Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<!DOCTYPE TEI [
<!ENTITY hellip "…">
]>
<TEI><teiHeader type="text">
	 <fileDesc>
	  <titleStmt><title type="main">Ár nOideachas Meadhónach</title><author><name type="main">Ní fios</name></author><respStmt>
		<resp>Electronic edition compiled by</resp>
		<name>Foclóir na Nua-Ghaeilge</name>
		</respStmt>
	  </titleStmt><editionStmt>
                     <edition>
                         <note type="N">CS1901_05_11_136</note>
                         <note type="L">136</note>
                         <note type="B">1901</note>
                         <note type="C">Prós</note>
                         <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
                     </edition>
            </editionStmt><publicationStmt>
		<publisher>Foclóir na Nua-Ghaeilge</publisher>
		<pubPlace>19 Dawson Street, Dublin 2</pubPlace>
		<pubPlace>http://www.ria.ie/research/focloir-na-Nua-Ghaeilge.aspx</pubPlace><date>2016</date><idno>CS1901_05_11_136</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
	  </publicationStmt>
	  <sourceDesc><biblStruct><analytic><author>Ní fios</author><title>Ár nOideachas Meadhónach</title></analytic><monogr>
					<title level="j">An Claidheamh Soluis</title><imprint><publisher>An Claidheamh Soluis</publisher><date>1901</date></imprint>
 </monogr> </biblStruct></sourceDesc></fileDesc>
	</teiHeader>
<text><body><div><p>
<lb n="1"/><span>An Claidheamh Soluis</span></p>
<lb n="2"/>
<lb n="3"/><p><span>Áth-Cliath, Bealtaine 11, 1901</span></p>
<lb n="4"/>
<lb n="5"/><p><span>ÁR NOIDEACHAS MEADHÓNACH</span></p>
<lb n="6"/>
<lb n="7"/><p><span>Do gheallamar an tseachtmhain seo chuaidh tharainn</span>
<lb n="8"/><span>beagán do chur síos ar na leabhairíníbh beaga deiridh</span>
<lb n="9"/><span>seo atá ar n-a gcur amach ó Chonnradh na Gaedhilge.</span>
<lb n="10"/><span>Tá ocht gcinn díobh so go bhfuil baint aca leis an</span>
<lb n="11"/><span>Oideachas Meadhónach.  Tá gach éin-nídh dubhradh ar son</span>
<lb n="12"/><span>na Gaedhilge agus 'n-a coinne curtha síos go taidhseach</span>
<lb n="13"/><span>réidh soiléir ins na leabhraibh seo, maille le roinnt</span>
<lb n="14"/><span>eólais eile atá riachtanach chum an chúis do thuigsint</span>
<lb n="15"/><span>'n-a ceart.  Tá fiadhnaise na dtrí nOllamh as Colláiste</span>
<lb n="16"/><span>na Tríonóide ionta agus is féidir a rádh gurab iongantach</span>
<lb n="17"/><span>an fiadhnaise é.  Is dócha nách bhfuil tír eile ar dhruim</span>
<lb n="18"/><span>talmhan, 'n-a bhfuighthí a leithéid de ghníomh, 'n-a leigfí</span>
<lb n="19"/><span>dá leithéidíbh-sean an oiread-soin do rádh ar chúis nach</span>
<lb n="20"/><span>raibh fhiú faic d'eólas aca uirri, ná 'n-a bhfuighthí daoine</span>
<lb n="21"/><span>chomh neamh-chúramach ar oideachas a muinntire, acht Éire</span>
<lb n="22"/><span>amháin.  Is cuma liom-sa cad déarfaidh daoine eile,</span>
<lb n="23"/><span>acht deirim an méid seo, gur mór an náire do mhuinn-</span>
<lb n="24"/><span>tir na hÉireann é sin.  Bíodh a fhios aca muna bhfuil a</span>
<lb n="25"/><span>fhios cheana aca, go leanann mórdhacht agus árdughadh gach</span>
<lb n="26"/><span>cinidh ar a n-oideachas.  Dá fheabhas an t-oideachas dá</span>
<lb n="27"/><span>fheabhas an cineadh.  Acht ní oireann an saghas céadna</span>
<lb n="28"/><span>oideachais do gach éin-chineadh.  “An rud do thaithneóchadh</span>
<lb n="29"/><span>liom-sa ní thaithneóchadh leat-sa.”  An saghas oideachais</span>
<lb n="30"/><span>d'oirfeadh do'n Ghréig ní oirfeadh do'n Róimh.  Agus mar</span>
<lb n="31"/><span>an gcéadna an saghas do thaithneóchadh do Shasanna ní</span>
<lb n="32"/><span>thaithneóchadh d'Éirinn.  Má ghalluighthear ar n-oideachas-</span>
<lb n="33"/><span>na béam féin n-ár Sasannaigh gan mhoill.  Sin é</span>
<lb n="34"/><span>díreach an rud do mheas an triúr reachtúirí Ollamh as</span>
<lb n="35"/><span>Colláiste na Tríonóide do dhéanamh.  Sin é díreach</span>
<lb n="36"/><span>an smaoineamh bhí 'n-a gcroidhthibh.  Agus a dhéanamh ar</span>
<lb n="37"/><span>mhaithe linne mar dh'eadh!  B'fhearr dúinne míle uair,</span>
<lb n="38"/><span>dar leó, an Ghaedhilg úd, ná raibh inti riamh acht</span>
<lb n="39"/><span>“patois” no lag-chanamhaint gan bun gan barr gan</span>
<lb n="40"/><span>maise gan foghnamh, bheith tar éis bháis d'fhagháil i dtreó</span>
<lb n="41"/><span>go bhfuighmís claoidhe chum an Bhéarla d'fhoghluim dá</span>
<lb n="42"/><span>ríribh, agus bheith rannpháirteach i ngach a bhfuil gá déanamh</span>
<lb n="43"/><span>ag an sliocht thall chum an domhan mór (agus ní áirmhighim</span>
<lb n="44"/><span>domhain nach é) do chríostugahdh, slán ár gcomhartha.</span>
<lb n="45"/><span>Nár leanbuidhe leó sinn?  Nach aicillidhe do mheasadar</span>
<lb n="46"/><span>an bob do bhualadh orainn?  Nach glic agus nach cliste do</span>
<lb n="47"/><span>shileadar an bréag d'áiteamh orainn agus an dubh do chur</span>
<lb n="48"/><span>'n-a gheal orainn?</span></p>
<lb n="49"/>
<lb n="50"/><p><span>Acht ní fearr bheith an caint tharsta.  “Beidh lá eile ag</span>
<lb n="51"/><span>an bPaorach.”  Tá éin-nídh amháin, ámhach, ag teastáil ó</span>
<lb n="52"/><span>mhuinntir na hÉireann; is é sin, eólas do chur ar</span>
<lb n="53"/><span>ghoithíbh na druinge iasachta so fios a ngníomh do</span>
<lb n="54"/><span>bheith ag gach éinneach, fios na díoghbhála is féidir leó</span>
<lb n="55"/><span>dhéanamh dá bhfuighdís cead a gcinn, agus fios cumhachta</span>
<lb n="56"/><span>na ndaoine féin chum teacht 'n-a gcoinne má's déanta</span>
<lb n="57"/><span>é.  Tá na nidhthe seo go léir thíos ins na leabhairíníbh</span>
<lb n="58"/><span>beaga so.  Cuireadh gach éinne fios orra agus léigheadh sé</span>
<lb n="59"/><span>iad, i slighe is go mbéam ullamh chum troda má's</span>
<lb n="60"/><span>troidthe dhúinn.</span></p>
<lb n="61"/>
<lb n="62"/><p><span>Agus tá gach deallramh go gcaithfimíd troid do</span>
<lb n="63"/><span>dhéanamh ar cheist an Oideachais Mheadhónaigh seo.  Tá</span>
<lb n="64"/><span>an ráfla amuigh gur satladh ar an nGaedhilg ann.</span>
<lb n="65"/><span>Táid daoine ar an mBórd so agus ní gábhadh a innsint</span>
<lb n="66"/><span>gurab iad ar námhaid iad.  Daoine mór-chúiseacha is</span>
<lb n="67"/><span>eadh iad, gur lugha orra Gaedhil 'ná madraidhe sráide,</span>
<lb n="68"/><span>agus go gcuirfidí ruaig ar an nGaedhilg a talamh a</span>
<lb n="69"/><span>duthchais i leath-nóimeat dá bhfuighdís an chaoi chuige.</span></p>
<lb n="70"/>
<lb n="71"/><p><span>Caithfear troid do réir gach comhartha acht béidh na</span>
<lb n="72"/><span>Gaedhil ullamh dhóibh.  Ní thiocfar a gan fhios orainn.</span>
<lb n="73"/><span>A Dhia na bhFeart, moladh go deóidh led' ainm, nach é</span>
<lb n="74"/><span>an feall agus an sgrios agus an náire dhearg a leithéidí seo</span>
<lb n="75"/><span>ag ceapadh oideachais go Ghaedhealaibh gan pioc eólais</span>
<lb n="76"/><span>aca ar aigneadh na nGaedheal ná ar na nidhthibh ba</span>
<lb n="77"/><span>riachtanach do Ghaedheal nó d'oirfeadh dhó?  Agus siúd</span>
<lb n="78"/><span>do dhéanamh gan an oiread is “má's é do thoil é” do</span>
<lb n="79"/><span>rádh linn!  Ní dhéanfar a fhulang.</span></p>
<lb n="80"/>
<lb n="81"/><p><span>Ar mhuinntir na hÉireann féin do théidheann an nídh</span>
<lb n="82"/><span>seo leigheas an éagcóir seo cheartughadh.  A Chlanna</span>
<lb n="83"/><span>Gaedheal, bídh ag ullmhughadh, glanaidh is géaruigh bhur</span>
<lb n="84"/><span>gcuid arm mar ní fios cahuin do thiocfaidh lá na</span>
<lb n="85"/><span>bruighne.  Faire a Ghaedheala!</span></p></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Ár nOideachas Meadhónach

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Ár nOideachas Meadhónach

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
