Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<!DOCTYPE TEI [
<!ENTITY hellip "…">
]>
<TEI><teiHeader type="text">
	 <fileDesc>
	  <titleStmt><title type="main">An Boicín Bréige</title><author><name type="main">Ní fios</name></author><respStmt>
		<resp>Electronic edition compiled by</resp>
		<name>Foclóir na Nua-Ghaeilge</name>
		</respStmt>
	  </titleStmt><editionStmt>
                     <edition>
                         <note type="N">CS1900_05_19_146</note>
                         <note type="L">146</note>
                         <note type="B">1900</note>
                         <note type="C">Prós</note>
                         <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
                     </edition>
            </editionStmt><publicationStmt>
		<publisher>Foclóir na Nua-Ghaeilge</publisher>
		<pubPlace>19 Dawson Street, Dublin 2</pubPlace>
		<pubPlace>http://www.ria.ie/research/focloir-na-Nua-Ghaeilge.aspx</pubPlace><date>2016</date><idno>CS1900_05_19_146</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
	  </publicationStmt>
	  <sourceDesc><biblStruct><analytic><author>Ní fios</author><title>An Boicín Bréige</title></analytic><monogr>
					<title level="j">An Claidheamh Soluis</title><imprint><publisher>An Claidheamh Soluis</publisher><date>1900</date></imprint>
 </monogr> </biblStruct></sourceDesc></fileDesc>
	</teiHeader>
<text><body><div><p>
<lb n="1"/><span>An Boicín Bréige</span>
<lb n="2"/><span>(Gaedhilg Chonndae Mhuigheó)</span></p>
<lb n="3"/>
<lb n="4"/><p><span>Cathal (ag dul isteach i dteach Niallghuis) - Go</span>
<lb n="5"/><span>mbeannuighe Dia annseo!</span></p>
<lb n="6"/>
<lb n="7"/><p><span>Niallghus - Go mbeannuighe Dia agus Muire dhuit!</span>
<lb n="8"/><span>Buail fút agus déan do ghoradh.</span></p>
<lb n="9"/>
<lb n="10"/><p><span>C. - Ní'l aon faill suidhe agam.</span></p>
<lb n="11"/>
<lb n="12"/><p><span>N. - Cé an griopás atá ort?  Nár i gcoinne aithinne</span>
<lb n="13"/><span>a tháinic tú?</span></p>
<lb n="14"/>
<lb n="15"/><p><span>C. - Go deimhin ní headh, acht thainic mé go bhfeicinn</span>
<lb n="16"/><span>a' ndéanfá-sa oibleagáid dom.</span></p>
<lb n="17"/>
<lb n="18"/><p><span>N. - Nídh ar bith a laighfheas (luighfeas) in mo líona-</span>
<lb n="19"/><span>sa, má's féidir liom a dhéanamh, déanfhá mé dhuit é.</span></p>
<lb n="20"/>
<lb n="21"/><p><span>C. - A dhearbhráthair mo chroidhe, léis sinn sgaradh ó</span>
<lb n="22"/><span>chéile aréir, d'éirigh breis bheag dhom péin.</span></p>
<lb n="23"/>
<lb n="24"/><p><span>N. - Ó bú!  Dia eidir sinn agus an anachain!  Goidé</span>
<lb n="25"/><span>d'éirigh dhuit?</span></p>
<lb n="26"/>
<lb n="27"/><p><span>C. - Nuair a fuaidh (chuaidh) mé go dtí mo theach féin</span>
<lb n="28"/><span>aréir, bhí an doras ó dtuaidh druidte, agus b'éigean dom a</span>
<lb n="29"/><span>dhul thart go dtí an doras iadhta, agus tá staighre le binn</span>
<lb n="30"/><span>a' tighe, agus nuair a bhí mé gul thar an staighre, sgiorr mo</span>
<lb n="31"/><span>chos do bharr an staighre uachtair agus thuit mé i ndiaidh</span>
<lb n="32"/><span>mo mhullaigh, agus leónadh cruith mo láimhe; agus tháinig mé</span>
<lb n="33"/><span>agad (chugat) má 'sé do thoil é, le cléithe chur léi.</span></p>
<lb n="34"/>
<lb n="35"/><p><span>N. - Agus 'meas tú, bhfuil sí leónta?</span></p>
<lb n="36"/>
<lb n="37"/><p><span>C. - Ní measadóir mé, acht sé mo bharamhail go</span>
<lb n="38"/><span>bhfuil.</span></p>
<lb n="39"/>
<lb n="40"/><p><span>N. - Ar tharraing duine ar bith dhuit í?</span></p>
<lb n="41"/>
<lb n="42"/><p><span>C. - Go deimhin níor tharraing.  Bhí sé an-tráthach san</span>
<lb n="43"/><span>oidhche, agus ní raibh éin'ne amuigh an tráth sin leis na focla</span>
<lb n="44"/><span>leónta a rádh.</span></p>
<lb n="45"/>
<lb n="46"/><p><span>N. - Bain an stiall éadaigh sin di go bhfeicidh mé a'</span>
<lb n="47"/><span>bhfuil sí leónta.  Dar fiadh, atá sí!  Buail fút ar a'</span>
<lb n="48"/><span>gcathaoir go dtairringidh mé dhuit í.  (Na focla leónta)</span>
<lb n="49"/><span>Leónadh seo!</span></p>
<lb n="50"/>
<lb n="51"/><p><span>C. - Gortughadh!</span></p>
<lb n="52"/>
<lb n="53"/><p><span>N. - An fear údaidh tá thiar a' ghoid na mónadh,</span>
<lb n="54"/><span>tabhair a' leónadh seo leat.</span></p>
<lb n="55"/>
<lb n="56"/><p><span>C. -  Go dtugaidh Dia an uile chumhachta an tsláinte</span>
<lb n="57"/><span>dhuit ar a shon sin.  Tá aghaidh bhisighe ar mo láimh ó</span>
<lb n="58"/><span>tharraing tú í.</span></p>
<lb n="59"/>
<lb n="60"/><p><span>N. - Go mba hé dhuit!</span></p>
<lb n="61"/>
<lb n="62"/><p><span>C. - Cé r'd do luach saothar anois?</span></p>
<lb n="63"/>
<lb n="64"/><p><span>N. - Ní bhainfidh mé dadaidh dhíot-sa.  Badh dubh an</span>
<lb n="65"/><span>lá a d'fheicfinn mac d'athar i gcruadhóig gan mo</span>
<lb n="66"/><span>dhícheall a dhéanamh le réidh an achair a thabhairt dó.</span></p>
<lb n="67"/>
<lb n="68"/><p><span>C. - Go raibh míle maith agad!  Is beag a' dochar</span>
<lb n="69"/><span>dhom gan a bheith buidheach dhíot.</span></p>
<lb n="70"/>
<lb n="71"/><p><span>N. - Ná haimhdigh é.  Deasuigh aníos leis a' teinidh</span>
<lb n="72"/><span>anois go gcaitheamuid a' píop.</span></p>
<lb n="73"/>
<lb n="74"/><p><span>C. - Ní'l aon spéis agam ann an t-am tá i láthair, go</span>
<lb n="75"/><span>raibh maith agad, ná ní thig liom an phíop a chaitheadh</span>
<lb n="76"/><span>roimh mo bhriocfasta, ná dá gcaithinn, chuirfeadh sé gló</span>
<lb n="77"/><span>seilidh orm.</span></p>
<lb n="78"/>
<lb n="79"/><p><span>N. - Ndomhnach maise, ní bheidh sin le rádh agad.  Ní</span>
<lb n="80"/><span>bhéidh tú i bhfad gan do bhriocfasta.</span></p>
<lb n="81"/>
<lb n="82"/><p><span>C. - Ná réitigh aon bhriocfasta dom-sa, ná ní íosaidh</span>
<lb n="83"/><span>mé é.</span></p>
<lb n="84"/>
<lb n="85"/><p><span>N. - God-chuige nach n-íosfá?  'Bhfuil tú 'déanamh</span>
<lb n="86"/><span>coimhthighis?</span></p>
<lb n="87"/>
<lb n="88"/><p><span>C. - Go deimhin fhéin ní'l.  Acht seo í an tseachtmhain</span>
<lb n="89"/><span>dheiridh don charrghas, agus tá mé 'déanamh trosgadh</span>
<lb n="90"/><span>treidheanach ó Dhiardaoin go Domhnach.</span></p>
<lb n="91"/>
<lb n="92"/><p><span>N. - Ndomhnach, ní thónfaidh mise an biadh ort mar sin,</span>
<lb n="93"/><span>agus go dtugaidh Dia luaigheacht do throsgadh treidheanach</span>
<lb n="94"/><span>dhuit!  'Bhfuil do lámh nimhneach anois?</span></p>
<lb n="95"/>
<lb n="96"/><p><span>C. - Ní fhuil.  Tá an t-at a' traoigh.</span></p>
<lb n="97"/>
<lb n="98"/><p><span>N. - Ó thárla go bhfuil an t-at a' traoigh, ní bhéidh sé</span>
<lb n="99"/><span>i bhfad go mbídh sí níos fearr aríst.  Agus ó thárla</span>
<lb n="100"/><span>nach bhfuil tú ag ithe an bhéilín, caithfidh beagán seanchais</span>
<lb n="101"/><span>bheith againn.</span></p>
<lb n="102"/>
<lb n="103"/><p><span>C. - Ní misde liom.  Ag mhuitigh tú aon tuaraisg faoi</span>
<lb n="104"/><span>MhacGhiollarna nó faoi n-a mhac ó shoin?</span></p>
<lb n="105"/>
<lb n="106"/><p><span>N. - Go deimhin chualas.  Ó ghléas ' athair é fhéin mar</span>
<lb n="107"/><span>fear bréige le ciomachaidhe cadaís, níor fhág sé aon</span>
<lb n="108"/><span>Dubh-ghall thimcheall na mbailte nár tug sé cuairt</span>
<lb n="109"/><span>orthu, le n-a lámh-sgríobhnóireacht fhagháil uatha le na-</span>
<lb n="110"/><span>dtabhairt dá mhac mar asgaidhe ar a' gcaoi go bhfuigheadh</span>
<lb n="111"/><span>sé posta oibre insa mbannc.  Agus mar gheall ar a</span>
<lb n="112"/><span>Ch'iollarna a bheith 'na sheóinín do bhárr a thriús éadaigh,</span>
<lb n="113"/><span>rinne an Dubh-ghaill seo a ndícheall báis agus beatha leis</span>
<lb n="114"/><span>an bposta oibre sin fhagháil dó, agus fuair siad sin.</span></p>
<lb n="115"/>
<lb n="116"/><p><span>C. - Agus a' bhfuil sé ag obair sa mbannc?</span></p>
<lb n="117"/>
<lb n="118"/><p><span>N. - Tá go deimhin, má thugann tú obair air.  Acht</span>
<lb n="119"/><span>b'fhearr dó bheith 'sgannradh na bpréachán as an eórna</span>
<lb n="120"/><span>ná bheith ag obair ar a' gcuma sin.</span></p>
<lb n="121"/>
<lb n="122"/><p><span>C. - A! go bhfóiridh Dia ar do chéill!  nach bhfuil saoghal</span>
<lb n="123"/><span>díomhaoineach aige.</span></p>
<lb n="124"/>
<lb n="125"/><p><span>N. - Tá, agus fáinne as gach uile mhéir leis, agus todóg</span>
<lb n="126"/><span>tobac sáithte 'na bhéal aige dhá caitheamh mar leath-</span>
<lb n="127"/><span>bhoicín.  Agus má thigeann éinne chum an bhainnc a</span>
<lb n="128"/><span>labhróchas Gaedhilge cuireann sé gruaim ina mhalaigh a</span>
<lb n="129"/><span>sgannrócadh na luchóga ó bheith ag ithe coirce.  Agus 'ch</span>
<lb n="130"/><span>uile thráthnóna théis a' oibre lae bheith thart, siubhlann</span>
<lb n="131"/><span>sé amach a' spaisdeóireacht agus a mhaide leis ar bhárr a</span>
<lb n="132"/><span>chuid méara agus cosa faoi mar chosa píobaire, agus páisdí</span>
<lb n="133"/><span>an bhaile ag gáire faoi.  Agus gach uile choiscéim dhá</span></p>
</div>
<pb n="147"/>
<div><lb n="134"/><p><span>dtugann sé, síleann na daoine go gcaithfhidh sé an</span>
<lb n="135"/><span>ceann dá cholainn lena chuid cumais.</span></p>
<lb n="136"/>
<lb n="137"/><p><span>C. - Ní'l 'fhios a'am goidé an chaoi a dtainic a' mhuc</span>
<lb n="138"/><span>isteach, le Mac 'Chiollarná bheith chomh cumasach sin; agus</span>
<lb n="139"/><span>dhá mbeith splannc fir ann, ní bheith sé chom sotalach agus tá</span>
<lb n="140"/><span>sé.  Ní chuimhnigheann sé ar an am a bhí a mháthair mhór</span>
<lb n="141"/><span>ina diúgaire ag imtheacht ó theach go teach ag iarraidh</span>
<lb n="142"/><span>déirce; agus nuair a fuair sí bás, an t-airgead a</span>
<lb n="143"/><span>chruinnigh sí go bocht annróiteach uaim-se agus uait-se agus ó</span>
<lb n="144"/><span>n-ar leitheidí eile, bhí sé ina spaigín aici faoi n-a</span>
<lb n="145"/><span>muinéal, agus fuair athair é, agus sin é an t-airgead a</span>
<lb n="146"/><span>híocadh as-san insa gcoláisde i bhfuair sé 'oideas.</span></p>
<lb n="147"/>
<lb n="148"/><p><span>N. - Táthar ag íoc as go fóill, má tá aon phinginn</span>
<lb n="149"/><span>d'airgead an diúgaire le fagháil.</span></p>
<lb n="150"/>
<lb n="151"/><p><span>C. - Ar mar sin atá an sgéal?</span></p>
<lb n="152"/>
<lb n="153"/><p><span>N. - Sin é an chaoi i bhfuil sé.</span></p>
<lb n="154"/>
<lb n="155"/><p><span>C. - Shíl mé go mbeith tuarasdal maith bliadhna dhó.</span></p>
<lb n="156"/>
<lb n="157"/><p><span>N. - Tá cúig phunnt is dá fhichid dó, má thugann tú</span>
<lb n="158"/><span>tuarasdal maith air sin.</span></p>
<lb n="159"/>
<lb n="160"/><p><span>C. - A! is iomdha fear a thóg muirighin mhór chlainne</span>
<lb n="161"/><span>ar thuarasdal níos lugha.</span></p>
<lb n="162"/>
<lb n="163"/><p><span>N. - Go bhfóiridh Dia ar do chéill!  Ní choinneóchadh a</span>
<lb n="164"/><span>dhá oiread sin éadaighe air.  Ar a laighead tá ceithre</span>
<lb n="165"/><span>phéire bróg iage, agus chosain 'ch aon phéire acu sin cróin</span>
<lb n="166"/><span>is punnt agus bíodh fios agad nach gréasaidhe Gaedhealach</span>
<lb n="167"/><span>a rinne na bróga sin.  Tá a ceathair nó a cúig do</span>
<lb n="168"/><span>chultacha éadaigh aige, agus léinteacha mar a gcéadna, agus</span>
<lb n="169"/><span>sé mo bharamhail nár cheannuigh sé aon chulaidh acu ar</span>
<lb n="170"/><span>níos lugha ná cheithre phunnt.  Agus bain a' méid sin ar</span>
<lb n="171"/><span>a thuarasdal bliadhna, go bhfeicidh tú an méid a bhéas</span>
<lb n="172"/><span>aige le caitheadh i measg na seóiníní 'ch aon tráthnóna</span>
<lb n="173"/><span>ar fud na mbailte, agus ní'l aon seóinín ina measg is</span>
<lb n="174"/><span>measa agus is mí-náirighe ná é, ag caitheadh droch-mheais as</span>
<lb n="175"/><span>gach uile nídh bhaineanns do Éirinn agus a bhaineanns dá</span>
<lb n="176"/><span>sheacht sinnsir thainic roimhe.  Acht cé bail liom bheith</span>
<lb n="177"/><span>ag caint?  Cuir muc i gcumhlódar uasal agus ní</span>
<lb n="178"/><span>bhfuighe tú uaithi acht gnúasacht, agus is amhlaidh tá na</span>
<lb n="179"/><span>seóiníní tá againne i nÉirinn.  Síleann siad, nuair</span>
<lb n="180"/><span>gheobhas siad iad fhéin i gcumhlódar boicíní Béarla, go</span>
<lb n="181"/><span>bhfuil siad ina ndaoine uaisle.</span></p>
<lb n="182"/>
<lb n="183"/><p><span>C. - Tá an ceart agad, a Niallghuis.  Agus sin iad</span>
<lb n="184"/><span>na dailtíní atá a' dhéanamh díoghbhála don tír, agus is</span>
<lb n="185"/><span>measa ná sin na hÉireannaigh bhréige atá 'déanamh</span>
<lb n="186"/><span>aithrise orthu.  Thanaic (chonnaic) mé é a' gul suas an</span>
<lb n="187"/><span>chúl-bhóthar tráthnóna aréir agus bhéarainn a' leabhar gur</span>
<lb n="188"/><span>ceannphort airm bhí ann.  Bhí bláth láiste (oráiste)</span>
<lb n="189"/><span>i mbrollach a chóta, agus a hata ar leath-spluic air, agus ar</span>
<lb n="190"/><span>m'fhocal chuirfeadh sé fonn urlacain ar madadh gan</span>
<lb n="191"/><span>béal.</span></p>
<lb n="192"/>
<lb n="193"/><p><span>N. - Chuirfheadh go deimhin.  Agus is adhbhar magaidh</span>
<lb n="194"/><span>do dhaoine na mbailte é; agus tá súil le Dia agus le Muire</span>
<lb n="195"/><span>agam nach ndéanfaidh ar nÉireannaigh mheasamhla aithris</span>
<lb n="196"/><span>air ná ar a leitheide.  Tá sé ag imirt cárdaidhe agus ag</span>
<lb n="197"/><span>cur geall ar chaiple, agus ní'l a thuarasdal bliadhna a gul</span>
<lb n="198"/><span>leath a' bhealaigh air.  Agus mar gheall ar é bheith ina</span>
<lb n="199"/><span>bhoicín, gléasta i n-éadaighe Shasana, faghann sé airgead</span>
<lb n="200"/><span>gaimbín anois agus aríst ó na fir ghaimbín tá insna bailte</span>
<lb n="201"/><span>móra lena chuid fiacha' íoc.  Acht nuair a thiocfa sé</span>
<lb n="202"/><span>gearr gan chosdas, feicfhidh tú 'ainm ar a' bpáipéar</span>
<lb n="203"/><span>i gcionn tamaill bhig mar bhí a leitheide go minic</span>
<lb n="204"/><span>cheana, léis an bhainnc a chreachadh agus an t-airgead a</span>
<lb n="205"/><span>thabhairt leis, agus sin é an deireadh a bhéas ar gach uile</span>
<lb n="206"/><span>sheóinín i nÉirinn a thréigfheas a theanga, a thír, a</span>
<lb n="207"/><span>chreideamh, agus gach uile nídh a bhaineanns do Éirinn, do</span>
<lb n="208"/><span>bharr an árd-oidis fhaghann siad insna sgoltacha</span>
<lb n="209"/><span>Béarla.</span></p>
<lb n="210"/>
<lb n="211"/><p><span>Míniughadh: - buail fút, seat yourself;  goradh, warming; faill,</span>
<lb n="212"/><span>occasion; griopás, haste; i gcoinne aithinne, for a live coal (to light</span>
<lb n="213"/><span>the fire); oibleagáid, obligation, favour; luighfeas in mo líona,</span>
<lb n="214"/><span>that will lie in my power; léis = tar éis; breis, accident; dom</span>
<lb n="215"/><span>péin = dom féin; anachain, evil; goidé, sometimes pronounced go</span>
<lb n="216"/><span>cé, what; druidte, shut; doras iadhta, back-door; staighre, stile;</span>
<lb n="217"/><span>binn, gable; sgiorr, glance, slip; cruith, wrist; cléithe, splint;</span>
<lb n="218"/><span>meas tú = an measann tú; león, hurt; antráthach, at an unsea-</span>
<lb n="219"/><span>sonable hour; na focla leónta, a kind of charm or formula; stiall,</span>
<lb n="220"/><span>strip; údaidh = úd; aghaidh bhisighe, appearance of improvement; go</span>
<lb n="221"/><span>mba hé dhuit, be it so to you; cruadhóg, straits, difficulty; réidh an</span>
<lb n="222"/><span>achair, relief; is beag an dochar, agus c., I have reason to be very thankful</span>
<lb n="223"/><span>to you; aimhdigh = admhuigh, confess; deasuigh, settle (yourself), draw</span>
<lb n="224"/><span>near (the fire); gló seilidh, asthma; coimhthigheas, strangeness; tros-</span>
<lb n="225"/><span>gadh treidheannach, the three day's fast; tón (tún), press, force (a favour</span>
<lb n="226"/><span>on a person); luaigheacht, reward; nimhneach, sore, painful; traoigh,</span>
<lb n="227"/><span>growing less; mhuitigh, heard; dubhghall, foreigner, alien, West Briton;</span>
<lb n="228"/><span>asga, testimonial; triús, an old-fashioned garment covering the body</span>
<lb n="229"/><span>to the feet, the lower part like trousers - here used to mean "suit";</span>
<lb n="230"/><span>todóg, cigar; boicín, snob, swell; mala, brow; spaisdeoireacht,</span>
<lb n="231"/><span>taking a walk; cumas, assumption of importance; cé an chaoi a</span>
<lb n="232"/><span>dtainic an mhuc isteach, hwo it came to happen; sotalach, conceited;</span>
<lb n="233"/><span>diúgaire, beggar; spaigín, money-bag; ar a laighead, at the least;</span>
<lb n="234"/><span>bhaineanns = bhaineas; cé bail liom, what good for me; cumhlóc-</span>
<lb n="235"/><span>dar = comhluadar; gnúasacht, grunting; aithris, limitation; gul =</span>
<lb n="236"/><span>dul.  Bláth oráiste, an orange flower; ar leath-spluic, on the side</span>
<lb n="237"/><span>of the head; fonn urleacain, a desire to vomit; cur geall ar</span>
<lb n="238"/><span>chaiplibh, betting on horses; gaimbín, usury; creachadh, to plunder;</span>
<lb n="239"/><span>árd-oideas, high education.</span></p></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

An Boicín Bréige

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

An Boicín Bréige

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
