Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<!DOCTYPE TEI [
<!ENTITY hellip "…">
]>
<TEI><teiHeader type="text">
	 <fileDesc>
	  <titleStmt><title type="main">Cuairt chum an Oireachtais</title><author><name type="main">Méarthóg Guill</name></author><respStmt>
		<resp>Electronic edition compiled by</resp>
		<name>Foclóir na Nua-Ghaeilge</name>
		</respStmt>
	  </titleStmt><editionStmt>
                     <edition>
                         <note type="N">CS1900_06_16_211a</note>
                         <note type="L">211</note>
                         <note type="B">1900</note>
                         <note type="C">Prós</note>
                         <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
                     </edition>
            </editionStmt><publicationStmt>
		<publisher>Foclóir na Nua-Ghaeilge</publisher>
		<pubPlace>19 Dawson Street, Dublin 2</pubPlace>
		<pubPlace>http://www.ria.ie/research/focloir-na-Nua-Ghaeilge.aspx</pubPlace><date>2016</date><idno>CS1900_06_16_211a</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
	  </publicationStmt>
	  <sourceDesc><biblStruct><analytic><author>Méarthóg Guill</author><title>Cuairt chum an Oireachtais</title></analytic><monogr>
					<title level="j">An Claidheamh Soluis</title><imprint><publisher>An Claidheamh Soluis</publisher><date>1900</date></imprint>
 </monogr> </biblStruct></sourceDesc></fileDesc>
	</teiHeader>
<text><body><div><p>
<lb n="1"/><span>Cuairt chum an Oireachtais</span></p>
<lb n="2"/>
<lb n="3"/><p><span>III</span></p>
<lb n="4"/>
<lb n="5"/><p><span>Mártain. - Sé mo bharamhail nach mbéidh.</span></p>
<lb n="6"/>
<lb n="7"/><p><span>Seórsa. - A! ná habair sin, a Mhártain.</span></p>
<lb n="8"/>
<lb n="9"/><p><span>M. - Déara mé é agus tá adhbhar agam a rádh.</span></p>
<lb n="10"/>
<lb n="11"/><p><span>S. - Innis dom d'adhbhar.</span></p>
<lb n="12"/>
<lb n="13"/><p><span>M. - Innseocha mé dhuit é ar an toirt.  Bhí as cionn</span>
<lb n="14"/><span>deich bhfeara fichead ag an Oireachtas i n-uraidh as</span>
<lb n="15"/><span>Conndae Mhuigheó, agus ní raibh aige i mbliadhna acht triúr</span>
<lb n="16"/><span>nó ceathrar ó Choillte-Mach.  Agus nach bhfeiceann tú</span>
<lb n="17"/><span>fhéin go bhfuil na Connachtaigh a' gul 'un donacht i lea-</span>
<lb n="18"/><span>baidh bheith a' gul i maitheas i dtaobh cúise na Gaedhilge?</span></p>
<lb n="19"/>
<lb n="20"/><p><span>S. - Má's fíor do'n sgéal sin, tá.  Agus féach</span>
<lb n="21"/><span>annseo, a Mhártain - 'meas tú nach dtig leis na</span>
<lb n="22"/><span>Connachtaigh mórán maitheasa dhéanamh dár nGaedhilge</span>
<lb n="23"/><span>agus gan a thidheacht chum an Oireachtais?</span>
<lb n="24"/></p>
</div>
<pb n="212"/>
<div><lb n="25"/><p><span>M. - Tá a fhios agam maith go leór go dtig leófa</span>
<lb n="26"/><span>(leó), 'a mbeith an bruithean ceart anntu (ionnta) leis</span>
<lb n="27"/><span>an obair onórach sin a chur 'un cinn.  Má labhrann tú</span>
<lb n="28"/><span>leófa ar fud na mbailte an Ghaedhilge labhairt i láthair</span>
<lb n="29"/><span>na bpáisdí, sé an freagra gheobhfas tú uatha - "Thoraidh</span>
<lb n="30"/><span>do'n Ghaedhilge! Iomarcaidh atá againn di.  Béarla</span>
<lb n="31"/><span>a theasduigheanns uainn."  Agus a Sheórsa, 'sé cruthu-</span>
<lb n="32"/><span>ghadh an sgéig a ithe.  Dearbhuighim duit go bhfuil mé</span>
<lb n="33"/><span>a' ráit (rádh) an ceirt, go bhfuair mé féin an freagra</span>
<lb n="34"/><span>sin go ro-mhinic, agus go mór-mhór i gconndae Mhuigeó.</span></p>
<lb n="35"/>
<lb n="36"/><p><span>S. - Sílim, a Mhártain, go bhfuil tú ro-dhian ar fad</span>
<lb n="37"/><span>orthu.</span></p>
<lb n="38"/>
<lb n="39"/><p><span>M. - Fear ar bith nach bhfuil a dhíol sa gcáibín, ná</span>
<lb n="40"/><span>caitheadh sé é.</span></p>
<lb n="41"/>
<lb n="42"/><p><span>S. - Tá faitcheas m'anama orm, a Mhártain, má</span>
<lb n="43"/><span>fhágaim na Connachtaigh fios cé thusa, go n-íosa siad</span>
<lb n="44"/><span>an fheóil do do chnámha leis an diablaidh a bhéara siad</span>
<lb n="45"/><span>duit.</span></p>
<lb n="46"/>
<lb n="47"/><p><span>M. - Seafóid, a Sheórsa!  Ní'l aon suim agam-sa</span>
<lb n="48"/><span>ina ndiablaidh, ná tá mo theanga ullamh le freagra</span>
<lb n="49"/><span>thabhairt do bhean ná d'fhear ar lábhró's focal in</span>
<lb n="50"/><span>m'aghaidh-sa i dtaobh an tseanchais ghearra seo, nuair</span>
<lb n="51"/><span>fheicfeas siad é insa bpáipéar fíor-Ghaedhealach.</span></p>
<lb n="52"/>
<lb n="53"/><p><span>S. - Bíodh foighid agat, a Mhártain.  Nach bhfuil a</span>
<lb n="54"/><span>fhios agat maith go leór go bhfuil Gaedhilgeóirí i nÉirinn</span>
<lb n="55"/><span>níos fearr ná thusa?</span></p>
<lb n="56"/>
<lb n="57"/><p><span>M. - Tá a fhios maith agam go bhfuil agus seacht n-uaire</span>
<lb n="58"/><span>déag agus fiche níos fearr.  Acht ar a shon sin tá mé ag</span>
<lb n="59"/><span>iarraidh an suan codlata atá os cionn leath na</span>
<lb n="60"/><span>nÉireannach bréige a chrathadh dhíobh agus ndúsacht as, agus</span>
<lb n="61"/><span>fréamh bheag dhár nGaedhilge chur a' fás ina gcroidhe -</span>
<lb n="62"/><span>sútán a gcroidhe thabhairt dóibh agus an fréimhín a choin-</span>
<lb n="63"/><span>néal te teólaidhe.  Má ghníonn siad sin, beidh ár</span>
<lb n="64"/><span>nGaedhilge againn faoi bhláth agus slacht mar bhí sí cheana,</span>
<lb n="65"/><span>agus béidh Éireannaigh againn bríoghmhar fearamhail agus tíor-</span>
<lb n="66"/><span>ghrádhach.  Mur ndéanaidh siad an obair sin, béidh siad</span>
<lb n="67"/><span>ina seifidí agus ina snagairí agus ina seóiníní gan maith gan</span>
<lb n="68"/><span>maoin dhobhtha (dhóibh) féin ná do dhuine ar bith eile.</span>
<lb n="69"/><span>Anois an t-am, nuair atá an t-iarainn gortha, leis an</span>
<lb n="70"/><span>ordlaidhe a dhul ag orlaidheacht, agus gach Éireannach</span>
<lb n="71"/><span>i nÉirinn a bhfuil grádh aige dhá theangaidh buille thabhairt</span>
<lb n="72"/><span>ar a son, sul má bhfuaruighthear an t-iarann, agus ár</span>
<lb n="73"/><span>nGaedhilge choinneál beó.</span></p>
<lb n="74"/>
<lb n="75"/><p><span>S. - Ara a Mhártain, bíodh ciall agat!  Ná, ní bhfuair</span>
<lb n="76"/><span>ar nGaedhilge bás i nÉirinn go fóill, agus go mór-mhór</span>
<lb n="77"/><span>insa gconndae atá tú a dhiabladh - conndae Mhuigeó</span>
<lb n="78"/><span>agus ní bhfuighidh sí bás go bráth ann le congnamh Dé agus</span>
<lb n="79"/><span>Muire.</span></p>
<lb n="80"/>
<lb n="81"/><p><span>M. - Mo léan nach raibh an sgéal sin fíor agat?</span></p>
<lb n="82"/>
<lb n="83"/><p><span>S. - Sé mo bharamhail go bhfuil sé fíor.</span></p>
<lb n="84"/>
<lb n="85"/><p><span>M. - Leig chugat an sgéal go n-innsidh mé seanchas</span>
<lb n="86"/><span>duit a d'innis fear dom as Conndae Mhuigheó.  Dubhairt</span>
<lb n="87"/><span>sé liom go raibh sé ar fud na mbailte mór an taobh ó</span>
<lb n="88"/><span>dtuaidh do conndae Mhuigheó agus nach bhfuil aon fhocal</span>
<lb n="89"/><span>amháin Gaedhilge dhá labhairt ionntu.</span></p>
<lb n="90"/>
<lb n="91"/><p><span>S. - Is mór an t-iongantas é sin, acht badh mhaith liom</span>
<lb n="92"/><span>dá gcuirtheá ainm ar na bailte sin dom.</span></p>
<lb n="93"/>
<lb n="94"/><p><span>M. - Béal Eas ceann aca.  Béal an Átha.  Agus</span>
<lb n="95"/><span>cúrsaidhe Béil an Átha de, deir sé liom nach bhfaca sé</span>
<lb n="96"/><span>oiread seóiníní i Lonndain Shasana agus tá ann.  Baile</span>
<lb n="97"/><span>beag eile a dtugann siad Cill Allaidh air, ní'l aon</span>
<lb n="98"/><span>Ghaedhilge dhá labhairt ann acht an uair thigeanns na</span>
<lb n="99"/><span>mná agus na fir isteach ón tír a' dhéanamh margaidh agus bíonn</span>
<lb n="100"/><span>na fámairí coirnéil agus lucht na siopaidhe a' sgig agus a'</span>
<lb n="101"/><span>stealladh magaidh fútha nuair bhíonn siad a' labhairt</span>
<lb n="102"/><span>Gaedhilge.  Agus baile beag eile atá i lúib an tsléibhe</span>
<lb n="103"/><span>a dtugann siad Baile Chaisil air, agus ní raibh aon fhocal</span>
<lb n="104"/><span>Béarla ann tá fiche bliadhain ó shoin, agus ní mhuitheóchtha</span>
<lb n="105"/><span>aon fhocal Gaedhilge anois ar feadh sé lá na seachtmhaine</span>
<lb n="106"/><span>ó aonne atá 'na chomhnaidhe insa mbaile sin.  Agus</span>
<lb n="107"/><span>cúrsaidhe Crois-mhoilíne de, is measa é ná an méid</span>
<lb n="108"/><span>sin bailte go léir i dtaobh na Gaedhilge.  An fear</span>
<lb n="109"/><span>a d'innis an seanchas sin domh-sa, rugadh agus tóigeadh é</span>
<lb n="110"/><span>thimcheall na mbailte sin.</span></p>
<lb n="111"/>
<lb n="112"/><p><span>S. - Tá sin dona go leór, acht is giorra cabhair Dé</span>
<lb n="113"/><span>ná na doras.  Tá dúil le Dia agam agus le Muire</span>
<lb n="114"/><span>go bhfuil an spiorad ceart a' tidheacht i muinntir</span>
<lb n="115"/><span>chonndae Mhuigheó arís, agus go mbéidh ar nGaedhilge i</span>
<lb n="116"/><span>mbéal gach duine chomh cliste agus bhí sí bliadhain na</span>
<lb n="117"/><span>bhFranncach.</span></p>
<lb n="118"/>
<lb n="119"/><p><span>Méarthóg Guill</span></p>
<lb n="120"/>
<lb n="121"/><p><span>Míniughadh - ar an toirt, immediately, in a moment;</span>
<lb n="122"/><span>Coillte Mach, Kiltimagh; ag dul chum donachta, going</span>
<lb n="123"/><span>to the bad, getting worse; i leabaidh = i n-ionad,</span>
<lb n="124"/><span>instead of; ag dul i maitheas (i bhfeabhas), getting</span>
<lb n="125"/><span>better; meas tú = an measann tú, do you think;</span>
<lb n="126"/><span>tidheacht = teacht; 'á = dá, if; bruithean, spirit, spunk;</span>
<lb n="127"/><span>cur chum cinn, to push forward; thoraidh do'n Ghaedhilg,</span>
<lb n="128"/><span>confound Irish!; thoraidh dhíot (th' aire riut?), confound</span>
<lb n="129"/><span>you!; cruthughadh an sgéig, the proof of the pudding;</span>
<lb n="130"/><span>dian ortha, hard on them; díol, what is sufficient</span>
<lb n="131"/><span>or suitable for a person; diabladh, abuse, vilification;</span>
<lb n="132"/><span>seafóid, nonsense; ná, for; seanchas, discourse; ar</span>
<lb n="133"/><span>a shon sin, nevertheless; crathadh, to shake; dúsacht,</span>
<lb n="134"/><span>dúiseacht, to awake; sútán, sap; téigheadh, warming;</span>
<lb n="135"/><span>coinneál = congbháil, to keep; teólaidhe, hot; bríogh-</span>
<lb n="136"/><span>mhar, energetic, courageous; mur ndéanaidh siad =</span>
<lb n="137"/><span>muma nd., if they do not do; seifide, a spiritless person;</span>
<lb n="138"/><span>snagaire, the same; gortha, heated; ordlaidhe</span>
<lb n="139"/><span>(pronounce orlaidhe), a person who strikes with a</span>
<lb n="140"/><span>sledge-hammer (ord); ordlaidheacht, striking with a</span>
<lb n="141"/><span>sledge; fuaraigh, grow cold; Béal Eas, Foxford;</span>
<lb n="142"/><span>Béal an Átha, Ballina; cúrsaidhe B. de, as for Ballina;</span>
<lb n="143"/><span>Cill Allaidh, Killala; fámaire coirnéil, a loafer at</span>
<lb n="144"/><span>a street corner; sgig, jeering; stealladh magaidh,</span>
<lb n="145"/><span>"squirting mockery,"; fútha, at them; lúb an tsléibhe,</span>
<lb n="146"/><span>the nook of the mountain; Baile Chaisil, Ballycastle,</span>
<lb n="147"/><span>Co. Mayo (Baile an Chaisleán, Ballycastle, Co.</span>
<lb n="148"/><span>Antrim); Muithigh, hear; Crois-moilíne, Crossmolina;</span>
<lb n="149"/><span>tóigeadh, was reared; giorra, goire, nearer; cliste,</span>
<lb n="150"/><span>skilful, &c.; bliadhain na bhFranncach, 1798, when the</span>
<lb n="151"/><span>French under Humbert landed in Mayo.</span></p></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Cuairt chum an Oireachtais

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Cuairt chum an Oireachtais

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
