Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<!DOCTYPE TEI [
<!ENTITY hellip "…">
]>
<TEI><teiHeader type="text">
	 <fileDesc>
	  <titleStmt><title type="main">Cúrsaidhe an tSaoghail</title><author><name type="main">Conán Maol</name></author><respStmt>
		<resp>Electronic edition compiled by</resp>
		<name>Foclóir na Nua-Ghaeilge</name>
		</respStmt>
	  </titleStmt><editionStmt>
                     <edition>
                         <note type="N">CS1900_01_20_705</note>
                         <note type="L">705</note>
                         <note type="B">1899</note>
                         <note type="C">Prós</note>
                         <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
                     </edition>
            </editionStmt><publicationStmt>
		<publisher>Foclóir na Nua-Ghaeilge</publisher>
		<pubPlace>19 Dawson Street, Dublin 2</pubPlace>
		<pubPlace>http://www.ria.ie/research/focloir-na-Nua-Ghaeilge.aspx</pubPlace><date>2016</date><idno>CS1900_01_20_705</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
	  </publicationStmt>
	  <sourceDesc><biblStruct><analytic><author>Conán Maol</author><title>Cúrsaidhe an tSaoghail</title></analytic><monogr>
					<title level="j">An Claidheamh Soluis</title><imprint><publisher>An Claidheamh Soluis</publisher><date>1899</date></imprint>
 </monogr> </biblStruct></sourceDesc></fileDesc>
	</teiHeader>
<text><body><div><p>
<lb n="1"/><span>Cúrsaidhe an tSaoghail</span></p>
<lb n="2"/>
<lb n="3"/><p><span>Tar Lear</span></p>
<lb n="4"/>
<lb n="5"/><p><span>Is mór an sult atá ag páipéaraibh na Fraince dá</span>
<lb n="6"/><span>bhaint as chúrsaidhe Sheaghain an aimsir seo. Leigeann</span>
<lb n="7"/><span>páipéir Lúnduin ortha ná cuirid siad suim i gcaint na</span>
<lb n="8"/><span>bpáipéar úd acht chífeá mar sin féin go bhfuil siad ar</span>
<lb n="9"/><span>buile dhearg. Féach, adeir páipéir Lunduin, nach ciuin,</span>
<lb n="10"/><span>measardha atá muid-ne i naindeóin an bhutúin atá ar</span>
<lb n="11"/><span>na Sasanaigh ins an Afric theas, ní bhfuilmid ag sgrea-</span>
<lb n="12"/><span>daigh gur dhíol duine éigin sinn mar do bhiadh glaigíní na</span>
<lb n="13"/><span>Fraince dá dtuitfeadh aon mhí-ádh ortha. Cromann na</span>
<lb n="14"/><span>Franncaigh ar gháiridhe mar tá fhios acu, adeir siad go</span>
<lb n="15"/><span>bhfuil na Sasanaigh nach beag as a gcéill i dtaobh an</span>
<lb n="16"/><span>ghreasáil atá ag na Bóraigh 'gá thabhairt dóibh. Seadh</span>
<lb n="17"/><span>bhí páipéir Lunduin go droch-mhúinte ag tabhairt íde ar</span>
<lb n="18"/><span>na Franncaigh tá tamall ó shoin nuair do bhí an t-achrann</span>
<lb n="19"/><span>úd ar siubhal mar gheall ar Dhréafus agus má bheidheas a</span>
<lb n="20"/><span>ngáire ag na Franncaigh anois ní cóir do'n tSasanach</span>
<lb n="21"/><span>gearan. Tá páipéir Almáin díreach chómh holc nó chómh</span>
<lb n="22"/><span>maith le páipéir na Fraince acht ní fhuil foidhne ag an</span>
<lb n="23"/><span>Sasanach chum suilt do léigheadh an aimsir seo agus cuireann</span>
<lb n="24"/><span>gach focal meidhreach fearg air toisg go bhfuil an Bórach</span>
<lb n="25"/><span>beag ag gabháil de chosaibh ann. Cuireann sé breill agus</span>
<lb n="26"/><span>pus goil air féin indiu agus deir sé ná'r mheas sé go raibh</span>
<lb n="27"/><span>Pól chómh láidir 'ná chómh calma agus atá. Tá an fhírinne</span>
<lb n="28"/><span>aige. Dá mbiadh an fios sain aige geallaim dhuit ná</span>
<lb n="29"/><span>biadh coga againn agus go mbiadh ná céadta fear tréana</span>
<lb n="30"/><span>atá sínte ins an Afric theas 'na mbeathaidh indiu. Beidh</span>
<lb n="31"/><span>a thuilleadh acu sínte ámh mar do dhruid Buller fá</span>
<lb n="32"/><span>dheireadh suas i gcoinnibh Ioubert. Níor thug sé aghaidh</span>
<lb n="33"/><span>ar Cholenso mar ar buadhadh air cheana acht do dhruid sé</span>
<lb n="34"/><span>siar ó Cholenso timcheall sé mhíle dhéag mar a bhfuil áth</span>
<lb n="35"/><span>agus droichead ar an abhainn Tugela agus meastar go ndéan-</span>
<lb n="36"/><span>faidh sé iarracht ar an bhFuíteach d'fhuasgailt láithreach.</span>
<lb n="37"/><span>Tá an Bórach ag feitheamh leis annsúd leis fá mar tá</span>
<lb n="38"/><span>sé ag Colenso agus beidh imreasgabháil acu. Nách dán an</span>
<lb n="39"/><span>fear Ioubert, tá an sluagh is mó ag Buller do chuir</span>
<lb n="40"/><span>Seághan i n-éinfheacht ar pháirc an bhualadh ar feadh na</span>
<lb n="41"/><span>haoise seo, dhá mhíle dhéag ar dá fhichead agus trí cínn agus</span>
<lb n="42"/><span>cheithre fichid gunna mór. Ní dócha go bhfuil trian an</span>
<lb n="43"/><span>méid sin ag Ioubert acht mar sin féin tá sé go meis-</span>
<lb n="44"/><span>neamhail ag feitheamh le Buller agus ní fhuil aon deabhadh</span>
<lb n="45"/><span>air-sean chum catha thabhairt dó. Tá Roberts thall</span>
<lb n="46"/><span>anois agus deirthear gurab é do ghríosaigh Buller 'sa</span>
<lb n="47"/><span>deireadh. Do ghnídh Ioubert tréan-iarracht ar an</span>
<lb n="48"/><span>bhFuíteach do mhilleadh an tseachtmhain do ghabh thart.</span>
<lb n="49"/><span>Chosain dream an Fhuítigh iad féin go cródha agus bhris na</span>
<lb n="50"/><span>Bóraigh le Sgáil-gréine go raibh sé i gcruadh-chás ag</span>
<lb n="51"/><span>Ioubert agus gidh go rabhadar ag troid ar feadh an lae</span>
<lb n="52"/><span>níor tháinig Buller chum a chabhartha. Is ait an sgéal é;</span>
<lb n="53"/><span>ní fear meata Buller agus is deacair a rádh go raibh eagla</span>
<lb n="54"/><span>air acht is í an fhírinne gheal í gur leig sé do Ioubert</span>
<lb n="55"/><span>bheith ag claoidh an Fhuítigh ó mhaidean go hoidhche gan</span>
<lb n="56"/><span>cabhair 'ná congnamh do thabhairt dó. Gabh na Bóraigh</span>
<lb n="57"/><span>thréana na claiseacha cois an longphoirt trí huaire acht</span>
<lb n="58"/><span>fá dheireadh chuir an Fuíteach ar gcúl iad. Deirthear</span>
<lb n="59"/><span>gur thuit naoi gcéad fear de shluagh an Fhuítigh acht deir</span>
<lb n="60"/><span>tuairisg eile náchar thuit acht cheithre chéad agus deich cínn</span>
<lb n="61"/><span>fhichead. Gibé acu is fíor bhí fuil go leór ann mar is</span>
<lb n="62"/><span>dócha gur thuit mórán de na Bórachaibh leis. Ní fhuil</span>
<lb n="63"/><span>fhios againn, deir páipéir Shasana go raibh dhá mhíle fear</span>
<lb n="64"/><span>acu ar lár acht innsid na páipéir úd an iomad sain</span>
<lb n="65"/><span>éithigh nách cóir focal do chreideamhaint uatha. Geallaim</span>
<lb n="66"/><span>dhuit go mbeidh greim ar bhónna casóige ag Ioubert ar</span>
<lb n="67"/><span>an bhFuíteach an chéad iarracht eile munab féidir le</span>
<lb n="68"/><span>Buller fóirithin do thabhairt air. Marbhuigheadh mac is</span>
<lb n="69"/><span>sine an Iarla Dubhthriana (Dufferin) annsúd agus mórán</span>
<lb n="70"/><span>oifigeacha eile, agus is beag tigh mór i Sasana nach bhfuil</span>
<lb n="71"/><span>cumha ann toisg an cogaidh. Shíleadar gur magadh dul</span>
<lb n="72"/><span>chum troda le Pól. Tá Metuen fós ag an abhainn</span>
<lb n="73"/><span>Modder agus Cronghe nós leómhain ar an gcasán roimis</span>
<lb n="74"/><span>agus muintir an bhaile mhóir Címberlí ag ithe na sála dhá</span>
<lb n="75"/><span>chéile. Deirtheas gur cuireadh fógairt chum Metuen</span>
<lb n="76"/><span>teacht abhaile agus go gcuirfear fear eile i n'ionad.</span>
<lb n="77"/><span>Támuid ag dul ar aghaidh go háluinn. An baile eile</span>
<lb n="78"/><span>úd dia thuas de Chimberlí go raibh dhream cosanta</span>
<lb n="79"/><span>Sasanach ag troid leis na Bóraigh ann Curuman do</span>
<lb n="80"/><span>ghlaodhaid siad air, do b'éigean do'n bhaile sin géilleadh</span>
<lb n="81"/><span>leis. Bhris na feirmeoirí thríotha do nós na tuile an</span>
<lb n="82"/><span>tseachtmhain seo agus thógadar leó céad go leith fear as.</span>
<lb n="83"/><span>Níor éirigh leis an bhFrínseach go maith ag Colesburg</span>
<lb n="84"/><span>an tseachtmhain ghabh thart. Mheas a cheannfeadhna, fear</span>
<lb n="85"/><span>d'ar b'ainm Uatron, cleas cogaidh do dhéanamh ar a shon</span></p>
</div>
<pb n="706"/>
<div><lb n="86"/><p><span>féin agus thug an Frínseach cead dó. Bhuail sé amach</span>
<lb n="87"/><span>istoidhche agus sé chéad fear leis ar tí breith na gcodladh</span>
<lb n="88"/><span>ar dhream Bórach do bhí suidhte go macánta, mánla ar</span>
<lb n="89"/><span>taobh cnocáin cheithre mhíle uaidh. Mhusgail na Bóraigh</span>
<lb n="90"/><span>le fearg, chuireadar fáilte roimh Uatron le cioth piléar,</span>
<lb n="91"/><span>thuit seisean 'na phleist agus ceithre fichid fear i n-éinfeacht</span>
<lb n="92"/><span>leis, sceinn an chuid eile mar a bhiadh scata caorach acht</span>
<lb n="93"/><span>rug na Bóraigh ar chéad ceann acu agus thógadar leo iad.</span>
<lb n="94"/><span>Beidh muireal mór ar Phól ar ball. Ní fheadar cionnus</span>
<lb n="95"/><span>do gheabhaidh sé biadh dhóibh ar fad. Cipé ó'n dtaobh</span>
<lb n="96"/><span>thoir de Shasana is éadh iad súd. Gabhann na páipéir</span>
<lb n="97"/><span>a leath-sgéal, deir siad gur thug duine éigin an t-or-</span>
<lb n="98"/><span>dughadh "ar gcúl," dóibh go hobann agus dar leo is ceann</span>
<lb n="99"/><span>de na Bórachaibh do labhair é. Do réir dealraimh,</span>
<lb n="100"/><span>d'fhág an dream úd dhá chéad dá gcuid fear 'na ndiaidh</span>
<lb n="101"/><span>dá dtraochadh ag an mBórach, agus a gceann feadhna ar</span>
<lb n="102"/><span>lár. Bain an chluas díom gur meatacht é sin agus nach</span>
<lb n="103"/><span>cóir a leathsgéal do ghabháil. Is minic do léigheamar</span>
<lb n="104"/><span>gur tháinig sgéan obann ar fhearaibh bochta, mar ní</span>
<lb n="105"/><span>furusda d'éinneach dul ar aghaidh fá bhúitridh gunnaí</span>
<lb n="106"/><span>gearra na mBórach acht is deacair dearmhad go bhfuil-</span>
<lb n="107"/><span>mid bodhar riamh ó challaiseacht mhuintir Shasana nach</span>
<lb n="108"/><span>bhfuil dream ar druim an domhain mar iad féin. Níor</span>
<lb n="109"/><span>creideas féin riamh é sin agus ní chreidfead go deo.</span>
<lb n="110"/><span>Rug Éireannaigh agus Albanaigh gach bruighean mhór riamh</span>
<lb n="111"/><span>dóibh agus is beag do bhí dá bharr sain ag na hÉireannaigh</span>
<lb n="112"/><span>go háirighthe. Thóg Seághan an moladh agus an sochar.</span>
<lb n="113"/><span>An fear ciallmhar.</span></p>
<lb n="114"/>
<lb n="115"/><p><span>Conán Maol</span></p></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Cúrsaidhe an tSaoghail

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Cúrsaidhe an tSaoghail

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
