Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<!DOCTYPE TEI [
<!ENTITY hellip "…">
]>
<TEI><teiHeader type="text">
	 <fileDesc>
	  <titleStmt><title type="main">Tadhg Gabha agus Gaduidhthe na gCorp</title><author><name type="main">Cúchulainn</name></author><respStmt>
		<resp>Electronic edition compiled by</resp>
		<name>Foclóir na Nua-Ghaeilge</name>
		</respStmt>
	  </titleStmt><editionStmt>
                     <edition>
                         <note type="N">CS1901_10_12_482</note>
                         <note type="L">482</note>
                         <note type="B">1901</note>
                         <note type="C">Prós</note>
                         <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
                     </edition>
            </editionStmt><publicationStmt>
		<publisher>Foclóir na Nua-Ghaeilge</publisher>
		<pubPlace>19 Dawson Street, Dublin 2</pubPlace>
		<pubPlace>http://www.ria.ie/research/focloir-na-Nua-Ghaeilge.aspx</pubPlace><date>2016</date><idno>CS1901_10_12_482</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
	  </publicationStmt>
	  <sourceDesc><biblStruct><analytic><author>Cúchulainn</author><title>Tadhg Gabha agus Gaduidhthe na gCorp</title></analytic><monogr>
					<title level="j">An Claidheamh Soluis</title><imprint><publisher>An Claidheamh Soluis</publisher><date>1901</date></imprint>
 </monogr> </biblStruct></sourceDesc></fileDesc>
	</teiHeader>
<text><body><div><p>
<lb n="1"/><span>Tadhg Gabha agus Gaduidhthe na gCorp</span></p>
<lb n="2"/>
<lb n="3"/><p><span>Do bhuail an clog a deich agus d'árduigh Seaghán Dubh a</span>
<lb n="4"/><span>cheann, agus d'fhéach fá dhéin an dorais.  “Is iongna liom</span>
<lb n="5"/><span>cad ta 'ghá choimeád,” ar seisean leis féin, agus do chrom</span>
<lb n="6"/><span>sé a cheann arís ar a lámhaibh agus thosnuigh sé ag féachaint</span>
<lb n="7"/><span>isteach 'sa teinidh mar dhuine bhéadh ag machtnamh go dian.</span></p>
<lb n="8"/>
<lb n="9"/><p><span>Níor bh'éan-radharc maith an aghaidh a thaisbeán sé</span>
<lb n="10"/><span>nuair thóg sé suas an ceann úd.  Do bheadh fhios ag</span>
<lb n="11"/><span>duine ar an gcéad amharc ná bh'éan-duine fóghanta an</span>
<lb n="12"/><span>duine go raibh a leithéid aige.  An dá shúil dubha fiadh-</span>
<lb n="13"/><span>aine bhí ins an gceann aige, an fhéasóg fhada dhubh, agus an</span>
<lb n="14"/><span>pus ramhar, an tsrón chromtha a chuirfeadh i n-umhail duit</span>
<lb n="15"/><span>gob sheabhaic, agus annsain, an corp mór teann láidir, na</span>
<lb n="16"/><span>guailne leathna, na lámha fada téagartha curanta agus</span>
<lb n="17"/><span>na cosa fada, cromtha amach ag na glúanaibh; go</span>
<lb n="18"/><span>deimhin do bhainfeadh éin-fhéachaint fheargach amháin uaidh</span>
<lb n="19"/><span>geit as an gcroidhe is dána.</span></p>
<lb n="20"/>
<lb n="21"/><p><span>Do bhuail an clog a haon dhéag is do thóg sé a cheann</span>
<lb n="22"/><span>suas arís le preab.  “Ba dhóbair dom tuitim im'</span>
<lb n="23"/><span>chodladh,” ar seisean.  D'éirigh sé 'na sheasamh, agus chuaidh</span>
<lb n="24"/><span>go dtí an doras, d'airigh sé cois-céim amuigh agus do chuaidh</span>
<lb n="25"/><span>go dtí an teine arís.  Do osgladh an doras agus tháinig</span>
<lb n="26"/><span>fear, díreach mar Sheaghán isteach, do bhí aon deifir</span>
<lb n="27"/><span>amháin eatorra; b'é sin nach raibh an fhéasóg dhubh ar an</span>
<lb n="28"/><span>bhfear so agus do chuir sé sin féachaint níos gránna air,</span>
<lb n="29"/><span>mar do bhí an pus mór le feicsint níos sóiléire leis</span>
<lb n="30"/><span>ná bhí leis an duine eile.  Mícheál do b'ainm don</span>
<lb n="31"/><span>bhfear so, dearbhráthair Sheagháin agus go deimhin ba dhearbh-</span>
<lb n="32"/><span>ráithreacha an bheirt dáiríribh mar ní hé amháin go rabha-</span>
<lb n="33"/><span>dar cosamhail le chéile 'na gcorpaibh saoghalta acht do</span>
<lb n="34"/><span>bhí an chosamhlacht chéadna 'n-a n-aigne; ní raibh éan-</span>
<lb n="35"/><span>olcas i gceann acu “agus níor bh'éan-chuid bheag é sin do</span>
<lb n="36"/><span>réir baramhla a gcomharsan,” nach raibh ins an duine</span>
<lb n="37"/><span>eile leis.</span></p>
<lb n="38"/>
<lb n="39"/><p><span>Ní dheachaidh Mícheál isteach i n-éan-chor, acht do sheas</span>
<lb n="40"/><span>ar an dtáirsigh agus a lámh ar laiste an dorais.</span></p>
<lb n="41"/>
<lb n="42"/><p><span>“Tá gach éin-nídh ullamh,” ar seisean go ciúin.  “Tá</span>
<lb n="43"/><span>Diarmuid Riabhach ag faire anocht, agus ní bhéidh éan-throb-</span>
<lb n="44"/><span>lóid againn leis sin; tá sé ar an dtaobh so de'n reilg</span>
<lb n="45"/><span>fá'n aitean.  Tá cárr an dochtúra amuigh annso agam,</span>
<lb n="46"/><span>téanam.”</span></p>
<lb n="47"/>
<lb n="48"/><p><span>Ní dubhairt an fear eile focal acht éirighe agus breith ar</span>
<lb n="49"/><span>mhála mhór fhada bhí ar an urlár agus imtheacht amach.</span></p>
<lb n="50"/>
<lb n="51"/><p><span>Is dócha go bhfuil tuairim agat a léightheóir um an</span>
<lb n="52"/><span>dtaca so ar an ngnó bhí idir lámhaibh ag an mbeirt fhear</span>
<lb n="53"/><span>mhacánta so, agus nách gábhadh dhom innsint duit go rabhadar</span>
<lb n="54"/><span>ag dul ag goid cuirp bhocht as a uaigh an oidhche seo.</span></p>
<lb n="55"/>
<lb n="56"/><p><span>Do bhí mac ag Tadhg Gabha tar éis bháis d'fhagháil le</span>
<lb n="57"/><span>galar éigin greannmhar.  Do thugadar dochtúir bhí 'n-a</span>
<lb n="58"/><span>chomhnuidhe n-a n-aice dar bh'ainm Stíbhens chum a leighis,</span>
<lb n="59"/><span>acht, “ní'l luibh ná leigheas i n-aghaidh an bháis,” do theip</span>
<lb n="60"/><span>air.  Do thug Stíbhens dochtúir eile isteach i n-éinfheacht</span>
<lb n="61"/><span>leis cúpla lá roimh bás an duine bhreóite agus do bhí chomh-</span>
<lb n="62"/><span>rádh fada aca acht níor éirigh éinnidh as soin acht amháin</span>
<lb n="63"/><span>gur tháinig amhras ar Thadhg nuair bhí a mhac curtha go</span>
<lb n="64"/><span>ngoidfí a chorp as an uaigh.</span></p>
<lb n="65"/>
<lb n="66"/><p><span>D'fhan Tadhg ag faire ag an reilg gach éanoidhche ar</span>
<lb n="67"/><span>feadh seachtmhaine agus cé go mbíodh codladh aige sa ló</span>
<lb n="68"/><span>do bhí tuirse ag teacht air; i gceann na seachtmhaine</span>
<lb n="69"/><span>do chuir sé a fhear oibre ag faire.  Do chuaidh sé chum</span>
<lb n="70"/><span>leaptha thar éis theact a bhaile ó'n reilg an lá deireanach</span>
<lb n="71"/><span>ar maidin agus dár ndóigh do thuit sé 'na chodladh go sámh</span>
<lb n="72"/><span>agus níor mhusgail sé go raibh a deich a chlog 'san oidhche</span>
<lb n="73"/><span>ann.  Agus b'é sin an músgailt uathbhásach do Thadhg é,</span>
<lb n="74"/><span>mar do taidhbhreadh dhó go bhfaca sé a mhac istigh i mála</span>
<lb n="75"/><span>ag Seaghán Dubh ar a dhruim ag imtheacht amach geata</span>
<lb n="76"/><span>na reilge; agus é féin ceangailte i n-aice an chlaidhe agus</span>
<lb n="77"/><span>nár fhéad sé eín-nídh dhéanamh.  Do chuimhnigh sé annsain</span>
<lb n="78"/><span>ar an saghas fir do chuir sé ag tabhairt aire do uaigh a</span>
<lb n="79"/><span>mhic, an dúil mhór bhí aige ins an ólachán agus an teach</span></p>
</div>
<pb n="483"/>
<div><lb n="80"/><p><span>tabhairne annsain i n-aice na reilge.  Do tháinig brón</span>
<lb n="81"/><span>air agus neamh-shuaimhneas, ionnas nár fhéad sé néal eile</span>
<lb n="82"/><span>do chodhladh, agus i gceann uaire do cheap sé éirighe agus dul</span>
<lb n="83"/><span>fá dhéin na reilge.</span></p>
<lb n="84"/>
<lb n="85"/><p><span>Mar sin thóg sé maitín droighin 'na láimh agus d'imthigh</span>
<lb n="86"/><span>leis.  Do shiubhail sé go ciúin aireach nuair tháinig sé</span>
<lb n="87"/><span>i ngoireacht do'n reilg, agus go deimhin do baineadh geit</span>
<lb n="88"/><span>as nuair a chonnaic sé an capall agus an cárr ceangailte</span>
<lb n="89"/><span>leis an chlaidhe timcheall cúig slat ó'n ngeata mar do</span>
<lb n="90"/><span>bhí fhios aige annsain go raibh na bitheamhnaigh istigh ag</span>
<lb n="91"/><span>tógaint suas cuirp a mhic.  Do shleamhnuigh sé isteach</span>
<lb n="92"/><span>fá dhéin na dtor aitinn mar do bhíodh sé féin ag faire</span>
<lb n="93"/><span>agus mar d'innis sé do'n fhear oibre a bheith.  Fuair sé ar</span>
<lb n="94"/><span>an dtalamh ceangailte é agus preabán éadaigh sáithte</span>
<lb n="95"/><span>isteach 'n-a bhéal.  Mheas sé go bhfuigheadh sé 'na chodladh</span>
<lb n="96"/><span>nó ar meisge é acht do bhí dearmhad air.  Níor fhan sé</span>
<lb n="97"/><span>leis an gceangail do bhogadh dhe acht do shleamhnuigh fá</span>
<lb n="98"/><span>dhéin na huaighe.  Do bhí Seaghán Dubh agus a dhearbhráthair</span>
<lb n="99"/><span>annsain agus n-aice na huaighe, an cómhra osgailte aca agus</span>
<lb n="100"/><span>an corp istigh ins an mála.</span></p>
<lb n="101"/>
<lb n="102"/><p><span>“Seo anois,” do bhí ag Seaghán dá rádh, “árduigh</span>
<lb n="103"/><span>suas ar mo dhruim é; cuirfimíd 'san gcárr é an dtús agus</span>
<lb n="104"/><span>annsain dúnfamaoid an uaigh arís.”</span></p>
<lb n="105"/>
<lb n="106"/><p><span>D'árduigh Mícheál an mála suas air agus d'imthigheadar</span>
<lb n="107"/><span>amach go dtí an cárr.  Do bhí sé go léir déanta sul a</span>
<lb n="108"/><span>tháinig a chiall cheart chum Thaidhg, acht anois do cheap</span>
<lb n="109"/><span>sé a chúrsa féin, do phreab sé fá dhéin Diarmuda agus</span>
<lb n="110"/><span>d'osgail an ceangal.</span></p>
<lb n="111"/>
<lb n="112"/><p><span>D'innis Diarmuid dó agus é ag osgailt an cheangail,</span>
<lb n="113"/><span>mar do baineadh a meabhair de le buille agus nár chuimhnigh</span>
<lb n="114"/><span>sé ar phioc eile go bhfuair sé é féin ceangailte, agus an</span>
<lb n="115"/><span>t-éadach 'na bhéal 'gá thachtadh.</span></p>
<lb n="116"/>
<lb n="117"/><p><span>Nuair tháinig an bheirt eile isteach, do shleamhnuighea-</span>
<lb n="118"/><span>dar-san amach go dtí an cárr, thógadar amach an corp</span>
<lb n="119"/><span>as an mála, agus chuireadar i bhfolach é.  Annsain do</span>
<lb n="120"/><span>chuaidh Tadhg isteach ins an mála, agus do shocruigh an fear</span>
<lb n="121"/><span>eile é díreach mar do bhí an corp.  Annsain chuaidh</span>
<lb n="122"/><span>Diarmuid ar ordughadh Thaidhg isteach mar do bhí sé</span>
<lb n="123"/><span>cheana fá'n aiteann; do chuir sé an t-éadach 'na bhéal</span>
<lb n="124"/><span>airís agus do luigh síos mar 'dh eadh go raibh sé ceangailte</span>
<lb n="125"/><span>i gcomhnuidhe, acht níor ghábhadh dhó é sin do dhéanamh</span>
<lb n="126"/><span>i n-éan-chor, mar ní tháinig Seaghán ná a dhearbhráthair</span>
<lb n="127"/><span>'na ghoire acht d'imthigheadar leó féin amach, do shuidhea-</span>
<lb n="128"/><span>dar isteach 'n-a gcárr agus do thiomáineadar leó.</span></p>
<lb n="129"/>
<lb n="130"/><p><span>Anois do bhí fearg mhór ar Thaidhg Gabha agus bhí fonn mór</span>
<lb n="131"/><span>air éirighe agus an maitín do thabhairt dóibh go dian acht do</span>
<lb n="132"/><span>bhruigh sé chuige féin é mar ba mhaith leis a fhagháil amach</span>
<lb n="133"/><span>cé'r bh'é an dochtúir bhí ag ceannach an chuirp uatha.</span></p>
<lb n="134"/>
<lb n="135"/><p><span>Níor bh'fhada go raibh a fhios soin aige mar do stad-</span>
<lb n="136"/><span>adar taobh amuigh de dhoras tighe an Dochtúra Stíbhens</span>
<lb n="137"/><span>agus tháinig an dochtúir féin amach.</span></p>
<lb n="138"/>
<lb n="139"/><p><span>“An bhfuil sé agaibh fá dheireadh,” ar san dochtúir.</span>
<lb n="140"/><span>“Tá , a dhochtúir,” arsa Seaghán, “agus tá an tuarasdal</span>
<lb n="141"/><span>tuillte go maith againn leis.  Caith chughainn na deich</span>
<lb n="142"/><span>bpúint sin agus béarfamaoid isteach é.”</span></p>
<lb n="143"/>
<lb n="144"/><p><span>D'osgail an dochtúir a sparán, agus bhí sé ag síneadh an</span>
<lb n="145"/><span>airgid chuige nuair a labhair guth lag tinn an bhuachalla</span>
<lb n="146"/><span>'san mála d'aithin an dochtúir go maith.  “A! a dhochtúir,</span>
<lb n="147"/><span>gráin ort a bheith ag cuidiughadh leis na diabhlaibh seo ag</span>
<lb n="148"/><span>goid na gcorp as an uaigh.”</span></p>
<lb n="149"/>
<lb n="150"/><p><span>Do thuit an t-airgead as láimh an dochtúra, agus do</span>
<lb n="151"/><span>thuit sé féin anuas air i bpleist.  D'fhan an bheirt eile</span>
<lb n="152"/><span>mar do bhíodar; do baineadh a meamhair agus a gciall asta</span>
<lb n="153"/><span>leis an sgannradh; bhíodar mar bhéidís ceangailte</span>
<lb n="154"/><span>leis an gcárr.</span></p>
<lb n="155"/>
<lb n="156"/><p><span>Do léim Tadhg suas as an mála agus do strac is do</span>
<lb n="157"/><span>réab gach blúire dhe; do tharraing se a maitín agus thos-</span>
<lb n="158"/><span>nuigh ag bualadh na beirte bitheamhnach cé go bhféadfadh</span>
<lb n="159"/><span>éin-cheann aca é fhéin do-chaitheamh thar an gclaidhe uair</span>
<lb n="160"/><span>eile, acht anois bhí an oiread soin sgannradh agus chrith-</span>
<lb n="161"/><span>eagla orra, ná rabhadar i n-ann lámh d'árdughadh chum</span>
<lb n="162"/><span>a gcosanta féin.  Ní raibh aigne sásta aige i n-éan-</span>
<lb n="163"/><span>chor ar a mbualadh-san, nuair d'éirigh an dochtúir agus do</span>
<lb n="164"/><span>rith chum an dorais; do léim Tadhg de'n chárr; do rug</span>
<lb n="165"/><span>ar mhullach an chinn air agus chrom ar a réabadh agus a bhualadh</span>
<lb n="166"/><span>go raibh sé tuirseach dhe.</span></p>
<lb n="167"/>
<lb n="168"/><p><span>Do chuir an fothram agus an sgreadaigh bhí ag an dochtúir,</span>
<lb n="169"/><span>sgeón ar an gcapall agus do ruith sé leis féin.  Níor</span>
<lb n="170"/><span>bh'fhada gur airigh Tadhg fothram an cháirr ag bualadh agus</span>
<lb n="171"/><span>gcoinnibh rud éigin, agus ag iompódh; do bhí cúpla sgread</span>
<lb n="172"/><span>uathbhásach agus annsoin do bhí gach éinnídh ciúin.</span></p>
<lb n="173"/>
<lb n="174"/><p><span>D'imthigh Tadhg leis féin annsain go dtí an reilg,</span>
<lb n="175"/><span>fuair sé roinnt cómharsan agus Diarmuid Riabhach ann</span>
<lb n="176"/><span>roimhe agus do chuireadar an corp arís.</span></p>
<lb n="177"/>
<lb n="178"/><p><span>Do bhí Tadhg cinnte ar an dlíghe do chur ar na</span>
<lb n="179"/><span>bitheamhnachaibh acht do chuala sé an lá 'n-a dhiaidh sin go</span>
<lb n="180"/><span>raibh an dochtúir 'na luighe breóite, cos bhriste ag</span>
<lb n="181"/><span>Seaghán Dubh, agus an dá láimh briste ag Micheál, agus chuir</span>
<lb n="182"/><span>sé suas de.  Nuair tháinig biseach ar an triúr macánta</span>
<lb n="183"/><span>fuaradar nách labharfadh éin-neach 'n-a dtimcheall focal</span>
<lb n="184"/><span>leó agus b'éigin dóibh rith leó féin ar fad as an áit.  Ní'l</span>
<lb n="185"/><span>fhios againn cá bhfuil siad anois agus is cuma linn leis.</span>
<lb n="186"/><span>Pé áit 'na bhfuil siad ní dócha go bhfuil éan-ghnó</span>
<lb n="187"/><span>fóghanta idir lámhaibh acu; ag Seaghán Dubh agus a dhearbh-</span>
<lb n="188"/><span>ráthair pé i nÉirinn é.</span></p>
<lb n="189"/>
<lb n="190"/><p><span>Cúchulainn</span></p></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Tadhg Gabha agus Gaduidhthe na gCorp

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Tadhg Gabha agus Gaduidhthe na gCorp

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
