Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<!DOCTYPE TEI [
<!ENTITY hellip "…">
]>
<TEI><teiHeader type="text">
	 <fileDesc>
	  <titleStmt><title type="main">Cúrsaidhe na gCuartaidhthe - III</title><author><name type="main">Méarthóg Ghuill</name></author><respStmt>
		<resp>Electronic edition compiled by</resp>
		<name>Foclóir na Nua-Ghaeilge</name>
		</respStmt>
	  </titleStmt><editionStmt>
                     <edition>
                         <note type="N">CS1900_07_21_290a</note>
                         <note type="L">290</note>
                         <note type="B">1900</note>
                         <note type="C">Prós</note>
                         <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
                     </edition>
            </editionStmt><publicationStmt>
		<publisher>Foclóir na Nua-Ghaeilge</publisher>
		<pubPlace>19 Dawson Street, Dublin 2</pubPlace>
		<pubPlace>http://www.ria.ie/research/focloir-na-Nua-Ghaeilge.aspx</pubPlace><date>2016</date><idno>CS1900_07_21_290a</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
	  </publicationStmt>
	  <sourceDesc><biblStruct><analytic><author>Méarthóg Ghuill</author><title>Cúrsaidhe na gCuartaidhthe - III</title></analytic><monogr>
					<title level="j">An Claidheamh Soluis</title><imprint><publisher>An Claidheamh Soluis</publisher><date>1900</date></imprint>
 </monogr> </biblStruct></sourceDesc></fileDesc>
	</teiHeader>
<text><body><div><p>
<lb n="1"/><span>Cúrsaidhe na gCuartaidhthe - III</span></p>
<lb n="2"/>
<lb n="3"/><p><span>Bríghid. - Agus nach bhfuil oiread daoine againn</span>
<lb n="4"/><span>i nÉirinn anois agus bhí le cuimhne na ndaoine?</span></p>
<lb n="5"/>
<lb n="6"/><p><span>Máire. - Go n-amharcaidh Dia ort! An do chodladh</span>
<lb n="7"/><span>atá tú?</span></p>
<lb n="8"/>
<lb n="9"/><p><span>B. - B'fhéidir go bhfuil mé chomh meabhrach leat-sa.</span></p>
<lb n="10"/>
<lb n="11"/><p><span>M. - Ní thiosbánann do chuid cainte sin, má tá.  Acht</span>
<lb n="12"/><span>sílim go bhfuil lámh a' losgadh agat agus lámh a' tárrtháil,</span>
<lb n="13"/><span>mar tá ag na daoine a chuir fáilte roimh na cuartaidhthe</span>
<lb n="14"/><span>go hÉirinn.</span></p>
<lb n="15"/>
<lb n="16"/><p><span>B. - Sílim go dtig do chuid cainte a bhaile dhuit</span>
<lb n="17"/><span>féin.  Ná, ní dheárna mise aon chleas tuatach a riamh,</span>
<lb n="18"/><span>agus rud eile, ní raibh aon fhealltóir in mo bhunadh-sa ó</span>
<lb n="19"/><span>géineadh an chéad duine acu.</span></p>
<lb n="20"/>
<lb n="21"/><p><span>M. - Nach bhfuil a fhios agat go raibh as cionn ocht</span>
<lb n="22"/><span>milliún daoine i nÉirinn trí fichid bliadhain ó shoin, agus</span>
<lb n="23"/><span>ní'l againn ann anois acht a leath sin?  Agus cúrsaidhe</span>
<lb n="24"/><span>an chuid is mó acu sin, an t-am atá i láthair, ní cóir</span>
<lb n="25"/><span>daoine a thabhairt orthu.</span></p>
<lb n="26"/>
<lb n="27"/><p><span>B. - Sé mo bharamhail go bhfuil tú ro-aithiseach, agus innis</span>
<lb n="28"/><span>dom brígh do chainte.</span>
<lb n="29"/></p>
</div>
<pb n="291"/>
<div><lb n="30"/><p><span>M. - Innseo-d, a mhuirnín.  Tá trí fichid bliadhain ó</span>
<lb n="31"/><span>shoin, bhí fir bhreágha slachtmhara fearamhla againn agus bhí</span>
<lb n="32"/><span>mná urramhanta groidheamhla críostamhla againn.  Bhí</span>
<lb n="33"/><span>siad roinn-pháirteach le chéile.</span></p>
<lb n="34"/>
<lb n="35"/><p><span>B. - Agus nach bhfuil siad amhlaidh a indiu?  Nach</span>
<lb n="36"/><span>bhfuil beatha agus éadaigh acu anois níos fearr ná bhí an</span>
<lb n="37"/><span>uair sin?</span></p>
<lb n="38"/>
<lb n="39"/><p><span>M. - Ní h-eanann sin le chéile.  Na páisdí agus na mná</span>
<lb n="40"/><span>atá againn anois, tá siad a' casachtaigh le triuch agus le</span>
<lb n="41"/><span>eitinn, le carsán agus le criotán, le fiabhras croidhe agus</span>
<lb n="42"/><span>seilide saigheadh, le sgoilteach agus le cléithín, le fhiabhras</span>
<lb n="43"/><span>cabhaideach, agus le gach uile chineál eile gárla a thug na</span>
<lb n="44"/><span>cuartaidhthe i n-ar dtír le n-a linn.  Agus aríst i</span>
<lb n="45"/><span>dtaobh na bhfear a bhí againn trí fichid bliadhain ó shoin.</span>
<lb n="46"/><span>An chorr-cheann acu atá beagán iomlán, tá a gcosa</span>
<lb n="47"/><span>attha agus bruithlín orthu, séidte mar éadromán, do bhárr</span>
<lb n="48"/><span>an mhéid beórach agus uisge bheathadh atá siad a chur ina</span>
<lb n="49"/><span>gcolainn.  Ní bheith siad i n-ann míle bóthair a shiubhal</span>
<lb n="50"/><span>i rith an lae.  Níor bh'é sin do na fir a bhí ann trí fichid</span>
<lb n="51"/><span>bliadhain ó shoin.  Bhí siad aigeanta lúthmhar casgaidh.</span>
<lb n="52"/><span>Bhí siad i n-ann a bheith amuigh le sgread na maidne 'ch</span>
<lb n="53"/><span>uile mhaidin, agus obair lae bheith i ndiaidh a láimhe ar uair</span>
<lb n="54"/><span>a naoi a chlog.  Nuair thigeadh siad isteach 'un a mbric-</span>
<lb n="55"/><span>feasta bhí siad i n-ann bonnóg aráin choirce 'ithe, agus</span>
<lb n="56"/><span>orlach ar airde d'im air, agus dhá lán naigin chluasaigh dho</span>
<lb n="57"/><span>cháthbhruith 'ól, agus bhí siad chomh reamhar beathuighthe sin agus</span>
<lb n="58"/><span>go mbainfeadh coinnlin fuil astu.  L'éis a mbricfeasta,</span>
<lb n="59"/><span>théigheadh siad amach ag obair agus bhíodh 'ch aon fhear acu</span>
<lb n="60"/><span>i n-ann oiread luirg a rómhar agus threabhfadh seisreach</span>
<lb n="61"/><span>capall.</span></p>
<lb n="62"/>
<lb n="63"/><p><span>B. - 'S iomdha fear maith ná romhair aon phreab a</span>
<lb n="64"/><span>riamh.  Agus rud eile, ní'l aon chál acu an talamh a</span>
<lb n="65"/><span>rómhar anois, ná tá neart gleis inntrighthe acu leis an</span>
<lb n="66"/><span>talamh a threabhadh agus a fhorsadh agus a rialadh.</span></p>
<lb n="67"/>
<lb n="68"/><p><span>M. - Tá. Acht b'fhéarr a bhí sinn sul má dtáinic aon</span>
<lb n="69"/><span>cheann acu i n-ar dtír.  Agus ar ndóigh, le linn na</span>
<lb n="70"/><span>gcuartaidhthe tháinic siad, mar tháinic 'ch uile phláigh eile</span>
<lb n="71"/><span>thug siad leobhtha.  Nuair nach raibh againn acht an láighe</span>
<lb n="72"/><span>nó an rámhainn, bhí cor maith fataidhe agus gráin againn.</span>
<lb n="73"/><span>Le linn na gcuartaidhthe agus na ngleas inntreacht' a</span>
<lb n="74"/><span>tháinic an duibheachan ar na fataidhe agus sé mo bharamhail</span>
<lb n="75"/><span>go bhfuil cuid do'n duibheachan sin a' titim ar bhunadh</span>
<lb n="76"/><span>na gcuartaidhthe tá againn i nÉirinn an t-am atá</span>
<lb n="77"/><span>i láthair.</span></p>
<lb n="78"/>
<lb n="79"/><p><span>B. - Sé mo bharamhail go bhfuil tú a' cailleamhain do</span>
<lb n="80"/><span>mheabhrach.  Nach bhfuil a fhios agat nach bhfuil sé ceart</span>
<lb n="81"/><span>agat bheith a' diabhlaidh do chomhursan agus go gcaithfidh tú</span>
<lb n="82"/><span>an mhaith a' dhéanamh i n-aghaidh an uilc, nó ní bhfuighidh tú</span>
<lb n="83"/><span>an bheatha shíorraidhe.  Feicim go bhfuil mná againn</span>
<lb n="84"/><span>anois, chomh diadhanta agus bhí againn a riamh, agus fir chomh</span>
<lb n="85"/><span>carthanach tíor-ghrádhach agus bhí siad am ar bith.</span></p>
<lb n="86"/>
<lb n="87"/><p><span>M. - Ar b'iad leithéidí 'na gcacairí, atá tú a rádh?</span></p>
<lb n="88"/>
<lb n="89"/><p><span>Ní críoch.</span></p>
<lb n="90"/>
<lb n="91"/><p><span>Méarthóg Ghuill</span></p>
<lb n="92"/>
<lb n="93"/><p><span><Míniughadh: - meabhrach, mindful; tiosbán = teas-</span>
<lb n="94"/><span>bán, taisbeán, show; losgadh, firing, shooting; tárr-</span>
<lb n="95"/><span>tháil, tárrthuigh, save; tuatach, sinister; feall-</span>
<lb n="96"/><span>tóir, traitor; bunadh, family, race; geineadh, was</span>
<lb n="97"/><span>born or begotten; cúrsaidhe, concerning; aithiseach,</span>
<lb n="98"/><span>censorious; slachtmhar, handsome; groidheamhail,</span>
<lb n="99"/><span>comely; eanann (dialect) = ionann, alike, same; triuch,</span>
<lb n="100"/><span>hooping cough; eitinn, consumption; cársán,</span>
<lb n="101"/><span>asthma; criotán, bronchitis; fiabhras croidhe, heart</span>
<lb n="102"/><span>disease; seilide saigheadh, liver complaint; sgoilteach,</span>
<lb n="103"/><span>rheumatism; cléithin, angina pectoris?; f. cabhaidheach.</span>
<lb n="104"/><span>headache; gárla (dialect) = galar, disease; anntu =</span>
<lb n="105"/><span>ionnta; ar ghualainn, alongside of, compared to;</span>
<lb n="106"/><span>corr-cheann, an "odd" one; iomlán, sound; attha,</span>
<lb n="107"/><span>swollen; bruithlín, a fat paunch; séidte mar</span>
<lb n="108"/><span>eadromán, blown up like a bladder; beoir, ale;</span>
<lb n="109"/><span>aigheanta, spritely; lúthmhar, active; éasgaidh, nimble;</span>
<lb n="110"/><span>sgread na maidne, the "scraich of day", the early</span>
<lb n="111"/><span>dawn; bonnog, griddle cake; naigín cluasach, a</span>
<lb n="112"/><span>wooden drinking vessel with an upright handle, (cluas);</span>
<lb n="113"/><span>cathbhruith, flummery; beathuighthe, fed; coinnlín, a straw;</span>
<lb n="114"/><span>l'éis = d'éis, after; lorg, soil in which potatoes grow;</span>
<lb n="115"/><span>seisreach, a plough-team; preab, a sudden motion,</span>
<lb n="116"/><span>especially of the legs; cal, need; gléas inntrighthe,</span>
<lb n="117"/><span>invention; buntreacht, invention; treabhadh, ploughing;</span>
<lb n="118"/><span>forsáid, harrowing; rialadh, drilling land; leobhtha =</span>
<lb n="119"/><span>leó; láighe raimhainn, spade; cor, planting; duibheachan,</span>
<lb n="120"/><span>potato blight; titim = tuitim; diadhanta, religious;</span>
<lb n="121"/><span>carthannach, charitable; cacairí - míneóchthar an focal</span>
<lb n="122"/><span>so an chéad uair eile bhéas Máire ag caint annso></span></p></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Cúrsaidhe na gCuartaidhthe - III

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Cúrsaidhe na gCuartaidhthe - III

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
