Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<!DOCTYPE TEI [
<!ENTITY hellip "…">
]>
<TEI><teiHeader type="text">
	 <fileDesc>
	  <titleStmt><title type="main">An t-Iasgaire agus an File.</title><author><name type="main">P.O.C.</name></author><respStmt>
		<resp>Electronic edition compiled by</resp>
		<name>Foclóir na Nua-Ghaeilge</name>
		</respStmt>
	  </titleStmt><editionStmt>
                     <edition>
                         <note type="N">CS1901_12_14_626</note>
                         <note type="L">626</note>
                         <note type="B">1901</note>
                         <note type="C">Prós</note>
                         <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
                     </edition>
            </editionStmt><publicationStmt>
		<publisher>Foclóir na Nua-Ghaeilge</publisher>
		<pubPlace>19 Dawson Street, Dublin 2</pubPlace>
		<pubPlace>http://www.ria.ie/research/focloir-na-Nua-Ghaeilge.aspx</pubPlace><date>2016</date><idno>CS1901_12_14_626</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
	  </publicationStmt>
	  <sourceDesc><biblStruct><analytic><author>P.O.C.</author><title>An t-Iasgaire agus an File.</title></analytic><monogr>
					<title level="j">An Claidheamh Soluis</title><imprint><publisher>An Claidheamh Soluis</publisher><date>1901</date></imprint>
 </monogr> </biblStruct></sourceDesc></fileDesc>
	</teiHeader>
<text><body><div><p>
<lb n="1"/><span>An t-Iasgaire agus an File.</span></p>
<lb n="2"/>
<lb n="3"/><p><span>Tá daoine ann, agus ní léir dhóibh i sgeigh acht na deilig-</span>
<lb n="4"/><span>ní, nó i dtír áluinn deagh-radharcach acht na carn-aoiligh.</span>
<lb n="5"/><span>Tá rud éigin ar a n-intinn nach leigeann dóibh na rudaí</span>
<lb n="6"/><span>maithe d'fheicsint agus a chuireas rompa go follusach na</span>
<lb n="7"/><span>rudaí dona gránna.  Gidh go bhfuil siad dall ar slighe</span>
<lb n="8"/><span>áirithe feiceann siad go maith áilneacht agus deiseacht atá</span>
<lb n="9"/><span>i rudaíbh eile.  Ní féidir leó an t-ór agus an miotal do</span>
<lb n="10"/><span>roinnt ó chéile: ní chuimhnigheann siad go bhfuil san</span>
<lb n="11"/><span>domhan so an t-olc agus an maith, go bhfuil siad tríd na</span>
<lb n="12"/><span>chéile, agus go minic, nach féidir iad do sgaradh.</span></p>
<lb n="13"/>
<lb n="14"/><p><span>Duine do na daoinibh seo do b'eadh Seaghán Ua</span>
<lb n="15"/><span>Gríobhtha.  Fear meabhrach do bhí ann, acht mar sin féin</span>
<lb n="16"/><span>ní raibh mórán tuigsint aige ar neithibh áirithe.  Ní raibh</span></p>
</div>
<pb n="627"/>
<div><lb n="17"/><p><span>aon mheas aige ar mhuintir na tuaithe, orra féin ná ar</span>
<lb n="18"/><span>a mbeathaidh ná ar a nósaibh.  B'fhearr leis go mór</span>
<lb n="19"/><span>muintir na cathrach.  Shaoil sé nach raibh i muintir na</span>
<lb n="20"/><span>tuaithe, nó i gcuid aca, acht daoine suaracha, gan mheabhair</span>
<lb n="21"/><span>gan tuigsint, agus gan filidheacht.  Níor thuig sé iad ar</span>
<lb n="22"/><span>aon chor.  Acht gidh go mb'fhearr leis muintir na cathrach</span>
<lb n="23"/><span>ní raibh grádh aige ar a nósaibh.  Bhí an ghráin aige ar an</span>
<lb n="24"/><span>tseóiníneacht, agus ar an bhfeall a bhí mór-thimcheall air,</span>
<lb n="25"/><span>san mbaile mór.  Ar an adhbhar sain badh mhaith leis</span>
<lb n="26"/><span>dul go háit uaigneach chum a smaointe féin a leana-</span>
<lb n="27"/><span>mhaint, agus chum sólás do bheith aige.  'Sé an áit do cheap</span>
<lb n="28"/><span>sé amach dhó féin, Co. na Gaillimhe.  Agus chuaidh sé</span>
<lb n="29"/><span>ann gan mhoill.</span></p>
<lb n="30"/>
<lb n="31"/><p><span>Bhí sé 'na lá bhreagh san tsamhradh agus é ag siubhal dhó</span>
<lb n="32"/><span>féin go réidh idir Coill-Sáile agus Ros dá Locha, agus do</span>
<lb n="33"/><span>réir an mhaide láidir do bhí 'na láimh aige, agus na bróga</span>
<lb n="34"/><span>leathan-sálach do bhí faoi, shaoileadh duine go raibh ais-</span>
<lb n="35"/><span>tear fada air.  Acht dá bhfairfeadh duine níos fearr</span>
<lb n="36"/><span>é, d'fheiceadh sé nach raibh san ngléas coiseachta so acht</span>
<lb n="37"/><span>leithsgéal le dul san uaigneas, agus a smaointe féin do</span>
<lb n="38"/><span>leanamhaint in gach bealach.  Bhí sé ag smaoineadh dhó</span>
<lb n="39"/><span>féin, agus ag imtheacht roimhe, nuair a chonnaic sé faoi</span>
<lb n="40"/><span>dheireadh go raibh sé dul amudha.  Ní raibh mórán</span>
<lb n="41"/><span>deifir air, agus bhí fhios aige go raibh sé chomh maith dhó bheith</span>
<lb n="42"/><span>shuas ar Chnoc an Daimh ag féachaint ar an deagh-radharc</span>
<lb n="43"/><span>a bhí shíos faoi, le bheith i n-áit ar bith eile.  Agus bhí an</span>
<lb n="44"/><span>radharc go breagh go cinnte.  Bhí sléibhte móra garbha</span>
<lb n="45"/><span>fraochmhara, gleannta fada, deasa, agus an mhuir mhór 'ghá</span>
<lb n="46"/><span>leathnughadh féin amach uaidh, agus é chomh comhthrom le</span>
<lb n="47"/><span>sgáthán.</span></p>
<lb n="48"/>
<lb n="49"/><p><span>'Na luighe ar an bhfraoch, an aiteann agus an tuighe ag</span>
<lb n="50"/><span>éisteacht le glór na n-éan agus cogar na sruth, chuimhnuigh</span>
<lb n="51"/><span>sé go raibh daoine san tsaoghal so a bhí tughtha suas</span>
<lb n="52"/><span>d'obair chruaidh, d'ór agus d'airgead.  Bhíodar mar 'deir</span>
<lb n="53"/><span>Seaghan taobh amuigh do fhlaitheas i n-ar chomhnuigh sé</span>
<lb n="54"/><span>féin — flaitheas na bhfile a thug sé air.</span></p>
<lb n="55"/>
<lb n="56"/><p><span>Is gearr gur tháinic fear suas leis, agus tar éis beann-</span>
<lb n="57"/><span>ughadh dhó, d'iarr Seaghan an raibh sé i bhfad as Ros dá</span>
<lb n="58"/><span>Locha.</span></p>
<lb n="59"/>
<lb n="60"/><p><span>“Ros dá Locha!” ars' an fear, “badh mhaith liom gan</span>
<lb n="61"/><span>a bheith orm siubhal ann sin anocht tá sé fíche míle as so</span>
<lb n="62"/><span>go cinnte.”</span></p>
<lb n="63"/>
<lb n="64"/><p><span>Ní raibh fhios ag Seaghan cad do bhí le déanamh aige,</span>
<lb n="65"/><span>acht thug an fear lóistín na hoidhche dhó.  Ghabh Seaghan</span>
<lb n="66"/><span>buidheachas leis agus shiubhal siad rómpa.  Fear mór</span>
<lb n="67"/><span>láidir leathan do bhí san bhfear so.  Bhí sé 'na iasgaire</span>
<lb n="68"/><span>dar le Seaghan agus sé an t-ainm do thugaidís air Séamas</span>
<lb n="69"/><span>an Fhioláin.</span></p>
<lb n="70"/>
<lb n="71"/><p><span>Bhí mórán cainte aca ar an mbealach a bhaile agus mheas</span>
<lb n="72"/><span>Seaghan gan mhoill go raibh sé 'na dhuine shuarach.</span></p>
<lb n="73"/>
<lb n="74"/><p><span>Chuaidh siad isteach a bhaile, agus bhí áthas mór ar na</span>
<lb n="75"/><span>páisdibh roimh Shéamas.  Thoisigheadar ag glaodhach amach</span>
<lb n="76"/><span>“a dhada! a dhada!” agus ag iarraidh póg do thabhairt dhó.</span>
<lb n="77"/><span>Bhí an seomra beagán dorcha, agus ghlaodh Séamas amach</span>
<lb n="78"/><span>os árd ar Shíle! Shíle!</span></p>
<lb n="79"/>
<lb n="80"/><p><span>D'fhreagair guth beag lag sa gcúínne é; rith sé suas</span>
<lb n="81"/><span>go dtí í, agus phóg sé í.</span></p>
<lb n="82"/>
<lb n="83"/><p><span>Ní raibh innte acht páisde beag lag tanaidh gan ar</span>
<lb n="84"/><span>a cnámhaibh acht an croiceann.  Ní raibh fhios ag aon</span>
<lb n="85"/><span>duine cia'n saghas galar a bhí uirri.  Bhí ceann mór,</span>
<lb n="86"/><span>súile beaga dubha, agus guailní árda caola aice, agus í chomh</span>
<lb n="87"/><span>bán le bráithlín.</span></p>
<lb n="88"/>
<lb n="89"/><p><span>“A Mháire,” ar Seaghan “bhfuil aon bhiseach uirri ó</span>
<lb n="90"/><span>d'imthigh mé?”</span></p>
<lb n="91"/>
<lb n="92"/><p><span>“Ní'l a Shéamas,” ar Mháire, “tá an tinneas cinn</span>
<lb n="93"/><span>i gcomhnuidhe uirri, ní bheidh biseach go deó uirri tá</span>
<lb n="94"/><span>faitchíos orm.”</span></p>
<lb n="95"/>
<lb n="96"/><p><span>“Beidh! beidh! ní'l dochar ann,” ar Síle, “tá an</span>
<lb n="97"/><span>phian imthighthe indiu agus measaim go bhfuil mé chomh slán —</span>
<lb n="98"/><span>chomh slán leatsa.”</span></p>
<lb n="99"/>
<lb n="100"/><p><span>Chuir Séamas síos ar an dtalamh í, bhreathnuigh sé</span>
<lb n="101"/><span>uirri go truaighmhéileach, agus dubhairt sé le na mhnaoi gur</span>
<lb n="102"/><span>shaoil sé go raibh sí dul i láidreacht.</span></p>
<lb n="103"/>
<lb n="104"/><p><span>“Sí an páisde is óige do bhí agam í agus níl agam acht</span>
<lb n="105"/><span>í anois,” arsa Séamas, “tá tinneas ar a colainn acht</span>
<lb n="106"/><span>is meabhrach an páisde í.”</span></p>
<lb n="107"/>
<lb n="108"/><p><span>“Amanta,” ar Séamas, “bím ag ceapadh gur chuir</span>
<lb n="109"/><span>Dia chugainn í faoi n-ár bpeacaibh, acht arís nuair a</span>
<lb n="110"/><span>chuimhnighim gur bh'í sólás an tighe í Síle, nár bh'féidir</span>
<lb n="111"/><span>linn maireachtáil gan í, measaim gur brontanas mór í.</span>
<lb n="112"/><span>Tá sí dona go leór anois, tinn go leór; lag go leór;</span>
<lb n="113"/><span>tá sí gan bhrígh, gan téagar acht is fearr liom-sa í ná</span>
<lb n="114"/><span>ór.”</span></p>
<lb n="115"/>
<lb n="116"/><p><span>Ar maidin lá 'r na bhárach d'imthigh Seaghán as tigh an</span>
<lb n="117"/><span>deagh-fhir seo.  Bhí braon trom ar a chroidhe ag imtheacht</span>
<lb n="118"/><span>dó.  Ba mhó an meas a bhí aige ar na daoinibh seo anois</span>
<lb n="119"/><span>ná an uair a tháinic sé.  Mhúin siad ceacht dhó — bhí fhios</span>
<lb n="120"/><span>aige anois go bhfuil daoine maithe croidheamhla, ag a</span>
<lb n="121"/><span>raibh smaointe árda agus croidhthe fiala móra in gach tír agus</span>
<lb n="122"/><span>imeasg gach pobal.  Seadh, deir sé leis féin, agus é ag</span>
<lb n="123"/><span>imtheacht, bhí cleachta agam breitheamhnas réidh, gan</span>
<lb n="124"/><span>adhbhar, gan fáth do thabhairt agus mar sin de is minic a</span>
<lb n="125"/><span>chaith mé uaim an miotal gan cuimhniughadh go raibh go</span>
<lb n="126"/><span>leór óir tríd.</span></p>
<lb n="127"/>
<lb n="128"/><p><span>P.O.C.</span></p></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

An t-Iasgaire agus an File.

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

An t-Iasgaire agus an File.

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
