Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<!DOCTYPE TEI [
<!ENTITY hellip "…">
]>
<TEI><teiHeader type="text">
	 <fileDesc>
	  <titleStmt><title type="main">Cúrsaidhe an tSaoghail - Sgéalta Thairis</title><author><name type="main">Ní fios</name></author><respStmt>
		<resp>Electronic edition compiled by</resp>
		<name>Foclóir na Nua-Ghaeilge</name>
		</respStmt>
	  </titleStmt><editionStmt>
                     <edition>
                         <note type="N">CS1901_12_21_641</note>
                         <note type="L">641</note>
                         <note type="B">1901</note>
                         <note type="C">Prós</note>
                         <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
                     </edition>
            </editionStmt><publicationStmt>
		<publisher>Foclóir na Nua-Ghaeilge</publisher>
		<pubPlace>19 Dawson Street, Dublin 2</pubPlace>
		<pubPlace>http://www.ria.ie/research/focloir-na-Nua-Ghaeilge.aspx</pubPlace><date>2016</date><idno>CS1901_12_21_641</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
	  </publicationStmt>
	  <sourceDesc><biblStruct><analytic><author>Ní fios</author><title>Cúrsaidhe an tSaoghail - Sgéalta Thairis</title></analytic><monogr>
					<title level="j">An Claidheamh Soluis</title><imprint><publisher>An Claidheamh Soluis</publisher><date>1901</date></imprint>
 </monogr> </biblStruct></sourceDesc></fileDesc>
	</teiHeader>
<text><body><div><p>
<lb n="1"/><span>Cúrsaidhe an tSaoghail</span></p>
<lb n="2"/>
<lb n="3"/><p><span>Sgéalta Thairis</span></p>
<lb n="4"/>
<lb n="5"/><p><span>Leithsgéal Inghine Ghuilidhe é seo.</span></p>
<lb n="6"/>
<lb n="7"/><p><span>Rí do ghabh flaitheas na Mumhan, Feidhlimidh mac</span>
<lb n="8"/><span>Criomhthain do b' ainm do.  Do chuaidh sé uair ar</span>
<lb n="9"/><span>mhórchuairt na Mumhan, go dtárla dho teacht go hÁth</span>
<lb n="10"/><span>Lóiche i nIarmhumhain.  Is annsain do bhí baile Ghuilidhe,</span>
<lb n="11"/><span>an cáinte (.i. an cáinteóir) ba ghéire agus ba ghoirte agus ba</span>
<lb n="12"/><span>deisbhéalaighe bhí i nÉirinn lena linn.  Le guirbhthin</span>
<lb n="13"/><span>earraigh seadh chuadar na sluaighte siar.  Do thuit</span>
<lb n="14"/><span>oiread sneachta nár fhéadadar dul rómpa, ní nár bh'</span>
<lb n="15"/><span>iongnadh, agus go ndeaghaidh an sneachta go glúnaibh na</span>
<lb n="16"/><span>bhfear.  D'fhiafruigh Feidhlimidh dá lucht eólais: “Cia</span>
<lb n="17"/><span>is goire dúinn annso?”  “Ní fheadramair,” ars'</span>
<lb n="18"/><span>iadsan, “marab é Guilidhe Átha Lóiche, do chara féin.”</span>
<lb n="19"/><span>“Geallaim-se maise,” ar Feidhlimidh, “má 'sé sin atá</span>
<lb n="20"/><span>ann, gur fear gobach géar goirt faobhrach fíochda féigh-</span>
<lb n="21"/><span>bhriathrach féicheamhanta é.  Is maith uaidh athchuingidh do</span>
<lb n="22"/><span>chur ar dhuine agus ní maith uaidh tabhartas do thabhairt do</span>
<lb n="23"/><span>dhuine.  Mar sin féin,” arsa Feidhlimidh, “siúd is nach</span>
<lb n="24"/><span>fial le féinnidhibh é, is nach fairsing faoi thabhartas</span>
<lb n="25"/><span>é, agus nach fosgailteach faoi bhronntanas é, tá comaoin</span>
<lb n="26"/><span>againn air.  Fuair sé ár n-ór agus ár n-airgead agus ár</span>
<lb n="27"/><span>n-easgra, fuair ar n-eachradh ár sriana, agus ár n-iallaide.</span>
<lb n="28"/><span>Ní mór do aoigheacht na hoidhche thabhairt dúinn.”</span></p>
<lb n="29"/>
<lb n="30"/><p><span>Chuadar na sluaighte rompa na dhiaidh sin gur bhain-</span>
<lb n="31"/><span>eadar faithche an dúin amach.  Seinnid na cornairí a</span>
<lb n="32"/><span>gcorna agus na stocairí a stuic ar imeall an dúin, agus ní</span>
<lb n="33"/><span>raibh rompa sa bhaile acht Guilidhe féin agus a inghean.</span>
<lb n="34"/><span>Agus ba seanóir críon liath é Guilidhe an tráth so,</span>
<lb n="35"/><span>mar ba slán a sheacht bhfichid bliadhan aige.</span></p>
<lb n="36"/>
<lb n="37"/><p><span>Inneósad duit anois tréithe an Ghuilidhe seo.  Ba</span>
<lb n="38"/><span>laoch ar laochas agus ar chalmacht é, ba fhéinnidh ar fhéinnidh-</span>
<lb n="39"/><span>eacht, ba ghaisgeadhach ar ghaisgeadh, ba bhrughaidh ar</span>
<lb n="40"/><span>bhrughamhnas, agus ba cáinte (nó cáinteóir) ar cháinteacht,</span>
<lb n="41"/><span>sé sin ar ghéire agus ar ghoirte agus ar dheisbhéalaighe.  Is dá</span>
<lb n="42"/><span>bhíthin sin tugadh air Guilidhe Cáinte.</span></p>
<lb n="43"/>
<lb n="44"/><p><span>D'éirigh Guilidhe leis sin, agus do chuir a uillinn faoi,</span>
<lb n="45"/><span>agus do dhearc ina thimcheall, agus ní fhaca acht é féin, agus a</span>
<lb n="46"/><span>inghean sa tigh.  “Seadh má 'seadh, a inghean,” ar</span>
<lb n="47"/><span>Guilidhe, “éirigh amach agus féach leat cia hiad na cornairí</span>
<lb n="48"/><span>seo agus na stocairí, agus cia roimhe a bhfuil siad ag seinnm.”</span></p>
<lb n="49"/>
<lb n="50"/><p><span>D'éirigh an inghean leis sin agus do chuaidh amach.  D'fhill</span>
<lb n="51"/><span>ar ais sa teach agus dubhairt: “Sluaighte móra annso,”</span>
<lb n="52"/><span>ar sí.  “Is dóigh liom gurab é Feidhlimidh mac Criomhthain</span>
<lb n="53"/><span>é agus uaisle na Mumhan ina chuideachtain.”  “Seadh, a</span>
<lb n="54"/><span>inghean,” arsa Guilidhe, “éirigh amach fó dhéin na sluagh</span>
<lb n="55"/><span>agus labhair go teann leó, ag féachaint an raghaidís</span>
<lb n="56"/><span>seachainn anocht.”  D'éirigh an inghean agus do ghléas í</span>
<lb n="57"/><span>féin i mbrat corcra, léine shreabhnaidhe shíoda lena</span>
<lb n="58"/><span>geal-chneas, agus mineasg dearg-óir ina brat.</span></p>
<lb n="59"/>
<lb n="60"/><p><span>Do chuaidh sí os comhair na sluagh agus adubhairt: “Fáilte</span>
<lb n="61"/><span>roimh do shluaighte go léir, a Fheidhlimidh.  Acht is</span>
<lb n="62"/><span>maighistir gach duine ar a theaghlach féin.  Óir an lá is</span>
<lb n="63"/><span>feárr do bhí Guilidhe riamh, níor mhór dhó fuagra trí lá</span>
<lb n="64"/><span>nó cúig lá nó deich lá nó míos nó ráithe nó bliadhna</span>
<lb n="65"/><span>romhat-sa ar mhéid do throsgáin agus ar liacht do dhaoine.</span>
<lb n="66"/><span>Olc an ionbhaidh tháinig sibh.  Tá faobhar ar an ngaoith.</span>
<lb n="67"/><span>Is salach na droichid.  Is mall na reachtairí.  Sráid-</span>
<lb n="68"/><span>slighe na sluaighte annso i gcomhnaidhe.  Ceardcha</span>
<lb n="69"/><span>ghabhann ann, lucht cáinte slíghthe.  Teach pobail ar dhá</span>
<lb n="70"/><span>theórainn.  Is geall re hÁrd Macha é an áit seo ar</span>
<lb n="71"/><span>thaithighe daoine.  Fear bó aon mhacha, geilt aon ghéidh,</span>
<lb n="72"/><span>milidhe aon bheiche, is eadh fear tighe.  Táid ár n-aola</span>
<lb n="73"/><span>ar árdughadh, táid ár loinidhe gan íslughadh.  Táid ár</span>
<lb n="74"/><span>sean-bhiadha caithte, táid ár nua-bhiadha gan teacht.</span>
<lb n="75"/><span>Olc an ionbhaidh tháinic sibh, an uair roinneas an</span>
<lb n="76"/><span>chailleach a toirtín leis an inghin.  Is árd iorball</span>
<lb n="77"/><span>féich againn, is íseal iorball con.  Tálann sróna</span>
<lb n="78"/><span>ár mban.  Uisge ag ár mbólacht agus gan bainne</span>
<lb n="79"/><span>ag ár ngamhnachaibh.  Ganntanas san áit, tart sa</span>
<lb n="80"/><span>mhuileann.  Ocras ar ár gconaibh, cíocras ar ár</span>
<lb n="81"/><span>gcataibh.  Acht adeirim an méid seo,” ars' an inghean</span>
<lb n="82"/><span>“Ní mise is gnáthach ag cainnt le daoinibh uaisle annso.</span>
<lb n="83"/><span>Cuil agus Gaológ agus Greac trí ingheana Ghuilidhe.  Geannadh</span>
<lb n="84"/><span>agus Slibreadh agus Lorgadh trí doirseoirí Ghuilidhe.  Dá</span>
<lb n="85"/><span>mbadh í mo dheirbhshiúr is sine do bheith ann, do bheadh</span>
<lb n="86"/><span>rud aici le rádh libh-se.  Acht má's mise, ní heól dom</span>
<lb n="87"/><span>leithsgéal do ghabháil libh.”</span>
<lb n="88"/></p>
</div>
<pb n="642"/>
<div><lb n="89"/><p><span>“Geallaim-se dhuit,” arsa Feidhlimidh, dá mbadh í</span>
<lb n="90"/><span>do bheadh ann, go bhfágfainn-se an fearann ó Shléibh</span>
<lb n="91"/><span>Luachra siar léi.  Agus ós tusa atá ann, fágaim leat a</span>
<lb n="92"/><span>bhfuil idir Droing agus Loch Léin.”</span></p>
<lb n="93"/>
<lb n="94"/><p><span>“Seadh, a mhic Criomhthain, arsa 'n inghean.  “Chuaidh</span>
<lb n="95"/><span>mise oidhche ar aoigheacht agus ní ríoghdha an aoigheacht tugadh</span>
<lb n="96"/><span>dom.”  “Cad tugadh duit?” ar Feidhlimidh.  “Inneósad</span>
<lb n="97"/><span>sain duit,” ars' an inghean.  An ceathramhadh rann ar</span>
<lb n="98"/><span>dhá'chid do lorgain leaghta lobhtha de'n chlé-cheathramhain</span>
<lb n="99"/><span>tosaigh do laogh sgamhach, lena comh-oiread de stiall</span>
<lb n="100"/><span>feóla de lom-asna lomartha, le méid seilice (nó</span>
<lb n="101"/><span>seilmide) de bhagún gan saill, le taobh tana muice</span>
<lb n="102"/><span>seinge, le ceithre sgríbhíní d'fhuighleach aráin choirce</span>
<lb n="103"/><span>sgreamh-loisgthe d'fhás sa chúinne thoir thuaidh thíos d'</span>
<lb n="104"/><span>ath-ghort móinfhéir nár bhain gaoth leis agus nár thaitn grian</span>
<lb n="105"/><span>air, do buaineadh roimh am a bhuainte, agus do meileadh</span>
<lb n="106"/><span>roimh am a mheilte; agus méid ceithre sgiathán féileacáin</span>
<lb n="107"/><span>do ghruth ghallda tar éis a sgagtha tré cruaidh-bhéal</span>
<lb n="108"/><span>sean-bhalláin.  Meadairín caol leathan, bárr fear-</span>
<lb n="109"/><span>nóige sgoilte, bun íochtair dhroch-bhainne, leamhnacht úr</span>
<lb n="110"/><span>ina uachtar, sean-bhainne lobhtha ina íochtar, agus gan</span>
<lb n="111"/><span>bainne ar bith ina cheartlár.  Ba chuid de'n bhainne</span>
<lb n="112"/><span>ghlas ghalraightheach é bhí ar fágháil thiar thíos sa chuiginn</span>
<lb n="113"/><span>tar éis a mhalcadh-mhaistreadh ag sglabhaidhthibh sglábh-</span>
<lb n="114"/><span>ghadaidhthe i mear-laetheantaibh gearra an earraigh.  Ba</span>
<lb n="115"/><span>chuid de chéad-bhainne na céad-bhó é tháinic isteach sa</span>
<lb n="116"/><span>mhacha maidean mhoch an lae roimhe.  Ní hé sin díbh-se,</span>
<lb n="117"/><span>geóbha sibh aoigheacht na hoidhche seo sa tráthnóna tháinig</span>
<lb n="118"/><span>sibh, sé sin, fliuch-éadaighe go bun cluas, tighthe leath-</span>
<lb n="119"/><span>nochttha, arán leath-thirm, soighthigh leath-lána, leapthacha</span>
<lb n="120"/><span>leath-loma.”</span></p>
<lb n="121"/>
<lb n="122"/><p><span>Leis sin d'éirigh an inghean agus rug ar láimh an ríogh agus</span>
<lb n="123"/><span>thug isteach é.  Bhí Feidhlimidh ann trí lá agus trí oidhche,</span>
<lb n="124"/><span>agus ní bhfuair riamh lena lá nó lena fhlaitheas beatha do</span>
<lb n="125"/><span>b'fhearr dhó i dtaobh bán-bhidh, agus d'fhágaibh a bheannacht</span>
<lb n="126"/><span>ina dhiaidh.  A chríoch sain.</span></p>
<lb n="127"/>
<lb n="128"/><p><span>(Míniughadh: Easgra = soighthigh óir agus airgid.  Féinnidh</span>
<lb n="129"/><span>.i. gaisgeadhach ar an bhFéinn.  Brughaidh, fear go raibh</span>
<lb n="130"/><span>brugh aige .i. teach mór agus tolamh dá réir, acht gan é ina</span>
<lb n="131"/><span>fhlaith.  Sreabhnaidhe .i. sreabha nó srotha nó lonnradh</span>
<lb n="132"/><span>solais ar bhárr an tsíoda.  Mineasg .i. dealg nó</span>
<lb n="133"/><span>búcla.  Ionbhaidh = tráth, aimsir.  Aol .i. forc mór chum</span>
<lb n="134"/><span>feóla do thógáil as an coire.  Loinidh an t-arm do</span>
<lb n="135"/><span>ghníos an maistreadh.  Ballán .i. soightheach cloiche</span>
<lb n="136"/><span>creidim.  Bán-bhiadh .i. bainne, uibhe, im, cáis, arán, &c.)</span></p></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Cúrsaidhe an tSaoghail - Sgéalta Thairis

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Cúrsaidhe an tSaoghail - Sgéalta Thairis

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
