<lb n="330"/><span>chaoi a raibh a mháthair, agus gach uile nidh agus gach uile dhuine</span>
<lb n="331"/><span>ó d'fhág sé an baile.  D'innis an t-athair dhó.</span></p>
<lb n="332"/>
<lb n="333"/><p><span>“Cailleadh,” adeir sé, “do mháthair le briseadh-</span>
<lb n="334"/><span>croidhe go gairid d'éis sibh-se imtheacht, agus an rud a bhí</span>
<lb n="335"/><span>mo dhroch-intinn a thuar dhom-sa fuair mé é, droch</span>
<lb n="336"/><span>aoide ó'n saoghal, agus an mála le dhul ag iarraidh na</span>
<lb n="337"/><span>déirce, mar do chonnaic tú mé indiu.”</span></p>
<lb n="338"/>
<lb n="339"/><p><span>“Bhí sin dona go leór,” adeir Diarmuid “acht</span></p>
</div>
<pb n="645"/>
<div><lb n="340"/><p><span>sgaoil as do chuimhne anois é, mar nach bhfuil maith ghá</span>
<lb n="341"/><span>luadh, agus déanfaidh mise maith i naghaidh an oilc ort-sa.</span>
<lb n="342"/><span>Fan liom-sa feasta, agus chomh fada agus mhaireas mise agus</span>
<lb n="343"/><span>thú féin ní bheidh call ná an-shógh go deó ort.  Tá do</span>
<lb n="344"/><span>chlann mhac eile freisin i n-acfuinn caitheamh leat chomh</span>
<lb n="345"/><span>maith céadna agus is tig leat cuairt a thabhairt orra</span>
<lb n="346"/><span>chomh minic agus thogróchas tú é, agus táim cinnte nach mbéidh</span>
<lb n="347"/><span>aon doichioll aca-san romhat acht an oiread liom-sa.”</span></p>
<lb n="348"/>
<lb n="349"/><p><span>Ghlac a athair a chomhairle, agus d'fhan sé aige, agus ag</span>
<lb n="350"/><span>cuartuigheacht anonn 's anall ag an gclann eile go</span>
<lb n="351"/><span>bfuais sé bás nuair bhí a sheal caithte.</span></p></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Maith i naghaidh an oilc

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Maith i naghaidh an oilc

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
