Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<!DOCTYPE TEI [
<!ENTITY hellip "…">
]>
<TEI><teiHeader type="text">
	 <fileDesc>
	  <titleStmt><title type="main">Cúrsaidhe an tSaoghail - An Aimsir in Eirinn</title><author><name type="main">Cú Uladh</name></author><respStmt>
		<resp>Electronic edition compiled by</resp>
		<name>Foclóir na Nua-Ghaeilge</name>
		</respStmt>
	  </titleStmt><editionStmt>
                     <edition>
                         <note type="N">CS1901_08_31_385</note>
                         <note type="L">385</note>
                         <note type="B">1901</note>
                         <note type="C">Prós</note>
                         <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
                     </edition>
            </editionStmt><publicationStmt>
		<publisher>Foclóir na Nua-Ghaeilge</publisher>
		<pubPlace>19 Dawson Street, Dublin 2</pubPlace>
		<pubPlace>http://www.ria.ie/research/focloir-na-Nua-Ghaeilge.aspx</pubPlace><date>2016</date><idno>CS1901_08_31_385</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
	  </publicationStmt>
	  <sourceDesc><biblStruct><analytic><author>Cú Uladh</author><title>Cúrsaidhe an tSaoghail - An Aimsir in Eirinn</title></analytic><monogr>
					<title level="j">An Claidheamh Soluis</title><imprint><publisher>An Claidheamh Soluis</publisher><date>1901</date></imprint>
 </monogr> </biblStruct></sourceDesc></fileDesc>
	</teiHeader>
<text><body><div><p>
<lb n="1"/><span>Cúrsaidhe an tSaoghail</span></p>
<lb n="2"/>
<lb n="3"/><p><span>An Aimsir in Eirinn</span></p>
<lb n="4"/>
<lb n="5"/><p><span>Is iomdha rud bhaineas le haimsir, se sin, a chuidi-</span>
<lb n="6"/><span>gheas le haimsir mhaith nó droch-aimsir a thabhairt dúinn</span>
<lb n="7"/><span>'sa' tír seo.  Sé an rud is bríoghmharre aca seo an</span>
<lb n="8"/><span>áit a bhfuil Éire suidhte ar dhruim an domhain nó an</span>
<lb n="9"/><span>fhaid atá sí ó'n bholgán no ceart-mheadhón an domhain.</span>
<lb n="10"/><span>Tá meadhón an domhain suidhte go díreach fá'n ngréin</span>
<lb n="11"/><span>agus tuitid gaí gréine go dian an siúd agus tá an aimsir go</span>
<lb n="12"/><span>han-bhrothalach.  Gairmthear an crios brothalach ar léab</span>
<lb n="13"/><span>de chlár an domhain ar gach leith de'n bholgán.  Taobh</span>
<lb n="14"/><span>amuich de'n chrios seo, gairmthear na creasa measardha</span>
<lb n="15"/><span>ar dhá léab de'n domhain, ceann aca fá thuaidh agus ceann</span>
<lb n="16"/><span>aca fa dheas, mar go dtuitid gaí gréine go claonta</span>
<lb n="17"/><span>agus go neamh-bríoghmhar ins na régúnaibh seo agus mar</span>
<lb n="18"/><span>gheall ar sin ní'l acht teas measardha ionnta.  Tá na</span>
<lb n="19"/><span>creasa fion-fhuaire taobh amuigh de na creasaibh seo.</span></p>
<lb n="20"/>
<lb n="21"/><p><span>Is ins an chrios mheasardha atá Éire suidhte agus mar tá</span>
<lb n="22"/><span>sí na mílte míle ó mheadhón an domhain ní'l an teas</span>
<lb n="23"/><span>acht go measardha ins an tír seo.  Go dearbhtha bhéadh</span>
<lb n="24"/><span>an fuacht i bhfad níos déine againn go háirithe 'san</span>
<lb n="25"/><span>gheimhreadh murab é rud amháin, ar a labharfad anois,</span>
<lb n="26"/><span>atá go síor ag tógbháil teasa na tíortha seo agus ag a</span>
<lb n="27"/><span>déanamh an teasa níos comhthroime eidir gheimhreadh agus</span>
<lb n="28"/><span>Samhradh, sé sin sruth na hAibhéise.  Siocar go bhfuil</span>
<lb n="29"/><span>an domhan go síor ag casadh no ag dul thart ar a</span>
<lb n="30"/><span>fhearsad amhail roth, tá bogadh éigin san uisge, ar fud</span>
<lb n="31"/><span>na fairrge, agus ó'n fath seo éirigheann sruth san fhairrge</span>
<lb n="32"/><span>in Aibhéis Mecsico agus iomhpuighthear an sruth seo anall</span>
<lb n="33"/><span>orrainne le rinn talmhan atá in Amerioca ar taoibh ó</span>
<lb n="34"/><span>thuaidh de'n Aibhéis úd.  Mar tigeann an sruth mór leathan</span>
<lb n="35"/><span>úd ó áiteachaibh brothalacha tá an t-uisge i bhfad níos teó</span>
<lb n="36"/><span>san gheimhreadh 'ná tá an t-aer nó an talmhan in Éirinn</span>
<lb n="37"/><span>agus déannann an sruth seo an aimsir do theitheadh go mór.</span>
<lb n="38"/><span>Is eadh thigeas de seo go bhfuil an aimsir in Éirinn</span>
<lb n="39"/><span>i bhfad níos teó agus i bhfad níos comhthroime ná tá sí i</span>
<lb n="40"/><span>dtíorthaibh atá suidhthe ar mhór-thír na hEórpa nó ar</span>
<lb n="41"/><span>mhór-thír na hAsia nó ar Mhór-thír Amerioca.  Is fearr</span>
<lb n="42"/><span>agus is follaine an aimsir atá againn, mar sin, do phlan-</span>
<lb n="43"/><span>daibh do ainmhintibh agus do dhaoinibh féin na tá ag na</span>
<lb n="44"/><span>tíorthaibh úd eile.</span></p>
<lb n="45"/>
<lb n="46"/><p><span>Tá fáthaibh eile bhaineas leis an aimsir in Éireann</span>
<lb n="47"/><span>acht ní'l an oiread brighe ionnta is tá ins an dá chionn-</span>
<lb n="48"/><span>fáth ar chuireas síos cheana.  Athruightheann an aimsir</span>
<lb n="49"/><span>do réir aoirde na háite, sé sin le rádh tá an</span>
<lb n="50"/><span>aimsir níos fuaire ar dhruim sléibhe 'ná tá sí i ngleann</span>
<lb n="51"/><span>nó ar mhaigh.  Airmhighthear go gcailltear teas atá</span>
<lb n="52"/><span>ionann le céim do réir tomhaise Fahrenhéit ar gach</span>
<lb n="53"/><span>250 troighthibh do aoirde ós cionn na fairrge; agus mar</span>
<lb n="54"/><span>atá a leath de thalamh na hÉireann níos aoirde ná sin</span>
<lb n="55"/><span>is soiléir go mbaineann aoirde na tíre leis an aimsir.</span>
<lb n="56"/><span>Rud eile fós má tá an talamh neamhcomhthrom agus</span>
<lb n="57"/><span>claonta is mó an teas gheibhthear ar cheantar atá ag</span>
<lb n="58"/><span>tabhairt a haighthe ar an ngréin na gheibhthear i ndúthaigh</span>
<lb n="59"/><span>chúl le ghréin.</span></p>
<lb n="60"/>
<lb n="61"/><p><span>Baineann ar gaoth go mór le haimsir agus mar</span>
<lb n="62"/><span>thigeann an chuid is mó de'n ghaoith aniar is mó</span>
<lb n="63"/><span>an doinionn gheibhthear do ghnáth ar iarthar na tíre</span>
<lb n="64"/><span>na ar an oirthear.  Agus mar tá sléibhte árda</span>
<lb n="65"/><span>ar imeallbhórd na hÉireann san iarthar, beagnach ó</span>
<lb n="66"/><span>thuaidh go deas, ghnidheann na sléibhte sin fosgadh agus</span>
<lb n="67"/><span>dídion do'n tír ó sin soir.</span></p>
<lb n="68"/>
<lb n="69"/><p><span>Is mór an donas do'n tír seo gur cailleadh na</span>
<lb n="70"/><span>foraoise agus na coillte do bhí ag fás innti san tsean-</span>
<lb n="71"/><span>aimsir óir ba mhór an díon do'n tír iad, go sonradhach</span>
<lb n="72"/><span>tráth fhásadar ar na cnocaibh agus ar n-a sléibhtibh.  Budh</span>
<lb n="73"/><span>mhór an buntaiste d'eallaghaibh agus do chaorchaibh an díon</span>
<lb n="74"/><span>úd do bheith aca.</span></p>
<lb n="75"/>
<lb n="76"/><p><span>Ní'l locht níos mó ar aimsir na hÉireann 'na barraidh-</span>
<lb n="77"/><span>eacht fliuch-lachta agus barraidheacht báisdighe.  Tigeann</span>
<lb n="78"/><span>an locht seo ó'n sruth bog ceannsa úd ar ar thráchtas</span>
<lb n="79"/><span>shuas .i. ó shruth na hAibhéise; óir mar tá teas mhór san</span>
<lb n="80"/><span>sruth úd tá'n gail i gcomhnuidhe ag éirghe as.  Seóltar</span>
<lb n="81"/><span>an ghail seo anall orrainne leis an ghaoith aniar agus nuair</span>
<lb n="82"/><span>a bhuaileann sí leis na cnocaibh agus leis na sléibhtibh in</span>
<lb n="83"/><span>Eirinn tuirlingeann sí orrainn i riocht fearthaine,</span>
<lb n="84"/><span>báisdighe ceó agus drúchta.  Is mór an donas do'n tír an</span>
<lb n="85"/><span>fliuchlachd seo acht ar a shon sin bhéimís níos measa gan</span>
<lb n="86"/><span>é, óir dá stadfadh sruth na hAibhéise ag teacht fhaid</span>
<lb n="87"/><span>linn ní feirrde dúinn é.  Budh fhéidir dúinn fliúchachd</span></p>
</div>
<pb n="386"/>
<div><lb n="88"/><p><span>na haimsire do leasughadh beagán le tirmiughadh agus</span>
<lb n="89"/><span>saothrughadh na talmhan agus le crannaibh agus adhmad do chur</span>
<lb n="90"/><span>ag fás ins an tír.</span></p>
<lb n="91"/>
<lb n="92"/><p><span>Siúd is nach bhfuil aimsir na hÉireann ar fheabhas atá</span>
<lb n="93"/><span>sí saor ó'n iomad doininn agus donas agus tubaiste a</span>
<lb n="94"/><span>bhaineas do'n aimsir i dtíorthaibh choigchríche.</span></p>
<lb n="95"/>
<lb n="96"/><p><span>Cú Uladh</span></p></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Cúrsaidhe an tSaoghail - An Aimsir in Eirinn

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Cúrsaidhe an tSaoghail - An Aimsir in Eirinn

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
