Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<!DOCTYPE TEI [
<!ENTITY hellip "…">
]>
<TEI><teiHeader type="text">
	 <fileDesc>
	  <titleStmt><title type="main">Cúrsaidhe an tSaoghail - Tar Lear</title><author><name type="main">Conán Maol</name></author><respStmt>
		<resp>Electronic edition compiled by</resp>
		<name>Foclóir na Nua-Ghaeilge</name>
		</respStmt>
	  </titleStmt><editionStmt>
                     <edition>
                         <note type="N">CS1899_11_11_545</note>
                         <note type="L">545</note>
                         <note type="B">1899</note>
                         <note type="C">Prós</note>
                         <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
                     </edition>
            </editionStmt><publicationStmt>
		<publisher>Foclóir na Nua-Ghaeilge</publisher>
		<pubPlace>19 Dawson Street, Dublin 2</pubPlace>
		<pubPlace>http://www.ria.ie/research/focloir-na-Nua-Ghaeilge.aspx</pubPlace><date>2016</date><idno>CS1899_11_11_545</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
	  </publicationStmt>
	  <sourceDesc><biblStruct><analytic><author>Conán Maol</author><title>Cúrsaidhe an tSaoghail - Tar Lear</title></analytic><monogr>
					<title level="j">An Claidheamh Soluis</title><imprint><publisher>An Claidheamh Soluis</publisher><date>1899</date></imprint>
 </monogr> </biblStruct></sourceDesc></fileDesc>
	</teiHeader>
<text><body><div><p>
<lb n="1"/><span>Cúrsaidhe an tSaoghail</span></p>
<lb n="2"/>
<lb n="3"/><p><span>Tar Lear</span></p>
<lb n="4"/>
<lb n="5"/><p><span>Is luath-chosach, lúthmhas, an fear Seághan gidh ná'r</span>
<lb n="6"/><span>dhóich leat é le féachaint air.  Ba han-mhaith an choisí-</span>
<lb n="7"/><span>dheacht í siúd ó Ghleann Comhan go Ladysmith agus gidh</span>
<lb n="8"/><span>gur bhris sé na droichid 'na dhiaidh léan an Bórach</span>
<lb n="9"/><span>malluighthe sin é.  Bhíomar go léir 'gá rádh ná leanfadh</span>
<lb n="10"/><span>agus dá leanfadh féin go gcuirfidhe an rith air, mar tá</span>
<lb n="11"/><span>chúig míle dhéag fear ag Seághan ins an phríomh-longphort.</span>
<lb n="12"/><span>Ní fhuil an méid sin aige anois ann, fóiríor, mar do</span>
<lb n="13"/><span>mhairbh an biothamhnach Bóraigh cuid mhaith acu ó shoin agus</span>
<lb n="14"/><span>támuid ag lógóireacht agus ag caoi ar feadh na seacht-</span>
<lb n="15"/><span>mhaine 'na dtaobh súd.  Ceileann Seághan an-chuid de'n</span>
<lb n="16"/><span>droich sgéal acht tá amhras againn air anois toisg go</span>
<lb n="17"/><span>bhfuaramar amach gurab éitheach ar fad do bhí aige 'gá</span>
<lb n="18"/><span>leathadh i dtosach an chogaidh.  Táim féin amuich leis</span>
<lb n="19"/><span>indiu i dtaobh an éithigh agus na gaoithe úd gidh go bhfuil</span>
<lb n="20"/><span>fhios ag cách gur mhór liom é go dtí so.  Measann sé</span>
<lb n="21"/><span>áiteamh orainn náchar chaill sé acht dhá mhíle fear gus</span>
<lb n="22"/><span>indiu, acht ceapann a lán gur chaill sé dhá oiread sain.</span>
<lb n="23"/><span>Dhá mhíle! adéarfair, nách miorbhúileach an t-ár é sin agus</span>
<lb n="24"/><span>gan 'na choinnibh acht feirmeóirí.  Mo thruagh thú ní fhuil</span>
<lb n="25"/><span>annsain acht beagán seachas an chosgairt atá le teacht,</span>
<lb n="26"/><span>agus níos measa 'ná sain cloisimíd nár marbhuigheadh ó</span>
<lb n="27"/><span>thúis de na Bórachaibh acht céad fear, agus nár gabhadh agus</span>
<lb n="28"/><span>nár gonntadh acht cheithre chéad eile acu.  Tá an méid</span>
<lb n="29"/><span>sin olc go leór acht is beag é i gcomórtas le cheithre</span>
<lb n="30"/><span>mhíle do shaighdiúiribh Sheághain atá ar lár, agus is baoghalach</span>
<lb n="31"/><span>go mbeidh a thuilleadh acu ins an gcruith gcéadna.</span></p>
<lb n="32"/>
<lb n="33"/><p><span>I dtosach na seachtmhaine seo ghabh thart chonnarcthas</span>
<lb n="34"/><span>dream capall le tuitim na h-oidhche ar chnocán cois</span>
<lb n="35"/><span>Ladysmith.  "Fan! cia tá annsúd?" ar an fear faire,</span>
<lb n="36"/><span>acht bhí na caraill as láthair fá mar do shúghfadh an talamh</span>
<lb n="37"/><span>go h-obann iad.  Sin mar do thagann na Bóraigh ort:</span>
<lb n="38"/><span>chífá iad agus ar an nóimit bheidís as radhairc ar nós na</span>
<lb n="39"/><span>gcat fiadhaigh.  Táthar chúgainn, do ráidh an ceannphort.</span>
<lb n="40"/><span>Bíodh súla na gcat ist oidhche agaibh, ar seisean leis na</span>
<lb n="41"/><span>fearaibh faire, agus chuaidh na saighdiúirí eile a chodladh acht</span>
<lb n="42"/><span>amháin dhá chipe do gléasadh agus do cuireadh ar siubhal fá</span>
<lb n="43"/><span>dhéin Nec (log) Nicólson dhá mhíle ó'n longphort, i gcás</span>
<lb n="44"/><span>go dtiocfaidís i ndiaidh a chúil ar an mBórach neamh-</span>
<lb n="45"/><span>ghlic.  Ní túisge bhí na h-éin ag canntain - mar tá</span>
<lb n="46"/><span>tosach an tsamhraidh annsúd anois - ná dúisígheadh</span>
<lb n="47"/><span>macalla na ngleannta le gunna mór na mBórach na</span>
<lb n="48"/><span>shuidhe ar thaobh cnuic cheithre mhíle ó bhaile.  Tá an gunna</span>
<lb n="49"/><span>mór úd ag búithridh fós.  Is maith an chuisle atá aige</span>
<lb n="50"/><span>mar steall sé sleaghán buile leath-chéad i dtroimeacht</span>
<lb n="51"/><span>ó ghualainn an chnuic úd isteach i longphort na Sasanach.</span>
<lb n="52"/><span>Bhí Pól Kruger ag caint léo.  D'fhreagair an Fuíteach</span>
<lb n="53"/><span>é go calma, Gaedheal-Ghall as Uladh is eadh eisean.</span>
<lb n="54"/><span>D'éirigh na Bóraigh as an dtalamh do nós na gcorra</span>
<lb n="55"/><span>mhíola.  Bhí dream acu i log annso agus dream eile ar</span>
<lb n="56"/><span>ardán annsúd agud dá bhféachfá i gceart ortha chífá go</span>
<lb n="57"/><span>rabhadar beasuighthe i bhfóirm crúdh chapaill.  Dubhairt</span>
<lb n="58"/><span>an Times Lunduin nách raibh ann acu acht cheithre mhíle</span>
<lb n="59"/><span>dhéag, agus dubhairt páipéar eile i Sasanach nách rabhadar</span>
<lb n="60"/><span>acht naoi mhíle.  Ghléas, chóirigh agus cheartuigh an Fuiteach</span>
<lb n="61"/><span>tréan a shluaighte líonmhara, labhair a sheacht gceap</span>
<lb n="62"/><span>gunnaí móra - sé gunna in gach ceap - leo, d'fhreagair</span>
<lb n="63"/><span>na Bóraigh é le n-a gcuid gunnaí móra -  bhí níos mó</span>
<lb n="64"/><span>acu ná síleadh ar dtúis - agus níor chualaidh cnuic Natál</span>
<lb n="65"/><span>a leithéid súd de thoirn-chleas riamh fós.  Chualaidh na</span>
<lb n="66"/><span>hAsbhóge? - fiolair fola, búithreadh na ngunnaí agus</span>
<lb n="67"/><span>d'eiteall na h-éin chíochracha sain thríd an aer ó gach</span>
<lb n="68"/><span>áird.  Bhí cuirp uatha.  Fá mheadhón lae bhí Ioubert ag</span>
<lb n="69"/><span>druidim ar gcúl, bhí céad fear caillte ag an bhFuíteach</span>
<lb n="70"/><span>acht shíligh sé go raibh an lá leis agus rinne sé ruathar</span>
<lb n="71"/><span>ar an gcliathán, deas i gcás é bhriseadh.  Ghéill an</span>
<lb n="72"/><span>cliathán leis táid siad agam ar seisean, acht nuair</span>
<lb n="73"/><span>d'fhéach sé i leathtaoibh chonnairc sé an Bórach glic</span>
<lb n="74"/><span>ag casadh idir é féin agus an longphort.  Ní raibh ag</span>
<lb n="75"/><span>an bhFuíteach acht amháin an a dhóthain le sceinneadh</span>
<lb n="76"/><span>ar gcúl.  I gcionn leath-uair eile an chloig</span>
<lb n="77"/><span>bhiadh Ioubert agus a laocha i bhfoirm crúdh chapaill idir an</span>
<lb n="78"/><span>fuíteach agus an longphort agus bhiadh gnó an Fhuítigh déanta.</span>
<lb n="79"/><span>Fá mar do bhí do b'éigean dó gach órlach de'n dá mhíle</span>
<lb n="80"/><span>dhi idir é féin agus an longphort do thriall ar gcúl ar</span>
<lb n="81"/><span>feadh dhá uair an chloig, gunnaí gearra Ioubert ag</span>
<lb n="82"/><span>liughraigh ar a thaobh agus ar a aghaidh.  Bhí an báire leis na</span>
<lb n="83"/><span>feirmeoiribh agus is deallrathach go mbiadh arm Shasana</span>
<lb n="84"/><span>caillte ar fad muna mbiadh gur choisg na gunnaí móra</span>
<lb n="85"/><span>an ruathar agus go mór mhór ceap gunnaí móra do thug</span>
<lb n="86"/><span>máirnéalaigh ar pháirc an bhualadh i lár na bruíghne ó</span>
<lb n="87"/><span>long cogaidh i gcuan Durban.  Ní fheadramar - ní fhuil</span></p>
</div>
<pb n="546"/>
<div><lb n="88"/><p><span>fhios againn an mó fear do chaill an Fuíteach acht</span>
<lb n="89"/><span>deirthear gur chaill sé seacht gcéad.  Tá sé i ndaing-</span>
<lb n="90"/><span>nibh an loingphoirt ó shoin.  Deirthear go bhfuil na</span>
<lb n="91"/><span>Bóraigh thimcheall air ag iarraidh na ndaingean do</span>
<lb n="92"/><span>bhriseadh isteach air acht ní fhuil tuairisg uatha mar</span>
<lb n="93"/><span>gheárr na Bóraigh an sreanga agus tá an Fuíteach</span>
<lb n="94"/><span>bocht ar nós franncaigh i bpoll claidhe.  Acht tá fóiri-</span>
<lb n="95"/><span>thin chuige má's féidir leis Ioubert do chongbháil de</span>
<lb n="96"/><span>go dtí sin.  Tá an ridire Buller agus fiche míle fear ag</span>
<lb n="97"/><span>gluaiseacht chuige go mear agus beidhid chum a chonganta</span>
<lb n="98"/><span>is dócha sul a mbeidh an sgríbhinn seo i gcló.  Is é an</span>
<lb n="99"/><span>Buller so taoiseach Shasana ins an gcogadh, agus tá</span>
<lb n="100"/><span>misneach mór as.</span></p>
<lb n="101"/>
<lb n="102"/><p><span>Dubhramair shuas gur chuir an Fuíteach dhá chipe go</span>
<lb n="103"/><span>Log Nicolson an oidhche roimh an chath i gcóir teacht</span>
<lb n="104"/><span>i ndiaidh an chúil ar an mBórach.  Is deacair breith ar</span>
<lb n="105"/><span>an mada ruadh 'na shuan.  Mo thruagh an dá chipe úd,</span>
<lb n="106"/><span>bhí dhá mhíle fear ionnta adeirthear agus cheithre oifigeach agus</span>
<lb n="107"/><span>da fhichead.  Bhuail an Bórach neamh-chodlathach leo agus</span>
<lb n="108"/><span>mhairbh sé an chuid is mó acu is dócha, agus ghabh an chuid</span>
<lb n="109"/><span>eile.  Deir na páipéir gur throid na fir bhochta fad</span>
<lb n="110"/><span>do bhí piléar sa cliathán-sparán acu agus nár ghéilleadar</span>
<lb n="111"/><span>go raibh a ndéantus catha caithte acu.  Is dearbhtha</span>
<lb n="112"/><span>gur throidecadar go maith acht ní fhuil fhios againn go</span>
<lb n="113"/><span>ceart.  D'fhill ceann acu le cead Ioubert chum an</span>
<lb n="114"/><span>longphoirt le h-iarraidh ar an bhFuíteach liaigh do chur</span>
<lb n="115"/><span>amach chum na bhfear ngonnta, agus shaighdiúirí chum corp</span>
<lb n="116"/><span>na coda eile do chur.  Ní bhfuair na Sasanaigh a leithéid</span>
<lb n="117"/><span>do bhriseadh riamh lem' chuimhne.  Bhí an fear bocht</span>
<lb n="118"/><span>d'fhill ar an longphort i gcruadh-chás.  Bhí a lámh brisde,</span>
<lb n="119"/><span>scoilt i n'éadan, fuil ar sileadh le na chorp, a chapall</span>
<lb n="120"/><span>tabhartha agus é féin leath-mharbh.  Éireannach do b'eadh é</span>
<lb n="121"/><span>mar Éireannaigh bochta do b'eadh cipe dhíobh, an sean-</span>
<lb n="122"/><span>chipe cómhraic úd gurab é a ngáir catha "fág an</span>
<lb n="123"/><span>bealach!"  Is iomda cath dian go gcualathas a ngleó</span>
<lb n="124"/><span>agus a mbéim buadhthach.  Mo thruagh iad n hamadáin. -</span>
<lb n="125"/><span>Is beag dá bhárr atá na bhí acu riamh.  Is minic do</span>
<lb n="126"/><span>chuir a ngaisge cóiste dhá chapall fá chaile i Lúnduin nó</span>
<lb n="127"/><span>i Libherpool, síoda uirthe agus slaod uirthe, bolg ar a fear,</span>
<lb n="128"/><span>slabhra óir ar a mhéadal, pluic air, srón dearg air le</span>
<lb n="129"/><span>fíon, acht Pádruig bocht buile i dtigh na mbocht sa</span>
<lb n="130"/><span>bhaile, cos adhmaid air agus é ag itheadh leitean.  Dá</span>
<lb n="131"/><span>dtiocfadh sé go dorus tíghe na mná úd ag iarraidh</span>
<lb n="132"/><span>cabhartha chuirfeadh sí na gadhair leis.</span></p>
<lb n="133"/>
<lb n="134"/><p><span>Ar a shon sain agus eile má tá sé na thubaiste ar</span>
<lb n="135"/><span>Éireannach bheith na shaighdiúir déanfaidh sé a ghnó gan</span>
<lb n="136"/><span>cealg mar tá fhios agam go maith nach bhfuil fear ar</span>
<lb n="137"/><span>dhruim an domhain is dúthrachtaighe agus is úmhla 'ná an</span>
<lb n="138"/><span>tÉireannach.</span></p>
<lb n="139"/>
<lb n="140"/><p><span>Conán Maol</span></p></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Cúrsaidhe an tSaoghail - Tar Lear

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Cúrsaidhe an tSaoghail - Tar Lear

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
