Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<!DOCTYPE TEI [
<!ENTITY hellip "…">
]>
<TEI><teiHeader type="text">
	 <fileDesc>
	  <titleStmt><title type="main">Sláintí</title><author><name type="main">Ní fios</name></author><editor><name type="main">Ó Riagáin, Pádraig</name></editor><respStmt>
		<resp>Electronic edition compiled by</resp>
		<name>Foclóir na Nua-Ghaeilge</name>
		</respStmt>
	  </titleStmt><editionStmt>
                     <edition>
                         <note type="N">CS1900_09_22_434</note>
                         <note type="L">434</note>
                         <note type="B">1900</note>
                         <note type="C">Prós</note>
                         <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
                     </edition>
            </editionStmt><publicationStmt>
		<publisher>Foclóir na Nua-Ghaeilge</publisher>
		<pubPlace>19 Dawson Street, Dublin 2</pubPlace>
		<pubPlace>http://www.ria.ie/research/focloir-na-Nua-Ghaeilge.aspx</pubPlace><date>2016</date><idno>CS1900_09_22_434</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
	  </publicationStmt>
	  <sourceDesc><biblStruct><analytic><author>Ní fios</author><title>Sláintí</title></analytic><monogr>
					<title level="j">An Claidheamh Soluis</title><editor><name type="main">Ó Riagáin, Pádraig</name></editor><imprint><publisher>An Claidheamh Soluis</publisher><date>1900</date></imprint>
 </monogr> </biblStruct></sourceDesc></fileDesc>
	</teiHeader>
<text><body><div><p>
<lb n="1"/><span>Sláintí</span></p>
<lb n="2"/>
<lb n="3"/><p><span>Cionnus abairthear sláinte?</span></p>
<lb n="4"/>
<lb n="5"/><p><span>Seadh, ó's beannachadh sláinte, tugaimíd fá ndearr</span>
<lb n="6"/><span>go n-abairthear cuid mhaith de shláintíbh na Gaedhilge ar</span>
<lb n="7"/><span>nós bheannachaidh.  Má bheannuigheann duine "Dia"</span>
<lb n="8"/><span>dhuit is é an freagradh is cóir do thabhairt air "Dia is</span>
<lb n="9"/><span>Muire dhuit," agus má bheannuigheann duine "Dia is</span>
<lb n="10"/><span>Muire" dhuit, is é an freagradh do thiubharthá air, "Dia</span>
<lb n="11"/><span>is Muire dhuit is Pádraig."  Chíonn sibh go bhfuil</span>
<lb n="12"/><span>beagán san mbreis ins an bhfreagradh i gcomhnuidhe ná</span>
<lb n="13"/><span>fhuil san mbeannachadh i n-éan-chor.  Ar an nós chéadna</span>
<lb n="14"/><span>is eadh abairthear na sláintí.  Féach:</span></p>
<lb n="15"/>
<lb n="16"/><p><span>1. Sláinte - "Sláinte chugat (nó chugaibh)"</span>
<lb n="17"/><span>Freagradh - "Sláinte mhaith chugat."</span></p>
<lb n="18"/>
<lb n="19"/><p><span>2. S. - "Sláinte mhaith chugat (nó chugaibh)"</span>
<lb n="20"/><span>F. - "Sláinte mhaith chugat agus saoghal fada."</span></p>
<lb n="21"/>
<lb n="22"/><p><span>3. S. - "Sláinte mhaith."</span>
<lb n="23"/><span>F. - "Sláinte mhaith agus do shláinte féin i bhfad</span>
<lb n="24"/><span>agat."</span></p>
<lb n="25"/>
<lb n="26"/><p><span>4. S. - "Sláinte chugat (nó chugaibh)"</span>
<lb n="27"/><span>F. - "Sláinte gan slaghdán chugat."</span></p>
<lb n="28"/>
<lb n="29"/><p><span>5. S. - "Seo fá thuairim do shláinte (nó bhar sláinte)."</span>
<lb n="30"/><span>F. - "Sláinte an bhradáin agat."</span></p>
<lb n="31"/>
<lb n="32"/><p><span>Táid na sláintí thuas nó sláintí an-chosamhail leó</span>
<lb n="33"/><span>coitcheannta go leór i measg na ndaoine go bhfuil an</span>
<lb n="34"/><span>Ghaedhilg aca.  Acht tá cinn eile ann, sláintí áirithe</span>
<lb n="35"/><span>mar adéarthá, ná fuil chomh coitcheannta i mbéalaibh na</span>
<lb n="36"/><span>ndaoine, agus ar an adhbhar sain gur baoghalaighe go</span>
<lb n="37"/><span>gcaillfear iad mura gcuirfear síos iad.  Cuirfeam-</span>
<lb n="38"/><span>na síos anois i n-diaidh a chéile na sláintí de'n tsórt</span>
<lb n="39"/><span>so fuaramar féin, agus déanfam iad so do mhíniughadh gur</span>
<lb n="40"/><span>dóigh linn go bhfuil sain ag teastáil uatha.</span></p>
<lb n="41"/>
<lb n="42"/><p><span>6. "Sláinte chugat is cabhair;</span>
<lb n="43"/><span>Is dealbh go deó ná rabhair."</span></p>
<lb n="44"/>
<lb n="45"/><p><span>7. "Go rabhaimíd fá mhaise 's fá áthas</span>
<lb n="46"/><span>Bliadhain an taca so,</span>
<lb n="47"/><span>Fá ghrástaibh Dé</span>
<lb n="48"/><span>Agus pinginí airgid."</span></p>
<lb n="49"/>
<lb n="50"/><p><span>Ó dhearbhráthair athar dúinn is eadh fuaramar sain,</span>
<lb n="51"/><span>agus tá sé aige mar seo leis:</span></p>
<lb n="52"/>
<lb n="53"/><p><span>8. "Go rabhaimíd fá mhaise 's fá áthas bliadhain an</span>
<lb n="54"/><span>taca so; fá ghreann Dé agus na gcomharsan."  Is minic</span>
<lb n="55"/><span>do chualadh duine ag rádh.</span></p>
<lb n="56"/>
<lb n="57"/><p><span>9. "Grásta Dé chugainn agus pinginn airgid."</span></p>
<lb n="58"/>
<lb n="59"/><p><span>10. "Sláinte mhór chugat</span>
<lb n="60"/><span>I mbaile chuain</span>
<lb n="61"/><span>Agus airgead."</span></p>
<lb n="62"/>
<lb n="63"/><p><span>11. Sláinte na féile 's an deagh-chroidhe;</span>
<lb n="64"/><span>Agus sláinte an té réidhfeadh mo cheasnaidhe;</span>
<lb n="65"/><span>Sláinte mo chéile 's mo leanbhaí;</span>
<lb n="66"/><span>'S mo shláinte bhocht féinidh nár mheathluighe."</span></p>
<lb n="67"/>
<lb n="68"/><p><span>Fuaramar a deich ó Phádraig Ó Cruadhlaoich, Óbhid</span>
<lb n="69"/><span>Mhaghchromdha, agus a haon déag ó n-a dhearbhráthair Tadhg,</span>
<lb n="70"/><span>acht 'na chomhnuidhe i mBaile Mhúirne.  Is iad an bheirt</span>
<lb n="71"/><span>dearbhráthar seo, an bheirt filí is fearr cois Soláin</span>
<lb n="72"/><span>thiar, nó dá n-abraimís i gCúige Mumhan ar fad; agus</span>
<lb n="73"/><span>glaodhaimíd ar a bhfuil beó de lucht buailte sgiath gan</span>
<lb n="74"/><span>dearmhad gan fear a sáruighthe do thagairt os ar</span>
<lb n="75"/><span>gcomhair láithreach, más dóigh leó go bhfuil a leithéid</span>
<lb n="76"/><span>ann, rud ná creidimíd.</span></p>
<lb n="77"/>
<lb n="78"/><p><span>12. "Sláinte chugaibh go léir</span>
<lb n="79"/><span>Agus sláinte chugam-sa féin."</span></p>
<lb n="80"/>
<lb n="81"/><p><span>Is é Seaghán Domhnall O Foghladha, feirmeoir i</span>
<lb n="82"/><span>gCarraig na bhFear, gur ghnáth leis gan a dhearmhad</span>
<lb n="83"/><span>féin mar sin.</span></p>
<lb n="84"/>
<lb n="85"/><p><span>13. "Sláinte na gile na finne 's na hóige</span>
<lb n="86"/><span>Agus sláinte gach duine sa chuideachtain</span>
<lb n="87"/><span>d'ólfadh é.</span></p>
<lb n="88"/>
<lb n="89"/><p><span>I gCeapadh Chuinn is eadh fuaramar sain, acht is saith</span>
<lb n="90"/><span>linn a rádh go bhfuilmíd tar éis ainm an té thug dúinn</span>
<lb n="91"/><span>é do chailleamhaint.  Tá súil againn go maithfidh sé</span>
<lb n="92"/><span>dhúinn é, agus béimíd nísa chúramaighe an chéad uair eile.</span></p>
<lb n="93"/>
<lb n="94"/><p><span>14. "Sláinte na hÉireann</span>
<lb n="95"/><span>'S gach Conntae fá dhó;</span>
<lb n="96"/><span>'S an té nach maith leis mo ráidhte</span>
<lb n="97"/><span>Nár mhairidh sé beó."</span></p>
<lb n="98"/>
<lb n="99"/><p><span>I n-ionad "'S gach Conntae fa dhó," do chuala-sa</span>
<lb n="100"/><span>"agus Conndae Mhaighe Eó," ag daoinibh as an gConntae</span>
<lb n="101"/><span>sin; acht is dóigh linn féin gur fearr gan éan-chonntae</span>
<lb n="102"/><span>d'ainmniughadh, ar eagla go mbéadh éad ar mhuintir na</span>
<lb n="103"/><span>gconntaethe eile.  Fuaramar an tsláinte seo mar tá</span>
<lb n="104"/><span>sí thuas againn ó Shéamus Ó Duirinne ó'n nGráinsigh i</span>
<lb n="105"/><span>gCo. Phuirt Láirge.</span></p>
<lb n="106"/>
<lb n="107"/><p><span>15. "Sláinte agus saoigheal agat;</span>
<lb n="108"/><span>Bean ar do bhinn agat;</span>
<lb n="109"/><span>Airgead síos agat;</span>
<lb n="110"/><span>Is talamh gan chíos agat."</span></p>
<lb n="111"/>
<lb n="112"/><p><span>Do chualamar an tsláinte seo ag Risdeard Ó</span>
<lb n="113"/><span>Séaghdha atá 'na chómhnuidhe ar An Loch i gCorcaigh.  Bhí</span>
<lb n="114"/><span>Risdeárd 'na mháirneálach agus is dócha go gcualaidh sé</span>
<lb n="115"/><span>gach éin-teanga eile gur fiú í teacht tháirstí san Roinn</span>
<lb n="116"/><span>Eórpa, acht níor dhearmhad sé a theanga dhuthchais féin,</span>
<lb n="117"/><span>agus tá sí aige anois chomh blasda agus bhí riamh.</span></p>
<lb n="118"/>
<lb n="119"/><p><span>16. "Seo do shláinte</span>
<lb n="120"/><span>A Sheagháin Uí Chuinneagáin,</span>
<lb n="121"/><span>Fear gan cháim 'na chroidhe;</span>
<lb n="122"/><span>Fear geal áluinn,</span>
<lb n="123"/><span>Ba chliste lámh;</span>
<lb n="124"/><span>Fear na ráidhte grinn</span>
<lb n="125"/><span>Fear nár báidheadh</span>
<lb n="126"/><span>I n-ionarbhadh;</span>
<lb n="127"/><span>Fear na dtábhairní díghe;</span>
<lb n="128"/><span>Fear nár fhág;</span>
<lb n="129"/><span>An bille lán;</span>
<lb n="130"/><span>Fear le rádh agus suidhe."</span></p>
<lb n="131"/>
<lb n="132"/><p><span>Ní fheadramar féin cia'r bh'é an Seaghán Ó Cuinnea-</span>
<lb n="133"/><span>gáin go bhfuil trácht air thuas, acht bhí fileadh de'n ainm</span>
<lb n="134"/><span>sin i gCúige Mumhan tá breis agus céad bliadhain ó shoin,</span>
<lb n="135"/><span>agus is dóichighe gurab é sin é.  Fuaramar an tsláinte</span>
<lb n="136"/><span>seo ó Phádraig O Riagáin atá 'na chomhnuidhe i Ráth an</span>
<lb n="137"/><span>Tóiteáin le hais Maighe Ealla.  Tá an fear so ag cur</span>
<lb n="138"/><span>rudaí síos ó bhéalaibh daoine le caogaid bliadhain.</span></p>
<lb n="139"/>
<lb n="140"/><p><span>(ní críoch)</span></p></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Sláintí

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Sláintí

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
