Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<!DOCTYPE TEI [
<!ENTITY hellip "…">
]>
<TEI><teiHeader type="text">
	 <fileDesc>
	  <titleStmt><title type="main">Cúrsaidhe an tSaoghail</title><author><name type="main">Conán Maol</name></author><respStmt>
		<resp>Electronic edition compiled by</resp>
		<name>Foclóir na Nua-Ghaeilge</name>
		</respStmt>
	  </titleStmt><editionStmt>
                     <edition>
                         <note type="N">CS1900_01_06_673</note>
                         <note type="L">673</note>
                         <note type="B">1900</note>
                         <note type="C">Prós</note>
                         <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
                     </edition>
            </editionStmt><publicationStmt>
		<publisher>Foclóir na Nua-Ghaeilge</publisher>
		<pubPlace>19 Dawson Street, Dublin 2</pubPlace>
		<pubPlace>http://www.ria.ie/research/focloir-na-Nua-Ghaeilge.aspx</pubPlace><date>2016</date><idno>CS1900_01_06_673</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
	  </publicationStmt>
	  <sourceDesc><biblStruct><analytic><author>Conán Maol</author><title>Cúrsaidhe an tSaoghail</title></analytic><monogr>
					<title level="j">An Claidheamh Soluis</title><imprint><publisher>An Claidheamh Soluis</publisher><date>1900</date></imprint>
 </monogr> </biblStruct></sourceDesc></fileDesc>
	</teiHeader>
<text><body><div><p>
<lb n="1"/><span>Cúrsaidhe an tSaoghail</span></p>
<lb n="2"/>
<lb n="3"/><p><span>Tar Lear</span></p>
<lb n="4"/>
<lb n="5"/><p><span>Is deas an tuarasdal chúig phúint gach aon nóimit.</span>
<lb n="6"/><span>Sin é an bhleathach do bhí ag fear do cailleadh i Sasana</span>
<lb n="7"/><span>roimh Nodlaig seo. An tighearna Thiarmainistir nó</span>
<lb n="8"/><span>Westminister do b'ainm dó. Bhíos lá ag feachaint ar</span>
<lb n="9"/><span>thigh leis Eaton Hall do gairmthear air, agus dubhart liom</span>
<lb n="10"/><span>féin dá mbiadh fear-an-tighe agus a bhean chéile amuich le</span>
<lb n="11"/><span>chéile gur bhfurusda dhóibh dul i bhfolach ó n-a chéile mar</span>
<lb n="12"/><span>ní tigh é siúd acht tighthe. Do chuirfidhe míle duine a</span>
<lb n="13"/><span>codladh annsúd gan baoghal go mbuailfeadh ceann acu</span>
<lb n="14"/><span>uille ins an cheann eile. Fuair an bás amach fear-an-</span>
<lb n="15"/><span>tighe dá mhéid a stór. Deirthear go raibh sé ina fhear</span>
<lb n="16"/><span>fhial acht níor bhaoghal dó an gábhatar. Ba bheag é a</span>
<lb n="17"/><span>thruagh d'Éirinn agus chuir sé 'na coinnibh in gach uile nídh.</span>
<lb n="18"/><span>Mar sin féin ó tá sé imthighthe go n-eirghidh a bhóthar leis,</span>
<lb n="19"/><span>agus má táthar chomh maith leis ar an saoghal eile agus do</span>
<lb n="20"/><span>bhítheas annso ní gearánta dhó. "Ochón an t-ór agus</span>
<lb n="21"/><span>Mucros na gcraobh," ar sean Herbert Mhucrois nuair</span>
<lb n="22"/><span>do bhí sé ag fághail bháis, acht is beag an mhaitheas maoin</span>
<lb n="23"/><span>an tsaoghail mar sciobann an bás leis sinn idir saidhbhir</span>
<lb n="24"/><span>agus daidhbhir. Ní thabharfaidh an smuaineadh sain ciall do</span>
<lb n="25"/><span>dhaoinibh, ní mó ná chuirfidh sé cosg le héagcóir agus i</span>
<lb n="26"/><span>n-aindeóin na chreidimh measaim féin go mebidh mian</span>
<lb n="27"/><span>chum óir ar dhaoinibh go bráth.</span></p>
<lb n="28"/>
<lb n="29"/><p><span>Chím ins na páipéaraibh go bhfuil muintir Shasana ar</span>
<lb n="30"/><span>tí aon lá amháin do chur ar leithiligh le haghaidh paid-</span>
<lb n="31"/><span>reacha do rádh ar son a dtíre. Is maith é sin. Ní</span>
<lb n="32"/><span>fhaghaim aon locht air, acht amháin go bhfeaca ins na</span>
<lb n="33"/><span>páipéaraibh céadna tá rátha ó shoin go rabhadar ag</span>
<lb n="34"/><span>magadh fá Phól toisg gur iarr seisean cabhair Dé i</span>
<lb n="35"/><span>dtosach an chogaidh. Tá athrúghadh cáinte acu indiu acht</span>
<lb n="36"/><span>measaim féin da mb'eol dóibh an rith agus ár do chur ar na</span>
<lb n="37"/><span>feirmeoirí ag Colenso ná cloisfeamuis a thuilleadh i</span>
<lb n="38"/><span>dtaobh na bpáidreach.</span></p>
<lb n="39"/>
<lb n="40"/><p><span>Ní fhuil aon sgéal nua ó'n gcogadh ó cuireadh an</span>
<lb n="41"/><span>ruagadh ar Bhuller. Cuireadh ar lár dhá chéad déag</span>
<lb n="42"/><span>saighdiúir annsúd. Deir fear dom' chómhursanaibh liom</span>
<lb n="43"/><span>ná'r chodail sé féin néal ar feadh dhá oidhche d'éis</span>
<lb n="44"/><span>tuairisg na bhruighne úd do chlos agus dearim leis gurab</span>
<lb n="45"/><span>é an fear ceart é chum áirneáin ag tigh tórraimh ar an</span>
<lb n="46"/><span>dtuath. Tá aithne agam ar fhear eile agus deir seisean</span>
<lb n="47"/><span>liom gur léigh sé cúntus na bhruighne leis acht gur</span>
<lb n="48"/><span>chuir an tuairisg suan air. Bhí an fear macánta 'na</span>
<lb n="49"/><span>chnap codlata chomh luath agus do bhuail sé a phlaosg ar</span>
<lb n="50"/><span>adhairt nó peiliúr na leabtha.</span></p>
<lb n="51"/>
<lb n="52"/><p><span>Tá Sasana ar tí trí fichid míle fear do sheóladh chum</span>
<lb n="53"/><span>na hAfrice theas. Tá cuid aca so bailighthe aici anois,</span>
<lb n="54"/><span>is é an taoiseach do bheidh ortha annsud Roberts, i</span>
<lb n="55"/><span>n-ionad Bhuller. Mheath Buller bocht agus toisg nách</span>
<lb n="56"/><span>bhfuil foidhne ag an Riaghaltas chuireadar ceannphort</span>
<lb n="57"/><span>eile ós a chionn láithreach. Measaim féin gur throid</span>
<lb n="58"/><span>Buller go tréan agus ní haon náire dho gur bhuaidh</span>
<lb n="59"/><span>Ioubert air. Deir tuarasgóir páipéir - sean-thuaras-</span>
<lb n="60"/><span>góir go raibh taithighe ar chogadh aige - ná feacaidh sé</span>
<lb n="61"/><span>riamh aon bhladhm búithreach do nós lámhach na mBórach.</span>
<lb n="62"/><span>Chrom na gunnaí gearra ar liúghraigh timcheall a seacht</span>
<lb n="63"/><span>de chlog agus bhí an liúghraigh ag dul i neart go hocht de</span>
<lb n="64"/><span>chlog nuair do chuaidh sí i laighead ar feadh tamaill, mar</span>
<lb n="65"/><span>is dócha go raibh na Bóraigh ag cruinniughadh 'na</span>
<lb n="66"/><span>ndreamaibh. Acht annsain agus go hobann bhéic na gunnaí</span>
<lb n="67"/><span>arís agus níor staon an cioth piléar úd agus an tóirneach</span>
<lb n="68"/><span>lasrach ar feadh dhá uair an chloig gur sceinn na Sasa-</span>
<lb n="69"/><span>naigh ag gcúl.</span></p>
<lb n="70"/>
<lb n="71"/><p><span>Is clisde an fear cogaidh Buller agus is mór an truagh</span>
<lb n="72"/><span>aon mhilleán do thabhairt dó. Muna mbiadh gur léirigh</span>
<lb n="73"/><span>sé go maith a chuid saighdiúirí in gach áit go raibh sgáth</span>
<lb n="74"/><span>acu ó na piléaraibh ní bhiadh aithid acu beó le breith ar</span>
<lb n="75"/><span>gcúl aige. Deirthear go bhfuil sé ar tí iarracht eile</span>
<lb n="76"/><span>do thabhairt fá Ioubert. Fuair sé chúig mhíle fear eile,</span>
<lb n="77"/><span>ó lá na bruighne, agus gan amhras beidh sé ag iarraidh bún-</span>
<lb n="78"/><span>táiste d'fhághail i ndiaidh an chúil ar na Bórachaibh i</span>
<lb n="79"/><span>gcómhair fóirithinn do thabhairt ar an bhFuíteach. Mar-</span>
<lb n="80"/><span>bhuigheadh aon mhac amháin do bhí ag an taoiseach Roberts</span>
<lb n="81"/><span>ins an mbrúighin úd. Ceann dreama do b'eadh é agus</span>
<lb n="82"/><span>fear óg, an-mhisneamhail. Thuit sé ins an ár ag iarraidh</span>
<lb n="83"/><span>na ngunnaí móra d'fhuasgailt acht ba bheag an mhaitheas</span>
<lb n="84"/><span>é mar bhuaidh na Bóraigh agus thógadar chúca féin gunnaí</span>
<lb n="85"/><span>móra Sheághain.</span></p>
<lb n="86"/>
<lb n="87"/><p><span>D'fhág Roberts Lúnduin an Sathairn do ghabh thart. Bhí</span>
<lb n="88"/><span>na mílte dá thionnlacan fá mar do bhíodar ag tionn-</span>
<lb n="89"/><span>lacan Bhuller i dtosach na Samhna. Tá muinighin mhór</span>
<lb n="90"/><span>acu as an bhfear so agus deir siad go gcuirfidh siad dhá</span>
<lb n="91"/><span>chéad míle saighdiúir chuige. Ní misde dhóibh sin. Caith-</span></p>
</div>
<pb n="674"/>
<div><lb n="92"/><p><span>fear ceathrar Sasanach do bheith annsud chum gach fear</span>
<lb n="93"/><span>de na Bórachaibh. Tá Seághan i nguais indiu agus tá a</span>
<lb n="94"/><span>fhios aige. Má bheidheas an lá le Pól bheidh Ímpereacht</span>
<lb n="95"/><span>na Breataine brisde gan súil le heirghe go bráth arís</span>
<lb n="96"/><span>aici.</span></p>
<lb n="97"/>
<lb n="98"/><p><span>Is ó Phortláirge do Roberts, an fear is feárr ins</span>
<lb n="99"/><span>an Arm agus is as an áit gcéadna an fear is feárr i</span>
<lb n="100"/><span>Loingeacht Shasana, an tighearna Cormac Dúsméarach</span>
<lb n="101"/><span>(Beresford). Ní fhuil fhios agam an bhfuil na Portláirgigh</span>
<lb n="102"/><span>mórdhálach i dtaobh na bhfear úd do thugadar do Sheághan</span>
<lb n="103"/><span>acht ceapaim nách bhfuil puinn de bhárr na bhfear acu.</span>
<lb n="104"/><span>Mar sin féin bíodh de rogha agat a Phortláirgigh,</span>
<lb n="105"/><span>cródhacht Roberts, calmacht an Dúsméaraigh, filidheacht</span>
<lb n="106"/><span>Dhonnchadh Ruaidh, agus caint sgurtha Sheághain Pléimionn</span>
<lb n="107"/><span>agus Mhíchil Ó hIceadha. Is mó an trácht atá ar fhuil ná</span>
<lb n="108"/><span>ar fhile i Sasana indiu, agus an méid filidheacht atá 'gá</span>
<lb n="109"/><span>déanamh annsud anois is ag gríosadh na saighdiúirí chum</span>
<lb n="110"/><span>fola é, siud agus go bhfuil sé chómh holc go gcuirfeadh an</span>
<lb n="111"/><span>fhuaim ag aiseag thu, gcead a' chuideachta. Cloisim</span>
<lb n="112"/><span>nách bhfuil sé i gcumas Phóil leath-bheann do chur le</span>
<lb n="113"/><span>chéile acht ceolthóir maith is eadh é, seinneann sé port</span>
<lb n="114"/><span>binn le gunna geárr.</span></p>
<lb n="115"/>
<lb n="116"/><p><span>Conán Maol</span></p></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Cúrsaidhe an tSaoghail

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Cúrsaidhe an tSaoghail

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
